ေမ ၁၅၊ ၂၀၁၄
ကမၻာမွာ ထင္ရွားေအာင္ျမင္ေနသူ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈ အရည္အေသြးမ်ားထဲက လူမျမင္သာတဲ့၊ ရွင္းျပဖို႔ ခက္ခဲတဲ့ အရည္အေသြး (X-factor) တခုက ခရစ္စမား (Charisma) ပါဆိုရင္ အားလံုးလက္ခံမယ္လို႔ ယူဆတယ္။ ခရစ္စမား ရွိသူေတြကို အၾကမ္းဖ်င္း အဓိပၸာယ္ဖြင့္ရင္ သူတို႔ဟာ လူ အမ်ားကို ၾသဇာစူးတယ္၊ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္တယ္၊ အတုယူ ေလးစားအားက်လာေစတယ္။ ဒါေတြကို ျဖစ္ေစတဲ့ ထူးျခားတဲ့ စြမ္းပကားမ်ိဳး သူတို႔မွာ ေမြးရာပါ (ဝါ) သဘာဝအရကို ရွိေနတယ္။
ဂ်ာမန္ လူမႈေဗဒပညာရွင္ မက္စ္ဝက္ဘ္ဘာ (၁၈၆၄-၁၉၂၀) က ခရစ္စမားရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ကို “လူသာမန္ေတြနဲ႔ မတူကြဲျပားတဲ့ ေကာင္းျမတ္မႈ၊ ပုဂၢလိက တကိုယ္ေရ အရည္အေသြး ေတြရွိတယ္၊ ထူးျခားတဲ့၊ သီးျခား သေဘာေဆာင္တဲ့ အႏိႈင္းမဲ့ အ့ံမခန္း စြမ္းအား၊ အရည္အသြးေတြေၾကာင့္ လူေတြက သဘာဝလြန္၊ မဟာလူသားဆန္ဆန္ အေလးထား၊ ဂုဏ္ျပဳဆက္ဆံျခင္း ခံရတယ္” လို႔ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္တယ္။ ခရစ္စမားကို အေျချပဳတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈ၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပံုစံကိုလည္း “လူပုဂၢိဳလ္ တဦးတည္းကို စံနမူနာျပဳ၊ သူရဲေကာင္း ကိုးကြယ္မႈဝါဒ ပံုစံ အေလးထား ဦးညြတ္ ဆည္းကပ္တယ္၊ အလံုးစံု သစၥာရွိမႈ၊ အမိန္႔နာခံမႈကို ျဖစ္ေစတာေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ အမိန္႔ (သို႔မဟုတ္) ခ်မွတ္လိုက္တဲ့ စံႏႈန္း၊ လမ္းစဥ္ေတြ အတိုင္း လုိက္လံေဆာက္ရြက္တယ္” လို႔ ဆိုတယ္။
ဘာသာေရးမွာ ဆိုရင္ ဗုဒၶ၊ ေယရႈ၊ မုဟမၼဒ္ တို႔လို ႀကီးျမတ္တဲ့ မဟာလူသား ေခါင္းေဆာင္းႀကီးမ်ိဳး ေတြမွာ ခရစ္စမား အရည္အေသြး အျပည့္ရွိတယ္ ဆိုႏိုင္တယ္။ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ဆိုရင္ မဟတၱမဂႏၶီ၊ မာတင္လူသာကင္း တို႔လို မ်ိဳးကို ဆိုတယ္။ ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္ေတြမွာ ဆိုရင္ ေဂ်ာ့ဝါရွင္တန္၊ ေသာမတ္စ္ ဂ်က္ဖာဆန္၊ ဘင္ဂ်မင္ ဖရင္ကလင္၊ လင္ကြန္း၊ ဖရန္ကလင္း ရူစဗဲ့၊ ခ်ာခ်ီ၊ ဒီေဂါလ္၊ ကေနဒီ၊ ကလင္တန္၊ အိုဘားမား စတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြမွာ ဒီလို သူမ်ား ကို သဘာဝ အရ ၾသဇာျဖစ္ေစတဲ့ အရည္အေသြး ရွိၾကတယ္။ ဗမာျပည္ဆိုရင္လည္း အရင္တုန္းက သခင္ႏုလို၊ ခုေခတ္အေနနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လို ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳးေတြဟာ မ်က္ႏွာပြင့္၊ လူၾကည္ညိဳ၊ ေလးစားခံရတဲ့ ခရစ္စမား ရွိ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္တယ္။
ဒီလို ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳး ရွိဖို႔ လိုမလို ဆိုတာဟာ အျငင္းပြားစရာ၊ အေျဖရွာစရာ မလိုတဲ့ ကိစၥျဖစ္တယ္။ “ပုဂၢိဳလ္ခင္မွ တရားမင္” ဆိုသလို ဒီလိုေခါင္းေဆာင္မ်ိဳးရွိမွ စည္းရံုးရတာ လြယ္ကူ ေပါက္ေျမာက္ၿပီး အေၾကာင္းကိစၥ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ဗမာျပည္လို ပိတ္ဆို႔ခံထားရတဲ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ ပင္ကိုယ္အရည္အေသြးျမင့္ၿပီး လူႀကိဳက္လည္းမ်ားတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳးရွိမွ ေနာက္လိုက္ ျပည္သူကို ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီလို ေခါင္းေဆာင္မႈ ပံုစံမ်ိဳးကို ဘာသာေရး မဟုတ္တဲ့ ေလာကီေရးရာ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ အျမဲတမ္း အသံုးတည့္မွန္ကန္၊ အက်ိဳးမ်ားဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ ခရစ္စမားရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံ တမ်ိဳးတည္း တင္မကဘဲ အျခား ေခါင္းေဆာင္မႈ ပံုစံေတြကိုလည္း နားလည္ သေဘာေပါက္ထားၿပီး ကိုယ့္အဖြဲ႕အစည္း (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံရဲ႕ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ လိုက္ေလ်ာ ညီေထြတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ က်င့္ၾကံ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္မွ ျဖစ္ပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံေတြကို အၾကမ္းဖ်င္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ေလ့လာရင္း ေအာက္မွာ အက်ဥ္းသေဘာ ေဆြးေႏြးၾကည့္ပါမယ္။
၁) အေျပာင္းအလဲအတြက္ လုိအပ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတခု ေအာင္ျမင္ဖို႔ အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ သူ႔မွာ ေျဖာင့္မွတ္ မွန္ကန္ ရိုးသားမႈ၊ လူအမ်ား (ေနာက္လိုက္) ရဲ႕ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို နားလည္ခံစားႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အနာဂတ္ အျမင္မ်ိဳးရွိရမယ္။ လူအမ်ား ဆႏၵကို ျဖည့္စြက္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ လမ္းစဥ္မ်ိဳး ခ်မွတ္ ႏိုင္ရမယ္။ ေအာင္ျမင္ေအာင္လည္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရမယ္။ ခ်မွတ္တဲ့ လမ္းစဥ္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ေစဖို႔ ရာလည္း ေနာက္လိုက္ကို ဦးေဆာင္ လံႈ႕ေဆာ္ ႏိုင္စြမ္း ရွိရမယ္။
ဒီလို ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳးရဲ႕ လူအမ်ားအေပၚ လႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းက က်ယ္ျပန္႔တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလို ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ဖို႔ က ဦးေဆာင္သူကို ျပန္လည္ ပံ့ပိုးႏိုင္သူ၊ အေကာင္းဆံုးရလဒ္ေတြကို ယူေဆာင္ေပးႏိုင္စြမ္းရွိသူ၊ အေသးအဖြဲကအစ အေလးထား ဂရုျပဳ ေဆာင္ရြက္ေပးကာ အက်ိဳးအေၾကာင္းညီ ေတြးေခၚစဥ္းစား ေမွ်ာ္ျမင္ႏိုင္သူ ေနာက္လိုက္မ်ိဳးေတြ အမ်ားစုရွိမွ ျဖစ္မယ္။ အႀကီးအမွဴးျဖစ္သူ ကလည္း လိုအပ္တဲ့ အရည္အခ်င္း ျပည့္စံုတဲ့ ေနာက္လိုက္မ်ိဳးေတြ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္းရွိမွ အေျပာင္းအလဲက အလံုးစံု အထေျမာက္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။
၂) အေျပာင္းအလဲ ကာလ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အေၾကာင္းအရာ၊ အေျခအေနတခု တည္ျမဲဖို႔ ႀကိဳးစား ေနတဲ့ အကူးအေျပာင္းကာလမွာ အသံုးဝင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ေနာက္လိုက္ အေနနဲ႔ ရည္မွန္းခ်က္ ထေျမာက္ေအာင္ျမင္ဖို႔ အတြက္ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ အမိန္႔ကို တေသြမတိမ္း နာခံဖို႔ သေဘာတူထားရမယ္။ အမိန္႔ကို လိုက္နာဖို႔ ပ်က္ကြက္ရင္ ေခါင္းေဆာင္က အျပစ္ေပးပိုင္ခြင့္ ရွိတယ္။
ဒီေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံမွာ အႀကီးအကဲက ေနာက္လိုက္ေတြကို သင့္ေလ်ာ္တဲ့ အလုပ္တာဝန္နဲ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ခြဲေဝေပးထားေပမယ့္ ေယဘုယ် အားျဖင့္ အလံုးစံုနီးပါး ထိန္းခ်ဳပ္ထားၿပီး မိဘသဖြယ္ အရာရာကို လိုက္လံေဆာင္ရြက္၊ ဝင္ေရာက္ ဆံုးျဖတ္ေပးေလ့ရွိတယ္။ ေနာက္လိုက္ရဲ႕ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္၊ အရည္အခ်င္းအလိုက္ ပိုမိုအေရးပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြမွာ ဝင္ေရာက္ ပါဝင္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္တာမ်ိဳးေတြေတာ့ ရွိတယ္။
ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ လမ္းေၾကာင္းမႈကိုသာ ေမွ်ာ္ကိုးၿပီး ကိုယ္ပိုင္ ဆင္ျခင္သံုးသပ္၊ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္းနည္းတယ္။ ျပန္လည္ ေစာေၾကာ ေဝဖန္မႈဆိုတာလည္း မရွိသေလာက္ ရွားတယ္။ အသံက်ယ္၊ စြာ ထြက္သူ ထက္ျမက္တဲ့ ေနာက္လိုက္ တခ်ိဳ႕ ရွိႏိုင္ေပမယ့္ အျမဲတမ္း ေရွ႕တန္းမေရာက္၊ ေနရာမရႏိုင္ေတာ့ ဒီလို အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ ေပ်ာ္ပိုက္ေလ့မရွိဘဲ အခ်ိန္ကာလ တခု မွာ ထြက္သြားရေလ့ရွိတယ္။ ဒီပံုစံကို ေခါင္းေဆာင္မႈ သေဘာတရားအရ ေခါင္းေဆာင္မႈ ပံုစံလို႔ေတာင္ ပီပီျပင္ျပင္မေခၚႏိုင္ဘဲ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံတမ်ိဳးလို႔သာ ဆိုႏိုုင္တယ္။
ဒီပံုစံဟာ ရည္မွန္းခ်က္ တရပ္၊ အေၾကာင္းအရာ တခုကို ထေျမာက္ေအာင္ျမင္ဖို႔ ေရတို စီမံကိန္းခ် ေဆာင္ရြက္ရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးေတြမွာ အသံုးတည့္ၿပီး အလုပ္တြင္က်ယ္ ပိုမို ေအာင္ျမင္ အက်ိဳးရွိေစတယ္။ ဒီ စနစ္ရဲ႕ အႀကီးမားဆံုး ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ ကေတာ့ ကိုယ္ပိုင္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ထိုးထြင္း ဆင္ျခင္ ေဝဖန္ သံုးသပ္ႏိုင္မႈမဲ့တဲ့ ေနာက္လိုက္အမ်ားစုကို ေမြးထုတ္ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။
ဒါေပမယ့္ အေျပာင္းအလဲကို ကနဦး ေဖာ္ေဆာင္စဥ္ကတည္းက အရည္အခ်င္းရွိတဲ့ ေနာက္လိုက္ေကာင္းေတြ ေမြးထုတ္ထားႏိုင္ရင္ ဒီေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံလိုအပ္တဲ့ စပ္ကူးမတ္ကူးကာလမွာ အထိုက္အလ်ာက္ ေရရွည္ အက်ိဳးရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံကို ေဖာ္ေဆာင္ လာႏိုင္ေစတယ္။
၃) လူပုဂၢိဳလ္တဦး တေယာက္ရဲ႕ ထင္ရွား ေက်ာ္ေဇာ္မႈကို ဗဟိုျပဳတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံဟာ ခရစ္စမားရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ကို အေျချပဳတဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ ေနာက္လိုက္ကို လံႈ႕ေဆာ္ တိုက္တြန္း ေရွ႕ေရာက္ ေအာင္ျပဳလုပ္ႏိုင္ေစတဲ့ အတြက္ အေျပာင္းအလဲ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈ ပံုစံျဖစ္တယ္။
ဒါေပမယ့္ ခရစ္စမားကို အေျချပဳတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံဟာ ေခါင္းေဆာင္ကိုပဲ ဗဟိုျပဳေလ့ရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္က တာဝန္ႀကီးႀကီး အျမဲ ယူရေလ့ရွိတဲ့ အတြက္ သူ႔မွာ ေရရွည္ခံတဲ့ အားစိုက္မႈမ်ိဳး၊ မဆုတ္မနစ္ျပဳမႈမ်ိဳး၊ ရပ္တည္ခ်က္ ခိုင္မာမႈမ်ိဳးလိုတယ္။
ေခါင္းေဆာင္က အေျခအေနအလိုက္ အေကာင္းဘက္ကို (သို႔မဟုတ္) မွန္ကန္တဲ့ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ေျပာင္းလဲမႈ မ်ိဳး လုပ္ေကာင္း လုပ္ႏိုင္ေပမယ့္ အဖြဲ႕အစည္း တခုလံုး၊ ေနာက္လိုက္အားလံုးကို ေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ အညီ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္ရမယ့္ အရည္အခ်င္းျမွင့္တင္မႈမ်ိဳးကို လုပ္ဖို႔က် ပ်က္ကြက္ေလ့ရွိတယ္။
ေခါင္းေဆာင္ကိုယ္တိုင္ကလည္း ေနာက္လိုက္ထက္ မိမိဘာသာ အားကိုးယံုၾကည္ စိတ္ခ်မႈ ပိုရွိေနေလ့ရွိတယ္။ အေကာင္းအဆိုး၊ အက်ိဳးအျပစ္ အားလံုးဟာ ေခါင္းေဆာင္တဦးတည္းနဲ႕ပဲ သက္ဆိုင္သလို ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္မရွိရင္ ေျပာင္းလဲမႈ၊ ျဖစ္ေပၚတိုး တက္မႈ၊ ေကာင္းက်ိဳးရလဒ္ အစရွိတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ေတြ အားလံုးဟာ အေဟာသိကံ ျဖစ္သြားေလ့ရွိတယ္။
ေနာက္လိုက္ အျမင္မွာ ေအာင္ျမင္မႈ ပန္းတိုင္ နဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ဟာ တိုက္ရိုက္ ဆက္သြယ္ေနေလ့ရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ ခ်မွတ္တဲ့ လမ္းစဥ္ကိုသာ လိုက္နာေဆာင္ရြက္တတ္တဲ့ ေနာက္လိုက္မ်ိဳးသာ အမ်ားစုျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္ အေတြးအေခၚ ဆင္ျခင္ ဉာဏ္ ထုတ္ႏိုင္၊ သံုးသပ္ ႏိုင္စြမ္းတဲ့ ေခါင္းေဆာက္မႈ ေနရာ ဆက္ခံႏိုင္ဖို႔ အရည္အခ်င္း ျပည့္စံုတဲ့ ေနာက္လိုက္ေတြ ေမြးထုတ္ေပးႏိုင္မႈ မဲ့ေစတယ္။
ဒီပံုစံရဲ႕ အဆိုးဆံုး အခ်က္ကေတာ့ ေခါင္းေဆာက္ကိုယ္တိုင္က “ငါကေတာ့ မမွားႏိုင္ဘူး” ဆိုတဲ့ စိတ္ႀကီးဝင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္ေစတာပါ။ ဒီပံုစံမွာ ေအာက္မွာ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးမယ့္ အာဏာရွင္ပံုစံလို တဦးတည္း သေဘာဆႏၵနဲ႔ အေၾကာင္းအရာ ကိစၥတိုင္းကို ဆံုးျဖတ္တာမ်ိဳး လံုးလံုးမဟုတ္ေပမယ့္ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္မႈ၊ ဆႏၵသာ အတည္ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး ေဝဖန္ အၾကံေပး ေထာက္ျပမႈေတြကို အမ်ားအားျဖင့္ လ်စ္လ်ဴရႈ ရွိေလ့ရွိတယ္။
“ငါလုပ္ရင္ မမွားႏိုင္ပါဘူး” ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚက အဖြဲ႕အစည္းအလိုက္ အုုပ္စု သေဘာ လုပ္ေဆာင္မႈ၊ အားလံုးပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေစမႈ ဓေလ့၊ စိတ္ဓာတ္၊ အက်င့္ ကို ပ်က္စီးသြားေစတယ္။ ဒီပံုစံဟာ လူပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ ခရစ္စမားကို အေျခတည္တာျဖစ္တဲ့ အတြက္ အာဏာရွင္ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံလို လူအၾကည္အညိဳ ေလ်ာ့သြားတာမ်ိဳး ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထနည္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္လိုက္ေတြကပါ “ေခါင္းေဆာင္ မမွားႏိုင္ပါဘူး” လို႔ စဥ္းစားလာတဲ့အတြက္ ေခါင္းေဆာင္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္တာမွန္သမွ် အက်ိဳး၊ အေၾကာင္းအညီ စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈ မပါဘဲ လက္ခံေလ့ရွိၾကတယ္။ ဒါဟာ အာဏာရွင္စနစ္လို ေၾကာက္လို႔မဟုတ္ဘဲ၊ ခ်စ္လို႔ လက္ခံတာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္နဲ႔ ေနာက္လိုက္ အျပန္အလွန္ ဖ်က္စီးေနတဲ့ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္သြား တတ္တယ္။
၄) အၾကြင္းမဲ့ အာဏာရွင္ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီပံုစံဟာ အေျပာင္းအလဲကာလ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံနဲ႔ သဘာတရား တူၿပီး ပိုမိုျပင္းထန္တဲ့ သေဘာရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္က ဆံုးျဖတ္ႏိုင္မႈ ၾသဇာ အာဏာကို အလံုးစံု ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ ကိစၥေတြမွာ အဖြဲ႕အစည္း/ႏိုင္ငံ ရဲ႕ ေနာက္လိုက္/ျပည္သူ အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးရွိတာ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္ေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ တဦးတည္းရဲ႕ ပုဂၢလိက သေဘာ၊ ဆႏၵ တခုတည္းအေပၚ အမွီျပဳတာျဖစ္တဲ့အျပင္ ဘက္ေပါင္းစံု၊ အျမင္ေပါင္းစံုကို လက္ခံေဆြးေႏြး တိုင္ပင္ သံုးသပ္မႈမပါတဲ့ အတြက္ အက်ိဳးထက္ အျပစ္က မ်ားေစတယ္။
အုပ္ခ်ဳပ္ခံ ကလည္း ဘယ္ကိစၥမ်ိဳးမဆို ကိုယ္တိုင္ပါဝင္ ဆံုးျဖတ္ လုပ္ကိုင္ခြင့္မရတဲ့အတြက္ စိတ္ဒုကၡ ဆင္းရဲႀကီးစြာ ခံစားရေလ့ရွိတယ္။ ဒီပံုစံဟာ ေရတိုအတြက္သာ အခိုက္အတန္႔ ေကာင္းၿပီး ေရရွည္မွာ ေနာက္လိုက္/ျပည္သူက အဖြဲ႕အစည္း/ႏိုင္ငံရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ဂရုမစိုက္ အေလးမထားျဖစ္လာေလ့ရွိတယ္။
အမ်ားစုက ေခါင္းေဆာင္လုပ္တာကို မဆိုင္သလို လ်စ္လ်ဴရႈေနတတ္လာၿပီး၊ မျဖစ္မေန ခိုင္းလို႔ လုပ္ရရင္ေတာင္ အလုပ္ျဖစ္ သေဘာမ်ိဳးသာ လုပ္ေလ့ရွိတယ္။ ထက္ျမက္သူေတြကေတာ့ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ၾကာရွည္မေနႏိုင္တဲ့အတြက္ ဒီလို အဖြဲ႕အစည္း/ႏိုင္ငံမ်ိဳးေတြ ကေန ထြက္ခြာေလ့ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကမၻာမွာ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြဟာ ထက္ျမက္တဲ့ ဦးေႏွာက္ေတြကို (တိုင္းတပါးကို) အမ်ားဆံုး ဆံုးရံႈးရေလ့ရွိတယ္။ ဒီေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံဟာ အေရးေပၚအေျခအေန ကာလတို (သို႔မဟုတ္) စစ္ပြဲတခုလို အဆံုးအျဖတ္ေတြကို အလ်င္အျမန္ ခ်မွတ္ၿပီး “တစ္ေသြး၊ တသံ၊ တစ္မိန္႔” လိုက္နာမွ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မယ့္ အေျခအေနမ်ိဳးအတြက္သာ သက္သက္ သင့္ေလ်ာ္တယ္။
၅) ႀကိဳးနီစနစ္၊ စာအုပ္ႀကီးအတိုင္း ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီပံုစံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ ေခါင္းေဆာင္မႈက အဆင့္ဆင့္ ရွည္လ်ားေလ့ရွိၿပီး ေနာက္ဆံုး ဆံုးျဖတ္ႏိုင္မႈဟာ အေပၚပိုင္း အဆင့္ေတြမွာသာ ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေၾကာင္းအရာတခု ထေျမာက္ေအာင္ျမင္ဖို႔ရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်ဖို႔ လိုအပ္လာရင္ အဆင့္ေပါင္းမ်ားစြာကို မလိုလားအပ္ဘဲ အခ်ိန္ကုန္ခံ ေက်ာ္ျဖတ္ရေလ့ရိွတယ္။ ဒီေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံမွာ ေခါင္းေဆာင္ဟာ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ ဥပေဒ စည္းကမ္းေတြ၊ တနည္းအားျဖင့္ စာအုပ္ႀကီးအတိုင္း အလုပ္ လုပ္ေလ့ရွိၿပီး သူ႔ေအာက္က အဆင့္ဆင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈ အလႊာေတြကိုလည္း သူ႔ နည္းတူ လုပ္ေစတယ္၊ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္း၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္း အဆင့္ဆင့္ကို တေသြမတိမ္း လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ေစတယ္။
ဒီေခါင္းေဆာင္မႈမွာ ေခါင္းေဆာင္မႈ ေကာင္းမေကာင္းက ထုတ္ျပန္တဲ့ စည္းကမ္း၊ ဥပေဒ အေပၚမူတည္တယ္။ ဒီလို ပံုစံဟာ လံုျခံဳေရးအရ အေရးပါတဲ့၊ အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစမႈကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ဖို႔ မျဖစ္မေနလိုအပ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္း (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း သီးသန္႔မ်ိဳး အတြက္သာ အသံုးဝင္တယ္။ ေနရာတိုင္းမွာ အသံုးခ်ရင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ တခုအတြက္ အထက္ အဆင့္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျဖတ္ေက်ာ္ေနရတာေၾကာင့္ လုပ္ငန္းပိုင္းဆိုင္ရာ ေခ်ာေမြ႕ေျပျပစ္ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲႏိုင္မႈ ကင္းမဲ့ၿပီး ဖန္တီးႏိုင္မႈ စြမ္းရည္၊ စြန္႔ဦးတီထြင္လိုမႈကို ေလ်ာ့နည္း ေစေလ့ရွိတယ္။
၆) အားလံုးပူေပါင္းပါဝင္ ဆံုးျဖတ္ေစတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းတက် ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ လို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ အစုအဖြဲ႕အသီးသီးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ စုေပါင္း ညွိႏႈိင္း ေဆြးေႏြး အေျဖရွာၿပီး ထြက္ေပၚလာတဲ့ ရလဒ္ကို ေနာက္ဆံုး ေခါင္းေဆာင္က အတည္ျပဳ ဆံုးျဖတ္တဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ ေနာက္လိုက္ ေတြရဲ႕ ထိုးထြင္း တီထြင္ ၾကံဆလိုမႈကို အားေပးတယ္။ လုပ္ငန္း ေဖာ္ေဆာင္မႈ အဆင့္ဆင့္၊ ဆံုးျဖတ္မႈ အဆင့္ဆင္မွာ ေနာက္လိုက္ေတြ ကိုယ္တိုင္ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ရတဲ့ အတြက္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခ်မ္းသာမႈ ျဖစ္ေစၿပီး အလုပ္ပိုမိုတြင္က်ယ္ဖို႔ တြန္းအားျဖစ္ေစတယ္။
လုပ္ငန္းသေဘာအရ အေရးပါ အရာေရာက္၊ အသိမွတ္ျပဳခံရမႈကို ရရွိၿပီး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပုဂၢလိက အက်ိဳးခံစားခြင့္ကို မေမွ်ာ္ကိုးဘဲ လုပ္ငန္းစဥ္တေလ်ာက္ အားသြန္ခြန္စိုက္ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္လာေစတယ္။ ေနာက္ဆံုးထြက္လာတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္က ေကာင္းက်ိဳးႀကီးေပမယ့္ လုပ္ငန္းစဥ္တေလ်ာက္ အားလံုးပါဝင္ ေဆြးေႏြးဆံုးျဖတ္မႈေတြ လုပ္ရတဲ့ အတြက္ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ေတာ့ ၾကာေစတယ္။ အဖြဲ႕အစည္း ပံုစံ၊ အုပ္စု အဖြဲ႕ အသီးသီး အမ်ားႀကီးရွိတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးအတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပံုစံျဖစ္တယ္။
အေရအတြက္ထက္ အရည္အခ်င္းကို ပိုမိုအေလးထားတဲ့၊ စစ္မွန္တဲ့ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္မ်ိဳးေတြျဖစ္ေစတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလို ပံုစံဟာ အလ်င္အျမန္ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေရးေပၚ အေျခအေနမ်ိဳးေတြမွာ အသံုးဝင္ေလ့မရွိဘူး။ ေနာက္လိုက္ေတြ အရည္အေသြး ညံ့ဖ်င္းရင္လည္း အားလံုးပါဝင္ႏို္င္မႈက အလကားျဖစ္ရၿပီး ေကာင္းမြန္တဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ကို မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဘဲ ျဖစ္ရေလ့ရွိတယ္။
၇) အလုပ္ဗဟိုျပဳ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီေခါင္းေဆာင္မႈမွာ အလုပ္ၿပီးေျပာက္မႈကိုသာ အေလးထားတဲ့အတြက္ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈပံုစံ၊ အာဏာရွင္ သေဘာေဆာင္တယ္။ ေခါင္းေဆာင္က အဓိက အလုပ္ေတြ၊ ဆံုးျဖတ္မႈေတြကို တာဝန္ယူၿပီး ေနာက္လိုက္ကို အလုပ္ၿပီးေျမာက္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ တာဝန္ခြဲေပးမႈေတြ ျပဳလုပ္ေပးေလ့ရွိတယ္။ အခ်ိန္နဲ႔အလ်င္မီ ေဆာက္ရြက္ရတဲ့ ကိစၥမ်ိဳးေတြအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တယ္။
ဒါေပမယ့္ အလုပ္ၿပီးေျမာက္မႈကိုသာ ဦးတည္တဲ့ အတြက္ အရည္အခ်င္းကို အာမ မခံႏိုင္ဘူး။ ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ စိတ္ပိုင္း၊ ရုပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ သာယာဝေျပာမႈကို အေလးမျပဳတဲ့ အတြက္ အားသြန္ခြန္စိုက္ လုပ္ေဆာင္လာေစမႈ အားနည္းတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈရဲ႕ အျပစ္ အနာအဆာေတြဟာ အလုပ္ဗဟိုျပဳ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံေၾကာင့္ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။
၈) လူ ဗဟိုျပဳ (သို႔မဟုတ္) လူမႈ ဆက္ဆံမႈကို အေလးထားတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ
ဒီ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံမွာ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္မႈ ပံုစံအတိုင္း ေခါင္းေဆာင္ဟာ ေနာက္လိုက္ အားလံုးကို ပူးေပါင္း စုစည္း ပါဝင္ႏိုင္မႈကို အေလးေပးတယ္။ အားလံုး ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္တဲ့ အသင္းအဖြဲ႕ပံုစံ၊ ပူးေပါင္း ဖန္တီး တီထြင္ႏိုင္မႈကို အားေပးတယ္။ ေခါင္းေဆာင္က လက္ေအာက္ငယ္သားအားလံုးကို ရိုင္းပင္း ကူညီ၊ အေလးဂရုျပဳၿပီး ေဖာ္ေရြေႏြးေထြး တေျပးညီ ဆက္ဆံေလ့ရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္က ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းတက် ျပဳမႈေဆာင္ရြက္ ဆက္ဆံၿပီး လိုအပ္တာေတြ ပံ့ပိုးကူညီ ျဖည့္ဆည္းေပးတဲ့ အတြက္ ေနာက္လိုက္အားလံုး ကာယ၊ စိတၱ သုခ ခ်မ္းသာရၿပီး အလုပ္တြင္က်ယ္၊ ပိုမို အလုပ္ လုပ္လာေစတယ္။
အထက္မွာ ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ ေခါင္းဆာင္မႈပံုစံတခုခ်င္းစီရဲ႕ အက်ိဳးအျပစ္ေတြကို ျခံဳငံုသံုးသပ္ရင္ မတူညီတဲ့ အေျခအေနေတြ ေပၚမူတည္ၿပီး ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ ေျပာင္းလဲက်င့္သံုးရမယ္ဆိုတာ နားလည္သေဘာေပါက္ ေစတယ္။ အမွတ္စဥ္ (၄၊ ၅၊ ၇) ပါ အက်ိဳးထက္၊ အျပစ္ကို မ်ားေစတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပံုစံေတြဟာ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေနရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းသီးသန္႔အတြက္သာ အသံုးျပဳရမယ္ဆိုတာကိုလည္း နားလည္သေဘာေပါက္ႏိုင္မယ္လို႔ ယူဆတယ္။
ထို႔အတူ “ခရစ္စမား” ကို အေျချပဳတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံ (အမွတ္စဥ္-၃) အပါအဝင္ အေျပာင္းအလဲနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ ကာလတိုအတြင္းမွာသာ အက်ိဳးရွိေစတဲ့ ပံုစံ (အမွတ္စဥ္ ၁၊ ၂) ေ တြ ဟာလည္း အေျခအေနတခု၊ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈ တခုအတြက္သာ အသံုးဝင္တယ္ဆိုတာ ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ သေဘာ၊ အခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ထင္ရွားတယ္။
ေရရွည္ အက်ိဳးစီးပြားျဖစ္ထြန္းမႈကို အဖြဲ႕အစည္း (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံမွာ အုတ္ျမစ္ခ် အေျခတည္ေစခ်င္ရင္ ေနာက္လိုက္ေတြကိုပါ အရည္အခ်င္းျမွင့္တင္ေပးရင္း ပါဝင္ပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ဆံုးျဖတ္ေစမႈကို အားေပးတဲ့ အမွတ္စဥ္ (၆၊ ၈) ပါ ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက် ေခါင္းေဆာင္မႈပံုစံမ်ိဳး ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မွ ျဖစ္ပါမယ္။ လူတဦးခ်င္း “တာဝန္ယူ၊ တာဝန္ရွိ၊ တာဝန္သိ” စိတ္ဓာတ္ အက်င့္ နဲ႔ အေၾကာင္းအရာ၊ ျဖစ္စဥ္၊ အဆံုးအျဖတ္တိုင္းမွာ အျပဳသေဘာ ပါဝင္ ေထာက္ျပ၊ ေဝဖန္၊ ေဆြးေႏြး၊ ဆင္ျခင္၊ သံုသပ္ကာ ေခါင္းေဆာင္-ေနာက္လိုက္ အျပန္အလွန္ မွီခို အက်ိဳးရိွတဲ့ ဆက္ဆံမႈ (စနစ္) မ်ိဳးတည္ေဆာာက္ႏိုင္မွ (၂၁) ရာစု အေျပာင္းအလဲ အသစ္မ်ားကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ရင္ဆိုင္ ေျဖရွင္း ေက်ာ္လႊားႏိုင္စြမ္းတဲ့ အဖြဲ႕အစည္း/ႏိုင္ငံ တရပ္ ထူေထာင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဆြးေႏြး တင္ျပလိုက္ပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေအး
ကိုးကား –
Encyclopedia of Leadership, George R. Goethals, Georgia Jones Sorenson, James MacGregor Burns
Sage Publications, 2004.
(ေခတ္ေမာင္း အြန္လိုင္း စာေစာင္ အတြဲ (၁) ၊ အမွတ္ (၁)၊ ေမလ ၊ ၂၇ ၊ ၂၀၁၂ ခွႏွစ္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးသည္။ ယခု ျပန္လည္ တည္းျဖတ္ ကာ မိုးမခ တြင္ တင္ဆက္သည္။)
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
