ဆင္းရဲသား အားအနည္းဆံုးလူေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာ
ေမာင္လူေရး၊ မတ္ ၂၂၊ ၂၀၁၃
(လက္ပံေတာင္းကို ဖတ္ရႈျခင္း အပိုင္း ၄)
ဆင္းရဲသားလယ္သမားယာသမားေတြအတြက္ ေရရွည္တည္တံ့မဲ့အက်ဳိးအျမတ္ဘာမွမပါဘဲ သူတုိ႔မွီတည္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနထုိင္တဲ့ေျမယာေတြကို ႏွစ္ ၆၀ ငွားရမ္းလုိက္ၾကတယ္။
အေပးအယူစာခ်ဳပ္ေတြဟာ ဘာမွပြင့္လင္းမႈမရွိတဲ့အတြက္ အိမ္ရွင္ႏုိင္ငံေတာ္နဲ႔ ေဒသခံေတြဘဲ အမ်ားႀကီး နစ္နာရတယ္။ ေမွာင္ရိပ္ခုိစာခ်ဳပ္ေတြဆိုေတာ့ ဘယ္သူကမွလဲ မေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ဘူး။ အက်ဳိးအျမတ္ေတြကို ဦးပိုင္နဲ႔ ဝမ္ေပါင္က ယူသြားၿပီး ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးနဲ႔ သယံဇာတဆံုးရႈံးမႈ ေတြကုိေတာ့ အိမ္ရွင္ႏုိင္ငံေတာ္နဲ႔ ေဒသခံေတြကဘဲ ခံၾကရတယ္။ နည္းပညာနဲ႔ ဥပေဒမဲ့ေနေတာ့ သယံဇာတျပဳန္းတီးမႈဘဲ အဖတ္တင္ က်န္ရစ္ခဲ့တယ္။
ေနာက္ထပ္ဂဳဏ္သိကၡာျပဳန္းတီးမႈရွိေသးတယ္။ ေဒသခံေတြကို ႏုိင္ငံေတာ္က အေလးအျမတ္မျပဳတဲ့ အတြက္ ဝမ္ေဘာင္နဲ႔ဦးပိုင္က လူစရင္းမသြင္းဘဲ ျပဳမႈတာေတြ အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနတယ္။ ေဒသခံေတြကို ႏွ္ိပ္ကြပ္ဖုိ႔ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲေတြကိုေတာင္ ေၾကးစားေတြလို ျပဳမႈဆက္ဆံၾကတယ္။ ေန႔တြက္ေပးၿပီး လံုၿခံဳ ေရးငွားတယ္။ ဥပေဒနဲ႔ညီညီ မညီညီလုပ္ခုိင္းတယ္။ ကုိယ့္ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ရာ သာသနိကအေဆာက္ အဦေတြ ဖ်က္ရာမွာပါ ေဘးကေန ရပ္ရြာက လူေတြမဟန္႔တားႏုိင္ေအာင္ ဝန္းရံပိတ္ဆို႔ခုိင္းထားတယ္။ ေနာက္ဆံုး ကိုယ္ကိုးကြယ္ရာသံဃာေတာ္ေတြကိုေတာင္ မီးေလာင္တုိက္သြင္းခုိင္းတယ္။ ဒါဟာ ရဲေတြကိုပါလုပ္တဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာညွင္းပမ္းမႈ၊ ဂဳဏ္သိကၡာညွဳိးႏြမ္းမႈေတြပါ။ အဲသလုိဆိုေတာ့ ဆင္းရဲသားျပည္သူေတြကလဲ ရဲေတြကို မုန္းတီးရြံရွာၾကတယ။္
ေကာ္မရွင္ပံုေဖၚၾကည့္ထားတဲ့လက္ပံေတာင္းေဒသကို ၾကည့္ၾကရေအာင္။
က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈမရွိ။ ေျမယာသိမ္းခံရလို႔ အလုပ္အကိုင္ရွားပါး၊ ဆံုးရွဳံးသြားတဲ့ေသာက္သံုးေရနဲ႔ ေရအရင္းအျမစ္ရွားပါးမႈ၊ အက္စစ္ပန္းလို႔ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေၾကာက္မက္ဖြယ္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႀကီး၊ ေရဆိုးေရညစ္မ်ား၊ စိမ့္ယိုေနတဲ့ဓာတုအဆိပ္မ်ား၊ ေရဒီယုိသတၱိၾကြပစၥည္းမ်ား၊ အိမ္ေဘး ယာေဘးေရာက္လာတဲ့ေက်ာက္ပံုႀကီးမ်ားတဲ့။
ညွဳိးငယ္နာက်င္မႈ၊ အားကိုးရာမဲ့မႈ၊ ဖိစီးမႈ၊ ေၾကာက္ရြံထိတ္လန္႔မႈ၊ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားမႈေတြကလဲြရင္ ဘာမွ ထြက္မလာႏုိင္ေတာ့တဲ့ေနရာေတြေပါ့။
ပညာတတ္ေတြထြက္ဖို႔ဆိုတာေတာ့………… အင္း။
ေကာ္မရွင္က ဆက္ျပပါတယ္။
ေဂဟစနစ္။ ။ ေျမေအာက္ေရသည္ ေသာက္သံုးရန္မသင့္ေလ်ာ္။
ေလထုညစ္ညမ္းမႈအေျခအေန။ ။ ဖုန္မႈန္႔ပါဝင္မႈသည္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ (WHO) စံခ်ိန္စံညြန္းမ်ားထက္ ပိုမို။
လူမႈပတ္ဝန္းက်င္ရွဳေထာင့္မွဆန္းစစ္ခ်က္။ ။ အိမ္မ်ားတည္ေဆာက္ေပးရာတြင္ အရည္အေသြး ညံ့သျဖင့္ အိမ္အမ်ဳိးအစားအလုိက္ ေလ်ာ္ေၾကး ၄ သိန္းမွ ၁၀ သိန္းထပ္ေပး၊ ေျမယာ သီးႏွံေလ်ာ္ေၾကးအျဖစ္တစ္ဧကလွ်င္ ၅၂၀,၀၀၀ က်ပ္ မွ ၅၅၀,၀၀၀၊ ထန္းတပင္ႏွင့္သနပ္ခါးတပင္လွ်င္ ၁၀၀,၀၀က်ပ္၊ သရက္တစ္ပင္ ၁၆,၀၀၀က်ပ္ ျဖင့္ ေလ်ာ္။
စံျပေက်းရြာအဆင့္မီ တည္ေဆာက္မထား။ ေလ်ာ္ေၾကးကိစၥမွာ မပြင့္လင္း၊ မျမင္သာ။ ေဒသခံေတြကို စီမံကိန္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဘာမွမရွင္းလင္း၊ အသိမေပး။ ေလ်ာ္ေၾကးေပးမည့္ဆင့္ေခၚေၾကာ္ညာစာမ်ားတြင္ ေျမယာ/သီးႏွံေလ်ာ္ေၾကးမ်ားဟုေရးထားၿပီး ေလ်ာ္ေၾကးရရွိေၾကာင္း လက္ေဗြ(သို႔မဟုတ္)လက္မွတ္ထုိးရေသာ ဝန္ခံခ်က္ စာရြက္တြင္မူ ေလ်ာ္ေၾကးေငြရရွိေၾကာင္းႏွင့္ ေျမယာစြန္႔လြတ္ေၾကာင္း ဝန္ခံခ်က္ဟုေတြ႔။ ေျမယာ/ သီးႏွံေလ်ာ္ေၾကး ေပးရာတြင္ ယာေျမျဖင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းေနရေသာ ေက်းလက္ေန ရြာသူ/ရြာသားမ်ားအား ကာလတန္ဖိုး(Market Value)ျဖင့္ ေလ်ာ္ေၾကးေပးမႈမရွိ။ စီမံကိန္းတြင္ လူမႈေရး အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈအဆင့္မီအကဲျဖတ္ျခင္း SIA မရွိ။
ေၾကးနီစီမံကိန္းအား သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိ္မ္းေရးအတြက္ ႏုိင္ငံတကာျပဌာန္းခ်က္မ်ား၊ ေဆာင္ရြက္သင့္သည့္ နည္းပညာမ်ားအသံုးျပဳ၍ စနစ္တက်ေဆာင္ရြက္ျခင္းရွိ/မရွိ။ ။ ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္အညီ ေရးဆဲြျပဳထားေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈစနစ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းခြင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ကင္းရွင္းေရးဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈစနစ္မရိွေသး။
ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ ခန္႔မွန္းထားၿပီး က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္ထားျခင္း မေတြ႔၊ မည္သည့္နည္းစနစ္မ်ားကို အသုံးျပဳ၍ အက်ဳိးသက္ ေရာက္မႈမ်ားကို ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ထားသည္ကိုလည္း တိတိက်က်ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိ၊ အက်ဳိးသက္ ေရာက္မႈတစ္ခုခ်င္းစီ၏ ဝိေသသလကၡဏာ တိတိက်က် ေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိ၊
ေၾကးနီစီမံကိန္း၏ အႀကိဳ ကာလ၊ တည္ေဆာက္ေရးကာလ၊ လည္ပတ္ေရးကာလ၊ မိုင္းပိတ္သိမ္းေရး ကာလမ်ားအလိုက္ အပိုင္း ခဲြျခားကာ သက္ေရာက္မႈမ်ားကို ဆန္းစစ္ျခင္းျပဳလုပ္ထားမႈမရွိ၊ လူမႈစီးပြားဆိုင္ရာသက္ေရာက္မႈ အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္မႈကိုလည္း စာမ်က္ႏွာ၂၆ မ်က္ႏွာခန္႔ျဖင့္ ေယဘုယ်သေဘာ ေရးသား ျပဳစုထား သည္ကို ေတြ႔ရၿပီး စနစ္တက်အခ်က္အလက္မ်ားကို ေကာက္ယူကာ အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္ထားျခင္းမ်ဳိး မရွိ၊
ေၾကးနီစီမံကိန္းေၾကာင့္ ထိခိုက္ႏိုင္ဖြယ္ရွိေသာ ေဒသခံျပည္သူမ်ား၊ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖဲြ႔ အစည္းမ်ား၊ စီမံကိန္းကို စိတ္ဝင္စားသူမ်ားထံသို႔ ျဖန္႔ေဝကာ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္း၊ သေဘာထား အျမင္မ်ား ေတာင္းခံျခင္း၊ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား ရယူျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ အေထာက္အထားမ်ား မေတြ႔။
ျမန္မာ – အိုင္ဗင္ဟုိေၾကးနီကုမၸဏီလီမိတတ္ ( Myanmar Ivanhoe Copper Company Limited – MICCL ) လက္ထက္က ျပဳခဲ့ေသာ အစီရင္ခံစာမ်ားသည္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္ လက္ပံေတာင္းေတာင္ႏွင့္အနီးပတ္ဝန္းက်င္ေဒသ တစ္ဝိုက္၏ လူမႈစီးပြားေရး ႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ အေျခအေနမ်ားကိုထင္ဟပ္ႏိုင္းစြမ္းမရိွ၊
ကနဦးအစီရင္ခံစာျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္ စြာ စီမံကိန္းတစ္ခုလုံး၏အစ၊ အလယ္ႏွင့္အဆံုး၍ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေသာ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးက်ိဳးမ်ားကို အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္မႈတြင္ လိုအပ္ခ်က္္မ်ားရွိ၊ လြန္ခဲ့သည့္ ၁၆ ႏွစ္က ျပဳစုခဲ့ျခင္းေၾကာင္း ကမၻာဘဏ္၏ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္လညး္ေကာင္း လက္ရွိပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၊ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ကိုက္ညီမႈမရွိေတာ့။
လူမႈစီးပြားေရးဆိုင္ရာသက္ေရာက္မႈ အကဲျဖစ္ဆန္းစစ္ျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အခန္းက႑မွာလည္း အားနည္းခ်က္မ်ားစြာရွိျပီး စစန္တက် က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာဆန္းစစ္အကဲျဖတ္ထားျခင္းမရွိ၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္းေက်းမႈအေမြႏွစ္ဆိုင္ရာ အကဲျဖတ္မႈအပိုင္းက႑ကုိလည္း ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေလ့လာ တင္ျပထားျခင္းမရိွ။
သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းျခင္းအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၊ ေဆာင္ရြက္သင့္သည့္ နည္းပညာမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ စနစ္တက်ေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိေၾကာင္း သို႔မဟုတ္ လြန္စြာအားနည္းလ်က္ရိွေၾကာင္း။ ျမန္မာ-အိုင္းဗင္ဟိုေၾကးနီကုမၸဏိမီလိတတ္ လက္ထက္က စတင္ ျပဳစုခဲ့ျပီး ျမန္မာ-ဝမ္ေပါင္ကုမၸဏီက ဆက္လက္အသံုးျပဳေနေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္ခ်က္ အစီရင္ခံစာမ်ားသည္ လက္ရွိ လက္ပံေတာင္းေတာင္ေၾကးနီစီမံကိန္းတြင္ အသံုးျပဳရန္ အားနည္းခ်က္မ်ား ရိွေနပါေသာေၾကာင့္ ပိုမိုျပည့္စံုျပီး ႏိုင္ငံတကာျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား စံခိ်န္စံညႊန္ုုးမ်ားကုိ ထင္ဟပ္ေစႏုိင္ေသာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈစီးပြားဆိုင္ရာ သက္ရာက္မႈ အကဲျဖတ္ ဆန္းစစ္ျခင္းအစီရင္ခံစာ (and Social Impact Assessment – ESIA ) အသစ္ျပဳစု ေဆာင္ရြက္ရန္လုိ။
ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခဲြမႈစနစ္ (Environmental Management Plan – EMP ) ႏွင့္ လုပ္ငန္းခြင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ကင္းရွင္းေရးဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခဲြမႈစနစ္ ( Occpupational Health and Safet Assessment System – OHSA) မ်ားကို ႏိုင္ငံတကာျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၊ စံခ်ိန္းစံညႊန္းမ်ားႏွင့္ အညီ စနစ္တက်ေရးဆဲြကာ စီမံကိန္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ႏိုင္ငံတကာအသိ အမွတ္ျပဳလက္မွတ္မ်ား ရရိွထားေသာ အေတြ႔အၾကံဳရင့္က်က္သည့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ အၾကံေပးပညာ ရွင္မ်ား၊ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားကို ငွားရမ္းကာ ေဆာင့္ရြက္သင့္တဲ့ … ဗ်ား။
ေဒသကလူေတြ ဘယ္လုိခံေနရမယ္ဆိုတာ ျမင္ရေလာက္ပါတယ္။
စုံစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ကပညာရွင္ေတြ အလြန္တာဝန္ေက်ပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ေတြလႊမ္းမိုးတာကေတာ့ သူတုိ႔နဲ႔ မဆိုင္ေလာက္ပါဘူး။
ႏုိင္ငံေတာ္အတြက္လုိ႔ေျပာၿပီး ေဒသခံေတြမွာ ေလွ်ာ္ေၾကးေလးကာရာအိုေကတစ္ဝိုင္းစာေလာက္၊ အလွစိုက္ပန္း တပင္ဖိုးေလာက္နဲ႔ ဘဝအရည္အေသြးေတြဟာ လံုေလာက္ေနၿပီလား။
က်န္းမာမႈ၊ မိသားစုဘဝ၊ သင့္မွ်တဲ့လူေနမႈဝန္းက်င္နဲ႔ ရုပ္ဝတၳဳပိုင္ဆိုင္မႈ၊ တည္ၿငိမ္မႈနဲ႔ လံုၿခံဳမႈ၊ ရာသီဥတုနဲ႔ ပထဝီအေနအထား၊၊ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းမ်ား၊ လြတ္လပ္မႈစတဲ့ ဘဝအရည္အေသြးေတြမရွိဘဲ လူစဥ္မွီပါအံုးမလား။
ကိုယ္နဲ႔ဘာမွမဆိုင္တဲ့သူေတြ၊ ကိုယ္မျမင္ဘူးတဲ့သူေတြ၊ ကိုယ့္ေဒသနဲ႔အဆက္အစပ္မရွိတဲ့သူေတြက ဖံြ႔ၿဖိဳးေရးဆိုၿပီး စီမံကိန္းေတြလုပ္ေဆာင္ၾကတာမွာ ရပ္ရြာရဲ႕ေအးခ်မ္းသိမ္ေမြ႔တဲ့၊ ေမတၱာလႊမ္းတဲ့၊ အျပန္အလွန္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ေန႔စဥ္ဘဝရွင္သန္မႈပံုစံေတြ အပ်က္ခံေပးသင့္ပါသလား။
ေရွးဘုိးေဘးဘီဘင္ထဲက ညင္ညင္သာသာစီးဆင္းလာတဲ့၊ လူ႔အသိုက္အအံုကိုဖြဲ႕စည္းေပးထားတဲ့ ျမတ္ႏိုးဖြယ္ ဓေလ့ထံုးတမ္းယဥ္ေက်းမႈေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေစသင့္ပါသလား။
အားလံုးအမ်ဳိးေတြခ်ည္းဘဲဆိုၿပီး သဟဇာတရွိေနၾကတဲ့ အသိုက္အၿမံဳေလး ဖ်က္သိမ္း ေပးလုိက္ရမလား။
အဲဒီအသိုက္အၿမံဳရဲ႕တည္မွီရာ ေရေျမေတာေတာင္ေတြ ၿဖိဳလွဲေပးလိုက္ရမွာလား။
ရပ္ရြာရဲဲ႕က်န္းမာသန္စြမ္းမႈနဲ႔ သာယာေပ်ာ္ရႊင္မႈေတြကို ရုပ္သိမ္းေပးလိုက္ရမွာလား။
ရပ္သူရြာသားမ်ားရဲ႕ ေျမယာနဲ႔ ပစၥည္းဥစၥာပိုင္ဆိုင္မႈခြင့္ကို စြန္႔လြတ္လိုက္ရမွာလား။
ရပ္သူရြာသားမ်ားဟာ အနာဂတ္အိပ္မက္ေတြမက္ခြင့္မရွိရေတာ့ဘူးလား။
ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြကိုေရာ ခ်ဳိးေျခပစ္လိုက္ရေတာ့မွာလား။
အခုအခိ်န္မွာ ေၾကးနီထြက္ေဒသတစ္ခုလံုးကဆင္းရဲသားေတြဟာ ျပည္သူသားအျဖစ္က ေလ်ာက်လာတဲ့အတြက္ ယဥ္ေက်းမႈက်ဆင္းတဲ့ဒဏ္ကိုပါ အႀကီးအက်ယ္ခံေနရပါၿပီ။
ဂႏၶီႀကီးကေတာ့
“ ကိုယ့္လုပ္ရပ္ကို သံသယရွိတဲ့အခါတိုင္းမွာ ေဟာဒီစမ္းသပ္ခ်က္ကို လုပ္ပါေလ။ ပထမဆံုး ကိုယ့္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ ဆင္းရဲသား အားအနည္းဆံုး လူေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာကို ျမင္ေယာင္ပါ။ ၿပီးေတာ့ သင္ရည္ရြယ္ထားတဲ့ လုပ္ငန္းဟာ ဒီလူေတြအတြက္ အက်ဳိးျဖစ္ရဲ႕လားလုိ႔ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုေမးပါ “ တဲ့။
ေမာင္လူေရး
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
