ျမန္မာ့လႊတ္ေတာ္
သန္းဝင္းလိႈိင္
ေအာက္တုုိဘာ ၆၊ ၂၀၁၃
ေရွးျမန္မာမင္းလက္ထက္ ျမန္မာ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္တရားစီရင္ေရးတြင္ အေရးပါေသာဌာနႀကီးမွာ ျမန္မာ့လႊတ္ေတာ္ပင္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္တေကာင္းေခတ္မွစ၍ သက္ဦးဆံပိုင္ဧကရာဇ္စနစ္ျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ကုန္ ဆံုးသည္အထိ ကာလၾကာျမင့္ခဲ့သည္။ ထိုေခတ္မ်ားတေလွ်ာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တရားစီရင္ေရးကိစၥမ်ား ေဆာင္ရြက္ ရာ၌ လႊတ္ေတာ္သည္အခ်ဳပ္အျခာျဖစ္သည္။ တန္ခိုးအာဏာအႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ မင္းဧကရာဇ္တို႔ ယာယီနန္းေတာ္ တည္ေဆာက္ကာ ယာယီနန္းမွာစံစဥ္တြင္ ယာယီလႊတ္ေတာ္ကိုလည္း တပါတည္း တည္ေဆာက္ရၿမဲျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္ကိုေထာက္၍ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္လႊတ္ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ မည္မွ်အေရးႀကီး၍ အေရးပါေၾကာင္း သိႏိုင္ေလသည္။ ဘုရင္ကလြဲလွ်င္လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ တန္ခိုးအႀကီးဆံုး အာဏာအရွိဆံုးျဖစ္သည္။ တစ္ခါတရံ ဘုရင္ကိုပင္ အာဏာေပးႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ ဘုရင့္အမိန္႔ကိုလည္း ေသြဖယ္ႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ ရာဇဝတ္ေကာင္ကို ေသဒဏ္ေပးျခင္းမ်ဳိး ကဲ့သို႔ အႀကီးဆံုးေသာအျပစ္ဒဏ္ကို လႊတ္ေတာ္အမိန္႔ေပးႏိုင္စီရင္ႏိုင္သည္။ ျမန္မာဘုရင္မ်ား လႊတ္ေတာ္သည္ ဤမွ် အေရးပါလွ၍ ၾသဇာေကာင္းလွ၏။ အမိန္႔အာဏာလည္း ထက္ျမက္လွေပ၏။
● လႊတ္ေတာ္ဆိုသည္မွာ-
လႊတ္ေတာ္အေၾကာင္းေလ့လာေသာအခါ `လႊတ္ေတာ္´ေဝါဟာရကို သိထားဖို႔လိုသည္။ လႊတ္ေတာ္ေဝါဟာရကို သိထားလွ်င္ လႊတ္ေတာ္အေၾကာင္း၊ လႊတ္ေတာ္တမန္၊ လႊတ္ေတာ္၏ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ၿခံဳ၍သေဘာေပါက္မည္။ `လႊတ္ေတာ္´ဟူရာ၍ `လႊတ္´တြင္ အဓိပၸါယ္တခု၊ `ေတာ္´တြင္အဓိပၸါယ္တစ္ခုရွိသည္။
`လႊတ္´ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဇယသခၤယာရာ၏ ေရႊဘံုနိဒါန္း ၅၈-၅၉ တြင္ဤသို႔ေတြ႔ရသည္။ ပုဂံျပည္၀ယ္ ပ်ဴေစာထီးလက္ ထက္ မယ္ေတာ္နတ္ေရနဂါးက နဂါးအမတ္ေစာင့္ေရွာက္လာရသည္။ ခမည္းေတာ္ေနမင္းက ေလးျမႇားအပ္သည္။ မဇၥဳိမေဒသ၌ စႏၵဂုတၱမင္း၏အႏြယ္မ်ဳိးျဖစ္ေသာ မင္းမ်ဳိးေလးေယာက္တို႔သည္ ဆင္အစီးရွစ္ဆယ္ ဆင္သည္ရွစ္က်ိပ္ႏွင့္ ပုဂံျပည္သို႔ ေရာက္လာရာ ထိုလူတို႔ကိုစုစု႐ံုး႐ံုးေနေစ၍ မင္းေလးေယာက္တို႔ကိုလည္း သစၥာကတိအမွတ္ျဖင့္ စားေတာ္တဆုပ္စီေပး၏။ ထီးလည္းတစ္စင္းေပး၏။ ရာဇဎုနာ၊ နာမ၀ဎုနာ၊ ေဒ၀ဎုနာ၊ ေဇယဎုနာ အမည္ဟူကုန္၏။ ထိုမင္းမ်ဳိးေလးေယာက္ကို ဆင္အ စီးေလးဆယ္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေလးမ်က္ႏွာ နဂါးျပည္တိုင္ေအာင္စီရင္ေစ အခြင့္လႊတ္၍စီရင္ရသည္။ ထိုသူတို႔ေရာက္သည့္ ကာလစု ႐ံုး၍ ေနရာအေဆာက္အဦကို `႐ံုး´ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚျခင္း၊ ျပည္ထဲေလးမ်က္ႏွာကို စီရင္ခြင့္လႊတ္၍ စီရင္တက္ေနရသည့္ အေဆာက္အဦကို `လႊတ္´ဟုေခၚေ၀ၚ သမုတ္ျခင္းျဖစ္သည္။
ေရႊနန္းသံုးေဝါဟာရအဘိဓါန္ႏွင့္ ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာတမ္း တတိယပိုင္းတြင္လည္း ဤနည္းအတိုင္းေဖာ္ျပထား သည္။ ဤတြင္`လႊတ္´အဓိပၸါယ္မွာ မင္းမ်ဳိးေလးေယာက္တို႔ ျပည္ထဲေရးေလးမ်က္ႏွာစီရင္ရန္ ပ်ဴေစာထီးမင္းက ခြင့္ လႊတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္အေဆာက္အအံုတခုတြင္ မင္းမ်ဳိးေလးေယာက္တို႔ ျပည္ထဲေရးေလးမ်က္ႏွာစီရင္ရသည္။ ဘုရင္ ကခြင့္လႊတ္၍ အမႈစီရင္ရေသာအေဆာက္အအံုျဖစ္သျဖင့္ `လႊတ္´ ဟုေခၚေလသည္။
`လႊတ္´ ၏အဓိပၸါယ္တစ္မ်ဳိးကို ေရႊဘံုနိဒါန္းတြင္ ေဇယသခၤယာက- တစ္ေၾကာင္းလည္းနရပတိစည္သူမင္းတြင္ သားေတာ္ ေဇယ်သူရ၊ သခၤသူရ၊ ရာဇသူ၊ ပ်ံခ်ီေဇယ၊ ေဇယသိခၤ ငါးေယာက္ရွိသည္။ သားေတာ္အငယ္ ေဇယသိခၤမင္းမယ္ေတာ္သည္ နရပတိစည္သူမင္း၏ လက္ညိႇဳးခူအနာကိုကိုက္ခဲ့လွ၍ ႏႈတ္ျဖင့္ငံုသည့္အခိုက္ အကိုက္သက္သာ၍ျပည္ေပါက္သည္ကို ႏိုးမည္စိုးေသာေၾကာင့္ ၀မ္းထဲသုိ႔မ်ဳိသည့္အေရးေၾကာင့္ မိဘုရားဆုပန္လိုရာ ခြင့္လႊတ္ေပးသည္။ သားေတာ္ငါးေယာက္တို႔ကို ေနေစၿပီးလွ်င္ အလယ္၌ထီးျဖဴေဆာက္သည္။ လံု႕လပေရာဂေၾကာင့္ ေဇယသိခၤရွိရာ ထီးညႊတ္သည္။ ေနာက္ကိုေျမႇာက္ထား၍ မင္း၏အျဖစ္ကိုခြင့္လႊတ္သည္။ ေနာင္ေတာ္ေလး ေယာက္တို႔သည္လည္း ထီးနိမိတ္ကိုေထာက္သျဖင့္ မေဖာက္မျပန္ခြင့္လႊတ္သည္။ နန္းဦးတြင္ထီးေဆာင္းရန္ လုပ္ေဆာင္၍ ထီးေဆာက္ၿပီးလွ်င္ခြင့္လႊတ္သည္ကိုအစြဲျပဳ၍ အခြင့္လႊတ္ရာအရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လႊတ္ဟုေခၚေ၀ၚ သမုတ္ေလသည္။၂ ဟုလည္းေကာင္း၊ တစ္ေၾကာင္းလည္းညီေတာ္သည္ ဧကရာဇ္မင္းျဖစ္လွ်က္ ေနာင္ေတာ္တို႔ကို အားနာေတာ္မူ၍ ညီေတာ္ေနာင္ေတာ္ငါးေယာက္တို႔ တေန႔မျပတ္စု႐ံုးရသည္။ `ညီေတာ္မွာမင္း၏ အျဖစ္ျဖင့္သာ ေနေတာ္မူေတာ့၊ ေနာင္ေတာ္ေလးေယာက္တို႔သာ စီရင္ပါေတာ့´ အခြင့္လႊတ္သည္ျဖစ္၍ အခြင့္လႊတ္ရာ အရပ္ အေဆာက္အဦကို လႊတ္ ဟူ၍ အခြင့္လႊတ္ရာအေဆာက္အဦကို လႊတ္ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသမုတ္သည္လည္းဆို သည္။၃ ဟုလည္းေကာင္းေဖာ္ျပထားေသးသည္။
ဤတြင္လည္း`လႊတ္´ သည္ခြင့္လႊတ္ျခင္းအနက္ကိုပင္ေဆာင္သည္။ ေဇယသိခၤကမင္းလုပ္သည္ကို ေနာင္ေတာ္ေလး ပါးက ခြင့္လႊတ္သည္။ ေနာင္ေတာ္ေလးပါးတို႔ျပည္ထဲေရးစီရင္ရန္ ေဇယသိခၤကခြင့္လႊတ္သည္။ ခြင့္လႊတ္ရာဌာနျဖစ္ သျဖင့္ `လႊတ္´ ဟုတြင္သည္။ သို႔ေသာ္`ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာတမ္း´ တတိယပိုင္းတြင္မူ `လႊတ္´ေတာ္ကို `လက္လႊတ္သည္´ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ျဖင့္ေဖာ္ျပထားေသးသည္။ `လႊတ္´ဟုေသာဌာနတြင္ ဆင္းရဲသားျပည္သူတို႔က မင္းဧကရာဇ္ထံ အခြန္အတုတ္ လႊတ္ၿမဲဆက္သၿမဲျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဆင္းရဲသားျပည္သူတို႔ အခြန္အတုတ္လႊတ္ရာ ဆက္သရာဌာနကို `လႊတ္´ဟူ ၍ ေခၚသည္။
ထို႔ေနာက္ဆရာႀကီးသည္ ေရႊျပည္ဦးဘတင္က`လႊတ္´သည္ `ပူေဇာ္သည္´ဟု အနက္ရေၾကာင္း အမိန္႔ရွိခဲ့ဖူးသည္။ အေၾကာင္းေသာ္ကား ေဇယသိခၤမင္သည္ ေနာင္ေတာ္ဘုရားမ်ား၏ အိမ္္ေတာ္အသီးသီးသို႔ နံနက္တိုင္းလွည့္လည္ ၀တ္ျပၿပီးမွ ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ရာကိစၥမ်ားကိုေဆာင္ရြက္သည္။ ဤကဲ့သို႔ ညီေတာ္ကဘုရင္ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း မိမိတို႔ ကိုေလးစားသ ျဖင့္ ညီေတာ္ကိုကူညီေဆာင္ရြက္သင့္သည္ဟု ေနာ္ေတာ္ေလးပါးႀကံစည္မိၿပီး နန္းေတာ္အနီးတြင္ အေဆာက္အဦတခုေဆာက္ကာ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာကိစၥမ်ားကို ကူညီေဆာင္ရြက္သည္။ ထိုအခါညီေတာ္သည္ ေနာင္ေတာ္၏အိမ္သို႔ သြားၿပီးပူေဇာ္ရန္မလိုေတာ့ဘဲ ေနာ္ေတာ္ေလးပါးကို တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိစၥေဆာင္ရြက္ရန္ စုေ၀းေနေသာအေဆာက္အဦး၌ပင္ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ႏိုင္သည္။ ဤသို႔ပူေဇာ္ေသာအဆာက္အဦကို `လႊတ္´ဟုေခၚ သည္။
တရားဆံုးျဖတ္ရာတြင္ လႊတ္ေတာ္ကိုပါဠိဘာသာျဖင့္ `သႏၶာဂါရ´ ဟုေခၚသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္အမၺ႒သတ္ အ႒ကထာ၌ `သႏၶာဂါရႏၱိရဇၨအႏုသာသနသာလ´ဟူ၍မိန္႔ဆို၏။ အနက္ကား သႏၶာဂါရႏၱိ-သႏၱာဂါရံ ဟူသည္ကား ရဇၨ-တိုင္းႏိုင္ငံသူ အေပါင္းကို၊ အႏုသာသႏုသာလာ – ဆံုးမရာဇရပ္ေဆာင္တည္း။ ထို႔ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္ကိုသႏၶာဂါရဟူ၍ ဆိုအပ္၏။ စစ္ေျမ ျပင္အရပ္မွျပန္လာခဲ့သည္ရွိေသာ အၾကင္မွ်ေလာကနန္းေတာ္၌ ေရသန္႔စင္ျခင္း၊ ႏြားေခ်းအဂၤေတတို႔ျဖင့္ အေျပအျပစ္ျပဳျခင္း စသည့္တုိ႔ကိုျပဳ၍မၿပီး။ ႏွစ္ရက္သံုးရက္ပတ္လံုး ေရေျမေသဌ္နင္းမင္းတို႔သည္ ထိုလႊတ္၌ေနကုန္၏။ ထို႔ေၾကာင့္လည္းထို လႊတ္ကို သႏၶာဂါရဟူ၍ဆိုအပ္၏။၄
ေ၀ါဟာရတၱပကာနီက်မ္းတြင္ ဒုတိယေက်ာ္ေအာင္စံထား ဆရာေတာ္က – လႊတ္႐ံုးဟူသည္၌လည္း နည္းတူ၊ ျပည္သူတို႔၏ အမႈကိုေဆာင္ရြက္ေစျခင္းငွာ အာဏာစက္လႊတ္ေသာ အရပ္၀ိေသသျဖစ္၍ `လႊတ္႐ံုး´ ဟူေသာ အမည္ျဖစ္၏။၅ ဟုေဖာ္ျပထားသည္။ ျမန္မာအဘိဓါန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ အတဲြ၄စာမ်က္ႏွာ(၁၄၅)၌မူ `လႊတ္´ ၏အဓိပၸါယ္ကို – `အေႏွာင္အဖြဲ႔မွလြတ္ကင္း ေစသည္။ အက်ယ္အခ်ဳပ္မရွိဘဲေနေစသည္။ အၿငိအတြယ္မရွိေခ်ာေမာစြာ ထြက္ေစသည္။ တစ္စံုတဦးအားတေနရာသို႔ တစ္စံုတရာေဆာင္ရြက္ရန္သြားေစသည္။ ထြက္ခြာသြားေရာက္ေစသည္။ အက်ံဳးမ၀င္ေစဘဲခ်န္လွပ္သည္။ လပ္က်န္ေစသည္။၆ ဟူ၍ဖြင့္ဆိုထားသည္။
ဤနည္းအားျဖင့္ `လႊတ္´ဆိုသည္မွာ မင္းမ်ဳိးေလးေယာက္တို႔ျပည္ထဲေရးမ်က္ႏွာစီရင္ရန္ ဘုရင္ကခြင့္လႊတ္ေသာေန ရာျဖစ္သည္။ ေနာင္ေတာ္ေလးပါးတို႔တရားစီရင္ရန္ ညီေတာ္ဘုရင္ကခြင့္လႊတ္ေသာအေဆာက္အဦလည္းျဖစ္သည္။ အခြန္အတုတ္ မ်ား လက္လႊတ္ဆက္သရာဟုလည္းဆိုႏိုင္သည္။ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ရန္ဌာနလည္းဆိုႏိုင္ေသးသည္။
`ေတာ္´သည္ ျမင့္ျမတ္ေသာ၊ ေကာင္းမြန္ေသာအနက္ကိုေဆာင္သည္။ `ေတာ္´ ဟူေသာစကားမွာ `အသွ်င္´ေခၚ ျခင္း၊ `ဘုရား´ေခၚျခင္းတို႔ႏွင့္သက္ဆိုင္သည္။ ေရွးအခါကဘုရင္လက္မွတ္ထိုးေသာအခါ ဘြဲ႕ကိုမထိုး၊ `ေတာ္´ဟုသာ ထိုးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ရွင္ဘုရင္ႏွင့္နီးစပ္ေသာအမွတ္အသားမ်ားမွာ ေတာ္ဟုသံုးသည္။ အိမ္ေတာ္၊ နန္းေတာ္၊ ေက်ာင္းေတာ္၊ ဆရာေတာ္၊ သားေတာ္၊ သမီးေတာ္၊ ဥယ်ဥ္ေတာ္စသည္တုိ႔တြင္ `ေတာ္´သည္ရွင္ဘုရင္ႏွင့္ သက္ဆိုင္ ေၾကာင္းေဖာ္ျပသည္။
ထို႔ေၾကာင့္`လႊတ္ေတာ္´ဆိုသည္မွာ ဘုရင္ႏွင့္သက္ဆုိင္ေသာ ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ေသာ တရားဆံုးျဖတ္ရာအေဆာက္ အဦ၊ အပူေဇာ္ခံရာအေဆာက္အဦဟု အဓိပၸါယ္ရွိေပသည္။ ျမန္မာအဘိဓါန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္အတြဲ(၄)၌မူ `လႊတ္ေတာ္´ အဓိပၸါယ္ကို `ျမန္မာဘုရင္လက္ထက္ ဘုရင္မွတပါးအာဏာအျမင့္ျမတ္ဆံုးပိုင္ဆိုင္ေသာမွဴးမတ္မ်ား ပါ၀င္စုေပါင္းတိုင္ ပင္စီမံေဆာင္ ရြက္သည့္အဖြဲ႔အစည္း´ဟူ၍ေဖာ္ျပထားသည္။
● လႊတ္ေတာ္ေပၚထြန္းပံု
လႊတ္ေတာ္တြင္ အမႈထမ္းမ်ားစြာရွိသည့္အနက္ ဝန္ႀကီးေလးပါသည္အဓိကျဖစ္သည္၏။ ဝန္ႀကီးေလးပါးခန္႔ထားသည္ မွာလည္း ေရွ႕ထံုအစဥ္အလာအရျဖစ္ေပမည္။ အေဟာ္သဓာဇာ္ေတာ္၌ ဝိေဒဟတိုင္း၊ ဝိေဒဟရာဇ္မင္းႀကီးမွာေသနက၊ ပကၠဴသ၊ ကာမိႏၵ၊ ေဒ၀ိႏၵဟူေသာ အမတ္သုခမိန္ေလးပါးရိွေၾကာင္း မွတ္သားရသည္။ ထိုအမတ္ႀကီးေလးပါးသည္ ဘုရင္၏ အတုိင္ပင္ခံမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဘုရင္ကိုအႀကံဥာဏ္မ်ားေပးၾကရ၏။ ႏုိင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ သာသနာေတာ္ေရး၊ စစ္မက္ေရး၊ ရာထူးခန္႔ထားေရး၊ ရာထူးပယ္ခ်ေရးမွအစ ဘုရင္၏ကိုယ္ေရးကိုယ္တာကိစၥမ်ားပင္လွ်င္ အမတ္ႀကီးေလး ပါးကကူညီေဆာင္ရြက္ပံုႏွင့္ ဆင္ဆင္တူေပသည္။
ပ်ဴေစာထီးမင္းလက္ထက္၌ မင္းမ်ဳိးေလးေယာက္ကိုခန္႔ထား၍ ျပည္ထဲေရးစီရင္ရန္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ လႊတ္ ေတာ္ ေပၚေပါက္သည္ဟု ေရႊဘံုနိဒါန္းတြင္လာရွိသည္။ ဤအဆိုအတိုင္းမွန္ပါမူ လႊတ္ေတာ္သည္ပုဂံေခတ္ဦးကတည္း က ေပၚေပါက္ခဲ့သည္ဟု ယူဆရေပမည္။ သို႔ေသာ္ေဇယသိခၤလက္ထက္ေနာင္ေတာ္ေလးပါးကို ျပည္ထဲေရးစီရင္ရန္ အခြင့္လႊတ္ခဲ့သျဖင့္ လႊတ္ေတာ္သည္သိခၤမင္းသားလက္ထက္တြင္မွ စတင္ေပၚေပါက္သည္ဟုလည္း ေရႊဘံုနိဒါန္း တြင္ပါရွိေသးသည္။
ဂ်ီအီးဟာေဗး(G.E.Harvey)က လႊတ္ေတာ္ေပၚလာပံုကုိ သူ၏ျမန္မာရာဇဝင္စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ(၅၄)တြင္- `ေနာင္ ေတာ္တို႔ က ညီနန္းရသည္ကိုၾကည္ျဖဴႏိုင္ေသာအခ်က္တစ္ခ်က္ကား စင္စစ္အားျဖင့္ မင္းအာဏာအားလံုးကို ၎တို႔အားလံုးလက္ တြင္းသို႔လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္၏။ မင္းသားႀကီးေလးပါးသည္ ေန႔စဥ္ေတြ႔ဆံုလ်က္ ႏိုင္ငံေတာ္ကိစၥအ၀၀ကို ေဆာင္ရြက္ၾက၏။ ဤနည္းျဖင့္ဘုရင္ခန္႔အပ္ေသာအဖြဲ႔အေနျဖင့္ လႊတ္ေတာ္႐ံုးေပၚလာ၍ ၀န္ႀကီးအဖြဲ႔အျဖစ္ျဖင့္ ျမန္မာမင္း ဆက္ကုန္ဆံုးသည္အထိရွိေနပါသည္။၈ ဟူ၍မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
ဤနည္းအားျဖင့္လႊတ္ေတာ္သည္ ပုဂံေခတ္ေဇယ်သိခၤလက္ထက္မွ စေပၚသည္ဟုဆိုရေပမည္။ သို႔ေသာ္ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္ စာမ်ားတြင္လညး္ေကာင္း၊ `လႊတ္ေတာ္´ ဟူေသာေ၀ါဟာရကို မေတြ႔ရေသးေပ။ ပုဂံမင္းမ်ားအလွဴဒါနျပဳရာ တရားစီရင္ရာအျဖစ္ `ကြန္း´ ဟူေသာအေဆာက္အဦးရွိေၾကာင္း ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားအရသိရသည္။
`ေဇယ်သူမင္းႀကီး ကြန္ျမင္ထက္နိယ္တင္မူေသာ´ `ငအတြင္း ႐ုပ္ကိုင္ယိယ္ပိမ္ကြန္ေျပာက္တြင္ မိယ္ဧ´ `ပုရွာရင္ကြန္ ေျပာက္ႀကီးထြက္တင္မူေသာ မိန္တင္မူေသာ´ `အတို၀္သိၡင္စ၀္ႀကီ။ ကြန္ေျပာက္ငယ္ႏိႈက္နိယ္တ၀္မူေသာ။ `ဤယ္သု၄ ေယာက္ေသာကာ ႀတိႇာကြန္သာ သာယာတြင္ မိယ္ပိယ္သေတ´၉ ဤသာဓကမ်ားကိုေထာက္၍ ကြန္းျမင့္၊ ကြန္းေျပာက္ႀကီး၊ ကြန္းေျပာက္ငယ္၊ ကြန္းသာယာ၊ တရားကြန္သာယာမ်ားရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း အတိအက်သိရသည္။
လႊတ္ေတာ္သည္ ပံုဂံေခတ္မွစ၍ အင္းဝေခတ္၊ ေတာင္ငူေခတ္၊ ေညာင္ရမ္းေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တိုင္ေအာင္ အစဥ္မပ်က္ရွိခဲ့ရာ ျမန္မာမင္းဆက္တြင္ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေသာ သီေပါမင္းလက္ထက္တိုင္ျဖစ္ေပသည္။ စတုတၳသမီး ေတာ္အေရးေတာ္ပံုစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္အတိုင္း မႏၱေလးၿမိဳ႕ကိုအဂၤလိပ္တို႔သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ေျခာက္လခန္႔ အၾကာ နန္းေတာ္ကလြဲလွ်င္ အျမင့္ဆံုးႏွင့္ႏိုင္ငံေရးကိုႀကိဳးကိုင္ရာဌာနျဖစ္သျဖင့္ လႊတ္ေတာ္ကိုဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေရွးအစဥ္အလာျမန္မာတို႔အုပ္ခ်ဳပ္ပံုကို တစ္ခါတည္း႐ုပ္သိမ္းရပ္စဲပစ္လိုက္သည့္ သေဘာပင္ျဖစ္သည္။
● လႊတ္ေတာ္တည္ရာ
လႊတ္ေတာ္သည္ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တပ္အတြင္း တံခါးနီးေတာ္အထြက္ လက္ယာဘက္တြင္ရွိသည္။ လႊတ္ေတာ္ကို ဘုရင္မင္းျမတ္ဆိုင္ရာ နန္းေတာ္ရွိေသာေနျပည္ေတာ္မွာသာ တည္ေဆာက္ရသည္။ နန္းေတာ္မရွိလွ်င္ လႊတ္ေတာ္ လည္းမရွိ။ ထို႔ ေၾကာင့္ ဘုရင္ခံအုပ္စိုးေသာေနရာ၌သာ လႊတ္ေတာ္မရွိ၊ ႐ံုးသာရွိသည္။
● လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦ
လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦကို အေရွ႕သို႔မ်က္ႏွာျပဳ၍ လက္ဝဲလက္ယာေရွ႕မ်က္ႏွာမ်ား၌ ၾကမ္းျပင္ႀကီးပတ္လည္ႏွင့္ တ ကြ လႊတ္ေတာ္ေဆာင္၊ သီဟာသနပလႅင္ထားရာျဖစ္ေသာ ေဇတဝန္တို႔ျဖင့္ ႏွစ္ေဆာင္တြဲေနေက်ာ္ေဆာက္ထားသည္။ ၁၄ခန္း ပတ္လည္အေဆာက္အဦႀကီးျဖစ္သည္။ အေရွ႕ဘက္ေဆာင္တြင္ အမိုးႏွစ္ထပ္ရွိၿပီး အေနာက္ဘက္ေဆာင္မွာ အမိုးသံုးထပ္ ရွိသည္။ ဧကရာဇ္မင္းျမတ္သာလွ်င္တက္ေတာ္မူရန္ျဖစ္ေသာ သီဟာသနပလႅင္ေတာ္ႏွင့္တူ႐ူျဖစ္ေသာ အေရွ႕မ်က္ႏွာမဂၤလာအုတ္ေလွကားေတာ္၊ လႊတ္ေတာ္မင္းသာႀကီးႏွင့္ အဂၢမဟာေသနာပတိ၀န္ရွင္ေတာ္တို႔သာလွ်င္ တက္ခြင့္ရေသာလက္ ၀ဲသစ္သားေလွကားေတာ္၊ အရာရွိႀကီးငယ္ႏွင့္တကြ တက္ခြင့္ရသူတို႔တက္ရန္ျဖစ္ေသာ လက္ ရာသစ္သားေလွကားေတာ္မ်ားကို ဦတိုက္တပ္ထားသည္။
လႊတ္ေတာ္ကိုတစ္ထပ္တည္းသာလွ်င္ ေဆာက္ၿမဲျဖစ္သည္။ တစ္ထပ္တည္းဆိုေသာ္လည္း ေအာက္ထပ္သည္လူလမ္း ေလွ်ာက္သာေအာင္ျမင့္ရသည္။ လႊတ္ေတာ္ေပၚ၌ ၾကမ္းပ်ဥ္ထူထူခင္းထားသည္။ ထိုၾကမ္းေပၚတြင္ ဖ်ာ၊ ေကာ္ေဇာ စသည္တို႔ခင္းမထားေပ။ ၀တ္ေကာင္း၀တ္ထားသူတုိ႔ထိုင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ဖံုအမႈိက္မ်ားကို လႊတ္ေတာ္မ်ားက သုတ္သင္ရွင္းလင္းထားၾကသည္။ ၾကမ္းေပၚ၌စနစ္တက်ေဖာက္ထားေသာ အခ်င္းသံုးလက္မခန္႔ရွိ အေပါက္၀ိုင္းမ်ားကို ေတြ႔ရသည္။ ယင္းတို႔ကို `ကြမ္းေထြးေပါက္´ဟုေခၚသည္။ ကြမ္းေထြးေပါက္ကိုသတ္မွတ္ထားသည့္ အေရအတြက္အ တိုင္း ညီညြတ္စြာေဖာက္ထားသည္။ ကြန္းစင္တိုင္ႀကီးေလးတိုင္မွာ ေရႊပိန္းခ်ထားသျဖင့္ ေရႊေရာင္တ၀င္း၀င္း ေတာက္ ေနသည္။ သည္ရံ၊ သည္မ စေသာ အျခားတိုင္းမ်ားမွာ အနီတစ္စု ေရႊတစုျခယ္ထားသည္။ ေဇတဝန္ေဆာင္ရွိ အာဏာ မရဘင္ကိုလည္းေရႊပိန္းခ်ထားသည္။ ဤအေဆာင္၌ဘုရင္စံေတာ္မူရန္ သီဟာသနပလႅင္ရွိသည္။ ပလႅင္ေပၚတက္၍ မစံေသးမီ အေညာင္းအညာေျပေစရန္ ေခတၱထိုင္သည့္သလြန္ေညာင္ေစာင္းလည္းရွိေသးသည္။ ဘုရင္အေပါ့အပါး သြားရန္သီးျခားအခန္းလည္းထားသည္။
အင္း၀ေခတ္ကလႊတ္ေတာ္၌ ဝါကၽြတ္ကန္ေတာ့ခံ အခမ္အနားက်င္းပသည္ဟု ေလာကဗ်ဴဟာက်မ္းတြင္ပါရွိသည္။ ထို႔အျပင္ေစာ္ဘြားတို႔က လက္ေဆာင္ေတာ္ဆက္ရန္ သံမ်ားေစလႊတ္သည့္အခါတြင္လည္း ဤလႊတ္ေတာ္မွာပင္ လက္ေဆာင္ေတာ္ဆက္အခမ္းအနားျပဳလုပ္သည္။ သို႔ေသာ္ေနာက္ပိုင္းေခတ္မ်ား၌ မခင္းက်င္းၾကေတာ့မေပ။ လႊတ္ေတာ္ကိုအမႈအ ခင္းစီရင္ရာဌာနအျဖစ္ျဖင့္သာ အသံုးျပဳၾကေလသည္။
● လႊတ္႐ုံးငါးရပ္
လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ ႐ံုးမ်ားရွိေသးသည္။ ထို႐ံုးမ်ားသည္တစ္႐ံုးႏွင့္တစ္႐ံုး အဆက္အသြယ္ရွိၾက၏။ ယင္းတို႔ကို လႊတ္႐ံုးငါးရပ္ဟုေခၚသည္။
လႊတ္္႐ံုးငါးရပ္ဟူသည္-
(၁) လႊတ္ေတာ္
(၂) ၿဗဲတိုက္
(၃) ေရွ႕႐ံုးေတာ္
(၄) အေနာက္႐ံုးေတာ္
(၅) တရား႐ံုးေတာ္တို႔ျဖစ္သည္။
လႊတ္႐ံုးငါးရပ္တြင္ `လႊတ္ေတာ္´သည္အႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။
ၿဗဲတိုက္သည္ ဒုတိယအႀကီးဆံုးျဖစ္၏။ `ၿဗဲတိုက္´ဟူသည္ မြန္စကားဗြာဲတိုက္ျဖစ္၍ လူပ်ဳိေတာ္မ်ားေနေသာ အေဆာင္ ဟူ၍အနက္ရသည္။ မင္းဧကရာဇ္စံေတာ္မူရာ ေရႊနန္းေတာ္ေဇတဝန္ေဆာင္၏ လက္ဝဲဘက္တြင္ရွိသည္။ ေတာင္ ေျမာက္အလ်ားေဆာက္ထားသည္။ ေတာင္ဘက္ပိုင္းကိုသစ္သားျဖင့္ေဆာက္ၿပီး ေျမာက္ဘက္ပိုင္းကို အုတ္သံမံတ လင္းခင္းထားသည္။ ေတာင္ပိုင္းကေျမာက္ပိုင္းထက္ျမင့္၏။ ေတာင္ပိုင္းကိုအထက္ၿဗဲတိုက္၊ ေျမာက္ပိုင္းကိုေအာက္ ၿဗဲတိုက္ဟု အနိမ့္အျမင့္ကိုလိုက္၍ေခၚသည္။ အထက္ၿဗဲတိုက္တြင္အတြင္းဝန္မ်ားေနၿပီး ေအာက္ၿဗဲတိုက္တြင္အရာရွိ ငယ္မ်ားေနသည္။ အတြင္းဝန္တို႔အမႈထမ္းရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ၿဗဲတိုက္ကိုအတြင္းဝန္႐ုံးဟုလည္းေခၚေသးသည္။
ၿဗဲတိုက္အရာရွိမ်ားမွာအတြင္း၀န္၄၊ သံေတာ္ဆင့္၄၊ ၿဗဲတိုက္ဆင့္၄ႏွင့္ စာေရးေတာ္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေပသည္။ သုိ႔ေသာ္ဘုရင့္ သေဘာအတိုင္း ပိုမိုခန္႔ထားသည္လည္းရွိ၏။ ဖြားဖက္ေက်ာ္အမႈထမ္း၊ ဒိုင္းေတာ္အမႈထမ္းဟူေသာ ၿဗဲတိုက္ေတာ္အ ေစခံမ်ားလည္းရွိသည္။ အေ၀းအလံသို႔ခိုင္းေစရန္အလို႔ငွာ ေျခလ်င္ေတာ္မ်ားလည္းထားရွိသည္။ ၿဗဲတိုက္သည္ျမန္မာ မင္း၏အမိန္႔ေတာ္မ်ားထုတ္ျပန္ျခင္း၊ ယင္းအမိန္႔ေတာ္မ်ားလိုက္နာေရးကိုစည္းၾကပ္ေပးျခင္း စသည္တို႔ကိုေဆာင္ရြက္ရ သည္။ ေရွ႕႐ံုးေတာ္မွာနန္းၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တပ္အေရွ႕ ေရြးေတာ္ယူခံတံခါးအထြက္ အေရွ႕ဘက္ဦးထိပ္တံခါးလမ္းမေတာ္ ၏ လက္ယာတြင္ရွိသည္။ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္၏ေရွ႕တြင္ရွိသည္ကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ `ေရွ႕႐ံုးေတာ္´ဟုေခၚသည္။ ရာဇ၀တ္မႈ မ်ားကိုၾကည့္႐ႈရေသာေၾကာင့္လည္း `ရာဇဝတ္႐ံုး´ဟုျပည္သူတို႔ကေခၚၾကသည္။ ေရွ႕႐ံုးေတာ္သည္အမုိးႏွစ္ထပ္ရွိၿပီး ခုႏွစ္ခန္းပတ္လည္က်ယ္သည္။ တစ္ခန္းလွ်င္ငါးေထာင္ရွိသည္။ ေရွ႕႐ံုးကိုၿမိဳ႕၀န္ကႀကီးမွဴးအုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ႐ံုးေတာ္၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားမွာ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးႏွင့္တကြ ဆင္ေျခဖံုးရာဇ၀တ္႐ံုးဆင့္စုပါ ၿမိဳ႕ရြာနယ္ေျမအတြင္း ရာဇ၀တ္ေရး၊ ခိုေသးမြးပြားထြက္ေပၚဖမ္းဆီးရမိလွ်င္ အျပစ္စီရင္ရျခင္း၊ အေလးတင္ေတာင္းစဥ္းခ်ိန္၊ ပုဆိုး၊ ဖ်င္၊ မိုးကပ္၊ ကာကပ္ မမွန္မကန္မရွိေစရ။ ကစားေလာင္းစားမထြက္၊ ဘိန္းဘင္းအရက္၊ ထန္းရည္မေပၚေစရန္ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ဧကရာဇာ္ မင္းျမတ္ထြက္ေတာ္မူခြင့္ရွိသည့္အခါလမ္းျပျခင္း၊ မီးသင့္ေလာင္အခါ သတ္ၿငိမ္းျခင္း စေသာေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၀န္၏ကိစၥကို ေလးျပင္ေထာင္မွဴး၊ ႐ံုးထုိင္၊ ၿမိဳ႕စာေရး၊ ေထာင္စာခ်ီအ ရာတို႔ႏွင့္ ေန႔ညမျပတ္အားထုတ္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတုိ႔ျဖင့္ အၿမဲႏွလံုးသြင္းထမ္းရြက္ရသည္။ ၿမိဳ႕၀န္သည္ႏွစ္စဥ္၀ါဆိုလဆန္း(၅)ရက္ေန႔ ဆင္ရဲကထက္တင္၍ ဖက္ျပန္ေသာ ဂ႐ုဓမၼစည္ေတာ္လည္ရာကိုလည္း လိုက္ပါရသည္။ ထို႔ျပင္ေရွ႕႐ံုးသည္ ႀကီးေလးေသာအျပစ္ဒဏ္မ်ားခ်မွတ္လိုက္ လွ်င္ မူ လႊတ္ေတာ္သို႔တင္ျပ၍ အမိန္႔နာခံရသည္။ (ယခုေခတ္စက္ရွင္တရား႐ံုးမ်ားက ေသဒဏ္ခ်မွတ္သည့္ အမႈခင္းတိုင္း ကို ႏုိင္ငံေတာ္တရား႐ံုးခ်ဳပ္တုိ႔တင္ျပ၍ အတည္ျပဳခ်က္ရယူသည့္ အစဥ္အလာကဲ့သို႔ျဖစ္ သည္။)
အေနာက္႐ံုးေတာ္ဌာနသည္ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တပ္အေနာက္ဘက္ အေနာက္ဘက္တံခါးလမ္းမေတာ္၏ ေတာင္ဘက္ ေထာင့္တြင္တည္ရွိသည္။ မင္းမိန္းတို႔ႏွစ္စပ္ဆုိင္ေသာ အေနာက္ဝန္တို႔တက္၍ စီမံေဆာင္ရြက္ဆံုးျဖတ္စီရင္ရသည္။ တရား႐ုံးေတာ္သည္ကား နန္းေတာ္အေရွ႕သစ္ တပ္ျပင္ဘက္ေရြးေတာ္ယူတံခါး လမ္းမေတာ္၀ဲဘက္တြင္ရွိသည္။ ယာ ဘက္က ရာဇဝတ္႐ံုးေတာ္ႏွင့္ယွဥ္လ်က္ရွိသည္။ တရား႐ံုးေတာ္သည္ ရာဇ၀တ္႐ံုးေတာ္ႀကီးကဲ့သို႔ပင္ အနည္းငယ္ ငယ္ သည္။ ဤ႐ံုး ေတာ္တြင္တရားသူႀကီးႏွစ္ဦး အလွည့္က်တက္၍ အေမြမႈ၊ အိမ္မႈ၊ ကညာဖ်က္ဆီးမႈ၊ ေျမမႈ၊ ကၽြန္မႈ၊ ႏႈတ္လြန္မႈ၊ လက္ေရာက္မႈစသည္ျဖင့္ မ်ားစြာေသာအမႈအခင္းတို႔ကို စီရင္ဆံုးျဖတ္ရသည္။၁၀
● လႊတ္ေတာ္တက္ခ်ိန္ႏွင့္ေဆာင္ရြက္ခ်က္
သတင္းေန႔မ်ားမွတပါး အျခားေန႔မ်ားတြင္ဆိုင္ရာအရာရွိမ်ားသည္ တစ္ေန႔မွႏွစ္ႀကိမ္ လႊတ္ေတာ္တက္ၿမဲျဖစ္သည္။ နံနက္တစ္ခ်က္မတီးမီ(စက္နာရီကိုးမထိုးမီ) လႊတ္ေတာ္ေျမာက္ႏွာေယာင္တြင္စုလာသည္။ ေျမာက္ႏွာေယာင္ဟူသည္ လႊတ္ေတယ္ႏွစ္ေဆာင္တြင္ ေရွ႕ေဆာင္ကေျမာက္ဘက္ထိပ္၀ကို ဆိုလိုသည္။ ထိုေျမာက္ႏွာေယာင္တြင္စုဆဲအခါ `ေလွ်ာက္လႊာ ေလွ်ာက္လႊာ´ဟု တစ္ေနရာမွ ေအာ္သူကေအာ္ရသည္။ ဤတြင္တရားရာဇ၀တ္မႈမွတပါး အျခား ေလွ်ာက္လႊာေသးအဖြဲ႔ကေလးမ်ားကိုလက္ခံသည္။ နံနက္အခ်ိန္၌ လႊတ္ေတာ္တက္သည္ဟူေသာ္လည္း အရာရွိမ်ား မွာ ႏွာေယာင္တြင္သာေနၾကသည္။ ေလွ်ာက္လႊာမ်ားလက္ခံၿပီး၍ နံနက္တစ္ခ်က္တီးေသာ္ နန္းေတာ္သို႔၀င္၍ နံနက္ညီလာခံသည္။
ေန႔ႏွစ္ခ်က္တီး(စက္နာရီ၁၂နာရီခန္႔)တြင္ လႊတ္ေတာ္တစ္ႀကိမ္တက္ၾကရသည္။ ဤအခါ၌တရားရာဇ၀တ္ေလွ်ာက္ လႊာမ်ားကို လက္ခံသည္ျပင္ အမႈမ်ားကိုလည္းစစ္ေဆးဆံုးျဖတ္သည္။ ညေနသုံးခ်က္တီး(စက္နာရီ ၃နာရီခန္႔)လွ်င္ လႊတ္ဆင္းၿမဲ ဆင္းၾကသည္။
ဤနည္းအားျဖင့္ ဒုတိယအႀကိမ္လႊတ္ေတာ္တက္ျခင္းသည္ တစ္ခ်က္တီးမွ်ၾကာသည္။ ႏွစ္ခ်က္တီး၌လႊတ္ေတာ္အရာရွိ တို႔ဆံုသည့္အခါ စီရင္ခင္း စီရင္ဖြယ္ႀကီးက်ယ္စြာ ရွိမရွိ၊ အေ၀းၿမိဳ႕ရြာမ်ားက အေၾကာင္းထူးျခားစြာေရာက္မေရာက္ လႊတ္ေတာ္တြင္မွတ္ထား၍ ဆိုခဲ့သည့္ကိစၥရွိလွ်င္ ရွိေၾကာင္း၊ မရွိလွ်င္မရွိေၾကာင္း ေသျပစ္ေသဒဏ္ထိုက္သူရွိ၍ အဆံုး စီရင္ရန္ရွိလွ်င္ မင္းထံတင္ရန္ရွိသမွ် တင္လႊာမ်ားကိုလည္း နာခံသို႔အပ္ရသည္။
နာခံေတာ္ကတစ္ဆင့္ ၿဗဲတိုက္သို႔၀င္ၿပီး သံေတာ္ဆင့္ကိုအပ္ရသည္။ သံေတာ္ဆင္ကတစ္ဆင့္ အတြင္း၀န္မ်ားကို တိုင္း ၾကားျပသၿပီးေနာက္ အနာက္အတြင္းသို႔၀င္ခြင့္ရသူမိန္းမစိုးကိုေခၚ၍ အပ္ရသည္။ အၿငိမ့္အပ်ဳိေတာ္ကမွ ေရွ႕ေတာ္ ၀င္၍ ဘုရင့္လက္အေရာက္ဆက္သသည္။ သို႔ရာတြင္လူကိုအဆံုးစီရန္ရန္ နာခံၾကားလႊာပါလွ်င္ ထိုအလႊာကိုခ်ိန္ထား ၿပီး ဧကရာဇ္မင္းအိပ္သာေတာ္၀င္မွ အေဆာင္ေပါက္ကဆီး၍ဆက္သရသည္။ ဘုရင္ကထိုစာကိုဖတ္႐ႈေတာ္မူၿပီး ဆိတ္ ဆိတ္ေနလွ်င္ ခ်က္ခ်က္းလႊတ္ရသည္။
နားခံေတာ္မွ ညေနသံုးခ်က္တီးခါနီးတိုင္ေအာင္ ၿဗဲတိုက္ကေစာင့္ေနရသည္။ အမိန္႔တစ္စံုတစ္ရာထြက္လာလွ်င္ သံ ေတာ္ဆင့္က နားခံေတာ္သို႔အပ္ရသည္။ နားခံကလည္းအမိန္႔စာကို ႐ိုေသစြာကိုင္ေဆာင္၍ ညေနသံုးခ်က္တီးသည္ ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ၿဗဲတိုက္မွထြက္လာၿပီး လႊတ္ေတာ္ေရာက္ေသာ္ သီဟာသနပလႅင္၏ လက္၀ဲဘက္အိမ္ေရွ႕မင္းေနရာျဖစ္ ေသာ ကတၱီပါကြပ္သင္းျဖဴးရွိရာသို႔ ဦးသံုးႀကိမ္ခ်ၿပီးမွ ပါလာေသာအမိန္႔ကိုဖတ္ျပန္ရသည္။ အမိန္႔မဖတ္မီ စေျမာင္က `တိတ္ေစ´ဟုဆိုလုိက္သည္ႏွင့္တစ္ၿပိဳင္နက္ လႊတ္ေတာ္အရာမ်ားသည္ မိမိတို႔ေနရာတြင္ ဆိတ္ၿငိမ္စြာေန၍ အမိန္႔ကို နာခံရသည္။ ဤအခ်ိန္တြင္၀န္ႀကီးမင္းျဖစ္ေစရွိရသည္။ အမိန္႔တစံုတရာမပါလာလွ်င္ နားခံကကတၱီပါကြပ္ သင္းျဖဴးရွိ ရာသို႔ ဦးသံုးႀကိမ္ခ်ၿပီးမွ လက္တြင္ကိုင္ေဆာင္ပါရွိေသာ ယပ္႐ိုးရွည္ကိုလႊတ္ခ်လိုက္သည္။ ထိုအခါယေန႔ အမိန္႔ ေတာ္ျပန္ရန္ မပါလာသည္ကိုသိၾကရသည္။ နားခံေတာ္ၿဗဲတုိက္ထြက္လာ၍ အမိန္႔ျပန္ၿပီးမွ သို႔မဟုတ္ ယပ္႐ိုးရွည္ကို လႊတ္ခ်ၿပီးမွ လႊတ္ဆင္းၾကရသည္။
လႊတ္ေတာ္က အၿမဲဆင့္ဆိုလုပ္ေဆာင္ရသည့္အမႈမ်ားမွာ သာသနာေရးႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္အမႈ၊ ၿမိဳ႕နန္းေတာ္တည္ လုပ္ မႈ၊ စစ္လက္နက္ကိုင္ခန္႔ထားစီရင္မႈ၊ ႏိုင္ငံျခားႏွင့္ဆက္စပ္သည့္အမႈ၊ မင္းခမ္းမင္းနားႏွင့္စပ္၍ အႀကီးအက်ယ္ စာတမ္း စာရင္းဆက္သြင္းလုပ္ေဆာင္ရသည့္အမႈ၊ ၁၂ရာသီမင္းမႈ၊ ေက်ာင္းဘုရား၀တၳဳကံေျမႏွင့္စပ္၍ ရွင္းလင္းရသည့္ အမႈ၊ ၿမိဳ႕ရြာလယ္ ေျမလုဆိုမႈ၊ အစုအမႈထမ္းခ်င္းလုဆိုမႈ၊ ႀကီး႐ိုးဆိုးခိုးမႈ၊ ေအာက္႐ံုးတို႔မွစီရင္ရာမၿပီးျပတ္သည့္ အယူခံတရား မႈ၊ ရာဇ၀တ္မႈ၊ ေသျပစ္ေသဒဏ္ထိုက္သူတုိ႔ကို အျပစ္ေလ်ာက္အမိန္႔ေပးရသည့္အမႈ၊ အေ၀းၿမိဳ႕၀န္ေစာ္ဘြား ၿမိဳ႕စားတို႔ ႏွင့္စပ္၍ အရပ္ရပ္ဆင့္ဆိုမွာထားရန္အမႈ၊ သူႀကီးကလန္မွစ၍ အရာရွိခန႔္ထားသူတို႔ကို သစၥာေပးအပ္သည့္အမႈမွစ၍ အစဥ္ဆင့္ဆိုလုပ္ေဆာင္ၿမဲအမႈကို ဆင့္ဆိုစီရင္လုပ္ေဆာင္ရသည္။၁၁
● လႊတ္ေတာ္စည္းကမ္း
လႊတ္ေတာ္တက္၍အမႈကိစၥမ်ားကိုေဆာင္ရြက္သည့္အခါ လႊတ္ေတာ္တို႔အရာရွိတို႔လိုက္နာက်င့္သံုးရန္ စည္းကမ္းဥေပ ေဒမ်ားကို သတ္မွတ္ထားသည္။ လႊတ္တက္ရန္ျဖစ္ေစ၊ ဘုရင့္ေရွ႕၀င္ရန္ျဖစ္ေစ နန္းေတာ္အတြင္း၀င္လာသည့္အခါ မင္းသားမ်ားမွတပါး အျခားအရာရွိမ်ားသည္ ထီးေဆာင္းျခင္း၊ သက္ရွိသက္မ့ဲယဥ္စီးခ်င္းမ်ားကို ခြင့္မရေပ။ အထူးခြင့္ျပဳ လွ်င္ေ၀ါယဥ္ ထမ္းေပါင္း စေသာယဥ္မ်ားကိုစီး၍၀င္ႏိုင္သည္။
လႊတ္တက္အရာရွိမ်ားသည္ အက်ၤီအျဖဴလက္က်ယ္ႀကီးမ်ားကို၀တ္ရသည္။ ထိုအက်ီၤသည္ ေျခသလုံးအထိေအာင္ရွည္ သျဖင့္ ကိုယ္ထည္က်ယ္က်ယ္ ဖားဖားရွိသည္။ ေရႊစလြယ္ရသူမ်ား ေရႊစလြယ္ဆင္ရသည္။ ထို႔အျပင္နားေၮာင္း ၀တ္ ၾကရသည္။ ေသွ်ာင္ကိုတည့္မတ္စြာထံုးရသည္။ ေခါင္းေပါင္းျဖဴေဖာ့လံုးကိုလည္း တည့္တည့္မတ္မတ္ လွလွပပေပါင္း ထားရသည္။ လူတစ္ရပ္ခန္႔ရွည္သည့္ အ႐ိုးပါေသာယပ္ကိုလည္း ယူေဆာင္လာၾကရသည္။ ပုဆိုးကိုမူႏွစ္သက္ရာရာ ၀တ္ႏိုင္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ခါးပံုထိုး၍၀တ္ရသည္။ ဤကားလႊတ္ေတာ္အရာရွိတုိ႔အတြက္ သတ္မွတ္ထားေသာ အဆင္ အယင္အေဆာင္အရြက္မ်ားျဖစ္သည္။
ထိုအေဆာင္အရြက္မ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသည္။ အက်ီၤအျဖဴသည္ ျဖဴစင္ေသာသေဘာကိုေဖာ္ျပ၏။ စလြယ္ သည္အမ်ဳိးအက်င့္ကို ေဆာက္တည္ျခင္းအထိမ္းအမွတ္ျဖစ္၏။ ဆံထံုးႏွင့္ေခါင္းေပါင္းျဖဴေဖာ့လံုးတည့္ မတ္ျခင္းသည္ တရားစီရင္သည့္အခါ ေတာ္တည့္မတ္ေျဖာင့္မတ္ မွန္ကန္စြာစီရင္ရမည္ဟူေသာ လကၡဏာျဖစ္၏။ ယင္ကားေအးေအး လူလူျဖစ္ေစသည့္နိမိတ္ကိုေဆာင္သည္။
ဖိနပ္ကိုလႊတ္ေတာ္သို႔ယူလည္းမယူခဲ့ရ။ မစီးခဲ့ရ။ လႊတ္ေတာ္ေပၚသို႔စိတ္ေရာက္ေနသူမ်ားမတက္ေစရ။ ေခြးမတက္ရ။ လႊတ္ေတာ္ေအာက္သို႔ေခြးမ၀င္ရန္ေစာင့္ေရွာက္ရသည္။ လႊတ္ေတာ္တြင္ဖ်ာ၊ ေကာ္ေဇာမ်ားမခင္းရ။ လႊတ္ေတာ္အရာ ရွိမ်ားသည္ အရိပ္ျမင္ရေလာက္ေအာင္ ေခ်ာေျပာင္သန္႔ရွင္းေနသည့္ ၾကမ္းေပၚတြင္ထိုင္ၾကရသည္။ အမိန္႔ေတာ္ခန္႔ဗိုလ္ မွတပါး မည္သူမွ်လႊတ္ေတာ္ေပၚ ခါးေတာင္းက်ဳိက္လွ်က္မတက္ရ။
လႊတ္ေတာ္တက္သည့္အခါအရာရွိမ်ားသည္ မိမိတို႔ဆိုင္ရာေနရာတြင္ထိုင္ၾကရသည္။ သူတပါးေနရာတြင္မေနရ။ ယင္း သို႔ သတ္မွတ္ထားေသာလႊတ္ေတာ္ေနရာစဥ္ကား ကြန္းစင္အတြင္း၌ ေတာင္စြန္းအခန္းကအသည္၀န္ ထိုမွအေနာက္ ျမင္းစုႀကီး၀န္ ထိုမွေျမာက္တစ္ခန္းျခားတြင္ ေရႊပိန္းကြန္းစင္တိုင္ေလးလံုးအတြင္း အဂၢမဟာေသနပတိ ၀န္ရွင္ေတာ္ ေလးပါး အေရွ႕အေနာက္ရာထူးအဆင့္အတန္း နိမ့္ျမင့္အေလ်ာက္ စဥ္လ်က္ေနရသည္။ ထိုမွေျမာက္တစ္ခန္းျခားတြင္ ေရွ႕ခပ္က်က်၌ အမိန္႔ေတာ္ျပန္ေနရာ၊ ထိုမွ ေျမာက္က်န္ကြန္းစင္တစ္ခန္းကို အလပ္ထားသည္။ ကြန္းစင္အျပင္ ေျမာက္ႏွာေယာင္တြင္ လက္ေဆာင္စာေရးမ်ား၊ ထိုမွအေနာက္ရွမ္းသံခံ၊ ထိုမွ အေနာက္ယြန္းသံခံ၊ ထိုမွ အေနာက္ တလိုင္းသံခံ၊ ထိုမွအေနာက္ျမန္မာသံခံမ်ား စဥ္လ်က္တစ္ခန္းစီေနရသည္။ အေရွ႕ႏွာေယာင္တြင္ အေ၀းေရာက္မ်ား၊ ထိုမွ ေတာင္တြင္နားခံေတာ္မ်ား၊ ထိုမွ ေတာင္တြင္ ဝန္ေထာက္ေတာ္မင္းမ်ား၊ ထိုမွ ေတာင္တြင္စာေရးႀကီးမ်ား၊ ထိုမွ ေတာင္တြင္ အသံုးစာေရးမ်ားတစ္ခန္းစီေနရသည္။ ေတာင္ႏွာေယာင္တြင္ အသည္စာေရးမ်ား၊ ထိုအေနာက္ ရွမ္းျမင္း စာေရးႀကီး၂၊ ထိုအေနာက္ ျမန္မာစာေရးႀကီး၂တို႔ တစ္ခန္းစီေနရသည္။ ဤကဲ့သို႔ မိမိတို႔ေနရာစဥ္အတိုင္းေနၾကရ သည္။
လႊတ္ေတာ္ကြန္းစဥ္အခန္းႀကီးမ်ားအတြင္း မင္းသားမ်ားႏွင့္ ဝန္ႀကီးမင္းမ်ားမွတပါး အျခားမည္သူမွ်၀င္ခြင့္မရ။ ဝန္ႀကီး ေလးပါးသည္ ကြန္းစင္တိုင္ႀကီးေလးတိုင္ကို မွီထိုင္ႏိုင္သည္။ ဝန္ႀကီးမ်ားေရွ႕၌ကြန္းေသြးေပါက္တေပါက္စီရွိသည္။ လႊတ္တက္၍ အလုပ္လုပ္ေနခ်ိန္တြင္ျဖစ္ေစ၊ အလုပ္အားေနခ်ိန္တြင္ျဖစ္ေစ ကြမ္းစားႏိုင္၊ ေဆးတံေသာက္ႏိုင္သည္။ ကြမ္းစား၍ကြမ္းေသြး ေထြးသည့္အခါ ထိုအေပါက္မွေထြးခ်သည္။ ေဆးတံေသာက္လိုသည္အခါ လႊတ္ေတာ္ေအာက္ရွိ မိမိတို႔အေဆာင္ကိုင္မ်ားက ေဆးတံကို ကြမ္းေသြးေပါက္မွေပးၾကရသည္။ ၀န္ႀကီးမ်ားလႊတ္တက္လာသည့္အခါ ၀န္ ႀကီးရရွိေသာအေဆာင္အေယာင္မ်ားကိုကိုင္ေဆာင္လာသည့္ အေဆာင္ကိုင္မ်ားပါလာရာ လႊတ္တက္ေနခ်ိန္တြင္ အ ေဆာင္ကိုင္မ်ားသည္ လႊတ္ေတာ္ေအာက္၌ရွိေနၾကသည္။ အပ်င္းေျပခံုညင္းထိုးကစားေနတတ္သည္။ သို႔ေသာ္ မဆူ ရ။ လႊတ္ေတာ္ေပၚမွ မိမိတို႔၀န္ႀကီးကြမ္း စားေဆးေသာက္သည့္အခါ ေအာက္မွအလြယ္တကူစီစဥ္ေပးရသည္။ လႊတ္ ဆင္းေသာအေဆာင္ကိုင္မ်ားက ၀န္ႀကီးမ်ားစီးရန္ဖိနပ္ကို ခင္းေပးၾကရသည္။ ထို႔ေနာက္အေဆာင္အေယာင္မ်ားကိုင္ ၍ ၀န္ႀကီးႏွင့္အတူျပန္ၾကရသည္။
ဝန္ေထာက္ေလးေနရာတြင္လည္း ကြမ္းေသြးေပါက္ေလးေပါက္ေဖာက္ထားသည္။ နားခံေတာ္၊ စာေရးေတာ္ႀကီး၊ အမွာ ေတာ္ေရး၊ အသံုးစာေရး၊ အေ၀းေရာက္ စေသာအရာရွိမ်ားမွာလည္း ကြမ္းေသြးေပါက္ေလးေပါက္စီရွိၾကသည္။ ကြမ္း ေသြးေပါက္ရသူမ်ားသာ ကြမ္းေသြးေပါက္အတြင္း၀င္ထိုင္ခြင့္ရွိသည္။ လႊတ္ေတာ္အရာရိွမ်ားမွတပါး အျခားအရာရွိ၊ အေ၀းအရာရွိမ်ားလည္း ကြမ္းေသြးေပါက္အတြင္း၀င္ၿပီး ကြန္းစင္တိုင္ကိုမွီ၍ ထိုင္ခြင့္မရ။ သို႔ရာတြင္အမိန္႔ ေတာ္ျပန္ရန္ နားခံေတာ္သည္ ကြန္းစင္တိုင္အတြင္းသို႔ေခတၱ၀င္၍ ရာဇပလႅင္အေရွ႕တြင္ အမိန္႔ျပန္ခြင့္ရသည္။
နန္းေတာ္ေလာက၌ အညီအညႊတ္ေဆာင္ရြက္ရေသာ ထံုးတမ္းဓေလ့ရွိသည္။ ထိုဓေလ့အရ လႊတ္ေတာ္ေသာ္ အညီအ ညႊတ္တက္ၾက၍ လႊတ္ဆင္းေသာ္အညီအညႊတ္တၿပိဳင္နက္ဆင္းၾကရသည္။ လႊတ္တက္အရာရွိတဦးတေယာက္မွ် ေနာက္ခ်န္မေနရ။ ဤကဲ့သို႔အညီအညႊတ္မေဆာင္ရြက္က တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦးအထင္အျမင္လြဲဖြယ္ မယံုသကၤာမႈမ်ားျဖစ္ ေပၚတတ္၏။ လႊတ္ေတာ္တက္သည့္အခါ ရာထူးငယ္သူမ်ားကေရွးဦတက္ရၿပီး ရာထူးႀကီးသူမ်ားကေနာက္မွ တက္ သည္။ လႊတ္ဆင္းသည့္အခါတြင္ ရာထူးႀကီးသူမ်ားကေရွးဦစြာဆင္း၍ ရာထူးငယ္သူမ်ားကေနာက္မွ ဆင္းၾကရသည္။ လႊတ္ေတာ္တက္ေနခ်ိန္တြင္ လႊတ္ေတာ္ေျမာက္ဘက္ေလွကားမွ မည္သူမွ်တက္မလာရ။
လႊတ္ေတာ္အရာမ်ားစာရင္းကိုလည္း နားခံေတာ္ကမွတ္သား၍ ဘုရင္ထံအစီအရင္ခံရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ဘုရင္ကိုယ္ တိုင္ လႊတ္မတက္ေသာ္လည္း မည္ကလႊတ္တက္သည္။ မည္သူတို႔မတက္သည္ကို အတိအက်သိရသည္။ မင္းတုန္း မင္းလက္ထက္အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္ေသာ ညီေတာ္ကေနာင္မင္းသားႀကီးသည္ ေနာင္ေတာ္အေပၚတြင္အထင္မွား၍ စိတ္ ဝမ္းကြဲသည့္အေလ်ာက္ အခစားမဝင္၊ လႊတ္ေတာ္သို႔ပင္မတက္ဘဲ နားကိုက္ဟန္ျပဳ၍ မဂၤလာအိမ္ေတာ္၌သာစံေန သည္။ အေၾကာင္းစံုကိုမင္းတုန္းမင္းသိ၍ ညီေတာ္၏အိမ္သို႔ နန္းမေတာ္ႀကီးနဲ႔အတူႂကြေတာ္မူၿပီး ညီေတာ္၏အနာကို ေမးျမန္းေတာ္မူသည္။ လက္ဖြဲ႔ခမည္းေငြတစ္ေသာင္းကိုလည္း ညီေတာ္အားေပးခဲ့သည္။ ဤကဲ့သို႔ညီေတာ္လႊတ္မ တက္ေၾကာင္း မင္းတရားႀကီသိသည္မွာ နားခံေတာ္ဆက္ေသာ လႊတ္တက္သူမ်ားစာရင္းရရွိေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
လႊတ္ေတာ္ဝန္မင္းႀကီးမ်ားမွတစ္ပါး လႊတ္ႏွင့္ဆိုင္ေသာအျခားအရာမ်ားသည္ ဝဲယာအလွည့္ခြဲလ်က္ တစ္ရက္ျခား တစ္ ခါ လႊတ္ေတာ္မွာလာေရာက္အိပ္ၾကရသည္။ ဤသို႔အိပ္သည္ကိုအိပ္ဖန္အိပ္သည္ဟုေခၚသည္။ အိပ္ဖန္ရက္ပ်က္လွ်င္ ထိုက္သင့္ရာအျပစ္ဒဏ္ခံရသည္။
ထို႔ေနာက္လႊတ္ေတာ္တြင္ စည္းကမ္းတခုပမာလိုက္နာရေသာ အစဥ္အလာတစ္ခုရွိေသးသည္။ ယင္းကားလႊတ္ေတာ္ အရာရွိမ်ားတိုးသည့္အခါ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္သက္ဆိုင္ရာလူမ်ားကို ထမင္းေကၽြးရျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခါထမင္းစားရသူတုိ႔ က ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ၾသဘာစကားေျပာၾကရသည္။
● လႊတ္ေတာ္မွေပးစာႏွင့္လႊတ္ေတာ္သို႔ေလွ်ာက္လႊာ
လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ားအမႈကိစၥစီရင္ၿပီးေသာအခါ သက္ဆုိင္ရာအမႈထမ္း အရာထမ္းမ်ားထံအမိန္႔စာမ်ား ေရးသားေပးပို႔ ရသည္။ ၀န္ႀကီးမ်ားသည္မိမိတို႔ေအာက္အဆင့္အတန္းနိမ့္သူထံေရးလွ်င္ `ၾကားလိုက္သည္´ဟုေရး၍ မိမိတို႔ႏွင့္အ ဆင့္တန္းတူသူထံေရးလွ်င္ `မွာလိုက္သည္´ဟုေရးသည္။ ထိုစာမ်ားကို ထန္းဖူးတစ္မ်က္ႏွာတြင္ ႏွစ္ေၾကာင္းသာေရး ရသည္။ ယင္းတို႔ႏွစ္ေၾကာင္းစာခၽြန္ဟုေခၚသည္။ ထိုထန္းဖူးလက္၀ဲဘက္ထိပ္တြင္ လႊတ္ေတာ္တံဆိပ္ကိုလည္း ခပ္ႏွိပ္ ေလ့ရွိသည္။
လႊတ္ေတာ္သို႔အေရးအရာရွိမ်ားကေလွ်ာက္ထားေသာ ေလွ်ာက္လႊာေရးနည္းကိုလည္း သတ္မွတ္ထားေသးသည္။ ေလွ်ာက္လႊာ၌ `ဘုရင့္ကၽြန္ေတာ္မည္သူက´ဟု ေလွ်ာက္ထားသူ၏ဘဲြ႔အမည္ေဖာ္ျပၿပီး ေလွ်ာက္ထားေသာအေၾကာင္း အရာကို အလယ္၌ေဖာ္ျပ၍ `ရွိခိုးအစီရင္ခံေတာ္ခံပါသည္ဘုရား´ဟုအဆုံးသတ္ရသည္။
လႊတ္ေတာ္မွအမိန္႔ထုတ္ျပန္သည့္အခါ ႏွစ္ေၾကာင္းစာခၽြန္ေရးရၿမဲျဖစ္သည္။ တစ္ေၾကာင္းတည္းမေရးရ။ ဧကရာဇ္မင္း ျမတ္၏အမိန္႔ေတာ္ကိုသာ ထန္းဖူးညႊန္႔ရွည္တစ္မ်က္ႏွာလွ်င္ စာတစ္ေၾကာင္းတည္းသတ္စံုႏွင္ေရးရသည္။ ယင္းကိုတစ္ ေၾကာင္းစာခၽြန္ဟုေခၚသည္။ ထို႔ေနာက္တစ္ေၾကာင္းစာခၽြန္လက္၀ဲဘက္ထိပ္တြင္ ဘုရင္၏တံဆိပ္ကိုခပ္ႏွိပ္ၿမဲျဖစ္သည္။
နန္းေတာ္ႏွင့္လႊတ္ေတာ္၌ ဤကဲ့သို႔စာခၽြန္လႊာမ်ားသာအသံုးျပဳသည္မဟုတ္ ထန္းဖူးစာေခြလည္းသံုးၾကေသးသည္။ နန္းေတာ္မွအမိန္႔ေတာ္စာျဖစ္မွ အ၀ိုင္းတစ္ထြာ၊ လႊတ္ေတာ္မွစာျဖစ္မူ အ၀ိုင္းတစ္ညိႇဳ၊ ႐ံုးေတာ္မွျဖစ္စာျဖစ္မူ အ၀ိုင္း တစ္မိုက္၊ အမတ္တဦးဦးကေပးေသာစာျဖစ္မူ အ၀ုိင္းခုနစ္သစ္သား၍ ထန္းဖူးစာကိုေခြရသည္။၁၄
● လႊတ္ေတာ္ႏွင့္သတ္ပံု
လႊတ္ေတာ္စာမ်ားေရးသားရာတြင္ ဆိုင္ရာဌာန ဆိုင္ရာအရာရွိမ်ားအေလ်ာက္ အခ်ီအခ်ေရးဟန္နည္းသည္ အေရးႀကီး သကဲ့သို႔ သတ္ပံုသည္လည္းအေရးႀကီးလွသည္။ လႊတ္ေတာ္၌သတ္ပံုသည္ အလြန္အေရးႀကီးရကား သတ္ပံုမွားလွ်င္ လက္အျဖတ္ခံရသည္ဟု ဆုိစမွတ္ျပဳၾကသည္။
သတ္ပံုအညႊန္းသည္ လႊတ္ေတာ္တြင္သာမက နန္းေတာ္ေလာက၊ ႐ံုးေလာက၊ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားေလာက၊ တိုင္းသူ ျပည္သားေလာကအထိပါ အလြန္အေရးႀကီးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ေရွးအခါက မင္းမ်ားသည္သတ္ပံုကို ဂ႐ုစိုက္အေရးေပး ခဲ့ၾကသည္။ အမရပူရပထမၿမိဳ႕တည္မင္းနန္းတည္ မင္းတရားႀကီးလက္ထက္ သကၠရာဇ္၁၁၄၅ခုႏွစ္၊ ၁၁၄၇ခုႏွစ္၊ ၁၁၇၈ ခုႏွစ္တြင္ သတ္ပံုႏွင့္ပတ္သက္၍ အမိန္႔ေတာ္မ်ားထုတ္ခဲ့သည္။ ရတနာပံုပထမၿမိဳ႕တည္ နန္းတည္ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ မင္းႀကီးသည္လည္း ၁၂၁၈ ခုႏွစ္တြင္ အမိန္႔ေတာ္ထုတ္ခဲ့ေသးသည္။ ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္ ဒုတိယနန္းစံမင္းလက္ ထက္ သကၠရာဇ္ ၁၂၄ဝ ျပည့္ႏွစ္၊ နတ္ေတာ္လျပည့္ေက်ာ္(၆)ရက္ေန႔တြင္ ေတာင္ဥယ်ာဥ္ေတာ္အစည္းအ႐ံုးေတာ္၌ ပညာရွိ(၂၈)ဦးတို႔ သတ္ပံုသတ္ညႊန္းေရးႏႈန္းတို႔ကို စံုညီညိႇႏိႈင္းဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိျပဌာန္းဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ အ သတ္ကာရန္အတြက္ ၀ဏၰေဗာဓနသတ္အင္းကို အရအမိက်က္မွတ္လိုက္နာရသည္။ က၀ိလကၡဏာ သံေပါက္ လကၤာ ႏွင့္ သတ္အင္းအတိုေကာက္ကို အာဂံုေဆာင္ရသည္။ အသတ္ကာရန္အပင့္အရစ္အတြက္ တြင္းသင္းတိုက္ဝန္ သတ္ ညႊန္း၊ သံေတာ္ဆင့္စိႏၱေက်ာ္သူသတ္ညႊန္း၊ ရတနာေၾကးမံုသတ္ညႊန္းတို႔ကိုလိုက္နာေစရသည္။
● လႊတ္ေတာ္အာဏာ
ေရွးေခတ္မင္းမူမင္းထမ္းမ်ား ရာထူးခန္႔ထားျခင္း၊ ရာထူးတိုးျခင္း၊ ရာထူးမွႏႈတ္ပယ္ျခင္းမ်ားကို ဘုရင့္သေဘာအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ရသည္လည္းရွိ၏။ လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးမ်ား၏သေဘာအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ရသည္လည္းရွိ၏။ လႊတ္ေတာ္ စာေရးေတာ္မွစ၍ လက္ေအာက္အရာရွိမ်ားခန္႔ထားသည့္အခါ လက္ကိုင္ဆိုင္ရာအရာရွိွမွစ၍ တစ္ဆင့္တစ္ဆင့္ဝန္ႀကီး မ်ားထံအစီရင္ခံရသည္။ ပံုစံအားျဖင့္စာေရးေတာ္ခန္႔လိုလွ်င္ စာေရးေတာ္ေခါင္းမွစ၍ စာေရးေတာ္ႀကီး၊ ဝန္ေထာက္မင္း စသည္ျဖင့္ တစ္ဆင့္စီအစီရင္ခံစာတင္သြင္းရသည္။ ဝန္ေထာက္မင္းမ်ားကလည္း ဝန္ႀကီးမင္းမ်ားထံအစီရင္ခံရသည္။ ဝန္ႀကီးေလးဦး သေတာတူသည့္အခါ ဘုရင္ထံအမိန္႔ေတာ္ခံၿပီး ဘုရင္ကအမွတ္ထက္မွတ္၍ ခန္႔ထားေဆာင္ရြက္ေစရ သည္။ ဘုရင့္ထံအမိန္႔မခံပဲ၀န္ႀကီးမင္းမ်ား၊ ဝန္ေထာက္မင္းမ်ားသေဘာတူခ်က္ျဖင့္ ထမ္းရြက္ေစရေသာ အရာရွိမ်ား လည္းအနည္းငယ္ရွိေသးသည္။ ႐ုံးေခတ္သစၥာေတာ္ေရး၊ တံဆိပ္စာေရး၊ ကေသာင္းေျမာင္တိုက္စိုး ယင္းတိုက္စာေရး၊ လက္ေဆာင္ယူတိုက္စိုး၊ ယင္းတိုက္စာေရးမ်ားမွာ ဘုရင့္အမိန္႔ေတာ္မခံဘဲ ဝန္ႀကီးမင္းေလးဦးသေဘာတူညီျဖင့္ ခန္႔ ထားေဆာင္ရြက္ေစႏိုင္သည္။ ဤကား လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ား၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။
ထို႔ေနာက္၀န္ႀကီးေလးဦးသေဘာတူမွခန္႔ထားရေသာရာထူျဖစ္လွ်င္`မည္သူကို မည္သူရာထူးတြင္ ခန္႔ထားေဆာင္ရြက္ ေစမည္။ ဘုရားကၽြန္ေတာ္၀န္တုိ႔ဆိုသည္ဘုရား´ဟူ၍ ၀န္ႀကီးအားလံုးကဘုရင့္ခံစာသြင္းရသည္။ ထိုစာမ်ဳိးကို `လႊတ္ သြင္းစာ´ဟုေခၚသည္။ ထိုကဲ့သို႔လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးအစံုအညီ သြင္းေသာစာအရ ဘုရင္ကခန္႔ရသည္။ မခန္႔မေနရ။ သို႔ ရာတြင္ ထင္ရွားေသာအျပစ္ေပၚထြက္သည့္အခါ ႏုတ္ပယ္လဲလွယ္ခန္႔ထားရန္ စီမံခြင္ရွိသည္။
ထို႔အျပင္ ရာထူးမွႏႈတ္ပယ္ရန္ရွိသည့္အခါတြင္လည္း ၀န္ႀကီးေလးဦးသေဘာတူမွ ႏုတ္ပယ္ခြင့္ရေသာအရာမ်ဳိးျဖစ္လွ်င္ `မည္သူ႔ကိုမည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္ မည္သည့္အရာမွႏႈတ္ပယ္သည္။ ဘုရားကၽြန္ေတာ္ မည္သည့္၀န္ႀကီးဆို သည္ဘုရား´ဟူ၍ လႊတ္ေတာ္ကသြင္းေသာစာအရ ဘုရင္ကအမိန္႔ထုတ္ျပန္၍ ႏုတ္ပယ္ရသည္။
လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ားသည္ ဘုရင့္အလုိေတာ္အတိုင္း အၿမဲလိုက္နာေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိ။ တရားနည္းလမ္းမမွန္ကန္ လွ်င္ ဥပေဒႏွင့္မညီညႊတ္လွ်င္ ဘုရင့္ကိုပင္ဆန္႔က်င္၀ံ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လႊတ္ေတာ္ကဘုရင့္အာဏာကို လႊမ္းမိုး ထားေၾကာင္းသိရသည္။ တရား႐ံုးကစစ္ေဆးစီရင္ၿပီးသည္ကို အမႈရွင္ကမေက်နပ္လွ်င္ လႊတ္ေတာ္တက္၍ အယူခံ၀င္ ႏုိင္သည္။ အေၾကာင္းေသာ္ကား လႊတ္ေတာ္သည္႐ံုးအားလံုး၏ အခ်ဳပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ တရားမမႈႏွင့္စပ္ လ်ဥ္း၍ တန္ဖိုးေငြအပိုင္းအျခားမရွိစီရင္ႏိုင္သည္။ ရာဇ၀တ္မႈႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍လည္း ေသဒဏ္စီရင္ႏုိင္သည္။ လႊတ္ေတာ္ ၀န္ႀကီးေလးပါးမွတစ္ပါး အျခားမည္သည့္အရာရွိ မည္သည့္မွဴးႀကီးမတ္ႀကီးကမွ် လူတစ္ေယာက္ကို ေသဒဏ္မစီရင္ ႏုိင္ေပ။ ရာဇ၀တ္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ အျပစ္ရွိေသာရာဇ၀တ္ေကာင္ကို လႊတ္ေတာ္ကခ်ဳပ္တည္းခ်ည္ေႏွာင္ခြင့္ရွိသည္။ သာမညအမႈႏွင့္လႊတ္ေတာ္အဆင့္ကေခၚရန္ႏွင့္ လႊတ္ေတာ္ကခ်ဳပ္ထားရန္ အလုပ္၀တၱရားမ်ားကို လႊတ္ေစေလးတန္း က ဆင့္ေခၚခ်ဳပ္ထားရသည္။ လႊတ္ေစေလးတန္းကေခၚရန္မဟုတ္ဘဲ အက်ပ္အတည္းေခၚရန္အမႈမ်ားမွာ လက္ရသံုး တန္းအမႈထမ္းမ်ားကေခၚရသည္။ ေခၚပံုမွာလည္း ေမာက္တို၊ ႀကိဳး၊ ႀကိမ္မ်ားေဆာင္သြား၍ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ေခၚယူခဲ့ ရသည္။ ေႂကြးမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ခံ၀န္ခ်က္ လရက္အခ်ိန္လြန္သည္တိုင္ေအာင္ မေပးသြင္းႏိုင္လွ်င္လည္း အခ်ဳပ္ေႏွာင္ ေတာင္းခံေလ့ရွိသည္။ ရာဇဌာနီအတြင္း၌ လႊတ္ေတာ္အမိန္႔မွတပါး အျခား႐ံုးမ်ားကခ်ည္ေႏွာင္ခြင့္မရ။ တရား႐ံုးက ခ်ည္ေႏွာင္ေတာင္းခံလိုလွ်င္ လႊတ္ေတာ္သို႔အစီရင္ခံစာတင္ပို႔ရသည္။ ရာဇဌာနီနယ္မွတပါး အေ၀းၿမိဳ႕ေက်းရြာမ်ားတြင္ လည္း အေ၀း၀န္မရွိခိုက္ႀကံဳလွ်င္ အေ၀း၀န္ကလႊဲယူထားသူတစ္ဦး၏ အမိန္႔ အရတမ်ဳိးမ်ဳိးရွိမွသာ ခ်ည္ေႏွာင္ရသည္။
ေသဒဏ္ေပးရန္ရွိသည့္အခါ သက္ဆိုင္ရာအရာရွိမ်ားက လႊတ္ေတာ္သို႔တင္ပို႔ေလွ်ာက္ထားရသည္။ လႊတ္ေတာ္ကဆင့္ ဆိုရာကို နာခံစီရင္၍ကြပ္ညႇပ္ရသည္။ ဤအဆင့္အလာရွိေသာေၾကာင့္ ခ႐ိုင္၀န္တို႔ေစာင့္ထိန္းရန္ ဥပေဒအခန္း၌- သူခိုးဓားျပလူသတ္မႈမွစ၍ ေသျပစ္ေသဒဏ္ထိုက္ေအာင္ ဆိုးသြမ္းက်င့္ႀကံသူတို႔ကို အျပစ္အေလ်ာက္ စီရင္ကြပ္ညႇပ္ ရန္ရွိလွ်င္ အမႈရင္းျမစ္ စစ္ခ်က္ထြက္ခ်က္မ်ားကို လႊတ္ေတာ္သို႔တင္ပို႔ေလွ်ာက္ထားၿပီးမွဆင့္ဆိုရာ နာခံစီရင္ကြပ္ညႇပ္ရ သည္။ ဟူေသာအခ်က္တစ္ခ်က္ကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားျခင္းျဖစ္သည္။
ဤနည္းအားျဖင့္ေသဒဏ္ကို လႊတ္ေတာ္ကအမိန္႔အရသာ စီရင္ရၿမဲျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္၌ ဤ အစဥ္ အလာတိမ္းယိမ္းသည္ဟုဆိုရမည္။ မင္းတုန္းမင္းသည္ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ဦးသာအိုးကို အထူးသျဖင့္သဒါၶယံုမွတ္၍ အ ခြင့္အေရးေပးေတာ္မူသည္။ ထိုအခြင့္အေရးအတိုင္း ဦးသာအိုးသည္ လူကိုအဆံုးစီရင္သင့္သည္ဟုထင္ျမင္လွ်င္ လႊတ္ ေတာ္သို႔တင္၍ သံုးတန္းမေတာင္းဘဲ ခ်က္ျခင္းမင္းဒဏ္ခတ္၍သတ္ျဖတ္ေလ့ရွိသည္။ ဤကဲ့သုိ႔စီရင္သတ္ျဖတ္ၿပီး မွ လႊတ္ေတာ္သို႔အမႈအေၾကာင္းအရာကို ထံုးစံအတိုင္းေရးသားေလွ်ာက္ထား၍ သံုးတန္းေတာင္းသည္။ ဤကဲ့သို႔ၿမိဳ႕ ေတာ္ဝန္လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးမ်ားထက္ ၾသဇာအာဏာေကာင္းေနျခင္းမွာ ဘုရင္၏ဦးစားေပးမႈေၾကာင့္ဟုဆိုရေပမည္။ သို႔ျဖစ္၍လည္းစေလဦးပုညကို သတ္ေစရန္ဘုရင္ကသေဘာမတူေသာ္လည္း ၿမိဳ႕ဝန္မင္းကလက္လြန္္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သို႔လႊတ္ေတာ္အာဏာထက္ ၿမိဳ႕ဝန္အာဏာထက္ျမက္ျခင္းသည္ ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္ လႊတ္ေတာ္အဆက္ ဆက္မွာရွားပါးသည္။
ယင္းကဲ့သို႔လႊတ္အာဏာအေရးမပါျခင္းသည္ တစ္ခါတစ္ရံသာျဖစ္ေပၚတတ္၏။ သို႔ေသာ္အမိန္႔နာခံမည့္သူတစ္ဦးထံသို႔ လႊတ္ေတာ္ကတိုက္႐ိုက္မဆင့္ဆုိႏိုင္ဘဲ ၾကားပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးကတစ္ဆင့္ ဆင့္ဆိုရေသာအစဥ္အလာတစ္ရပ္ရွိသည္။ ထို သို႔အမိန္႔နာခံမည့္သူကား မင္းသားျဖစ္၏။ လႊတ္ေတာ္အေၾကာင္းကိစၥရွိ၍ဆင့္ဆိုလိုလွ်င္ မင္းသားကိုတိုက္႐ိုက္ မဆင့္ ဆိုရ။ မင္းသား၏အႀကီးေတာ္ အႀကီးစာေရးတို႔သို႔ ထန္းဖူးညႊန္႔ေရႊတြင္ ႏွစ္ေၾကာင္းစာခၽြန္ေရး၍ ဆင့္ဆိုရသည္။
ထို႔ျပင္လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ားက တိုက္႐ိုက္အမိန္႔မေပးႏိုင္ေသာ လူမ်ားရွိေသးသည္။ ထိုလူမ်ားကားႏုိင္ငံေတာ္အတြင္း အရပ္ၿမိဳ႕ရြာရွိ အစုႀကီး၊ အငန္းႀကီး၊ စုေသး၊ ငန္းေသးတြင္မပါေသာ အသည္၊ အလာ၊ ကပ္ပါးတို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသူ တုိ႔သည္ လႊတ္ေတာ္အမိန္႔ကိုမလိုက္နာ၊ လႊတ္ေတာ္ကခန္႔ထားေသာသူႀကီး၏အမိန္႔ကိုလည္း မလိုက္နာ၊ အဘယ္ ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ လႊတ္ေတာ္နင့္သူႀကီးက မိမိတို႔ကိုတိုက္႐ိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္မဟုတ္ဟု ယူဆေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ မိ မိတို႔အတြက္သီးသန္႔ခန္႔ထားေသာ အသည္ဝန္ကသာ မိမိတို႔ကိုအလုပ္ခ်ဳပ္သည္ဟုယူဆသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အသည္ ၀န္အမိန္႔ကိုသာနာယူသည္။ သို႔ျဖစ္၍ၿမိဳ႕ရြာေပၚ၌ ၿမိဳ႕သူႀကီး ရြာသူႀကီးခန္႔ထားသည့္အခါ အသည္၊ အလာ၊ ကပ္ပါး တို႔က ခန္႔ညား႐ိုေသၾကေစရန္ လႊတ္ေတာ္ကေပးရင္း စာခၽြန္ေတာ္ႏွစ္ေၾကာင္းစာမွတစ္ပါး တသည္၀န္က`အသည္၀န္ စာ´ဟူ၍ သီးျခားေပးၿမဲစာလည္းေပးရေသးသည္။ ထိုသို႔အသည္၀န္စာပါမွသာ ထိုသူႀကီးကို႐ိုေသ၍ ထိုသူႀကီး၏အမိန္႔ ကိုလည္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ လႊတ္ေတာ္သည္အႀကီးဆံုးတရား႐ံုးခ်ဳပ္ အႀကီးဆံုးရာဇ၀တ္႐ံုးခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။ တရားမအာဏာ၊ ရာဇ၀တ္အာဏာအျပည့္အ၀ရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္းစစ္အာဏာမရွိ။ စစ္ခ်ီတက္၍ တုိက္ခိုက္ေစရန္၊ စစ္ေျပၿငိမ္းရန္လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ားက အမိန္႔မေပးႏုိင္။ စစ္ေရးကိစၥႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္ ဘုရင္ကသာအမိန္႔ေပးႏိုင္ သည္။ သို႔ျဖစ္၍လႊတ္ေတာ္သည္ စစ္ေရးကိစၥတြင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ အာဏာမေပးႏိုင္ေပ။
လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးမ်ားကိုအမိန္႔ေပးႏိုင္သူမွာရွားလွ၏။ ဘုရင္ကပင္ေနရာတိုင္းမွာအမိန္႔မေပးႏိုင္။ သို႔ေသာ္ဝန္ႀကီးမ်ား ၏ ခၽြတ္ယြင္းခ်က္၊ ခ်ဳိ႕တဲ့ခ်က္မ်ားထင္ရွားေနလွ်င္ ၾသဇာတိကၠႀကီးေသာ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားကသတိေပးဆံုးမေလ့ရွိ သည္။ ေ၀ဖန္ျပစ္တင္ေလ့ရွိသည္။ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးေလးပါးရွိရာ သတိုးမင္းႀကီးမဟာစည္သူ ဘြဲ႔ခံ ပခန္းႀကီးၿမိဳ႕စား၀န္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးသည္ ေလနာစြဲကပ္၍အမႈကိစၥမ်ားကို ရွင္းလင္းၿပီးျပတ္ေစခ်င္ငွာ ေကာင္းစြာ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပ။ သတိုးမင္းႀကီးမဟာသီရိစည္သူဘြဲ႔ေလာင္းရွည္ၿမိဳ႕စား ၀န္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးသည္ ၁၂၈၈ျမင္ကြန္း မင္းသားအေရးေတာ္အတြင္းက ဓားထိခိုက္၍မသန္မစြမ္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တိုင္းေရးျပည္မႈကိုမေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပ။ သတိုးမင္းႀကီးမဟာမင္းလွဥစၥနာဘြဲ႔ခံ ခန္းပတ္ၿမိဳ႕စား၀န္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးသည္ နားေလးသျဖင့္ တရားစစ္ေဆးမႈ ေကာင္းစြာမေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပ။ သတိုးမင္းႀကီးမဟာမင္းလွမင္းေခါင္ေက်ာ္သူဘြဲ႔ခံ ေရနံေခ်ာင္းၿမိဳ႕စား၀န္ရွင္ေတာ္မင္း ႀကီးတစ္ပါးသာ သန္မာသည္ျဖစ္၍ႏိုင္ငံတည္းဟူေသာ တိုက္ခန္းႀကီး၌ေရနံေခ်ာင္းမင္းဟုဆိုအပ္ေသာ မီးတိုင္တစ္တုိင္ တည္းျဖင့္လင္းႏုိင္မည္မဟုတ္ေပ။ ဤအေၾကာင္းကိုပ႑ိတ၀ံသသီရိပဝရ မဟာဓမၼရာဇာဂု႐ု တံဆိပ္နာမံေတာ္ရွိေသာ ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးသိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ဘုရားအေၾကာင္းကိစၥ ေရႊနန္းေတာ္သို႔က်ေရာက္လာ ေသာအခါ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးမ်ားကို အ ေၾကာင္းျပဳ၍ စာခ်ဳိးတစ္ခုေရးသားခ်ထားေလသည္။ ထိုစာခ်ဳိးကား
ပခန္းမွာေလ၊ ေလာင္းရွည္မွာဓား၊
ခန္းပတ္မွနား။
ေရနံတစ္တိုင္းခ်င္းရယ္ႏွင့္လင္းပါ့မလား။ ဟူ၍ျဖစ္၏။ ဤသည္ကားအာဏာႀကီးျမင့္ေသာ ၀န္ႀကီးမ်ားအေပၚ ဆရာ ေတာ္မ်ားက အုပ္စိုးမိုးႏုိင္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။၁၅
● လႊတ္ေတာ္သိမ္းအစီအရင္
ဘုရင္အသစ္နန္းတက္ေသာ ဥကင္ေတာ္ဖြင့္ အစီအရင္က်င္းပၿမဲျဖစ္သည္။ ဥကင္သသံုးရက္ဖြင့္ေတာ္မူသည္ေနာက္ ခုႏွစ္ရက္လည္လွ်င္ လႊတ္သိမ္းထြက္ေတာ္မူသည္။ ခုႏွစ္ရက္တြင္အခါေန႔ရက္မသင့္လွ်င္လည္း သံုးရက္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ငါးရက္တြင္ျဖစ္ေစ အခါေန႔ရက္သင့္ေတာ္ရာထြက္ေတာ္မူသည္။ ထိုေန႔နက္ေျမနန္းေတာ္ေတာင္တြင္ တစ္ရပ္၊ ၀င္း႐ံုး ေလးမ်က္ႏွာတြင္ ေလးရပ္၊ ၿမိဳ႕ထိပ္ရွစ္ရပ္၊ အေရွ႕႐ံုး အေနာက္႐ံုးႏွစ္ရပ္တြင္ တစ္ရပ္တြင္သံဃာေတာ္ရွစ္ပါးဆီ ဆြမ္း လုပ္ေကၽြးရသည္။ ထိုေနာက္ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ လႊတ္ေတာ္ေပၚ၌ဘုရားခုႏွစ္ဆူကို လွဴဖြယ္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ပူေဇာ္ သည္။ ဘြဲ႔တပ္ရမည့္သူမ်ားကိုလည္း ဘြဲ႔တပ္ေပးသည္။ လက္ေဆာင္ကန္ေတာ့ဆက္လာသည္တို႔ကိုလည္း အကန္ ေတာ့ခံေတာ္မူသည္။၁၆
● လႊတ္ေတာ္အရာရွိမ်ား
လႊတ္ေတာ္သိမ္းၿပီးေနာက္ ရွင္ဘုရင္တုိ႔သည္လႊတ္ေတာ္တက္ရၿမဲျဖစ္၏။ လႊတ္ေတာ္တက္ေသာအရာရွိမ်ားတြင္ ဘုရင္ သည္အႀကီးဆံုး အျမင့္ဆံုး အျမတ္ဆံုးျဖစ္၏။ ဦးထိပ္၌ေရသြန္းေလာင္း၍ ဗုဒၶါသိသိက္မခံေသာမင္းတို႔သည္ တရား လႊတ္ေတာ္သဘင္၌ေနရေသာ အၯုကရနိသီဒနနွင့္ျပည့္စံုရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ဗုဒၶါဘိသိက္ခံၿပီးေတာ့မင္းတုိ႔သည္ လႊတ္ ႐ံုးသဘင္၌ မခၽြတ္ေနရာသည္။ တတ္အားသည္ရွိေသာ္ ေန႔တိုင္းပင္ေနအပ္၏။ မတက္အားသည္ရွိေသာ္ ရံဖန္ရံခါေန အပ္၏။
အင္းဝဘုရင္တို႔သည္ တစ္လေလးသီတင္း ေန႔စဥ္ရက္ဆက္လႊတ္ေတာ္သို႔တင္သည္ဟု ဝန္ႀကီးသီရိဥဇနာက ေလာက ဗ်ဴဟာက်မ္းတြင္ေဖာ္ျပထားသည္။ အင္းဝဘုရင္သို႔လႊတ္ေတာ္တက္ေသာအခါ လႊတ္ေရွ႕တြင္၀င္းငါးတပ္ခင္းသည္။ ထီးျဖဴမင္းခင္းက်င္းသည္။ မင္းသားမင္းေျမး မွဴးေတာ္မတ္ေတာ္တို႔ နားေၮာင္းႏွင့္ေနရာသို႔တက္၍ခစားရသည္။ စည္ ေတာ္စံုႏွင့္၀င္ စည္ေတာ္လည္း လႊတ္ေတာ္အေရွ႕ေလွကားရင္းတြင္ခံသည္။ အင္း၀မင္းၿဗဲတိုက္ေတာ္မွ လႊတ္ေတာ္သို႔ ေဝါစီး၍ထြက္ေတာ္မူသည္။
ဘုရင္လႊတ္ေတာ္တက္ေသာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေဝါစီးလ်က္တက္ေတာ္မူသည္။ ေ၀ါေတာ္ကိုေ၀ါသား(၄၀)ခန္႔ ခါး ေတာင္က်ဳိက္လ်က္ထမ္းၾကရသည္။ လႊတ္ေတာ္ေရာက္ေသာ္ ေ၀ါေတာ္ကိုေဝါေတာ္ယာဥ္တြင္ ယွဥ္၍ခ်သည္။ ထိုအခါ ဘုရင္သည္ေ၀ၚေပၚမွ လႊတ္ေတာ္ၾကမ္းျပင္ေပၚသို႔လွမ္းတက္လုိက္သည္။ ေဝါေတာ္ယွဥ္ရန္ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ ေဝါယာဥ္ေတာ္အုတ္ခံုကို လႊတ္ၾကမ္းျပင္ႏွင့္ယွဥ္လ်က္ေဆာင္လုပ္ထားသည္။ ဘုရင္လႊတ္ေတာ္တက္ေသာ္ ေ၀ါေတာ္ ႏွင့္တက္သည္မ်ား၏။ မင္းတက္ေလွကားရွိေသာ္လည္း ထိုေလွကားမွအတက္နည္းသည္ဟု ေရႊျပည္ဦးဘတင္က အ မိန္႔ရွိဖူးသည္။
ဘုရင္လႊတ္ေတာ္တက္၍ စီရင္ဖြယ္ရွိသည္ဟုတို႔ကိုစီရင္ဆံုးျဖတ္ၿပီး ညသံုးခ်က္တီးေက်ာ္ ငါးေမာင္းတိုင္လွ်င္ နာရီမွဴး က လႊတ္ေတာ္အေရွ႕ေလွကားတြင္ ေငြေမာင္းငါးခ်က္တီးၿပီးလွ်င္ ၀င္စည္ေတာ္တီး၍ အင္း၀မင္း၀င္ေတာ္မူသည္။ အမ်ားအားျဖင့္ရွင္ဘုရင္မ်ားသည္ တစ္ခါတရံသာလႊတ္တက္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ဘုရင္မ်ားမွာတစ္ႏွစ္လံုးတြင္ သံုးႀကိမ္ခန္႔ သာတက္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္မႏၱေလးရတနာပံု ဒုတိယနန္းစံသီေပါဘုရင္သည္ ဘုရင္ျဖစ္သည့္ေနမွစ၍ လႊတ္ေတာ္ သို႔သံုးရက္သာဆက္တက္သည္။ နန္းသက္(၇)ႏွစ္အတြင္း ေနာက္ထပ္တစ္ႀကိမ္မွ်မတက္ေသာဟု ေျပာစမွတ္ျပဳၾက သည္။ ဤသို႔သီေပါဘုရင္လႊတ္ေတာ္မတက္သည္မွာလည္း အေၾကာင္းရွိ၏။ သီေပါမင္းသားဘုရင္ျဖစ္၍ လႊတ္ေတာ္ တက္လာလွ်င္လာခ်င္း လႊတ္႐ံုးေရွ႕ရွိ ေႂကြးပူသူမ်ား၊ ေႂကြးမႈရွိသူမ်ား၊ အမႈအၿပီးျပတ္ေသးသူမ်ားက `ကယ္ေတာ္မူပါ ဘုရား´ ဟူ၍တၿပိဳင္နက္ေအာ္ၾကသည္။ သီေပါမင္းအလြန္႔လန္ေတာ္မူ၍ ေနာက္ရက္မ်ားတြင္ ဘုရင္ထြက္လာလွ်င္ မ ေအာ္ရဟူေသာ အမိန္႔ျမတ္မွတ္ရသည္။
လႊတ္ေတာ္၌ဒုတိယအႀကီးဆံုးမွာ အိမ္ေရွ႕မင္းသားျဖစ္သည္။ အိမ္ေရွ႕မင္းသားသည္ လႊတ္ေတာ္သို႔မွန္မွန္တက္ရ၏။ အိမ္ေရွ႕မင္းသားသည္တစ္ေန႔တြင္ရွင္ဘုရင္ျဖစ္လာမည့္ မင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္မင္းမျဖစ္မီကပင္ မင္းေရး မင္းရာနန္းဓေလ့မ်ားကို နားလည္ထားသင့္သည္။ မင္းတုန္မင္းလက္ထက္၌ အိမ္ေရွ႕မင္းကေနာင္မင္းသားသည္ သကၠရာဇ္ ၁၂၂၈ ခုႏွစ္တိုင္ မႏၱေလးလႊတ္ေတာ္တြင္ တက္ေရာက္၍တရား႐ံုးဆံုးျဖတ္ေၾကာင္း ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာ တမ္း တတိယပိုင္းတြင္ပါရွိသည္။ ဤတြင္ ကေနာင္မင္းသားႀကီးသည္ မင္းတုန္းမင္း၏ညီေတာ္ျဖစ္သည္။ သားေတာ္ မ်ားရွိေသာ္လည္း ညီေတာ္ကိုအိမ္ေရွ႕ႏွင္းေတာ္မူသည္။ သားေတာ္အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္လွ်င္လည္း သားေတာ္အိမ္ေရွ႕မင္း အျဖစ္ျဖင့္ လႊတ္တက္ရသည္။ သို႔ေသာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္သားရွိၿပီးျဖစ္လွ်င္ သားေတာ္မ်ားသည္လႊတ္တက္မင္းသား အျဖစ္တက္ေရာက္ၾကရသည္။ မင္းတုန္းမင္း၏သားေတာ္မကၡရာမင္းသားသည္ လႊတ္တက္၍စီရင္ရေသာ ဓမၼရာဇာ ခံျဖစ္သည္ဟု ဝန္ေထာက္မင္းဦးေမာင္ေမာင္တင္က စေလဦးပုညသမိုင္း စာအုပ္စာမ်က္ႏွာ ၃၁တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
မင္းတုန္းမင္းသည္းမင္းသားဘ၀မွရွိစဥ္ ခမည္းေတာ္သာယာ၀တီမင္းလက္ထက္တြင္လည္း အိမ္ေရွ႕မင္းသားမဟုတ္။ ေနေတာ္ပုဂံမင္းလက္ထက္တြင္လည္း အိမ္ေရွ႕မင္းသားမဟုတ္။ သို႔ေသာ္မင္းႏွစ္ပါးစလံုးလက္ထက္တြင္ လႊတ္ေတာ္ မင္းသားႀကီးျဖစ္ခဲ့သည္။ လႊတ္ေတာ္မင္းတုန္းမင္းသားအေၾကာင္း ျမန္မာမဟာမဂၤလာမင္းခမ္းေတာ္စာအုပ္တြင္ ဤသို႔ ေတြ႔ရသည္။ (မင္းတုန္းမင္းသားသည္) ခမည္းေတာ္ ေနာင္ေတာ္မင္းတရားႀကီးႏွစ္ပါးလက္ထက္ ၿမိဳ႕၀ွန္းတုိက္မင္း တုန္းၿမိဳ႕မ်ားကို ကံေကၽြးခံရသည္။ သီရိသုမဟဟာဓမၼရာဇာဘြဲ႔၊ သီရိမဟာသီဟသူဓမၼရာဇာဘြဲ႔မ်ားႏွင့္ မင္းသားႀကီးတို႔ ေနရာ လႊတ္တက္၍စီရင္ရသည္။
လႊတ္တက္ဓမၼရာဇာခံမင္းသားမ်ားကို ေလးပါးခန္႔ထားေလ့ရွိသည္။ ဓမၼရာဇာခံမင္းသားမ်ားသည္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား ထက္ ပိုမိုမွန္ကန္စြာလႊတ္တက္ၾကရသည္။ လႊတ္ေတာ္အရာရွိမ်ားတြင္ လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးေလးပါးလည္းပါ၀င္သည္။ ၀န္ႀကီးေလးပါးသည္ တရားသူႀကီးလည္းျဖစ္သည္။ အဂၢမဟာေသနာပတိလည္းျဖစ္၏။ ၀န္ႀကီးဟူေသာအဂၢမဟာေသ နာပတိျဖစ္ေၾကာင္း ၀န္ႀကီးခန္႔အမိန္႔ေတာ္ျပန္တမ္းတြင္ တစ္ပါတည္းပါလာသည္။ အဂၢမဟာပတိဘဲြ႔ႏွင့္အညီ စစ္ေရး ျဖစ္ပြားသည့္အခါ ထို၀န္ႀကီးမ်ားကႀကီးမွဴး၍ စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲၾကရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ားသည္ စစ္တိုက္ပံု တိုက္နည္း ေသနဂၤဗ်ဴဟာကိုလည္း ႏံွ႕ႏံွ႕စပ္စပ္ရွိရေပလိမ့္မည္။ အဂၢမဟာေသနာပတိဘြဲ႔ခံ လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီးမ်ား သည္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာဒုတိယစစ္ပြဲျဖစ္စဥ္က ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခါရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ၾကည့္ျမင္တိုင္တြင္ လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးသံုးပါးက်ဆံုးခဲ့ဖူးေလသည္။
လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီးေလးပါးတြင္ ဝန္ႀကီးသက္ေတာ္ရွည္လည္းပါရွိေလသည္။ ဝန္ႀကီးသက္ေတာ္ရွည္ဆိုသည္မွာ မင္း ျပစ္မင္းဒဏ္ျဖစ္သည့္ ေသဒဏ္မွကင္းလႊတ္ခြင့္ေပးထားျခင္းခံရေသာ ဝန္ႀကီးျဖစ္သည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ အားကိုးယံု ၾကည္မႈရရွိထားသူျဖစ္ေပသည္။ လႊတ္ေတာ္အဖြဲ႔တြင္ ၀န္ႀကီးသက္ေတာ္ရွည္ပါ၀င္ျခင္းသည္ အလြန္အေရးပါ အရာ ေရာက္ေသာ စီမံခ်က္ျဖစ္ေၾကာင္းသတိခ်ပ္သင့့္သည္။ ၀န္ႀကီးမ်ားသည္ဘုရင္၏မ်က္ႏွာကိုၾကည့္၍ ခစားေနရသူျဖစ္ သျဖင့္ ဘုရင္အလိုမက်သည့္ကိစၥကို ေလွ်ာက္ထား၀ံ့မည္သူမ်ားမဟုတ္ေပ။ ၀န္ႀကီးသက္ေတာ္ရွည္မွာကား ေသဒဏ္ အျပစ္မွလြတ္ကင္းသူျုဖစ္ၿပီး ဘုရင္၏ယံုၾကည္ကိုးစားမႈရရွိေနသျဖင့္ ေျဖာင့္မွန္သည့္အတုိင္းေလွ်ာက္ထား၀ံ့သူျဖစ္ သည္။ ၀န္ႀကီးသက္ေတာ္ရွည္ပါ၀င္သျဖင့္ လႊတ္ေတာ္သည္ဘုရင့္အႀကိဳက္ကိုခ်ည္းသာလိုက္၍ ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ ဟုတ္ဘဲ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကိစၥအ၀၀ကို ေျဖာင့္မွန္စြာေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေလသည္။
ရာထူးခန္႔ထားပံုအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။ အခ်ဳိ႕တြင္`မည္သူကိုမည္သည့္ရာထူးႏွင့္ထမ္းရြက္ေစ´ ဟူ၍ခန္႔ထားသည္။ ဤကဲ့ သို႔ခန္႔ထားသူမ်ားသည္ အမိန္႔ေတာ္ျပန္တမ္းခံရန္မလိုေပ။ အမိန္႔ေတာ္ျပန္တမ္းခံဆိုသည္မွာ ဘုရင့္အမိန္႔ေတာ္ကိုနား ခံေတာ္က လႊတ္ေတာ္တြင္ဖတ္ျပန္သည့္အခါ ရာထူးခန္႔ခံရသူသည္ အမိန္႔ေတာ္ဖတ္ျပန္ရာအနီးတြင္ ႐ုိေသစြာနာခံရ သည္ကိုေခၚသည္။ ျပန္တမ္းတြင္လည္းျပန္တမ္းႀကီးႏွင့္ ျပန္တမ္း႐ိုးဟူ၍ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ ရာထူးႀကီးျခင္းမွသာ ျပန္တမ္း ႀကီးခံရသည္။ ရာထူးငယ္သူမ်ားမွာ ျပန္တမ္း႐ိုးသာခံရသည္။ ျပန္တမ္းႀကီးဆိုသည္မွာ မည္သူ႔ကို မည္သည့္ေန႔ မည္ သည့္ရာထူးတြင္ခန္႔ထားသည္။
ယင္းသို႔ခန္႔ထားရာတြင္ မည္ကဲ့သို႔သတၱိဗ်တၱိရွိသည္။ မည္ကဲ့သို႔ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရသည္ စေသာဂုဏ္ထူး၀ိေသသအေ ေၾကာင္းမ်ားကိုေဖာ္ျပသည့္အျပင္ ဂုဏ္ထူး၀ိေသရိွသည္ကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ယခုရာထူးကိုခန္႔သည္ဟု ရွည္လ်ားစြာအ ေဖာ္ ဖတ္ျပန္ရေသာအမိန္႔ေတာ္စာတမ္းျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သို႔ျပန္တမ္းႀကီးႏွင့္ျပန္တမ္း႐ိုးႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္တြင္ ၀န္ႀကီးမ်ား သည္ျပန္ တမ္းႀကီးခံမ်ားျဖစ္ၾက၏။
၀န္ႀကီးဝန္ေထာက္တို႔သြားလာေသာေရွ႕ကလုိက္ပါရေသာ အမႈထမ္းႏွစ္ေယာက္ရွိရာ ယင္းတို႔ကို`လက္ရေတာင္´သို႔မ ဟုတ္ `ေရွ႕လိုက္´ဟုေခၚသည္။ ေရွ႕လိုက္ႏွစ္ေယာက္သည္ ၀န္ႀကီးဝန္ေထာက္တို႔ေရွ႕အေတာင္၃ဝ ကြာေလာက္မွ ဝဲ ယာ ၾကိမ္ကိုေထာင္လ်က္ကိုင္ေဆာင္သည့္အျပင္ ပုဆိုးခါးေတာင္က်ဳိက္လ်က္လုိက္ပါရသည္။ အက်ၤီျဖဴထမသိမ္း ဝတ္ ရသည္။ ေမာက္တိုကိုလည္းတည့္တည့္ေဆာင္းရသည္။ ဝန္ႀကီးဝန္ေထာက္တို႔ ဆင္၊ ျမင္း၊ လွည္းမ်ားစီးသြားေသာ္ ေရွ႕ လိုက္မ်ားသည္ အလြန္ပင္ပန္းသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လူလဲႏွင့္ထားရသည္။ သို႔ေသာ္နန္းေတာ္အတြင္းႏွင့္ ေက်ာင္း၊ ဘုရား ၀င္းအတြင္းသြားလာသည့္အခါ ေရွ႕လုိက္မ်ားကိုဆိုခဲ့သည့္နည္း ခင္က်င္းစီရင္၍သြားလာရသည္။
လႊတ္ေတာ္၌၀န္ႀကီးေလးပါးႏွင့္ ၀န္ေထာက္ေလးပါးတို႔သည္ အေရးပါဆံုးျဖစ္၏။ ထို႔အျပင္လႊတ္ေတာ္အရာရွိမ်ားစြာ ရွိ ေသးသည္။ ဝန္ႀကီးေလးပါးမွစ၍လႊတ္ေတာ္တြင္ အမႈထမ္းေနေသာ အရာရွိမ်ားကို `ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာတမ္း´တ တိယပိုင္းတြင္ ဤကဲ့သို႔စာရင္းတင္ထားသည္။၂၁
ဝန္ႀကီး ၄ ယြန္းခံ ၂
ျမင္းစုႀကီး၀န္ ၁ ကသည္းစာျပန္ ၂
အသည္ဝန္ ၁ တ႐ုတ္စာျပန္ ၁
ေျမတိုင္အမတ္ ၁ အသည္စာေရး ၄
ဝန္ေထာက္ ၁ အမိန္႔ေတာ္ေရး ၄
နားခံေတာ္ ၄ သစၥာေတာ္ေရး ၁
စာေရးေတာ္ႀကီး ၄ ေျပာ့ေနရာခ်ေသြးေသာက္ႀကီး ၁
ျမင္းစာေရးႀကီး ၂ လႊတ္ေစာင့္ေသြးေသာက္ႀကီး ၁
အမိန္႔ေတာ္ေရး ၄ လက္နက္တိုက္ဝန္ ၁
အမွာေတာ္ေရး ၄ လက္နက္တိုက္စိုး ၂
အသံုးစာေရး ၄ ကေသာင္းေျမာင္တိုက္စာေရး ၁
အေဝးေရာက္ ၄ ကေသာင္းေျမာင္တိုက္စာေရး ၁
ျမန္မာသံခံ ၄ လက္ေဆာင္ယူတိုက္စိုး ၁
ရွမ္းသံခံ ၂ လက္ေဆာင္ယူတိုက္စိုး ၁
● လႊတ္ေတာ္၏ေနာက္ဆံုးေန႔ရက္မ်ား
လႊတ္ေတာ္သည္ပုဂံေခတ္ေလာက္မွစတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး သားစဥ္ေျမးဆက္ျမစ္ေတာ္အထိ အဓြန္႔ရွည္စြာတည္ရွိခဲ့ သည္။ ေခတ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာထင္ရွားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္သီေပါမင္းလက္ထက္အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲျဖစ္ၿပီး ရၿပီး သူ႔ကၽြန္ဘ၀ေရာက္ခဲ့ရသည္မွစ၍ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႏွင့္အတူ ျမန္မာ့ေရွး႐ိုးအစဥ္လာလႊတ္ေတာ္ႀကီးသည္ လည္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားရေလေတာ့သည္။ ၂၂
● က်မ္းညြန္းကိုးကား
၁။ ေဇယသခၤယာ။ ေရႊဘံုနိဒါန္းရန္ကုန္
၂။ ယင္း။ ၅၉။
၃။ ယင္း။
၄။ ပညာသာမိသီရိ၀ိဓမဟာရာဇိဓိရာဇာဂု႐ု။ ရာဇေသ၀ကဒီပနီက်မ္း။ ရန္ကုန္၊ ဟံသာ၀တီ၊ ၁၉၀၁။ စာ-၁၁၂
၅။ ေက်ာ္ေအာင္စံထား။ ဒုတိယ။ ေ၀ါဟာရတၳပကာသနီ။ ရန္ကုန္၊ လယ္တီပ႑ိဳင္၊ မ-၁၃၂၀၊ စာ-၆၅၄။
၆။ ျမန္မာအဘိဓာန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တြဲ(၄)၊ စာ-၁၄၅။
၇။ ယင္း။ ၁၄၅။
၈။ သန္းထြန္း။ ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာရာဇ၀င္ ရန္ကုန္၊ မဟာဒဂံုစာေပထုတ္ေ၀ေရး၊ ၁၉၆၉။ စာ-၁၄၈။
၉။ ေဖေမာင္တင္ႏွင့္ ဂ်ီ၊ အိပ္၊ လုစ္။ ျမန္မာတိုင္းရင္းေက်ာက္စာမ်ား၊ ပ-စတုတၳစာအုပ္၊ လန္ဒန္၊ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္တကၠ သိုလ္ပံုႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၃၉-၁၉၅၆။ ပံု-၃၆၅၊ ၂၂၈၊ ၂၈၂၊ ၂၃၄၊ ၁၇၅၊ ၅၄/၆-၇။
၁၀။ ဦး၀င္းေမာင္၊ `ေရွးေဟာင္းလႊတ္ေတာ္ႏွင့္ မင္းမႈထမ္းမ်ား´ တကၠသုိလ္ပညာပေဒသာစာေစာင္(၀ိဇၨာ) တြဲ(၉)၊ ပိုင္း (၄)၊ (၁၉၇၄၊ ဒီဇင္ဘာ)၊ စာ-၁၁၀၊ ၁၁၂။
၁၁။ ဦး၀င္းေမာင္၊ `ေရွးေခတ္လႊတ္ႏွင့္ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား´ တကၠသိုလ္ပညာေပေဒသာစာေစာင္(၀ိဇၨာ) တြဲ ၁၀၊ ပိုင္း (၂)၊ (၁၉၇၅ ခု၊ ဇြန္လ)၊ စာ-၃၅၊ ၃၇။
၁၂။ ဦးေမာင္ေမာင္တင္၊ စေလဦးပုညသမိုင္း၊ မႏၱေလး၊ သူရိယသတင္းစာပံုႏွိပ္တိုက္၊ စာ-၇၈။
၁၃။ ျမေကတု၊ နန္းဓေလ့မွတ္တမ္းမ်ား၊ ရန္ကုန္၊ လုပ္အားပံုႏွိပ္တုိက္၊ ၁၉၆၆။ စာ-၃၂၁။
၁၄။ မစၥတာေတာ္စိန္ခို၊ လႊတ္ေတာ္မွတ္တမ္းရန္ကုန္၊ အစုိးရပံုႏွိပ္ေရးႏွင့္စာေရးကိရိယာဌာန၊ ၁၉၆၀၊ စာ-၁၃၇၊၁၄၉။
၁၅။ တကၠသုိလ္ပညာပေဒသာစာေစာင္(၀ိဇၨာ)၊ တြဲ၉၊ ပိုင္း၄ (၁၉၇၄ခု၊ ဒီဇင္ဘာ) စာ-၄၃၊ ၄၈။
၁၆။ သီရိဥဇနာ။ ေလာကဗ်ဴဟာက်မ္း၊ ရန္ကုန္၊ ပညာနႏၵ၊ ၁၉၅၅။ စာ-၁၇၊ ၁၈၀။
၁၇။ ရာဇေသ၀ကဒီပနီက်မ္း စာ-၁၁၁။
၁၈။ နန္းဓေလ့မွတ္တမ္းမ်ား စာ-၆၇၉။
၁၉။ ျမန္မာမဟာမဂၤလာမင္းခမ္းေတာ္ စာ-၂၃၇၊ ၂၃၈။
၂၀။ ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာတမ္း တတိယပိုင္း၊ စာ-၁၇၁။
၂၁။ ယင္း။ စာ-၂၇၂။
၂၂။ ေမာင္ေမာင္ေအး(B.A.B.L)၊ `အမ်ဳိးသားဘ၀ႏွင့္ျမန္မာ့လႊတ္ေတာ္´ ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ မွတ္၂၈၃(၁၉၈၄၊ ဇန္န၀ါရီလ)၊ စာ-၆၄
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
