သန္း၀င္းလႈိင္ – အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦး

အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦးသည္ အမရပူရၿမိဳ႕တည္နန္းတည္ ဘိုးေတာ္မင္းတရား  လက္ထက္မွစ၍ မင္းသံုးဆက္တိုင္ေအာင္ အမႈေတာ္ထမ္းခဲ့ရေသာ ပညာရွိ အမတ္ႀကီး ျဖစ္ေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၁၁၂၁ခုႏွစ္၊ တေပါင္းလျပည့္ေက်ာ္ (၂)ရက္ (ခရစ္ ၁၇၆ဝ၊ မတ္ ၂)၊ တနဂၤေႏြေန႔တြင္ ဖြားျမင္သူ ျဖစ္သည္။ ယခု ေ႐ႊဘိုခ႐ိုင္ ေျမဒူးေအာက္တိုက္ တန္ဆည္ရြာ (ယခု တဇယ္ရြာ)ဇာတိဟု ဆိုၾကသည္။ မိဘမ်ားမွာ ဦးစံခိုင္၊ ေဒၚပိုးဇီတို႔ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းဟူ၍ ဦးတုတ္ႀကီး ဆိုသူ အစ္ကိုတစ္ဦး ရွိသည္။ ရဟန္းအျဖစ္ သံုးႏွစ္ေန၍ စာေပသင္ၾကားၿပီးေနာက္ လူထြက္ကာ မင္းမႈထမ္းသည္။ ဘိုးေတာ္ဦးဝိုင္း (ဗဒံုၿမိဳ႕စား)သည္ ဆင္ျဖဴရွင္မင္းတရား လက္ထက္တြင္ ဆင္းဆင္းရဲရဲ အိမ္နိမ့္စံေနစဥ္အခါကပင္ ေမာင္ေပၚဦးသည္ မိမိ၏အရွင္ႏွင့္ ဆင္းရဲအတူ ခ်မ္းသာအမွ် ေနထိုင္ခဲ့သည္။ ဘိုးေတာ္မင္းတရား နန္းတက္ၿပီး ေနာက္တစ္ႏွစ္ သကၠရာဇ္၁၁၄၄ခုႏွစ္တြင္ မဟာေဇယ်သူရသခၤယာဘြဲ႕ႏွင့္ နားခံေတာ္ႀကီးအျဖစ္ ခ်ီးျမႇင့္ေတာ္မူျခင္းကို ခံရသည္။ ၁၁၄၅ခုႏွစ္တြင္ မင္းႀကီးသီရိမဟာနႏၵသႀကႍဘြဲ႕ႏွင့္ ေယာၿမိဳ႕၊ ေဆာၿမိဳ႕စား အတြင္းဝန္ႀကီးအျဖစ္ျဖင့္ ခန္႔ထားျခင္းခံရေလသည္။

ဘိုးေတာ္မင္းတရား၏ နန္းစံ (၃၈)ႏွစ္ပတ္လံုး အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦးသည္ အမႈေတာ္ကို ထမ္းခဲ့သည္။ ဘိုးေတာ္မင္းတရားသည္ ဦးေပၚဦးကို ေလးစားခ်စ္ခင္ေတာ္မူသည္။ အားကိုးအားထားလည္း ျပဳသည္။ အထူးေျမႇာက္စားကာ ဆုလာဘ္ေတာ္မ်ားလည္း ေပးသနားသည္။ သို႔ေသာ္ မိမိလက္ထက္ေတာ္တြင္မူ ေျမႇာက္စားလြန္းရာက်မည္စိုး၍ ရာထူးႀကီးမ်ားျဖင့္ မခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ေပ။ မိမိ႐ိုက္ရာေတာ္ ဆက္ခံၾကမည့္ စစ္ကိုင္းမင္းသား (ဖလ္နန္းရွင္ဘႀကီးေတာ္မင္းတရား)ႏွင့္ သာယာဝတီမင္းသား (ေ႐ႊဘိုမင္း၊ ကုန္းေဘာင္မင္း)တို႔ကိုမူ ဦးေပၚဦးအား ရာထူးႀကီးမ်ားျဖင့္ ခ်ီးျမႇင့္ေျမႇာက္စား၍အရာခပ္သိမ္းတိုင္တိုင္ပင္ပင္ျပဳၾကရန္ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ မိန္႔မွာထားခဲ့ေလသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ဘႀကီးေတာ္မင္းလက္ထက္ က်ေရာက္ေသာအခါ ဝန္ႀကီးသတိုးမင္းႀကီး မဟာမင္းေခါင္ဘြဲ႕ႏွင့္ အဂၢမဟာေသနာပတိဗိုလ္မွဴးဝန္ႀကီးအျဖစ္ ခန္႔ထားျခင္းခံရသည္။ ကုန္းေဘာင္မင္းတရားလက္ထက္တြင္မူ ဝန္ႀကီးသတိုးမင္းႀကီး မဟာသုဓမၼရာဇာေက်ာ္ထင္ဘြဲ႕ႏွင့္ တရားဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ခ်ီးျမႇင့္ျခင္း ခံရသည္။

အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦးသည္ က်ယ္ဝန္းထက္ျမက္ေသာ ဥာဏ္ပညာပါရမီႏွင့္ ျပည့္စံု၍ တခၤဏုပၸတၱိဥာဏ္ လ်င္ျမန္ၿပီး မင္း၏ စိတ္ႏွလံုး႐ႊင္ၿပံဳးလာေအာင္ ႐ုတ္ျခည္း တင္ေလွ်ာက္ႏိုင္သည့္ အရာတြင္ ႏႈိင္းယွဥ္ႏိုင္ဖြယ္ရာ ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္ထူးတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္၊ ေဗဒင္၊ ဓမၼသတ္ စေသာ ဂႏၳႏၱရတို႔၌ ႏွံ႔စပ္ကၽြမ္းက်င္သည္။ ကဗ်ာဖြဲ႕ဆိုမႈ၌လည္း ကဝိတစ္ဆူျဖစ္သည္။ စကားပရိယာယ္ၾကြယ္ဝ၍ မင္းက ေမးေတာ္မူသမွ်ကို ပါဠိ၊ အ႒ကထာ၊ သုတၱန္၊ ဝိနည္း၊ အဘိဓမၼာ၊ ဇာတ္နိပါတ္၊ ရာဇဝင္တို႔မွ ဥဒါန္းစကားအစဥ္တို႔ျဖင့္ ထုတ္ႏုတ္တင္ေလွ်ာက္ႏိုင္စြမ္း ရွိသည္။ မိမိအရွင္၏အေရး၊ တိုင္းျပည္အေရးကို အစဥ္သျဖင့္ ေထာက္ေတြးေျမာ္႐ႈေလ့ရွိသည္။ တိုင္းျပည္ေသဌ္နင္း မင္းဧကရာဇ္ပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း နည္းလမ္းမမွ် စည္းကမ္းမက် ျပဳမူေနသည္ကို သိရလွ်င္ မိမိ၏ အသက္စည္းစိမ္ကို မငဲ့ကြက္ဘဲ မင္း၏အမ်က္ေတာ္ရွျခင္းကိုပင္ ခံယူကာ ျပတ္ျပတ္သားသား တင္ေလွ်ာက္ဝံ့သူျဖစ္သည္။

တိုင္းျပည္၏အက်ိဳး၊ မိမိအရွင္၏အက်ိဳးကို ဘုရင္မ်က္မာန္ရွသည္ကိုပင္ ခံယူခဲ့ရေသာ သာဓကတစ္ခုမွာ ဘိုးေတာ္မင္းတရားသည္ ျမစ္ေတာ္ခ်စ္ ေညာင္ရမ္းမင္းသားကေလးအတြက္ ျမဧယာဥ္ ခမည္းေပးရန္ သႆေဗဒအခြန္ေတာ္မွ ေငြေတာ္ရွစ္သိန္း ထုတ္ယူသံုးစြဲရန္ အမိန္႔ထုတ္သည္။ ဦးေပၚဦးက ထိုအမိန္႔ေတာ္ကိုၾကားလွ်င္ ရွင္ဘုရင္သည္ ရွင္ဘုရင္ပါးမဝဟု ဆိုလိုက္သည္။ ထိုစကားကို ေ႐ႊနားေတာ္ေပါက္ၾကားလွ်င္ ဘုရင္မ်က္ေတာ္မူ၍ ဦးေပၚဦးအား ခ်ီးျမႇင့္ထားေသာ ရာထူးဌာနႏၱရမ်ားကို ႐ုပ္သိမ္းၿပီးလွ်င္ သိႏၷီၿမိဳ႕နယ္သို႔ အက်ဥ္းႏွင့္ ပို႕ႏွင္ေလသည္။ 

ဦးေပၚဦးသည္ သိႏၷီၿမိဳ႕နယ္မွ ရတုေျခာက္ပုဒ္ေရးသား၍ ေ႐ႊနားေတာ္ဆက္သြင္းသည္။ လိုရင္းအပုဒ္ျဖစ္ေသာ ‘က်င့္ဆက္မ်ိဳးေဝ …..’ ခ်ီရတုတြင္  ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔ က်င့္႐ိုးဓမၼာ ဆံုးမရာျဖစ္ေသာ ရာဇကၠမအႏုသာသနီက်မ္းထြက္အရ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔သည္ မည္သည့္ အခြန္အတုတ္မ်ိဳးကို မည္သည့္ေနရာ၌ မည္သို႔သံုးစြဲရသည္ကို ညႊန္ျပကာ သႆေမဓခြန္ကို ဘုရင္တို႔သည္ မိမိတို႔ကိုယ္ေရးကိုယ္တာအတြက္ မသံုးအပ္သည္ကို ေဖာ္ျပသည္။ ထိုအခါ ဘိုးေတာ္ဘုရားသည္ ကၽြန္ယံုခ်စ္ကာ၊ မိမိကိုယ္ေတာ္၏ အက်ိဳးလိုလား၍ ဆိုခဲ့ေျပာခဲ့သည္ကို ျပန္လည္ ဆင္ျခင္မိကာ ဦးေပၚဦးအား ေနျပည္ေတာ္သို႔ ျပန္ေခၚၿပီး ေရွးရာထူးဌာနႏၱရအတိုင္း သူေကာင္းျပဳေတာ္မူေလသည္။

ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ေတာ္အခါက အမတ္ႀကီးဦးေပၚဦး၏ ရာထူးသည္ အတြင္းဝန္မွ်သာ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ အျခားတစ္ပါးေသာ ဝန္ႀကီး၊ မွဴးႀကီး၊ သားေတာ္၊ သမီးေတာ္တို႔ပင္ မတင္ေလွ်ာက္ဝံ့ေသာ အေရးအခင္းမ်ားကို ဦးေပၚဦးသာလွ်င္ တင္ေလွ်ာက္ဝံ့သည္။ ဦးေပၚဦးသည္ မင္းရိပ္မင္းျခည္လည္း သိသည္။ မင္းေလ်ာ္ဝင္သျဖင့္ မင္းတရားႀကီးကလည္း ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးသည္။ အေရးအခင္းႀကံဳ၍ ခ်ဥ္းကပ္လွ်င္ နစ္နာရသည္မရွိ။ သက္သာခြင့္ရသည္။

အခါတစ္ပါးတြင္ရတနာသိဃၤစီရင္စုမွမင္းတရားႀကီး၏ လယ္ေတာ္မ်ားကို ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ရာ လယ္ေတာ္အုပ္မ်ား တုိင္းထြာပံုမညီမွ်မႈေၾကာင့္ ထိုစီရင္စုတြင္ ေတာင္ယာခုတ္ေနထိုင္ၾကသည့္ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္တို႔ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ကာ ေနျပည္ေတာ္သို႔ လာေရာက္၍ တရားစြဲဆိုရန္ျပဳၾကသည္။ ထိုအေရးကိစၥ၌ ဘိုးေတာ္မင္းတရားကို တရားခံထား၍ စြဲဆိုရမည့္အမႈျဖစ္သျဖင့္ မည္သည့္ ႐ံုးေတာ္လႊတ္ေတာ္၊ ဝန္ႀကီး မွဴးႀကီးကမွ အမႈကို လက္ခံၿပီးလွ်င္ ေရေျမ့ေသဌ္နင္းျပည့္ရွင္မင္းကို တရားခံအျဖစ္ စစ္ေဆးရန္ မဆင့္ေခၚရဲၾကေပ။ သို႔ေသာ္ အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦးသည္ ျပည့္ရွင္မင္းကို စစ္ေဆးရန္ ဆင့္ေခၚစာကို ကိုယ္တိုင္ေရးသား သံုးႏႈန္းထားပံုမွာ –

“ ……  ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး၏ က်က္သေရေဆာင္၊ ဝင္းေျပာင္ထိန္လွ်ပ္၊ က်မ္းဂန္တတ္သည့္ အမတ္ႀကီးမင္း၊ ထင္လင္းေသခ်ာ၊ ဆင့္ဆိုရာကို၊ နာခံမွတ္သားအပ္သည့္၊ ပတၱျမားနဝရတ္၊ စီျခယ္တပ္သည့္၊ ျပာသာဒ္ႀကီးဥကင္ေန၊ လူေမႊႀကီး ထိပ္တင္ဝိုင္း ……..” ဟူ၍ ျဖစ္ေလသည္။

ထိုဆင့္စာကို ဘိုးေတာ္ဘုရားက ပမာမျပဳဘဲေနေသာအခါ ထိုဆင့္စာမ်ိဳး ထပ္မံဆက္သြင္းသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မင္းတရားႀကီးက သံေတာ္ဆင့္ႀကီးတစ္ဦးကိုေစလႊတ္ တရားဆိုင္ေစရသည္။ ဦးေပၚဦးက တရားလိုမ်ားႏွင့္ ကိုယ္စားေတာ္ တရားခံမ်ားကို စစ္ေဆးၿပီးေသာ္ မင္းတရားႀကီးအား တရား႐ႈံးထား၍ စီရင္ခ်က္ခ်လိုက္သည္။ ထိုစီရင္ခ်က္တြင္ –

“မဟာေမာသ၊ ေစာရတပိုင္း၊ ေမာင္လူဝိုင္း၏ အဆိုသည္။ ယြင္းယိုေဖာက္ျပန္၊ မမွန္အခ်က္ ….” မ်ားရွိ၍ တရား႐ႈံးေပးရေၾကာင္း။ “ဥာဏ္ဝိဇိန္ႏွင့္ ကံရွိန္တင္ထူးေသာ” မိမိ၏ စီရင္ခ်က္ကို ဓားမဦးခ်တည္ေစ” ဟု ခ်မွတ္ခ့ဲေလသည္။

အမတ္ႀကီးဦးေပၚဦး၏ ဥာဏ္ပညာပါရမီ က်ယ္ဝန္းထက္ျမက္ပံုမွာ သကၠရာဇ္ ၁၁၅၃ခုႏွစ္ သုဓမၼာပထမျပန္စာေမးပြဲက်င္းပရန္ သာသနာပိုင္ဆရာေတာ္ႏွင့္ ဘိုးေတာ္မင္းတရားႀကီးတို႔ ေဆြးေႏြးရာမွ မာတိကာ၊ ဓာတုကထာတို႔၏ မ်ားျပားက်ယ္ဝန္းပံုကို ဆရာေတာ္ႀကီးက မိန္႔ၾကားသည္။ ထိုအခါ မင္းတရားႀကီးက မာတိကာ၊ ဓာတုကထာတို႔ စာေစာင္မည္မွ်၊ နယမည္မွ်၊ ပါဒမည္မွ်ထား၍ မည္မွ်က်ယ္ဝန္းပါသနည္းဟု ေမးျမန္းေလွ်ာက္ထားရာ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးမွာ ပမာဒေလခ၍႐ုတ္တ ရက္မေျဖႏိုင္ေပ။ အပါးတြင္ခစားလ်က္ရွိေသာဦးေပၚဦးအား ဆရာေတာ္ႀကီးကကိုယ္စားလႊဲအပ္ရာ မင္း တရားႀကီးေမးေတာ္မူသမွ်ကို ဒိုးဒိုးေဒါက္ေဒါက္ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားမွအာဂံုေဆာင္၍ ေျဖၾကားေလသ ျဖင့္ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ဦးေပၚဦး၏ဥာဏ္ပညာပါရမီကို မ်ားစြာႏွစ္အားရ၍ဆုလာဘ္မ်ား ခ်ီးျမႇင့္ေပး သနားသည္။ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးကလည္း ဦးေပၚဦး၏ဥာဏ္ပညာပါရမီ ထူးကဲပြင့္လင္းပံုကို အႀကိမ္ ႀကိမ္သာဓုေခၚေတာ္မူေလသည္။ ဦးေပၚဦးသည္ မင္းေလ်ာ္ဝင္သျဖင့္ မင္းေပ်ာ္ရႊင္ေတာ္မူရန္ အေပ်ာ္ ေတာ္မ်ားလည္းဆက္ရသည္။ အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း ဦးေပၚဦး၏ပညာပါရမီကို ဆရာေတာ္ဘု ရားႀကီးႏွင့္ မင္းတရားႀကီးတို႔ကခ်ီးက်ဴးၾကရၿပီးေနာက္ မင္းတရားႀကီးကစကားစပ္လ်ဥ္းသျဖင့္ မိမိငယ္ ေတာ္မူစဥ္ကေတြ႔ဖူးေသာ သာမေဏႀကီးတစ္ပါးအေၾကာင္း မိန္႔ၾကားသည္။ ထိုသာမေဏႀကီးသည္ ယင္းေနထိုင္ရာဇရပ္အေပၚသို႔ လာသမွ်လူေပါင္းကေလးသူငယ္၊ ေယာက္က်္ား၊ မိန္းမ မေရြးေတြ႔ျမင္ လိုက္လွ်င္ ရွိခိုးလႊတ္တတ္သည္။ အျခားသူတုိ႔ကသာမေဏႀကီးကိုရွိခိုးလွ်င္ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ေအာ္ငိုတတ္သည္မွာ အဘယ္ဝဋ္ေႂကြးေၾကာင့္နည္းဟု မင္းတရားႀကီးကဦးေပၚဦးအား ေမးေတာ္မူ သည္။

ဦးေပၚဦးကထိုသာမေဏႀကီးသည္ လြန္ခဲ့ေသာအတိတ္ဘဝတြင္ ရွင္ဘုရင္ေသာ္လည္းေကာင္း သာသနာပိုင္ဆရာေတာ္ႀကီးေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ခဲ့၍ ထိုစဥ္ကတစ္ရာ့တစ္ပါးေသာလူမ်ဳိးတို႔၏ မသဒၶါ ေရ၊ သဒၶါေရ ရွိခိုးျခင္းခံခဲ့ရေသာေၾကာင့္ ယခုဘဝတြင္ပါခဲ့ေသာ ရွိခိုးေႂကြးတို႔ကိုမေျပမခ်င္းဆပ္ ေနဟန္တူပါေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထားေလရာ မင္းတရားႀကီးကေပၚဦးအ႐ူးကိုေမးရလွ်င္ သည္နည္းမ်ား သည္ မ်ားေခ်သည္ဟု ရယ္ရႊင္မိန္႔ၾကားသည္။ သာသနာပိုင္ဆရာေတာ္ႀကီးကမူ ေမာင္မင္းအရွင္ ဘု ရင္ဧကရာဇ္ကို ေမာင္မင္းဘယ္လိုေျပာေျပာ ငါ့ဆီကိုျဖင့္မေစာင္းပါႏွင့္ မခ်ိပ္ပါႏွင့္ဟု ၿပံဳး၍ျပန္ႂကြသြား ရေလသည္။ 

ဦးေပၚဦးသည္ စိႏၱာက၀ိပရိယာယ္ျဖင့္ မင္းမ်က္သင့္ျခင္းမွတစ္ခါလြတ္ဖူးသည္။ အမတ္ႀကီး အားမင္းကခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုး အလိုလိုက္ေျမႇာက္စားသည္တစ္ေၾကာင္း၊ အေရးအခင္းကိစၥရွိက ဦးေပၚဦး ေဆာင္ရြက္ေပးလွ်င္ေအာင္ျမင္သည္ကတစ္ေၾကာင္းတို႔ေၾကာင့္ ဦးေပၚဦးထံ၀င္ထြက္ဆည္းကပ္သူမ်ား ျပားသည္။ ထိုအခါဦးေပၚဦးအား မလိုမုန္းထားသူမွဴးမတ္တစ္စုက ဘိုးေတာ္မင္းတရားႀကီးအား ပုန္ ကန္ရန္လူစုႀကံစည္ေနသည္ဟု ေခ်ာပစ္စကားအႀကိမ္ႀကိမ္ေလွ်ာက္ထားၾကသည္။ တစ္ႀကိမ္၊ ႏွစ္ႀကိမ္ ေလွ်ာက္ထားခ်ိန္က မယံုမၾကည္ အေရးမယူခဲ့ေသာ္လည္း ႀကိမ္ဖန္မ်ားလတ္ေသာ္ စုံစမ္းၾကည့္ရန္အ ႀကံျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ညဥ့္ညီလာခံအစဲတြင္ ဦးေပၚဦးအားေခၚထားၿပီးလွ်င္ ဘိုးေတာ္ဘုရား သည္ထီးနန္းစည္စိမ္ကိုၿငီးေငြ႔၍ ေတာထြက္ရန္အႀကံျဖစ္သည္။ အခါအခြင့္သင့္ပါမည္ေလာဟုေမး ေတာ္မူသည္။ ဦးေပၚဦးကလည္းခါတိုင္းကဲ့သို႔ပင္ သေဘာ႐ိုးထင္မွတ္ကာ တရားသံေဝဂတို႔ေလွ်ာက္ ထားၿပီးေသာ္ နကၡမပါရမီျဖည့္ႏိုင္လွ်င္ သင့္ျမတ္ပါေၾကာင္းေလွ်ာက္ထားသည္။ ထိုအခါမင္းတရားႀကီး သည္ မိမိအားထီးနန္းစြန္႔ေစလိုေတာ့၍တင္ေလွ်ာက္ျခင္းဟု အထင္အျမင္မွားေတာ္မူကာ ေရႊမ်က္ႏွာေ ေတာ္ပ်က္၍ ႐ုတ္ျခည္းထၿပီးလွ်င္အတြင္းေတာ္ဝင္သြားေလသည္။

ဦးေပၚဦးသည္ ကိုယ္စိတ္မခ်မ္းမသာျဖစ္၍က်န္ေနခဲ့ရာမွ ေနအိမ္သို႔အလ်င္အျမန္ျပန္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ မအိပ္မေနအက်ဳိးအေၾကာင္းကိုဆင္ျခင္သည္။ မိုးေသာက္ယံက်မွအေၾကာင္းအရင္းမွန္ကိုေတြး ဆမိသျဖင့္ ဆံမုတ္ဆိတ္တို႔ကိုပယ္၍ ပိတ္ျဖဴဆီးကာ ပုတီး၊ ေတာင္ေ၀ွးတို႔ကိုစြဲကိုင္ၿပီးေသာ္ အခစား ဝင္ခဲ့သည္။ အခ်ိန္မဟုတ္ ဘုိးသူေတာ္႐ုပ္ျဖင့္အခစားဝင္လာေသာေၾကာင့္ မင္းတရားႀကီးကေမးျမန္း ေတာ္မူလွ်င္ သိဒၶတၳမင္းသားေတာထြက္ေသာအခါ ေနာက္ေတာ္ပါးကဆႏၵလိုက္ပါသကဲ့သို႔ အရွင္မင္း တရားေတာထြက္လွ်င္ ဖဝါးထက္ၾကပ္လိုက္ပါ၍ ပါရမီျဖည့္လိုသျဖင့္ လာေစာင့္ပါေၾကာင္းေလွ်ာက္ ထားသည္။ ထိုအခါမင္းတရားႀကီးသည္ ေပၚဦးကားငါ့အားတကယ္ခ်စ္ျမတ္ႏိုးသည္။ သင္း ပုန္ကန္ရန္ ႀကံစည္သည္ဆိုသည္မွာ အျခားမွဴးမတ္တို႔ကုန္းေခ်ာျခင္းသာဟု ဆင္ျခင္မိ၍ အမ်က္ေတာ္ေျပရျပန္ ေလသည္။ 

အမတ္ဦးေပၚဦးသည္ စကားပရိယာယ္ႂကြယ္ဝစြာႏွင့္ စကားစစ္ထိုးႏိုင္မႈေၾကာင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ႏွင့္ျမန္မာႏိုင္ငံတို႔အခ်င္းမ်ားမည့္အေရးမွလည္း ကင္းလြတ္ေျပၿငိမ္းခဲ့ရသည္။ တစ္ခါတစ္ပါးတြင္ ေန ျပည္ေတာ္တ႐ုတ္ႀကီးတန္းရွိ တ႐ုတ္လူမ်ဳိးငေရႊၾကည္၏ ေခါက္ဆြဲဖိုမွစတင္ေသာမီးေၾကာင့္ ေနျပည္ ေတာ္အ၀န္း နန္းေတာ္၊ ႐ံုးေတာ္၊ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ေနအိမ္တိုက္တာမ်ားပါ မီးသင့္ကာဘုရင္ႏွင့္တကြေန ျပည္ေတာ္သူ ေနျပည္ေတာ္သားအားလံုး စိတ္ႏွလံုးမခ်မ္းမသာျဖစ္ေနၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္တ႐ုတ္ မင္းကေစလႊတ္ေသာ သံအဖြဲ႔၀င္တုိ႔သည္ကုန္၀ယ္ရန္ေရာက္လာၿပီးလွ်င္ ရန္ကင္းေတာင္အနီးစခန္းခ် ေနခိုက္ စစ္ကိုင္းမင္းသား၏အိမ္ေတာ္သားမ်ားသည္ တ႐ုတ္တုိ႔ထံပါလာေသာကုန္၀ယ္ရန္ ေငြရွစ္သိန္း ကိုဓားျပတိုက္လုယူၾကကာ တ႐ုတ္တို႔ကိုလည္းထုေထာင္း႐ိုက္ႏွက္၍ ကုန္တင္ရန္ပါလာေသာ လားအ ေကာင္ေရခုႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ကိုလည္း ကစဥ့္ကရဲလႊတ္ပစ္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အတြက္တ႐ုတ္သံအဖြဲ႔၀င္တို႔ က တ႐ုတ္မင္းထံအေၾကာင္းၾကားအမိန္႔ခံၿပီးလွ်င္ ဓားျပတိုက္သူမ်ားကိုဖမ္းဆီးၿပီးေတာ့ သူတို႔လက္ အပ္ရန္ သို႔မဟုတ္ ဆံုး႐ံႈးမႈအတြက္ ေငြေတာ္ကိုးသိန္းေလ်ာ္ေၾကးေပးရန္ ဘိုးေတာ္မင္းတရားထံတင္ ေလွ်ာက္ေတာင္းၾကေလသည္။ 

ေနျပည္ေတာ္အားလံုးမီးသင့္ထား၍ မ်ားစြာပ်က္ဆီးဆံုး႐ံႈးေနခိုက္ မီးေလာင္ရာေလပင့္လာ ေသာထိုကိစၥတြင္ ေလွ်ာ္ေၾကးေပးရန္လည္းမတတ္ႏိုင္ ဓားျပတိုက္သူမ်ားအားဖမ္းဆီး၍ သူတို႔လက္ အပ္ရန္လည္းမျဖစ္ႏိုင္သျဖင့္ ထိုအေရးကိုမင္းတရားႀကီးက ဦးေပၚဦးကေနျပည္ေတာ္အားလံုးျပာက် ေအာင္မီးစပ်ဳိးခဲ့ၿပီးေနာက္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံသို႔လက္လြတ္ထြက္ေျပးသည့္ ငေရႊၾကည္ကိုတ႐ုတ္မင္းက တ ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၌ရွာေဖြ၍ ျမန္မာမင္းအားဆက္သႏုိင္လွ်င္ တ႐ုတ္သံမင္းတို႔ေတာင္းဆိုေသာေငြကို အေျပအ ေၾကေပးပါမည္ဟုဆုိသည္။ တ႐ုတ္သံမင္းတို႔က ငေရႊၾကည္ကိုဖမ္းေပးရန္ ရွာေဖြ၍မေတြ႔ေၾကာင္းျပန္ ၾကားေသာအခါ ဦးေပၚဦးကေနျပည္ေတာ္အလံုးမီးေလာင္ကၽြမ္း၍ ကုေဋရွစ္ဆယ္မကဆံုး႐ံႈးေစေသာ မူ လမီးရွင္ငေရႊၾကည္တစ္ေယာက္ကိုသာဖမ္းဆီးေပးရန္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ကေတာင္းဆိုပါသည္။ ငေရႊၾကည္ ေၾကာင့္ဆံုး႐ံႈးရမႈကိုမဟာမိတ္မပ်က္ေစရန္မေတာင္းခဲ့ပါ။ ထိုတစ္ေယာက္ကိုပင္ သံမင္းတို႔ဘက္မွဖမ္း မေပးႏုိင္ဟုျပန္ၾကားသည္။ သံမင္းတုိ႔ေတာင္းဆိုေသာဓားျပတို႔မွာ လူမ်ားစြာျဖစ္၍ဖမ္းဆီးအပ္ႏိုင္ရန္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔အတြက္ခက္ခဲလွပါသည္။ သံမင္းတို႔ပ်က္စီးဆံုး႐ံႈးမႈွမွာ ငေရႊၾကည္ေၾကာင့္ကၽြႏု္ပ္တို႔ပ်က္စီးဆံုး ႐ႈံးမႈႏွင့္စားေသာ္ ရယ္ဖြယ္မွ်သာျဖစ္၍ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းမိတ္မပ်က္မလိုပါလွ်င္ ေတာင္းခံရန္ပင္မသင့္ဟူ ေသာ အဓိပၸါယ္ပါသည့္ စကားပရိယာယ္ျဖင့္ေျပာၾကားသည္။ 

ထုိအခါတ႐ုတ္သံတို႔သည္ တ႐ုတ္မင္းထံျပန္လည္အေၾကာင္းၾကားေလေသာ္ ႏိုင္ငံခ်င္းရင္းႏွီး ခဲ့သည္ကိုမိတ္မပ်က္ေစလိုေသာေၾကာင့္ တ႐ုတ္မင္းကေလ်ာ္ေၾကးေတာင္းခံျခင္းမျပဳၾကေတာ့ဘဲ ျပန္ လာရန္တ႐ုတ္သံအဖြဲ႔၀င္တို႔အား အမိန္႔ျပန္ၾကားလိုက္ေလသည္။ 

ယင္းသို႔ျဖင့္ဦးေပၚဦး၏စကားပရိယာယ္ႂကြယ္ဝစြာျဖင့္ စကားစစ္တရားစစ္ထိုးႏိုင္မႈေၾကာင့္ တ ႐ုတ္တို႔ႏွင့္အၾကည္အသာ အေရးၿပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္ခဲ့ေလသည္။ အမတ္ႀကီးဦးေပၚဦး ကြယ္လြန္အ နိစၥေရာက္ေသာ သကၠရာဇ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမန္မာစာညႊန္႔ေပါင္းက်မ္းဒုတိယအတြဲတြင္ “သကၠရာဇ္ ၁၂ဝဝျပည့္ႏွစ္၊ အသက္(၇၉)ႏွစ္”ဟုျပဆိုသည္။ “အမတ္ႀကီးဦေပၚဦးေလွ်ာက္ထံုးျဖစ္ေသာ က၀ိ ေသတၱဳမဥၨဴသာက်မ္း၌မူ ‘၁၂ဝ၅ခုႏွစ္၊ အသက္(၈၄)ႏွစ္’ဟု ျပေခ်သည္။ ဤအဆိုႏွစ္ရပ္ကိုစိစစ္ေသာ္ သကၠရာဇ္၁၂ဝဝျပည့္ႏွစ္၊ အသက္(၇၉)ႏွစ္တြင္ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ေၾကာင္းကိုျပေသာ ‘ျမန္မာစာ ညႊန္႔ေပါင္းက်မ္း’ ဆိုသည္က အမွန္ႏွင့္ ပို၍နီးစပ္သည္ဟုဆုိရေပမည္။ သုိ႔ဆုိရျခင္းအေၾကာင္းမွာ ျမန္မာစာညႊန္႔ေပါင္းက်မ္းတြင္ဦးေပၚဦးသည္ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ၿပီးသည့္ေနာက္ မိမိ၏ေနာက္သို႔ ပစၥည္းတစ္စံုတစ္ရာကိုမွ်ယူ၍မသြားႏိုင္။ လက္ခ်ည္းသာသြားရေလသည္ဟု လူအမ်ားကိုသိေစျခင္းငွာ မိမိ၏လက္ယာလက္တစ္ဖက္ကို‘ေခါင္း’အျပင္သို႔ထုတ္ခ်၍ လက္၀ါကိုျပထားေစရန္သားမယားတို႔ ကိုမွာထားခဲ့သည္”ဟုဆိုထားသည္။‘က၀ိေသတၱဳပဥၨဴသာ’က်မး္တြင္မူကား အထက္ပါမွတ္သား ခ်က္ႏွင့္တစ္ေျပးညီစြာပင္ဆိုသည္သာမက‘ေခါင္း’ ၏အျပင္ဘက္သို႔လက္ထုတ္ထားရျခင္းအေၾကာင္း ႏွင့္ပတ္သက္၍ ရဟန္းရွင္လူတို႔ အုတ္က်က္ေသာင္းလဲ ေျပာဆိုျခင္းျပဳၾကရကား ဘ၀ရွင္မင္းတရားႀကီးက ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ေလးျပင္ရပ္ရွိ က်မ္းတတ္အေက်ာ္တံဆိပ္ရ၊ မရ ဆရာေတာ္တို႔ကို နန္းေတာ္သို႔ပင့္ဖိတ္ေလွ်ာက္ ထားေတာ္မူပံု၊ ထိုအခါ မည္သည့္ဆရာေတာ္ကမွ် တစ္ခြန္းတစ္ပါဒမွ်မိန္႔ဆိုေတာ္မမူရကား ‘စကၠိႏၵာဘ သီရိပ၀ရလကၤာရ သဒမၼပါလ က၀ိဓဇ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာဂု႐ု’ တံဆိပ္နာမံေတာ္ခံ ‘မဟာေအာင္ေျမစံ’ အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္က ‘ဦးေပၚဦးသည္ပစၥည္း၊ ဥစၥာ၊ ရတနာ၊ ေရႊေငြ အေထြေထြအားျဖင့္ အလြန္တရာမွႂကြယ္၀ေသာ အမတ္ႀကီးတစ္ပါးပင္ျဖစ္၏။သို႔ရာတြင္မိမိဘဝတစ္ပါးသို႔ကူးေျပာင္းသြားရအခါ အဏုျမဴခန္႔ေသာဥစၥာ ကိုမွ်ယူေဆာင္ျခင္းငွာမစြမ္းႏိုင္ရာသျဖင့္မပါလက္ခ်ည္းသာသြားရသည္ကို ေနျပည္ေတာ္ရွိလူတလႊား တုိ႔ မိမိအားၾကည့္၍ သတိသဓမၸဇညတရာပြားမ်ားရွိရစ္ၾကေစရန္ ရည္ သန္ရြယ္စူးလ်က္ ‘ေခါင္း’ ၏အျပင္ဘက္သို႔ မိမိ၏လက္ကိုထုတ္ကာျပေစျခင္းသာျဖစ္သည္’ ဟုအမိန္႔ ေတာ္ရွိေၾကာင္းႏွင့္လည္း အက်ယ္တ၀င့္ေဖာ္ျပပါရွိသည္။ဤတြင္အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္က ဖြင့္ဆိုႁမြက္ႂကြားဖူးေၾကာင္း ႏွင့္ အျခားအမွတ္အသားမ်ားလည္း မ်ားစြာရွိသည္။ ဆရာစဥ္လည္းေျပာစ မွတ္ျပဳခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္က ထိုစကားရပ္မ်ားကို ဖြင့္ဆိုႁမြက္ႂကြားလာသည့္အခ်ိန္အခါမွာ ‘က၀ိေသတၱဳမဥၨဴသာ’  က်မ္းတြင္လာသကဲ့သို႔သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၅ခုႏွစ္၊ တပို႔တြဲလဆန္း(၈)ရက္၊ အဂၤါေန႔ဟုတ္သလားဟူျငားအံ့။ ထိုအခ်ိန္အခါသည္မဟုတ္ဟုဆိုရေပမည္။အေၾကာင္းေသာ္ဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္သည္ ထိုအခ်ိန္ေတာ္ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ ႏွစ္ႏွစ္နီးပါးခန္႔နီးေသာ သကၠရာဇ္ ၁၂၀၄ခုႏွစ္၊ နယုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၁)ရက္ေန႔ကပ်ံလြန္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာေၾကာင့္တည္း။သို႔ျဖစ္ရကားျမန္မစာညႊန္႔ေပါင္းက်မ္းတြင္ ျပဆိုထား သကဲ့သို႔ သကၠရာဇ္ ၁၂ဝဝျပည့္ႏွစ္တြင္ ဦးေပၚဦး၏ အနိစၥေရာက္၍ ရဟန္းရွင္လူ တို႔အေပၚတြင္ထားခဲ့ေသာ ဦးေပၚဦး၏ေစတနာအေၾကာင္းတရား၊ သံေဝဂရဖြယ္ရာအေၾကာင္းတုိ႔ကို ဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္က ဖြင့္ဆိုႁမြက္ႂကြားျခင္းျဖစ္ေပသည္။ 

ထို႔ျပင္ ‘က၀ိေသတၱဳမဥၨဴသာ’ က်မ္းတြင္ေဖာ္ျပပါရွိသည့္ ဦးေပၚဦး၏ေလွ်ာက္ထုံးမ်ားမွာလည္း ခုႏွစ္သကၠရာဇ္ႏွင့္အၿပီးကမၸည္းေခါင္းစဥ္မ်ားထိုးမွတ္ပါရွိရာ သကၠရာဇ္ ၁၂ဝဝျပည့္ႏွစ္သို႔အေျပာင္း တြင္ဘဝရွင္မင္းတရားႀကီး ႏွစ္သစ္ကန္ေတာ့ခံထြက္ေတာ္မူရာ၌ အမတ္ႀကီးဦးေပၚဦး၊ ဘိုးသူေတာ္ဦး မင္းႏွင့္စာဆိုေတာ္ဦးမင္းတို႔ ဘုရင့္အမိန္႔ေတာ္အရ (၁၂)ရာသီဖြဲ႔ေရးသားဆက္သြင္းၾကရေၾကာင္း၊ ထို အခါအမတ္ႀကီးဦးေပၚဦးက ‘ဆယ့္ႏွစ္လီဒြာရမွာ၊ ခါမိႆရာသီ’ ခ်ီ (၁၂)ရာသီဖဲြ႔ေတးထပ္မ်ား ဆက္ သြင္းေၾကာင္းႏွင့္ ေနာက္ဆံုးမွတ္သားခ်က္ကိုေတြ႔ရသည့္ေနာက္ ကဗ်ာ၊ လကၤာမ်ားကိုေရးသားဆက္ သြင္းရသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း အမွတ္အသားမေတြ႔ရေတာ့ေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ဦးေပၚဦးသည္ သကၠရာဇ္ ၁၂ဝဝ ျပည့္ႏွစ္၊ တပို႔တြဲလဆန္း (၈)ရက္ (ခရစ္ ၁၈၉၃၊ ဇန္န၀ါရီလ ၂၂၊ အဂၤါေန႔တြင္)ကြယ္လြန္သည္ ဟု ဆရာဒဂုဏ္၏ ျမန္မာ့႐ိုးရာေကာဇာၿဂိဳဟ္စီးၿဂိဳဟ္နင္း၊ ေဗဒင္ပညာတတိယတြဲစာအုပ္တြင္ေဖာ္ျပ ထားသည္။