>
မင္းသု၀ဏ္ (၁၉၀၉ – ၂၀၀၄)
မင္းသု၀ဏ္ ကြယ္လြန္ျခင္း ၄ ႏွစ္ျပည့္ အမွတ္တရ
ၾသဂုတ္ ၁၉၊ ၂၀၀၈
ဆရာ မင္းသုဝဏ္၏ စာေပ
ဦးသန္းထၾန္း (ပၝေမာကၡ ႓ငိမ္း)၊ ပညာေရး တကၠသိုလ္ ဴပႂစုတဲ့ ၂၀၀၆ ခုႎႀစ္ ေမလထုတ္ “ေဇာ္ဂဵီ၊ မင္းသုဝဏ္ တုိႚ၏ စာေပ စကား” ႎႀင့္ ၂၀၀၅ ခုႎႀစ္ ဇူလိုင္လထုတ္ ရာဴပည့္ ဦးစိုးႌၾန္ႚ တည္းဴဖတ္သည့္ “၂၀ ရာစု ဴမန္မာ စာေရး ဆရာ ၁၀၀ အတၪႂပၯတၨိ အကဵဥ္း” စာအုပ္ ေတၾက ဆရာ မင္းသုဝဏ္ အေဳကာင္း ေကာက္ႎႁတ္ခဵက္ ေတၾကို စုစည္း႓ပီး ‘ဆရာ မင္းသုဝဏ္၏ ဘဝႎႀင့္ စာေပ စကား’ အဴဖစ္ ဴပန္လည္ တင္ဆက္ လိုက္တာ ဴဖစ္ပၝတယ္။ ဘီအိုင္တီ အဖၾဲႚရဲႚ Myanmarisp.com က ဴပန္ကူးယူေဖာ္ဴပပၝတယ္။
ဆရာ မင္းသုဝဏ္၏ စာေပ စကား ကၸတၾင္ ေကဵာင္းသုံး ဴမန္မာ စာအုပ္ပၝ ဆရာ ေရးဖၾဲႚေသာ ‘သေဴပညိႂ’၊ ‘ပဵဥ္းမငုတ္တို’၊ ‘ေဴဗာသံ’၊ ‘တိုႛမေလး’၊ ‘ဖိုးေမာင္လာ႓ပီ’၊ ‘ေပၝကၠံဴပည္၌’ စေသာ ကဗဵာမဵား အေဳကာင္းႎႀင့္ အဴခား စာေပ ေရးရာမဵား ပၝဝင္ ပၝသည္။
(က) သေဴပညိႂ
‘သေဴပညိႂ’ ကုိ (၁၉၃၈) ခု၊ ဇန္နဝၝရီလ (၄) ရက္ေနႛမႀာ ေရးခဲ့တယ္။ ေရးတဲ့ ေနႛရက္နဲႛ လၾတ္လပ္ေရး ရတဲ့ ေနႛရက္ဟာ အင္မတန္ ထူးဆန္းဖၾယ္ တိုက္ဆိုင္တာ ႒ကံႂရတယ္။ ဤ ကဗဵာကို အဂႆလန္ ႎိုုင္ငံ၊ ေဝလနယ္ ေဴမာက္ပိုင္း၊ ဟာဒင္ ေခၞ ရၾာကေလးရႀိ စိန္ဒိုင္းနီးယဲ စာဳကည့္တိုက္တၾင္ စာဳကည့္ ေနစဥ္ ေရးစပ္ ခဲ့တယ္။
စာဳကည့္တိုက္မႀာ ဆရာ ဖတ္ရတဲ့ စာအုပ္က PUNCH ေခၞတဲ့ လစဥ္ထုတ္ စာေစာင္ ဴဖစ္တယ္။ အဲဒီ စာအုပ္ ထဲမႀာ ဴမန္မာဴပည္မႀာ အဂႆလိပ္နဲႛ ဴမန္မာ စစ္တိုက္ တာကို ပၝလီမန္ ထဲမႀာ အေခဵ အတင္ ေဴပာတာ၊ ဴမန္မာ ဘုရင္ကုိ ေခၞေဆာင္ သၾားရန္ ပၝလီမန္မႀာ ေဆၾးေႎၾးတဲ့ အေဳကာင္း ဖတ္ရတဲ့ အခၝ ႓ဗိတိသ႖ လူမဵႂိးမဵား ႒ကီးပၾား တိုးတက္႓ပီး ကိုယ့္လူမဵႂိး ဆင္းရဲ ေနတာ ဳကားရေတာ့ လၾတ္လပ္ခဵင္ စိတ္ ေပၞလာတယ္။
အဲဒီ ခံစားခဵက္ ေပၝက္ကၾဲ႓ပီး ‘သေဴပညိႂ’ကဗဵာ အဴဖစ္ ေပၞထၾက္ လာရတယ္။ ဂႎၩတေလာကမႀာ ထည့္တယ္လိုႛ ထင္တယ္။ ဆရာ ဦးသိန္းဟန္ (ေဇာ္ဂဵီ) ရဲႚ ေဴပာဴပခဵက္ အရ စစ္ဴဖစ္ ခၝနီးမႀာ ဴမန္မာ အစိုးရ ဴပန္ဳကားေရး ဌာန အတၾင္းဝန္ သိပၯံ ေမာင္ဝက ဴမန္မာ လူမဵႂိးေတၾ စိတ္အား တက္႐ကၾ လာေအာင္ ဆို႓ပီး ကားခဵပ္ ကေလးနဲႛ ထုတ္ေဝ တယ္လိုႛ သိရတယ္။ ဆရာ့ အထင္ ေဴပာရရင္ သိပၯံ ေမာင္ဝရဲႚ ရည္႟ၾယ္ခဵက္က ဖက္ဆစ္နဲႛ တိုက္ရ ေတာ့မယ္၊ လၾတ္လပ္ေရး ရေတာ့မယ္ ဆို႓ပီး ဴပည္သူ လူထု အားလုံး စည္းလုံး တက္႐ကၾစၾာ ပၝဝင္ ေစလိုတဲ့ သေဘာပဲလိုႛ။”
(ခ) ပဵဥ္းမငုတ္တို
“‘ပဵဥ္းမငုတ္တို’ ကဗဵာကို (၁၉၄၉) ခု၊ ဇန္နဝၝရီလ (၁၁) ရက္ေနႛမႀာ ေရးတယ္။ ယခု ႎိုုင္ငံဴခား ဘာသာ သိပၯံ အေဆာက္အအံု ေနရာမႀာ ယခင္က ဘာမႀ မရႀိ၊ ေတာခဵႂံ ပိတ္ေပၝင္း ဴဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီ တုန္းက ဆရာက အင္ယားလမ္းမႀာ ေနတယ္။ ဆရာ့ ကေလးေတၾ၊ ဆရာ ေဇာ္ဂဵီ ကေလးေတၾ ေခၞ႓ပီး ညေနဘက္ လမ္းေလ႖ာက္ေလ့ ရႀိတယ္။ အဲဒီမႀာ ငုတ္တို တခုကို ေတၾႚရတယ္။
ပင္ေဴခာက္႒ကီး တပင္က ေဆာင္းကုန္ ေႎၾကူး ေလး႟ူး ကေလး ေဝႀႛလာတဲ့ အခၝ အႌၾန္ႛ ကေလးေတၾ ထၾက္လာတယ္။ ခံစားမႁ ဆိုတာလည္း ဒီမႀာ ေပၞလာတယ္။ အင္မတန္ အိုမင္းတဲ့ သစ္ပင္ ေသာ္မႀ ေႎၾရာသီဘက္ ေရာက္ရင္ အႌၾန္ႛ ထၾက္လာ ရေသးတယ္။ တိုႛ တိုင္းဴပည္ ဟာလည္း ဒီလုိပဲ တေနႛ ကဵရင္ အႌၾန္ႛ တက္မႀာပဲ ဆို႓ပီး ေပၝက္ကၾဲ လာတဲ့ ကဗဵာ ဴဖစ္တယ္။”
(ဂ) ေဴဗာသံ
“‘ေဴဗာသံ’ ကဗဵာကို (၁၉၃၄) ခုႎႀစ္၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ နည္းဴပ ဆရာ လုပ္စဥ္က ဖၾဲႚဆို ခဲ့တယ္။ ရင္ထဲမႀာ ခံစားမႁ ဴပင္းထန္႓ပီး ေပၝက္ကၾဲ ထၾက္လာတဲ့ သံခဵႂိ ကဗဵာ ဴဖစ္တယ္။ ကမာ႟ၾတ္ ရဲဌာန အလၾန္မႀာ ေရႀးက ေညာင္ပင္႒ကီး ရႀိတယ္။ ပန္းကမာၲလို ေနရာမဵႂိးမႀာ လၲက္ရည္၊ ေကာ္ဖီ၊ စမူဆာ ေရာင္းတဲ့ဆိုင္ ရႀိတယ္။ ဆရာရဲႚ ကဵႃတာ စာေမးပၾဲ စစ္႓ပီး ေကဵာင္းပိတ္လိုႛ အဲဒီမႀာ ထမင္း လာစားတယ္။ သူငယ္ခဵင္းေတၾ လာစု ဳကတယ္။ ေကာ္ဖီ ေသာက္ဳကတယ္။
အင္းစိန္ လမ္းဘက္က ရႀင္ေလာင္း လႀည့္လာတယ္။ ဴမင္းနဲႛ ေရၿထီးနဲႛ ေပၝ့ေလ။ ဆရာ ငယ္စဥ္က ရႀင္ေလာင္း လႀည့္တာ သတိ ရတယ္။ ငယ္စဥ္ ဘဝကုိ သတိရ လၾမ္းဆၾတ္ တာလည္း ပၝတယ္။ ေပဵာ္တာလည္း ပၝတယ္။ အဲဒီ ခံစားခဵက္ကုိ ေအာင့္ မထား ႎိုင္လိုႛ ဒီကဗဵာ ထၾက္ေပၞ လာရတယ္။”
(ဃ) တိုႛမေလး
“ပထမ ပိုင္းမႀာ ေရႀးကဗဵာ တပုဒ္ ဴဖစ္တဲ့ —
‘မမေလး အိမ္ေခၝင္မိုး
ထိုးလာပၝတဲ့ ေပဖူးလၿာ
ဘာစာလိုႛ ေမး
ေမးပၝနဲႛ ေအ
ယိုးဒယားရယ္နဲႛ
ကုလားကုိ သူခဵီေတာ့
ကရင္နီ ဟိုေအာင္တပ္ဆီက
ဆံဴဖတ္ေမာင္စီလိုႛ ေရးတယ္
လၾမ္းစာတဲ့ေလး။’
ဘုရင့္ေနာင္၊ အေလာင္းဘုရား တိုႛ စစ္ခဵီ တဲ့ခၝ ပၝသၾားတဲ့ စစ္သားမဵား ယိုးဒယားကုိ ( အဂႆလိပ္ – ကုလားဴဖႃ) စစ္ခဵီေတာ့ ကရင္နီနယ္ (ယခု – ကယား ဴပည္နယ္) ကို ဴဖတ္ရတယ္။ သစ္တပ္ – ရန္သူ မဝင္ ႎိုင္ေအာင္ လုပ္ထားတဲ့ ေနရာ၊ တပ္႓မိႂႚ စခန္းေတၾ ခဵထား႓ပီး စစ္ခဵီ ရတယ္။ ဒၝကုိ ေအာင္တပ္လိုႛ ေခၞတယ္။ မဂႆလာ ယူထားတဲ့ အမည္ – တပ္ကေန အမဵႂိးသမီးဆီ စာေရးတယ္။
မိမိ ဌာနီကုိ စာပိုႛတာ၊ ထန္း႟ၾက္ ေပ႟ၾက္ ေတၾနဲႛ ေရးတယ္။ ေနဴပည္ေတာ္ကို ဴမင္း ေစတမန္နဲႛ လၿတ္ရတယ္။ စာေတၾ အမဵား႒ကီး ပၝလာတယ္။ အိမ္မႀာ လူေတၾ မေတၾႚရင္ ေခၝင္မိုးမႀာ ထိုးထား ခဲ့တယ္။ သူငယ္ခဵင္း ေတၾက ဘာစာလည္း ေမးဳကတယ္။ ‘ေမးပၝနဲႛ ေအ’ ဆိုတဲ့ စကားမႀာ အဓိပၯာယ္ အမဵား႒ကီး ပၝတယ္။ အလၾမ္း ဓာတ္ခံ ရႀိ႓ပီး ညည္းတၾားတဲ့ အဓိပၯာယ္ သက္ေရာက္တယ္။ ငၝ့ ‘ေမာင္ – ခဵစ္သူ’ စစ္ခဵီ သၾားရာက ေပးလုိက္တဲ့ စာပၝေအ။
‘ဆံဴဖတ္ေမာင္’ လိုႛ သုံးတာက ေရႀးက ဴမန္မာ လူမဵႂိး ေတၾဟာ ဆံပင္ ရႀည္ရႀည္ ထားေလ့ ရႀိဳကတယ္။ စစ္ခဵီ တဲ့ခၝ ငႀက္ဖဵား မိဳက၊ ဝမ္းကိုက္ဳက ဴဖစ္ဳကတယ္။ ဒၝေဳကာင့္ ဆံပင္ ဴဖတ္ဴပစ္ လုိက္ရတယ္။ စစ္တုိက္ ရတာ ပင္ပန္းမႁကို ေပၞလၾင္ ေစတယ္။
ေပတသီး၊ ကဵီးတသား။ ထိုႛေဳကာင့္ မဂႆလာ မရႀိဟု ယူဆသည္။ နန္းေတာ္ လၿတ္ေတာ္၊ ဘုရင္ မႀႃးမတ္တိုႛ ေရးစာ၊ မိန္ႛစာ တိုႛကို ထန္း႟ၾက္ နဲႛသာ ေရးရတယ္။ ထန္းက အသက္ ရႀည္တယ္။ စာခ႗န္ေတာ္ – ထန္းရၾက္နဲႛ ေရးတဲ့ စာေတၾ ဴဖစ္တယ္။ တဖက္ ခ႗န္ထားလိုႛ ‘စာခ႗န္ေတာ္’ လိုႛ ေခၞဳကတယ္။
ဒီကဗဵာ အရ ေရႀးေခတ္ မိန္းခေလး ေတၾဟာ စာဖတ္ တတ္တယ္။ စာမတတ္၊ ေပမတတ္ မဵႂိး႟ုိး မဟုတ္ ဴမန္မာ ဘုရင္ေတၾ ေခတ္က မိန္းခေလးေတၾ စာတတ္ ေပတတ္ ကိုလိုနီေခတ္ ေရာက္မႀ မတတ္တာ။
ဒီေနရာမႀာ ‘ဒိုႛမေလး’ ဆိုတာ အမည္ မဟုတ္၊ ခဵစ္စႎိုး ေခၞတဲ့ အသုံးသာ ဴဖစ္တယ္။ ‘မမေလး၊ ပန္စရာ’ မမေလး ငယ္ကေမၾး ေတာက ေရၿေကဵး စသဴဖင့္ သုံးသလို တိုႛဆိုတာ ငၝတိုႛ (ယခုေခတ္) ရဲႚ ေရႀးတုန္းက မေလး (ေရႀးဴမန္မာ အမဵႂိးသမီးေတၾ) လိုႛ ဆိုလိုတာ ၊ဒုတိယ ပိုဒ္ကို ေရးတာက ေရႀးကဗဵာ တပုဒ္ ဴဖစ္တဲ့
‘ေ႟ၿဝသၾား ပၝးလိုက္တဲ့ ေဆာင္ပၝေလ
လၾမ္းသူႛစာေခၾ
သည္စာေခၾ အေထၾေထၾပၝေလရဲႚေလး
စီလုိႛသာကုံးရ
စာလုံး တယ္မလႀတယ္
မိန္းမလက္ေရး။’
အမဵႂိးသား ေတၾက ေရာင္းဝယ္ ေဖာက္ကားမႁ ကိစၤနဲႛ အင္းဝကို သၾားေနတုန္း အမဵႂိးသမီး ေတၾက ႟ၾာမႀာ ကဵန္ခဲ့တယ္။ သူတိုႛ ခဵစ္သူ လင္ေယာကဵ္ားဆီ စာေရးေလ့ ရႀိတယ္။ စာေခၾ ဆိုတာ ေပ႟ၾက္ ထန္း႟ၾက္ေတၾ ေပၞမႀာ စာေရး႓ပီး လိပ္ေခၾ ထားလိုႛ စာေခၾလိုႛ ေခၞဳကတာ။ လက္ေရးက မလႀမပ၊ မညီမႌၾတ္၊ ကႎၾဲႛကရ လက္ေရး ဴဖစ္တယ္။
အင္းဝသၾား အလုပ္ လုပ္ေနတဲ့ ေမာင္ကို လူ႒ကႂံနဲႛ ပၝးလုိက္တဲ့ က႗န္မရဲႚ စာကုိ ယူသၾားပၝ။ ဆႎၬ ဴပင္းဴပ လိုႛသာ ေရးရ ပၝတယ္။ လက္ေရးက တယ္ မလႀ ပၝဘူး။ ေရႀးက စာကို ေပ႟ၾက္မႀာ ေရးရတာ၊ ေရးေန မကဵလိုႛ လက္ေရး မလႀ ဴဖစ္တတ္တယ္။
အထက္ပၝ ကဗဵာ (၂) ပုဒ္ အရ ေရႀးဴမန္မာ အမဵႂိးသမီးမဵား စာေရး စာဖတ္ (အ – ၂ လုံး ေကဵေဳကာင္း) တတ္ေဳကာင္း ထင္ရႀား ေနတယ္။ သိသာ ႎုိင္တယ္။ ဴခစ္တယ္ ဆိုတာ ေပ႟ၾက္၊ ထန္း႟ၾက္ ေပၞမႀာ သံကညစ္နဲႛ ဴခစ္ေရး ရတယ္။ ‘မေလး ခဵစ္ႎုိင္ ခဲ့ဘူး႓ပီ’ လုိႛ သုံးထားတာ၊ ကဵစၾာမင္းရဲႚ သမီး၊ သံဗဵင္ မင္းသမီး၊ ရခိုင္ နန္းတၾင္းသူ မိညႂိ တိုႛဟာ စာေပ ထူးခ႗န္ သူေတၾ ဴဖစ္ခဲ့တယ္။
ပုဂံေခတ္ ကစ ဴမန္မာတုိႛ စာေပ တတ္ခဲ့တယ္။ သံဗဵင္ မင္းသမီးဟာ ရဟန္း ေတၾကို စာခဵ ေပးရတဲ့ အထိ တတ္ခဲ့တယ္။
သိုႛေပမယ့္ က႗န္ဘဝ ေရာက္လာေတာ့ စာေပ မေလ့လာရ၊ မတတ္ စာေပငတ္တဲ့ဘ၀ ေရာက္ခဲ့ရတယ္။ အိမ္ေထာင္နဲႛ တကၾဲစီေနရတဲ့ ဴမန္မာအမဵႂိးသမီးေတၾအဖိုႛ စာမေရးတတ္၊ မဖတ္တတ္၊ အလိမၳာစာမႀာရႀိဆိုေတာ့ မလိမၳာဳက၊ တရားစာ၊ သတင္းစာ မဂၢဇင္း ဘာမႀ မဖတ္တတ္၊ စာငတ္ ေပငတ္၊ အသိ ပညာ မရ၊ ေမာင္းေထာင္း ဆန္ဴပာနဲႛ ေအာက္တန္း ကဵလၾန္း ေန႓ပီ။ ေရငတ္ ေဴမဳသဇာ ငင္႓ပီး မစိမ္းလန္း မစိုဴပည္တဲ့ သစ္ေဴခာက္ ပင္နဲႛ တူတယ္။
ယခု ကံေကာင္း ေထာက္မ လာ႓ပီ၊ အသုံးလုံး သင္တန္း ဖၾင့္ေန႓ပီ။ ေန အလၾန္ပူတဲ့ ရာသီ လည္းဴဖစ္ ပူလၾန္းလိုႛ တံလ႖ပ္ေရာင္ ထေနတဲ့ တန္ခူး၊ ကဆုန္ ကဵက္ကဵက္ ပူတဲ့ ရာသီ မဵႂိးမႀာ အလုပ္ လုပ္တဲ့ ေနရာမႀာ လိုက္ စာသင္ ေနရတယ္။ ထန္းပလပ္တဲ၊ တမာပင္ ေတၾမႀာ ‘ခဵစ္ရိပ္ခို’ ဆိုတာ အသုံးလုံး သင္တန္း ေပးတဲ့ လုပ္အားေပး ေကဵာင္းသူ ေကဵာင္းသား ေတၾရဲႚ ေမတၨာရိပ္၊ ေစတနာရိပ္၊ ထန္း တမာပင္ တိုႛက လူသားကို ေမတၨာ ထားတဲ့ အရိပ္လိုႛ ဥပမာ တင္စား ထားတယ္။
‘အဴမင္ဆန္း’ – စာ မတတ္သူ အကန္း နဲႛတူတယ္။ ေရးတတ္ ဖတ္တတ္ သၾား႓ပီ။ အရင္က မသိ တာေတၾ သိလာ႓ပီး အံ့ဳသ ဖၾယ္ရာ ဴဖစ္လာ႓ပီ။ ဘဝ သစ္လၾင္ ေန႓ပီ။ မေလး ဘဝမႀာ စည္ကား လာ႓ပီ၊ ‘မဵက္ကန္း’ ဆိုတာ ပညာတည္း ဟူေသာ အဴမင္ မရႀိ သူကို ဆုိတာ။
ယုတ္ညံ့တဲ့ ဘဝ ေဟာင္းဟာ ႟ၾက္ေဟာာင္း ေ႐ကၾသလို လၾင့္သၾား႓ပီ၊ တန္ခူး လမႀာ အ႟ၾက္ ေ႐ကၾတယ္။ ေ႐ကၾသၾားတဲ့ ဘဝ ဘဝေဟာင္း ေနာက္မႀာ အ႟ၾက္ အဖူး အငုံေတၾ ေဝဆာ လာ႓ပီ။ အသိဉာဏ္ ပညာ ႐ကၾယ္ဝ လာ႓ပီလိုႛ ဆုိလိုတာ။
အသုံးလုံး လုပ္ငန္း စကတည္းက ဆရာ ပၝခဲ့တယ္။ အသုံးလုံး ကိစၤ ေဆာင္႟ၾက္ရင္ ဆရာ ပီတိ ဴဖစ္႓ပီး ေပၝက္ကၾဲ အန္ထၾက္ လာတဲ့ ကဗဵာ တပုဒ္ ဴဖစ္တယ္။ တိုႛအမဵႂိး ေတၾဟာ ေရႀး ကတည္းက စာေရး စာဖတ္ တတ္ခဲ့တယ္။ ကိုလိုနီ ဘဝမႀာ သူႚက႗န္ ဴဖစ္႓ပီး လူဴဖစ္ ႟ႁံးခဲ့ ရတယ္။ အဲဒၝကို မခံခဵင္ စိတ္လဲ ပၝတယ္။
ခု အစိုးရက ဦးစီး ဖၾင့္လႀစ္တဲ့ အသုံးလုံး လုပ္ငန္းကို အားရ ဝမ္းသာ ေကဵနပ္ ႎႀစ္သိမ့္႓ပီး ေထာက္ခံ ႒ကႂိဆိုတဲ့ သေဘာလည္း ပၝတယ္။ အသုံးလုံး လုပ္အားေပး ေကဵာင္းသူ၊ ေကဵာင္းသားေတၾ ကိုေရာ သင္တန္း တက္ခဲ့ သူေတၾ အဖိုႛပၝ လႁံႛေဆာ္တဲ့ သေဘာ တက္႐ကၾစၾာ လႁပ္ရႀား ပၝဝင္ ေစလုိတဲ့ တၾန္းအား လည္းပဲ ဴဖစ္ပၝတယ္။
ဆရာက စာေပသမား ဆိုေတာ့ တမဵႂိးသားလုံးကို စာတတ္ ေစခဵင္တယ္။ ကန္ရဲႚ အတိမ္ အနက္ကို ဳကာ႟ုိး ဳကာစၾယ္နဲႛ တုိင္းသလို တိုင္းဴပည္ တခုရဲႚ အတက္ အကဵ ကိုလည္း စာေပနဲႛ တုိင္းလုိႛ ရတယ္။ စာေပဟာ တုိင္းဴပည္နဲႛ လူမဵႂိးကို မီးေမာင္း ထုိးေပးတယ္။ တိုႛ တေတၾဟာ စာမဵားမဵား ဖတ္ရမယ္။ အလုပ္ မဵားမဵား လုပ္ရမယ္။ တာထၾက္ ေႎႀးေတာ့ ဴမန္ဴမန္ ေဴပးရ မႀာေပၝ့။ ဴမန္ဴမန္ ေဴပးဖိုႛ အတၾက္ အားအင္ လိုတယ္။ ဝ မရႀိဘဲ ဝိလုပ္လုိႛ ရပၝ့ မလား။
ဒၝေဳကာင့္ တိုႛ တမဵႂိးသားလုံး မဵက္စိ ဖၾင့္ဖိုႛ လိုတယ္။ လူ တဦးစီ တဦးစီ စုလိုက္ေတာ့ မိသားစု မိသားစုေတၾ စုလုိက္ေတာ့ ႓မႂိႛႚ၊ ႓မႂိႚေတၾ စုလိုက္ေတာ့ ဴပည္နယ္၊ တုိင္း၊ တိုင္းနဲႛ ဴပည္နယ္ေတၾ စုလုိက္ေတာ့ တိုႛ ဴပည္ေထာင္စု႒ကီး ဴဖစ္လာ တာေပၝ့။ ဴပည္ေထာင္စု႒ကီး တခု လုံးရဲႛ တာဝန္ဟာ တိုႛ တဦးစီရဲႛ တာဝန္ပဲ။ တိုႛ တဦးစီ တာဝန္ ေကဵမႀ တိုးတက္ ပၝမႀ တိုႛ ဴပည္ေထာင္စု႒ကီး တခုလုံး ေအးခဵမ္းမယ္ ဆို႓ပီး ဆရာ့ စိတ္ထဲမႀာ အ႓မဲ စၾဲေနတယ္။”
ဆရာ မင္းသုဝဏ္က ‘တုိႛမေလး’ ကဗဵာႎႀင့္ ပတ္သက္၍ ရႀင္းလင္း မိန္ႛဳကားေသာ စာေပ စကားမဵား ဴဖစ္ပၝသည္။ ‘တုိႛမေလး’ ကဗဵာ မူရင္းကုိ ေဖာ္ဴပ လုိက္ပၝသည္။ တိုႛမေလး ကဗဵာသည္ အသုံးလုံး ကဗဵာ တပုဒ္ ဴဖစ္၍ ‘အလင္းေစဵးႎႀင့္ စာတတ္ေဴမာက္ေရး လႁပ္ရႀားမႁ အဴခား ကဗဵာမဵား’ စာအုပ္တၾင္ ပၝဝင္ ပၝသည္။-
‘တုိႛမေလး’
အိမ္ေခၝင္မိုးမႀာ သူထုိးလာသည္။
ေပလၿာစာခဵပ္၊ အေဝးရပ္က
ဆံဴဖတ္ေမာင္ေရး၊ အလၾမ္းေတးကို
မေလးဖတ္ႎုိင္ခဲ့ဖူး႓ပီ။
ေ႟ၿဝသိုႛသၾား၊ ခဵစ္သူအားလ႖င္
မႀာဳကားပိုႛေလ၊ လၾမ္းစာေခၾဟု
မေဴပမလႀ၊ ႎၾဲႚလဵလဵႎႀင့္
မိန္းမလက္ေရး၊ ငယ္ေသးေသးကုိ
မေလးဴခစ္ႎိုင္ခဲ့ဖူး႓ပီ။
သိုႛပင္ဴဖစ္လည္း
ခဵစ္သူႎႀင့္ေဝး၊ တိုႛမေလးကား
ေရးလည္းမတတ္၊ ဖတ္မတတ္ႎႀင့္
စာငတ္ေပငတ္၊ အသိငတ္သည္
မတ္တတ္ေဴခာက္သည့္ သစ္ပင္လို။
ကံေထာက္မ၍ ၊ဤယေနႛမူ
ေႎၾေငၾႛလ႖ပ္လ႖ပ္၊ ပူစပ္စပ္တၾင္
ထန္းပလပ္ရိပ္၊ တမာရိပ္၌
ခဵစ္ရိပ္ခိုဝင္၊ စာကို သင္ေသာ္
မပင္မပန္း၊ အဴမင္ဆန္းသည္
မဵက္ကန္းမေလး ဴမင္ေလ႓ပီ။
(င) ဖိုးေမာင္လာ႓ပီ
“ဆရာတိုႛ ငယ္စဥ္က အဂႆလိပ္ စာထဲမႀာ (Ballad) ေခၞတဲ့ ကဗဵာ တမဵႂိး၊ ဴမန္မာလို ဝတၪႂ ေဳကာင္းပၝတဲ့ ကဗဵာ (Story poem) ကို ဆိုလိုတယ္။ ေကဵာင္းဆရာ အေနနဲႛ ကဗဵာ သင္ေပးတဲ့ အခၝ ပဵႂိႚ႒ကီး ေတၾသာ ရႀိတယ္။ အပိုဒ္ ေပၝင္း ၁၀၀ -၂၀၀ ပၝတာခဵည္း ေတၾႚရတယ္။ ရႀည္တာလည္း ပၝ။ ေရႀးက ဗုဒၭ ဘာသာကို မႀီေရးတဲ့ ကဗဵာ ဆုိေတာ့ အထက္တန္း အလယ္တန္း ေကဵာင္းသား ေတၾကို သင္ေပးဖိုႛ မဴဖစ္ႎုိင္၊ လူဆို တာလည္း လူမႀန္း သိကတည္းက ပုံကို နားေထာင္ လာဳကေတာ့ ေစာေစာက ဝမ္းထဲက ထၾက္လာတဲ့ ကဗဵာ အဴပင္ ၊ ပုံဴပင္ ပၝတဲ့ ကဗဵာကိုု သင္ေပး ရရင္ ေကာင္းမယ္ ဆုိတဲ့ စိတ္ဝင္ စားမယ္ ဆိုတဲ့ ဆႎၬ ဴဖစ္လာတယ္။
ဆရာတိုႛက အဂႆလိပ္ စာေပ ကိုလည္း ေလ့လာ ခဲ့တယ္။ ဆရာက (Ballad) ကဗဵာ ပုံစံ အတိုင္း ပုံဴပင္ ကဗဵာ ေရးမယ္ ဆို႓ပီး ေရးတယ္။ ေရးေတာ့ ဒီ ပုံဴပင္ဟာ တကယ္ ဴဖစ္ခဵင္ ဴဖစ္မယ္။ ဒီကဗဵာမႀာ ဆရာ့ ေစတနာက လူတုိင္းဟာ ကုိယ့္ရပ္႟ၾာ တေဴမတည္း ေန တေရတည္း ေသာက္ အကဵႂိးကုိ ေဆာင္႟ၾက္ ရမယ္လိုႛ တရား ေဟာခဵင္တယ္။ ကိုယ့္ ရပ္႟ၾာသား၊ တုိင္းသား ဴပည္သား၊ ကမာၲသူ ကမာၲသား အကဵႂိးကို လူတုိင္း ေဆာင္႟ၾက္ သင့္တယ္။
ကုေဋ ကုေဋာ ခဵမ္းသာတဲ့ သူေဌးက ဇရပ္၊ ေဆး႟ုံ ေဆာက္မႀ သာလ႖င္ တုိင္းဴပည္ အကဵႂိး ေဆာက္႟ၾက္တာ မဟုတ္၊ တံငၝသည္ ေသာ္မႀ ကိုယ့္ရပ္သူ ရၾာသားမဵား ငၝးစိမ္း ငၝးစို စားရေအာင္ ရပ္႟ၾာ အကဵႂိး ေဆာင္႟ၾက္ ရတယ္။ ေနာက္ဆုံး ႟ၾာသူ ႟ၾာသားေတၾ ဓားဴပ လက္ထဲ မကဵေအာင္ အသက္ စေတး သၾားတယ္။
အဲဒီလို ပရဟိတ ေဆာင္႟ၾက္သူ ဘယ္ အဆင့္အတန္း ဘယ္အလၾာမႀာ မဆို ရႀိတယ္။ လၾတ္လပ္ေရး ရ႓ပီးေနာက္ တုိင္းသစ္ ဴပည္သစ္ ထူေထာင္ရာမႀာ ဒီလို ပုဂၢႂိလ္ေတၾ အမဵား႒ကီး လိုအပ္တယ္။ ဒၝေဳကာင့္ ဆရာတိုႛ ကဗဵာ ဝၝသနာ ပၝတဲ့ ေကဵာင္းသား ေကဵာင္းသူေတၾ အဲဒီစိတ္ ေပၞေအာင္ ဆို႓ပီး ေရးတာ၊ ဒီမႀာ ရည္႟ၾယ္ခဵက္ ရႀိတယ္။
ပုံစံက ကဗဵာ ပုံဴပင္ ပုံစံ၊ ရည္႟ၾယ္ခဵက္က ပရဟိတ ေဆာင္ရၾက္ ေစခဵင္တဲ့ ဆႎၬ အေဴခခံ႓ပီး ကဗဵာ ေရးတာ။ တတိယ အခဵက္က စီးပၾားေရး ေသာင္းကဵန္းတဲ့ ေခတ္ မဟုတ္၊ လူတန္းစား မေ႟ၾးတဲ့ ေခတ္မႀာ တံငၝလို နိမ့္ကဵ ဆင္းရဲတဲ့ လူတန္းစားေသာ္မႀ တိုင္းဴပည္အကဵႂိး ေဆာင္႟ၾက္ ႎုိင္တယ္ ဆုိတာ သိေစ ခဵင္တယ္။
ဒီကဗဵာမႀာ သူတလည္း ပၝတယ္။ ရသလည္း ပၝတယ္။ ဒၝေဳကာင့္မိုႛ သုတ ရသ စာေပလိုႛ ေခၞတယ္။”
(စ) ေပၝကၠံဴပည္၌
ဳကားလုိေသးသည္၊ ေပၝကၠံဴပည္၌
ေနဴခည္ေရာင္႓ဖႂိး၊ ယာခ႟ုိးတၾင္
ေ႟ၿခဵႂိးသံသာကူသည္ကုိ။
နမ္းလိုေသးသည္၊ ေပၝကၠံဴပည္၌
စိတ္ဳကည္ရာဇ၊ ကုမာရ၏
ေမၾးဖဂုဏာ၊ တုံႛဴပန္ပၝသည္
ေမတၨာရနံႛဳကႃသည္ကို။
ဖူးလိုေသးသည္၊ ေပၝကၠံဴပည္၌
ေရာင္ဴခည္ဝင္းပ၊ ေကဵာင္းဂူလႀဟု
ဴမန္မာ့ဦးစၾန္း လူသည္ကို။
(၁၉၄၆)
“(၁၉၄၆) ခုႎႀစ္မႀာ ေရးတယ္။ (၁၉၄၅) မႀာ ရန္ကုန္႓မႂိႛ မဂိုလမ္း (ေ႟ၿဘုံသာ လမ္း) မႀာ အေရးေပၞ တကၠသိုလ္ ဖၾင့္တယ္။ (၁၉၄၅) မႀာ ကထိက အဴဖစ္ ခန္ႛထားဴခင္း ခံရတယ္။ အဲဒီ အခဵိန္မႀာ ဴမန္မာဴပည္ က႗န္ဘဝ ရႀိေသးတယ္။
ဆရာတိုႛ ေခတ္က လူေတၾက ဝမ္းထဲမႀာ လၾတ္လပ္ေရး ရဖုိႛ အ႓မဲ ရႀိတယ္။ ဘာေတၾးေတၾး၊ လၾတ္လပ္ေရး၊ ကိုယ့္တုိင္းဴပည္ ႒ကီးပၾား ခဲ့တာ၊ သူရဲေကာင္း ထၾက္ခဲ့တာ၊ ဴမန္မာ့ ယဥ္ေကဵးမႁ အေဴခခံ ဴဖစ္တဲ့ ပုဂံ ဴပည္ကို တေခၝက္ သၾားလည္႓ပီး ဴမန္မာ အႎုပညာ လက္ရာ မဵားရဲႛ ရသကို ခံစား ခဵင္စိတ္ ေပၞလာတယ္။
ဒုတိယ အခဵက္က ရာဇကုမာရဟာ သူႛ ဖခင္က ထီးနန္း စည္းစိမ္ မေပး ေဴမးကို ေပးေပမယ့္ ဖခင္ကို စိတ္မဆိုးဘဲ၊ အမ႖ေဝ၊ ေကဵးဇူးဂုဏ္ ေဖာ္တယ္။ မုန္းစရာ ေကာင္းတာကုိ ခဵစ္တဲ့ စိတ္နဲႛ အမဵက္ ေဒၝသကို ေတာ္လႀန္တဲ့ သူရဲေကာင္းမဵႂိး ေရႀးက ေပၞခဲ့တယ္။ ခုလည္း ေပၞေစ ခဵင္တယ္။
ဴမန္မာ တုိႛဟာ ကိုယ့္ထီး၊ ကိုယ့္နန္း၊ ကုိယ့္ယဥ္ေကဵးမႁနဲႛ ဴပန္ဴဖစ္ ေစခဵင္တဲ့ ခံစားခဵက္နဲႛ ေပၝက္ကၾဲ ထၾက္လာတဲ့ ကဗဵာ ဴဖစ္တယ္။ အေတၾႚ အ႒ကႂံေပၞ မူတည္႓ပီး ခံစား ဖူးတာ ေတၾကို မူတည္႓ပီး သိုသိပ္ မထားႎုိင္လိုႛ ေပၝက္ကၾဲ လာတဲ့ ကဗဵာ ရသ စာေပေပၝ့။
(၁) သဘာဝတရား (၂) ပတ္ဝန္းကဵင္ (၃) လူတိုႛ၏ ကဵႂိးစား အားထုတ္ မႁေဳကာင့္ ေပၞေပၝက္ လာေသာ ယဥ္ေကဵးမႁ ‘ေပၝကၠံဴပည္’ ေခၞတာေပၝ့။ ဴပည္ေထာင္စု ဴမန္မာ ႎုိင္ငံ တခုလုံး ေရႀး႟ႁ ေစတနာ ထား႓ပီး ဴဖစ္ေပၞ လာေသာ ကဗဵာစိတ္ ၊ စစ္႓ပီး ခၝစ (ဒုတိယ ကမာၲ စစ္) မႀာ ဴမန္မာ လူမဵႂိး အေနနဲႛ အလူးအလဲ စစ္ဒဏ္ ခံရလုိႛ သဘာဝရဲႚ အလႀကို ေမ့ေပဵာက္ ခဲ့ရတယ္။ ဆင္းရဲ ပင္ပန္း ေသာေဳကာင့္ ဴပည္ေထာင္စု သားတုိႛရဲႚ နဂို ရႀိ႓ပီး ေမတၨာ ဂ႟ုဏာ စိတ္ေတၾ ကလည္း ခဵႂိႚတဲ့ ကုန္တယ္။ ဘိုး၊ ေဘး၊ ဘီ၊ ဘင္က ေဆာက္ထားတဲ့ အေဆာက္အအုံ ေတၾဟာ မီးေလာင္ ဴပာကဵ ကုန္႓ပီး စစ္႓ပီးတဲ့ အခၝ စဥ္းစားဉာဏ္ ရႀိတဲ့ သူတိုင္းမႀာ ေပၞေပၝက္ လာတဲ့ စိတ္က ဴပန္လည္ ထူေထာင္ဖုိႛ။
အဲဒီ အခဵက္ (၃) ခဵက္က ဆရာ့ အဖိုႛ ထီးထီး႒ကီး ေပၞလာတယ္။ တိုႛ ဘိုးေဘး ဘီဘင္ လက္ထက္က သာယာ ခဲ့တဲ့ ေရေဴမ ေတာေတာင္ သဘာဝ၊ ေလ၊ ငႀက္ေတၾ ဴပန္လည္ ႟ၿင္႟ၿင္ပဵပဵ ဴဖစ္တာေတၾ ဴမင္ခဵင္ လာတယ္။ ဴမန္မာ စာေပ ေပၞတာ၊ ပုဂံ ေခတ္က ဴမန္မာစာ အေနနဲႛ ခုထိ ေကဵာက္ထက္ အကၡရာ တင္ရႀိတာ ရာဇကုမာရ ေကဵာက္စာ (သိုႛ) ဴမေစတီ ေကဵာက္စာ ဒီ ေကဵာက္စာထဲ ပၝတဲ့ အေရးအ႒ကီးဆုံး အႎႀစ္သာရက ေကဵးဇူး တုံႛဴပန္မႁ၊ ဴမန္မာ စာေပရယ္လိုႛ ပၾဲဦး ထၾက္လုိက္တဲ့ စာမႀာကို ေကဵးဇူး တုံႛဴပန္မႁ တရားဟာ ထီးထီး႒ကီး ေပၞေပၝက္ လာတယ္။
သာမန္ လူတုိႛ သိတဲ့ ေကဵးဇူးမဵႂိး မဟုတ္၊ ေဴမးကို ထီးနန္း ေပး႓ပီး မိမိကို မေပး ေသာ္မႀ စိတ္မဆိုး၊ စိတ္မကၾက္၊ ႓ငႂိဴငင္မႁ မရႀိ၊ ေက႗းေမၾး ဴပႂစု ခဲ့တဲ့ ေကဵးဇူးကို ေထာက္ထား၊ ဒီ ေမတၨာ စိတ္ဟာ ေကဵးဇူး သိတတ္တဲ့ စိတ္ ကေလးဟာ ဒုတိယ ကမာၲစစ္ အတၾင္းမႀာ ညၟႂိးမႀိန္ သၾားတယ္။ ဴမန္မာ လူမဵႂိး အေနနဲႛ လူမဵႂိး မေ႟ၾး ၊ ငၝးပၝး သီလ ေစာင့္ရမယ္ ဆုိတာ ညၟႂိးငယ္ သၾား႓ပီး ခိုးစရာရႀိ ခိုးမယ္၊ တုိက္စရာရႀိ တုိက္မယ္ ဆုိတဲ့ စိတ္ကေလး ေခၝင္းေထာင္ ထလာတယ္။
အဲဒီစိတ္ ဴမန္မာ့ အေဴခခံ ကိုယ္ကဵင့္ တရား ညၟႂိးမႀိန္ သၾား႓ပီ ဆို႓ပီး ဒုတိယ အပိုဒ္ ေရးတာ နမ္းလုိ ေသးသည္ ဆိုတာက ယခင္ အေဴခ အေနမဵႂိး ဴပန္ဴဖစ္ ေစခဵင္တယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာ။
ယဥ္ေကဵးမႁ၊ ကဗဵာ၊ လကႆာ၊ စကားေဴပ၊ ပန္းခဵီ၊ ပန္းပု စတဲ့ ယဥ္ေကဵးမႁ မဵားဟာလည္း စစ္ အတၾင္းမႀာ စစ္ဒဏ္ ဗုံးဒဏ္ေဳကာင့္ ကဗဵာ မေရးႎုိင္၊ ဝတၪႂ မေရးႎုိင္၊ ယဥ္ေကဵးမႁကို မလုပ္ႎုိင္၊ ေဴပးလၾား ေနရလုိႛ ဘိုးေဘး ဘီဘင္ လုပ္ခဲ့တဲ့ ယဥ္ေကဵးမႁ ပဵက္စီး သၾားတယ္။ တကၠသိုလ္ အေဆာက္အအုံ၊ စာဳကည့္တုိက္၊ ဴပာပုုံ ဘဝ ေရာက္ခဲ့ ရတယ္။ အဲဒၝ ေတၾကို ဴပန္႓ပီး ဴမင္ခဵင္တယ္ ဆိုတဲ့ ဆႎၬကို မဵႂိသိပ္ မထား ႎုိင္လိုႛ ေပၝကၠံ ဴပည္၌ ဆိုတဲ့ ကဗဵာဟာ ေမၾးဖၾား လာရတယ္။”
အညၿန္း – ဗိုလ္မႀႃး ဘရႀင္၊ ဦးဘိုေက၊ ဦးဝန္ (ဆရာ မင္းသုဝဏ္)၊ မစၤတာ လု(ခ္)
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
