“မတရားတဲ့အမိန္႔အာဏာဟူသမွ် တာဝန္အရဖီဆန္ၾက” ဆိုတဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚရွင္ ဟင္နရီေဒးဗစ္သို႐ူးရဲ႕ ေျပာင္ေျမာက္တဲ့အဆိုကိုျမန္မာ့အေျခအေနနဲ႔ အထူးကိုက္ညီေအာင္ လက္ေတြ႔က်င့္သံုးႏုိင္ခဲ့သူကေတာ့ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေျပာင္ေျမာက္ အထူးခြၽန္ဆံုး စြယ္စံုရပညာရွင္တဦးျဖစ္တဲ့ ဦးဝင္းတင္ပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကေန႔ ဗမာျပည္မွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ႀကီးစိုးေနတာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ဆပ္ေဆာ့ၿပီး ဘီအိုင္ေအေထာင္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ ေရးလုပ္ခဲ့တာေၾကာင့္လား။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတို႔ကသာ စစ္တပ္မေထာင္ေတာ္လွန္ေရးမလုပ္ခဲ့ရင္ အခုလို စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ေပၚ မွာမဟုတ္၊ ဒါမွမဟုတ္လည္းၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္သူေတြက လက္ေအာက္ခံကိုလိုနီ စစ္တပ္ထဲ ကရင္၊ ကခ်င္၊ခ်င္းေတြသာမက ဗမာေတြကိုပါ ဝင္ခြင့္ေပးခဲ့ရင္ လက္နက္ကိုင္တပ္အသစ္ေထာင္ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္စရာမလိုဘဲအိႏၵိယလိုမ်ဳိး လြတ္လပ္ေရး ေအးေအးေဆးေဆးရၿပီး ခိုင္မာတဲ့ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံျဖစ္သြားႏိုင္တယ္၊ၿဗိတိသွ်ေတြ သူတို႔အက်ိဳးစီးပြားကို အတြက္မွားခဲ့လို႔ တျခားကိုလိုနီေတြ လိုဗမာျပည္ကို ဓနသဟာယထဲေတာင္ ဆက္ထည့္မထားႏိုင္ဘဲ ေနာက္ဆံုးမွာစစ္အာဏာရွင္စနစ္ဆီေရာက္သြားရတယ္လို႔ ယူဆလို႔ ရမလား။ ဘီအိုင္ေအေထာင္တာ မွားသလား။ ရဲေဘာ္ သံုးက်ိပ္တို႔ မွားသလား။
လက္နက္ဆိုတာ လူကိုေသြးႂကြေစတာ ဘယ္သူမွမျငင္းႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကမၻာမွာ စစ္တပ္ေတြက အရပ္သားေတြ အေပၚ ဗိုလ္က်လႊမ္းမိုးလာၿပီးေနာက္ဆံုးမွာ ႏိုင္ငံေရးအာဏာသိမ္းယူတာေတြအထိျဖစ္လာၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ အေျခခံ ႏိုင္ငံေရးအေဆာက္အအံုေကာင္းၿပီးလူထုအင္အား ရွိေနရင္ေတာ့ ဒီလိုမျဖစ္တာလည္း အားလံုးအျမင္ပါပဲ။ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးနည္းနဲ႔တိုင္းျပည္ထူေထာင္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြထဲမွာ တခ်ဳိ႕က စစ္တပ္အာဏာသိမ္းတာေတြျဖစ္သြားၿပီး တခ်ဳိ႕မွာ ေတာ့ အရပ္သားအစိုးရေတြ ခိုင္မာေနၾကတယ္။ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္၊ေတာင္အာဖရိက၊ အဇၨေရး၊ ဗီယက္နမ္၊ တ႐ုတ္၊ က်ဴးဘား၊ေျမာက္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံေတြကို လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနည္းနဲ႔ထူေထာင္ခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္။ ဒီကေန႔မွာ က်ဴးဘား၊ ေျမာက္ကိုးရီးယား စတာေတြကိုအာဏာရွင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကေပမဲ့ စစ္တပ္အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတာ့မဟုတ္ဘဲျဖစ္ျခင္းျဖစ္ရင္ အရပ္သားအာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြလို႔ပဲ ေျပာလုိ႔ရႏိုင္ပါတယ္။ဖိလိပိုင္၊ စကၤာပူ၊ မေလးရွား တို႔က်ေတာ့လည္း လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနည္းနဲ႔တိုင္းျပည္ထူေထာင္ခဲ့တာ မဟုတ္ေပမဲ့ အရပ္သားအာဏာရွင္စနစ္ေတြ ႀကီးစိုးခဲ့ၾကတာ၊ႀကီးစိုးေနတာေတြ ေတြ႔ရတယ္။
နယ္လဆင္မင္ဒဲလားကေတာ့ တိုက္ပြဲသဏၭာန္ဆိုတာအားႀကီးတဲ့အုပ္စိုးသူ တဖက္ရန္သူအေပၚမွာမူတည္တယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အုပ္စိုးသူက အတိုက္အခံအေပၚအၾကမ္းဖက္တဲ့နည္းနာေတြသံုးေနရင္ အုပ္စိုးခံေတြအေနနဲ႔ ျပန္လည္ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္ဖို႔ပဲရွိတယ္လို႔ေျပာခဲ့တယ္။ ေတာင္အာဖရိကအစိုးရက အတိုက္အခံေတြအေပၚ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ကန္႔သတ္မႈေတြ႐ုပ္သိမ္းေပးၿပီး တရားဝင္လႈပ္ရွားခြင့္ေတြ ကမၻာသိ ေပးေတာ့မွ မင္ဒဲလားတို႔ဟာ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲကို “ရပ္နား” လိုက္ တယ္။(အၿပီးရပ္စဲတာ၊ လက္နက္ကိုင္လမ္းစဥ္ စြန္႔လႊတ္တာမဟုတ္ေသး)ဒီမိုကေရစီနည္းက်အာဏာရလာတဲ့ တရားဝင္ အစိုးရထံကိုသာ လက္နက္ေတြအပ္မယ္လို႔ရပ္ခံခဲ့တယ္။ မင္ဒဲလားေခါင္းေဆာင္တဲ့ ေအအင္စီနဲ႔ ေတာင္အာဖရိကကြန္ျမဴနစ္ ပါတီတို႔ဟာအစိုးရရဲ႕ေျခလွမ္းေတြေပၚမူတည္ၿပီးလိုအပ္ရင္လိုအပ္သလို လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲ၊ လူထုတိုက္ပြဲ၊ ဥပေဒတြင္း တိုက္ပြဲ၊စားပြဲဝိုင္းတိုက္ပြဲေတြကို လက္ေတြ႔အေျခအေနနဲ႔ကိုက္ညီစြာ ကြၽမ္းကြၽမ္းက်င္က်င္ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကတယ္။ တိုက္ပြဲသဏၭာန္ တခုတည္းကိုပဲတရားေသမကိုင္စြဲခဲ့ပါဘူး။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံသမိုင္းကို ျပန္ၾကည့္ရင္ကနဦးအေမရိကန္လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲဝင္သူေတြဟာ ၁၇၆၅-၆၇ သြင္းကုန္သပိတ္ေမွာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈ၊ ၁၇၇၃ ေဘာ့စတြန္လဖက္ရည္ပြဲ၊ ၁၇၇၄အေမရိကတိုက္လံုးဆိုင္ရာညီလာခံလို အာဏာဖီဆန္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ခဲ့တာရွိေပမဲ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အၾကမ္းဖက္ေရး မဖက္ေရးကိစၥကို ေရးႀကီးခြင္က်ယ္မလုပ္ခဲ့ၾကပါဘူး။လြတ္လပ္ေရး ဒီမိုကေရစီေရး ဖက္ဒရယ္ေရးဆိုတဲ့ အရင္းခံအေတြးအေခၚကိုသာ ပဓာနထားခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၇၇၅ ဧၿပီလမွာ အေမရိကန္ျပည္သူ႔စစ္တခ်ဳိ႕နဲ႔ ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြ တိုက္ပြဲစျဖစ္ၿပီးေနာက္ ဇြန္လက်မွ ဒုတိယအႀကိမ္ အေမရိက တိုက္လံုးဆိုင္ရာညီလာခံကၿဗိတိသွ်ကို အၾကမ္းဖက္ေတာ္လွန္ဖို႔ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔စည္းေရးဆံုးျဖတ္လိုက္တာျဖစ္တယ္။ ၁၇၇၆ ဇူလိုင္မွာ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာလိုက္ေပမဲ့လံုးဝေအာင္ပြဲရတဲ့ ၁၇၈၁ ေႏွာင္းပိုင္းအထိ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲခဲ့ရတယ္။၁၇၈၃ က်မွ တရားဝင္စစ္ေျပၿငိမ္းစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ၿပီး အဂၤလိပ္က အေမရိကန္လြတ္လပ္ေရးကိုအသိအမွတ္ျပဳခဲ့ရ တယ္။ အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲဆိုေပမဲ့ ၁၇၇၈ ကစၿပီး ျပင္သစ္၊စပိန္၊ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံတို႔ကလည္း အဂၤလိပ္ကို အတိအလင္း ပါဝင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကတယ္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနည္းနဲ႔ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္တုိက္ခဲ့ရေပမဲ့ တျခားၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေတြ ျဖစ္တဲ့ ကေနဒါႏိုင္ငံနဲ႔ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံတို႔ကေတာ့ အၾကမ္းမဖက္တဲ့နည္းနဲ႔ပဲ ေနာက္ဆံုးမွာ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ၾကတယ္လို႔ အမ်ားက ေယဘုယ် သိထားၾကတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြရဲ႕လြတ္လပ္ေရးကို အၾကမ္းမဖက္ေရးနည္းသဏၭာန္ရဲ႕ေအာင္ျမင္တဲ့နမူနာ ေတြအျဖစ္ ေထာက္ျပၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲခံၿပီးေနာက္ ကေနဒါမွာလည္း အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီဘဝကလြတ္ေျမာက္ဖို႔လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္မႈေတြ ေပၚခဲ့တယ္။ ၁၈၃၇ မွာ မကၠင္ဇီ နဲ႔ ပက္ပင္ႏိုး တို႔ႏွစ္ဦးေခါင္းေဆာင္ တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ကေနဒါႏိုင္ငံအႏွံ႔မွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တယ္။၁၈၃၈ မွာ သူပုန္ေတြအေရးနိမ့္သြားခဲ့ေပမဲ့ ကေနဒါ ႏိုင္ငံေရးအေပၚဘယ္လိုမွေရွာင္လြဲမရႏိုင္တဲ့ ဂယက္႐ုိက္ခတ္ခ်က္ေတြျဖစ္သြားခဲ့တယ္။ ၁၈၆၉ မွာ ရီးယဲလ္ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ တိုင္းရင္းသားလူနီသူပုန္ထမႈေပၚေပါက္ျပန္တယ္။ ေနာက္တႏွစ္မွာ ၿဖဳိခြင္းခံရတယ္။ ရီးယဲလ္ေခါင္းေဆာင္တဲ့လူနီတိုင္းရင္း သားေတြဟာ ၁၈၈၅ မွာ ဒုတိယအႀကိမ္ သူပုန္ထျပန္တယ္။ ဒီတခါလည္း ႐ႈံးနိမ့္သြားျပန္ၿပီး ရီးယဲလ္ကိုယ္တိုင္ အဖမ္းခံရႀကဳိးေပးကြပ္မ်က္ခံလိုက္ရတယ္။ အေမရိကန္လို လံုးဝေအာင္ျမင္တဲ့အထိလက္နက္ကိုင္မတိုက္ႏိုင္ေပမဲ့ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကေနဒါရဲ႕လြတ္လပ္ေရးႀကဳိးပမ္းမႈမွာအေရးပါတဲ့အက်ဳိးျပဳမႈေတြျဖစ္ခဲ့တာ ဘယ္သူမွ မျငင္းႏိုင္ပါဘူး။
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာေတာ့ ၁၈ဝ၄ ခုတကြၽန္းစံအိုင္ယာလန္ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ ပုန္ကန္ထႂကြတာကို ၿဗိတိသွ် အာဏာပိုင္ေတြက အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းလိုက္ၿပီးေခါင္းေဆာင္လုပ္သူကို ဖမ္းဆီးႀကိဳးေပးလိုက္တယ္။ ၁၈ဝ၈ မွာ ေဒသခံတပိုင္း ျဖစ္လာတဲ့ကိုလိုနီစစ္တပ္အရာရွိေတြက ၿဗိတိသွ်ဘုရင္ခံရဲ႕စီးပြားေရးလက္ဝါးႀကီးအုပ္မႈကို မေက်နပ္လို႔ ‘ရမ္အရက္သူပုန္ထမႈ’ လို႔နာမည္ေက်ာ္တဲ့ ပုန္ကန္မႈလုပ္၊ ဘုရင္ခံကိုျဖဳတ္ခ်ၿပီး တိုင္းျပည္ကိုတႏွစ္ေလာက္သိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ သူပုန္ထသူေတြ အေရးယူခံရေပမဲ့အေရးပါတဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စီးပြားေရးျပဳျပင္မႈေတြ လုပ္ေပးခဲ့ရတယ္။ ၁၈၅၄မွာလည္း ယူေရးကား ေရႊတြင္းအလုပ္သမားေတြက မဲေပးခြင့္မရတဲ့ကိစၥ၊မတရားဆက္ေၾကးေကာက္တဲ့ကိစၥေတြကို မေက်နပ္ လို႔ လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္ျပန္တယ္။ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိမ္နင္းခံလိုက္ရေပမဲ့ ၾသစေၾတးလ်လြတ္လပ္ေရးသမိုင္းမွာ အႀကီးက်ယ္ ဆံုးသူပုန္ထမႈ ျဖစ္သြားခဲ့တယ္။
ဂႏၶြီဟာ ကမၻာမွာၾသဇာအႀကီးဆံုး၊ အထိေရာက္ဆံုး အၾကမ္းမဖက္လႈပ္ရွားေရးသမားစစ္စစ္ျဖစ္သလိုဒီမိုကေရစီကိုလည္း ဦးထိပ္ထားသူျဖစ္ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သဘာဝက်စြာပဲ သူဟာ ဖက္ဆစ္ဝါဒကိုဆန္႔က်င္ေပမဲ့ ဒုတိယကမၻာစစ္ျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ စစ္ပြဲတခုလံုးကိုလည္း ဆန္႔က်င္ခဲ့တယ္။၁၉၃၉ စက္တင္ဘာ ၁၄ ရက္ အိႏၵိယအမ်ဳိးသားကြန္ဂရက္ေၾကညာစာတမ္းမွာအိႏၵိယ ကို လြတ္လပ္ေရးေပးရင္ မဟာမိတ္ဘက္က စစ္တုိက္ေပးမယ္လို႔ သေဘာထားခ်မွတ္တာကုိဂႏၶြီကသေဘာမတူေပမဲ့ အမ်ားစုဆႏၵကို နာခံခဲ့တယ္။ တကယ့္သူ႔သေဘာထားအစစ္အမွန္ကေတာ့ဖက္ဆစ္ကုိ အၾကမ္းမဖက္ဘဲ ဆန္႔က်င္ဖို႔သာ ျဖစ္တယ္။ လြတ္လပ္ေရး ရဖို႔အတြက္ အဂၤလိပ္ကို အၾကမ္းမဖက္ဘဲ တိုက္ဖို႔၊ ဖက္ဆစ္ဝါဒကိုလည္း အဂၤလိပ္က အိႏၵိယကိုလြတ္လပ္ေရးေပးသည္ျဖစ္ေစ၊ မေပးသည္ျဖစ္ေစ လက္နက္ကိုင္မတိုက္ဘဲအၾကမ္းမဖက္တိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ကိုသာ သူလိုလားတယ္။ အိႏၵိယကို ဂ်ပန္မသိမ္းႏိုင္ခဲ့လို႔ဖက္ဆစ္ကို ဂႏၶြီနည္းနဲ႔တိုက္ရင္ ဘယ္လိုျဖစ္မယ္ဆိုတာေတာ့ ကမၻာကေတြ႔ခြင့္မရခဲ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကြန္ဂရက္ပါတီဗဟိုေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုသေဘာထားကို သူနာခံၿပီး ၿဗိတိသွ်က လြတ္လပ္ေရး မေပးရင္စစ္ပြဲကိုဆန္႔က်င္မယ္ (=လြတ္လပ္ေရး ေပးရင္ေတာ့ ဂ်ပန္ကိုလက္နက္ကိုင္တိုက္မယ္) လို႔တႏိုင္ငံလံုးမွာ ေထာင္က် ခံလိုက္လံေဟာေျပာခဲ့တယ္။
“မတရားတဲ့အမိန္႔အာဏာဟူသမွ် တာဝန္အရဖီဆန္ၾက” ဆိုတဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚရွင္ ဟင္နရီေဒးဗစ္သို႐ူးရဲ႕ ေျပာင္ေျမာက္တဲ့အဆိုကိုျမန္မာ့အေျခအေနနဲ႔ အထူးကိုက္ညီေအာင္ လက္ေတြ႔က်င့္သံုးႏုိင္ခဲ့သူကေတာ့ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေျပာင္ေျမာက္ အထူးခြၽန္ဆံုး စြယ္စံုရပညာရွင္တဦးျဖစ္တဲ့ ဦးဝင္းတင္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ သို႐ူးကေတာ့ ေျပာင္ေျမာက္တဲ့အေတြး အေခၚေတြကိုထက္ထက္ျမက္ျမက္ေတြးဆ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္လူမ်ဳိးတေယာက္ျဖစ္ေပမဲ့ လက္ေတြ႔ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ထဲမွာေတာ့ ဒါေလာက္ ထဲထဲဝင္ဝင္ မပတ္သက္ခဲ့ပါဘူး။ ဦးဝင္းတင္ကေတာ့ အေတြးအေခၚတင္မကဘဲလက္ေတြ႔ႏိုင္ငံေရး မွာေရာ အေထြေထြစာေပပန္းခ်ီ ဂီတအႏုပညာပိုင္းေတြမွာပါအားလံုးကလက္ဖ်ားခါရေလာက္ေအာင္ ထူးခြၽန္သူျဖစ္တယ္။
ေဒးဗစ္သို႐ူးဟာ စာေပသမား၊သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ပညာရွင္၊ ဒႆနပညာရွင္၊ လူမႈေဝဖန္ေရးသမား၊ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး သမားျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက မကၠဆီကိုႏိုင္ငံကိုက်ဴးေက်ာ္နယ္ခ်ဲ႕တဲ့စစ္ကို ဆန္႔က်င္တဲ့အေနနဲ႔ အခြန္မေပးဘဲ အာဏာဖီဆန္လို႔ ၁၈၄၆ခုႏွစ္မွာ ေထာင္တရက္က်ခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ အၾကမ္းမဖက္အာဏာဖီဆန္ေရး ဆိုတဲ့က်မ္းကိုျပဳစုခဲ့ရာမွာ ၂ဝ ရာစုက်မွ နာမည္ႀကီး လူဖတ္မ်ားတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္လာၿပီး သို႐ူးလည္း သူရဲေကာင္းျဖစ္လာတယ္။ သို႐ူးဟာတိုင္းရင္းသားလူနီအခြင့္အေရး၊ ကြၽန္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရး၊ အလုပ္သမားအခြင့္အေရး၊အမ်ဳိးသမီးမ်ားမဲေပးခြင့္တို႔ကိုလည္း ေတာင္းဆိုခဲ့တယ္။ လက္ေတြ႔ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈအေနနဲ႔ေတာ့ကြၽန္ေတြကို ဥပေဒေဘာင္အျပင္ဘက္ကကူတဲ့ ‘ေျမေအာက္ ရထားလမ္း’ ဆိုတဲ့အဖြဲ႔ထဲဝင္လုပ္ခဲ့ၿပီး ကြၽန္ေတြထြက္ေျပးေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္ကူညီ၊ကြၽန္ေျပးေတြကိုဖြက္ေပး ေထာက္ပံ့ကူညီေပး တာေတြ လုပ္ခဲ့တယ္။ အေျခခံအားျဖင့္အၾကမ္းမဖက္တဲ့ အာဏာဖီဆန္ေရးအယူအဆ ခံယူထားေပမဲ့ ကြၽန္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရး-ကြၽန္သူပုန္ထေရးအတြက္အၾကမ္းဖက္လက္နက္ကိုင္လႈပ္ရွားလို႔ ေသဒါဏ္ေပးခံရသူ ဂြၽန္ဘေရာင္း ကိုေတာ့ အေတြးအေခၚ ရပ္တည္ခ်က္အတြက္ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးက်ဴးခဲ့တယ္။ အခုအခါ သို႐ူးကို အမ်ားက အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ‘အၾကမ္းမဖက္တဲ့ မင္းမဲ့ဝါဒ’ စတင္တည္ေထာင္သူတဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကတယ္။ ကြၽန္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရးအေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္စ (၁၈၆၂) မွာပဲ ကြယ္လြန္ခဲ့လို႔ အဲဒီစစ္ပြဲအေပၚသူ႔သေဘာထားကို မသိလိုက္ရပါဘူး။ ေယဘုယ်အကဲျဖတ္ရရင္ေတာ့ သို႐ူးဟာအၾကမ္းမဖက္ ေရးသဏၭာန္ကို ပိုလိုလားေပမဲ့ သဏၭာန္ထက္ အႏွစ္သာရပိုင္းကို အဓိကထားတယ္ဆိုတာ ဂြၽန္ဘေရာင္းအေပၚ သူ႔သေဘာ ထားေတြအရေျပာႏိုင္ပါတယ္။
ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားဆိုတာ ဗမာျပည္နဲ႔တင္ ထူးထူးျခားျခားသက္ဆိုင္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ဘယ္ႏိုင္ငံမွာမဆို လူသားေတြဟာ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ေနာက္ လုိက္ၾကတာခ်ည္းပါပဲ။ တဦးခ်င္းကိုယ္က်ိဳးစီးပြားကို အမ်ားအက်ိဳးစီးပြားနဲ႔ မထိန္းႏိုင္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္၊ အရပ္သားအာဏာရွင္စနစ္ေတြ ေခါင္းေထာင္တာ ဓမၼတာျဖစ္ပါတယ္။ ဦးဝင္းတင္တို႔၊ ေဒၚေအာင္ ဆန္းစုၾကည္ တုိ႔လိုလူမ်ဳိးေတြက်ေတာ့ အဲဒီလိုတဦးခ်င္းကိုယ္က်ိဳးစီးပြားေတြကို အမ်ားျပည္သူ႔အက်ိဳးစီးပြားနဲ႔ ျပန္ထိန္းဖို႔အနစ္ နာခံ ကိုယ္က်ိဳးစြန္႔ေန တာျဖစ္တယ္။ ေခါင္းမာေန တာ၊ တင္းမာေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ေခါင္းမာတယ္ဆိုတာ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား အႀကီးအက်ယ္ ရွိေနသူေတြရဲ႕ လကၡဏာသာျဖစ္ပါတယ္။
ဦးဝင္းတင္ဟာ ခိုင္မာျပတ္သားလွတဲ့ သံမဏိစိတ္ဓာတ္ကို ေထာင္ထဲမွာ အလံမလွဲစတမ္းစိုက္ထူထားႏိုင္တာ ကမၻာသိ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲသလို စြယ္စံုထူးခြၽန္ထက္ျမက္လွသူတေယာက္ကစစ္အာဏာရွင္ဆန္႔က်င္ေရးစိတ္ဓာတ္ အင္မတန္ ၾကံ့ခုိင္လွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပဲ သူ႔ကိုစစ္အစိုးရက လံုးဝျပန္မလႊတ္ေပးတာျဖစ္တယ္။ လက္ဝဲယိမ္းလို႔ လႊတ္မေပးတာမဟုတ္ပါဘူး။ဦးဝင္းတင္ ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္မွန္း စစ္အစိုးရ ေကာင္းေကာင္းသိပါတယ္။ကြန္ျမဴနစ္စာအုပ္စာတမ္းဆိုၿပီး ေစာေမာင္-ခင္ၫြန္႔တို႔ ဦးဝင္းတင္အိမ္ကသိမ္းယူျပတဲ့စာအုပ္ေတြမွာ ကြန္ျမဴနစ္ဆန္႔က်င္ေရးစာအုပ္ေတြလည္း အေတာ္မ်ားမ်ားပါဝင္ေနပါတယ္။ ကြယ္လြန္သူ ဖဆပလဦးေက်ာ္ၿငိမ္းလိုလူေတာင္ ကြန္ျမဴနစ္ ဝါဒစာအုပ္ေတြ ကိုယ္ပုိင္ဝယ္ယူေလ့လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဦးဝင္းတင္လို ဘက္စံုေလ့လာသူ၊ ဘက္စံုႏံွ႔စပ္ထူးခြၽန္သူ တေယာက္ ဟာ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒစာအုပ္ေတြကိုလည္း ေလ့လာတာ ဘာမွမဆန္းပါဘူး။ ဒါေတြကိုမသိနားမလည္ဘဲဦးဝင္းတင္လိုလူမ်ဳိး စစ္အစိုးရက လႊတ္မေပးတာကို နားလည္မႈေပးသင့္တယ္ လို႔သြားစဥ္းစားရင္ေတာ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြရဲ႕အကြက္ထဲဝင္သြားပါလိမ့္မယ္။ စစ္အုပ္စုကိုယ္က်ိဳး စီးပြားေတြထဲက အ႐ိုးအရင္းေလးမ်ား စားရမလားဆိုၿပီး ဆင့္ဟိုဒင္း ဟဝွာေကာင္ေမွ်ာ္တဲ့ဘဝ မဆိုက္ၾကေစခ်င္ပါဘူး။
ဒီမိုကေရစီေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ျမန္မာ့သမိုင္းေၾကာင္းေတြ၊ လက္ရွိအေျခအေနအရပ္ရပ္ကို ဘက္စံုေဒါင့္စံု ႏွံ႔ႏွ႔ံစပ္စပ္ မသိ နားမလည္ မေလ့လာဘဲ စစ္အုပ္စုဘက္ေတာ္သားေတြလုပ္သလို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနဲ႔ ဦးဝင္းတင္တို႔ကို မဆင္မျခင္ ေစာ္ ကားမိတာမ်ဳိး မျဖစ္ေစခ်င္ပါ။
(ဦးဝင္းတင္ အက်ဥ္းစံ ၁၆ ႏွစ္ေျမာက္အမွတ္တရအျဖစ္ ၂၀၀၅ ဇူလိုင္လကေရးခဲ့သည္ကို ေနာက္ဆံုးတပိုဒ္ ထပ္ျဖည့္စြက္ထားပါသည္။)
ဂါမဏိေဖ့ဘုတ္ခ္မွ ျပန္လည္ကူးယူပါသည္။
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
အင္း– ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္း နဲ ့ ဦး၀င္းတင္ တို ့ကို မဆင္မခ်င္ ေစာ္ကားမိတာမ်ိဳး မျဖစ္ေစခ်င္ပါတဲ့- ေဆာင္းပါးနိဂုံးခ်ဳပ္ စကားေၾကာင့္ ေရးခ်င္တာေပၚလာလို ့ေရးလိုက္ပါတယ္- ေဆာင္းပါးရွင္ ရဲ ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဆာင္ဆန္ း နဲ ့ ဦး၀င္းတင္အေပၚ ထားရွိတဲ့ေစတနာကို နားလည္ပါတယ္-ဒါေပမဲ့ ေဆာင္းပါးအစမွာ ပါတဲ့ -ဗမာျပည္မွာ စစ္အာဏာရွင္ စနစ္ ၾကီးစိုးေနတာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္း က ဆပ္ေဆာ့ျပီး ဘီအိုင္ေအ တည္ေထာင္ခဲ့လို ့လားဆိုတဲ့ အေရးအသားကိုေတာ့ သိပ္ သေဘာမေတြ ့လွဘူး- အဲဒီလိုေျပာၾကမယ္ဆိုရင္ – နိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲေတြ ဘာသာေရးတိုက္ပြဲေတြ ျဖစ္ေပၚေနတာ နိုင္ငံေရး၀ါဒ စတင္တည္ေထာင္ေနသူေတြေၾကာင့္လား- ထို နည္းလည္းေကာင္း ဘာသာေရး အဓိကရုဏ္းေတြ ကေရာ ဘာသာတရား စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ ေဂါတမ ဗုဒၶ တို ့ ေယရွဴတို ့- မိုဟာမက္တို ့ေၾကာင့္လား ေမးခြန္းထုတ္ရမလိုျဖစ္ေနတယ္။ တကယ္ေတာ့ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးတရားျဖစ္ေပၚလာတာပါ- အဲဒီအေၾကာင္းဆိုတာ ဘာလဲ ဆန္းစစ္ဘို ့ေတာ့လိုတယ္- အသိဥာဏ္ မျပည့္၀မွူဘဲ- အသိဥာဏ္မျပည့္၀ေတာ့ အတၱမ်ားတယ္- အတၱမ်ားေတာ့ သိတဲ့အတိုင္းဘဲ ျပသနာေပါင္းစုံျဖစ္ပြားေပၚေပါက္လာရတာဘဲလို ့ဆိုခ်င္ပါတယ္-