အမ်ဳိးသမီးစာေရးဆရာမႀကီး ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး

၂ဝ ရာစု ျမန္မာစာေပေလာကတြင္ ပထမဦးဆံုးေသာ အမ်ဳိးသမီးစာေရးဆရာမႏွင့္ ယုဝတီကေလာင္ရွင္စာေရးဆရာမမ်ားကို ေမြးထုတ္ေပး ခဲ့ေသာ အမ်ဳိးသမီးစာေပမိခင္ႀကီးမွာ စာေရးဆရာမႀကီး ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးျဖစ္သည္။ သူသည္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားဝတၳဳ ဖတ္ျခင္းကို လူႀကီးမိ ဘမ်ားက ပိတ္ပင္တားဆီးျခင္း ခံရသည့္ေခတ္တြင္ ရဲရဲရင့္ရင့္ဝတၳဳေရးခဲ့သူ၊ စာေရးဆရာမႏွင့္ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ညြန္း ေရးခဲ့သူအျဖစ္ အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္းခဲ့သူ၊ မွဴးမတ္မ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္ေသာ္လည္း ငယ္စဥ္ကပင္ ဖခင္ကြယ္လြန္၍ ကိုယ့္ဒူးကိုယ္ခြၽန္စာေရး၍ စာေရးဆရာမအျဖစ္ ရပ္တည္ ခဲ့သူျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ဒုတိယကမBာစစ္မတိုင္မီ နဂါးနီစာအုပ္တိုက္မွ ျဖန္႔ခ်ိခဲ့သည့္ ‘စစ္ေရာင္ျခည္’ ၊ ‘ကမၻာ့ရန္သူ’ ကဲ့သို႔ ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရး စာေပ မ်ားေရးသားခဲ့သူ၊ စာမ်ဳိးစံုအေျမာက္အမ်ား ေရးသားခ့ဲရုံမွ်မက ယုဝတီဂ်ာနယ္၊ ယုဝတီသတင္းစာ၊ ဗမာ့ေခတ္သတင္းစာမ်ားကိုလည္း ထုတ္ခဲ့သူျဖစ္သည္။

ဆရာမႀကီး ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ အမည္အရင္းမွာ ခင္ခင္ေလးျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂ဝ တိုင္တုိင္ ကေလာင္ကိုင္၍ ဒဂုန္မဂၢဇင္းႀကီးႏွင့္ အဆက္မျပတ္ ေဆာင္းပါး၊ ဝတၳဳတိုမ်ားေရးသားခဲ့ရာ ဒဂုန္မဂၢဇင္းႀကီးမွ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳသည့္အေနျဖင့္ ခင္ခင္ေလး၏ေရွ႕တြင္ ‘ဒဂုန္’ ဟူ ေသာဘြဲ႕ကို အျမဲထည့္သြင္း ေဖာ္ျပသည္ကို အေၾကာင္း ျပဳျပီး ယေန႔တိုင္ေအာင္ ‘ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး’ ဟု ဒဂုန္ႏွင့္တြဲ၍ ေက်ာ္ေစာထင္ရွား လူသိမ်ားလ်က္ ရွိေနေပသည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ျမန္မာဘုရင္ မွဴးႀကီးမတ္ႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာသူ ျဖစ္သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးကို ဖခင္ရဲအရာရွိ နယ္စီးအင္စပက္ေတာ္ ဦးျမတ္ ေက်ာ္ (ေမာင္ေမာင္ေက်ာ္) ႏွင့္ မိခင္ ဝက္မစြက္ ခင္ခင္လတ္ႀကီးတို႔မွ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၂၆၅ ခု၊ တေပါင္းလဆန္း ၆ ရက္ (ခရစ္ ၁၉ဝ၄ ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ၂ဝ ရက္) စေနေန႔နံနက္ ေနတက္ေရတက္ခ်ိန္တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၊ ေတာင္ျပင္ ေဟမာဇာလပ္ရပ္၊ ဝက္မစြက္ဝင္းေနအိမ္၌ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ဖခင္ဘက္မွအဘိုးမွာ ရတနာပံုၿမိဳတည္၊ နန္းတည္ ပဌမသဂၤါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးလက္ထက္မွစ၍ သီေပါ မင္းလက္ထက္တိုင္ ၿမိဳ႕သူႀကီးအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းနယ္တစ္ဝိုက္ ၿမိဳ႕အုပ္အျဖစ္လည္းေကာင္း တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ ေသာ ေကအက္စ္အမ္ေခၚ ေရႊစလြယ္ရၿမိဳ႕အုပ္မင္း ဦးဘိုးေဆြျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕အုပ္ကေတာ္မွာ သီေပါဘုရင္၏ မိဖုရားေခါင္ႀကီး စုဖုရားလတ္၏ ရံေရြေတာ္ မမသက္ဆိုသူျဖစ္သည္။ ဦးဘိုး ေဆြႏွင့္ မမသက္တို႔တြင္ …
(၁) ဦးေမာင္ေမာင္ဝင္း
(၂) ဦးေမာင္ေမာင္ပု
(၃) ဦးေမာင္ေမာင္ေက်ာ္ (ဦးျမတ္ေက်ာ္) နွင့္
(၄) ေဒၚခင္ဆင္ ဟူ၍ သားသမီးေလးေယာက္ ထြန္းကားခဲ့သည္။ ဦးေမာင္ေမာင္ေက်ာ္မွာ မိဘမ်ားေပးထားသည့္အမည္ကို မႏွစ္သက္ေသာ ေၾကာင့္ ဦးျမတ္ေက်ာ္ဟု တြင္ေစပါသည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ မိခင္ဘက္မွ ေဘးမွာ ပိဋကတ္ေတာ္သမိုင္းအပါအဝင္ က်မ္း (၃၃) ေစာင္ျပဳစုသြားသည့္ မင္းတုန္းမင္း၏ ပိဋကတ္ေတာ္အုပ္ အရွင္ နန္းမေတာ္ဝန္ မိုင္းခုိင္းစားမင္းႀကီး ‘မဟာသီရိေဇယ်သူ’ ဘြဲခံ ဦးယမ္ျဖစ္သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ အဘိုးမွာ ကဗ်ာ၊ လကၤာအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ မဟာဂီတဝင္ သီခ်င္းႀကီးသီခ်င္း ခန္႔မ်ား ႏွင့္ ေန႔စဥ္မွတ္တမ္းမ်ားအပါအဝင္ စာမ်ဳိးစံု ေရးသား ျပဳစုခဲ့ေသာ ဝန္ေထာက္ ဝက္မစြက္ၿမိဳ႕စားမင္းႀကီး ‘မင္းထင္မဟာစည္သူ’ဘြဲ႕ခံ ဦးလတ္ျဖစ္သည္။

ဝက္မစြက္မင္းႀကီးဦးလတ္ႏွင့္ ဝန္ကေတာ္ မိုင္းခိုင္းၿမိဳ႕စား ပိဋကတ္ေတာ္အုပ္မင္း ဦးယမ္၏သမီးအလတ္ အရွင္နန္းမေတာ္ မိဘုရားေခါင္ႀကီး စုဘုရား လတ္၏ မွန္နန္းအပ်ဳိေတာ္ႀကီး သုနိမၼာတို႔ လက္ဆက္၍ –
(၁) ဝက္မစြက္ ခင္ေမာင္ႀကီး
(၂) ဝက္မစြက္ ခင္ခင္ႀကီး
(၃) ဝက္မစြက္ ခင္ခင္လတ္
(၄) ဝက္မစြက္ ခင္ခင္ေလး
(၅) ဝက္မစြက္ ခင္ခင္ေထြး ဟူ၍ သားသမီးငါးေယာက္ ထြန္းကားခဲ့ရာ ဝက္မစြက္ခင္ခင္လတ္မွာ ၿမိဳ႕အုပ္မင္းဦးဘိုးေဆြႏွင့္ ေဒၚမမသက္တို႔၏ တတိယ ေျမာက္သား ၿမိဳ႕အုပ္ကေလး ဦးျမတ္ေက်ာ္ႏွင့္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားခဲ့သူျဖစ္ပါသည္။

ဦးျမတ္ေက်ာ္သည္ ခင္ခင္လတ္ႏွင့္ လက္ထပ္ျပီး ၿမိဳ႕အုပ္အျဖစ္မွ ရာဇဝတ္ဘက္သို႔ေျပာင္းကာ အမႈလိုက္အင္စပက္ေတာ္ အျဖစ္ႏွင့္ မိတၳီလာၿမိဳ႕တြင္ ေနထိုင္စဥ္အတြင္း သမီးခင္ခင္ေလး (ေနာင္ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး) ႏွင့္ သား ေမာင္ေမာင္ေလး (ေအဝမ္း တူရိယာအဖြဲ႕တြင္ ဆက္ဆိုဖုန္းမႈတ္သူ မာလေမာင္ေမာင္) တို႔ကို ဖြားျမင္ခဲ့သည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ငယ္မည္မွာ ‘ခင္ေလးခင္’ ျဖစ္သည္။ အဘုိးျဖစ္သူ ဝက္မစြက္ၿမိဳ႕စားမင္းႀကီးက ေျမးျဖစ္သူအား မိမိ၏ဘြားေအ ‘ခင္ ေလးခင္’ (ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ေက်ာက္ေဆာက္ၿမိဳ႕စားမင္းႀကီးကေတာ္) ၏ အမည္ကိုေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ ေလးသည္ ‘ခင္ေလးခင္’ အမည္ကို မႏွစ္သက္သျဖင့္ ‘ခင္ခင္ေလး’ ဟု ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။

ဝက္မစြက္ဝန္ေထာက္မင္းမွာ စာေပပရိယတၲိ ဗဟုသုတဟင္းအိုးႀကီးသဖြယ္ သုေတသီအေပါင္းတို႔၏ မွီခိုအားထားရာ ပညာရွင္ႀကီးတစ္ ဆူျဖစ္၍ ဗဟုသုတအစံုကို ေဒၚခင္ခင္ေလးသည္ အဘိုးကို ေဝယ်ာဝစၥျပဳစုရင္း ဆည္းပူးမွတ္သားလာခဲ့ရသည္။ ဖခင္ႏွင့္အတူ မၾကာခဏ နယ္လွည့္ထြက္ရာတြင္ ေယာက္်ားေလးလိုျမင္းစီး၍ ေတာထြက္လည္ပတ္ခဲ့ေသာ အေလ့အထမ်ားလည္း ရရွိခဲ့ သည္။

ဖခင္မွာ အစုိးရအမႈထမ္းျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း၊မေကြး၊ ေရႊဘို၊ ျမင္းျခံ၊ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ေက်ာင္းေနခဲ့သည္။ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းရွိ ျမန္မာစာ ၇ တန္းေက်ာင္းတြင္ေနစဥ္ တတိယတန္း၌ စေကာလားရွစ္ႏွင့္ေအာင္ျပီး ေလးတန္းေရာက္ေသာ္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာေက်ာင္း တက္ေရာက္သင္ၾကားရသည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ခင္ခင္ေလးမွာ အသက္ ၉ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္၍ မႏၲေလးရွိ အဘိုးအဘြားတို႔ထံမွ နားထြင္းမဂၤလာျပဳခ်ိန္တန္ၿပီျဖစ္၍ အေၾကာင္းၾကား ေသာေၾကာင့္ ခြင့္ရက္ရွည္ယူကာ မႏၲေလးသို႔သြားရသည္။ ထမင္းခြံ႕၊ ထမင္းခံမ်ား၊ပုပၸားေတာ္မ်ားႏွင့္ နားထြင္း မဂၤလာကို ခမ္းခမ္းနားနား က်င္းပခဲ့သည္။ နားထြင္းေပးသူမွာ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး၏ သမီးေတာ္ ခြၽန္းေတာင္ၿမိဳ႕စားထိပ္ေခါင္တင္ျဖစ္ပါသည္။

မႏၲေလးသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ အလယ္တန္းအထိ ပညာသင္ၾကားခဲ့သည္။ မိခင္က သမီးမိန္းကေလးသည္ အသက္ ၁၂ ႏွစ္အရြယ္တြင္ ေက်ာင္းမေနထိုက္ဟု အယူရွိခဲ့သည္။ သို႔ျဖင့္ စာေရးစာဖတ္တတ္လွ်င္ ေတာ္သင့္ၿပီဟု မိခင္၏ဆႏၵအရ ေက်ာင္း ထြက္လိုက္ရသည္။ ဖခင္၏ ေအးျမသည့္အရိပ္အာဝါသကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ေသာ္ အဘိုးဝက္မစြက္မင္းႀကီး၏ အရိပ္အာဝါသေအာက္သို႔ ခိုဝင္ ခဲ့ရ၏။ အိမ္ဦးနတ္ျဖစ္သည့္ ဖခင္၏အာဝါသမွ ကင္းခဲ့ရသည့္ မိခင္ႏွင့္သားသမီးမ်ား၏ စိတ္အားငယ္မႈမွာ ေလ်ာ့နည္းမသြားခဲ့ေပ။

အဘိုးဝက္မစြက္၏အိမ္တြင္ ေမာင္ႏွမမိသားစုမ်ား ေနထိုင္ၾကရသည္။ အဘိုးဝက္မစြက္ၿမိဳ႕စားမင္းႀကီးက ေျမးျဖစ္သူအား ရတနာသံုးပါးႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ ပရိတ္တရားေတာ္မ်ား၊ သၿဂိဳဟ္က်မ္း၊ သဒၵါက်မ္း၊ နိပါတ္ေတာ္၊ ဇာတ္ေတာ္ဝတၢၱဳမ်ား၊ ဗုဒၶဝင္၊ မဟာဝင္၊ ရာဇဝင္၊ ပ်ဳိ႕လကၤာမ်ား သင္ၾကားေပးေလသည္။ အဂၤလိပ္စာသင္ဆရာကို အိမ္ေခၚ၍ သင္ယူေစခဲ့ေလသည္။ တစ္ဖက္ကလည္း အားလပ္ခ်ိန္တြင္ ျပင္ပစာ အုပ္စာ ေပမ်ားကို ဖတ္ရွုေလ့လာေစခဲ့သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ၁ဝ ႏွစ္သမီးအရြယ္၌ ေက်ာင္းစာအျပင္ ၁၉၁၄ ခုထုတ္ ပညာအလင္းမဂၢဇင္းမ်ားကို ဖတ္ရႈေလ့လာခဲ့သည္။ ၁၂ ႏွစ္သမီးအရြယ္မွာ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ စာေပေလာကသို႔ဝင္ေရာက္ခဲ့စဥ္အခါက အမ်ဳိးသမီးမ်ားအဖို႔ ဝတၳဳ ေဆာင္းပါးေရးသားသည္ကိုမဆိုထားဘိ ဝတၱဳဖတ္သည္ကိုပင္ ကဲ့ရဲ႕တတ္ၾကေသာအခါျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္ထိုအခါ၏ အယူအဆႏွင့္ ဝါဒကို ရဲရင့္စြာရင္ဆိုင္တြန္းလွန္ျပီးလွ်င္ စာေပေလာကသို႔ ခ်ဥ္းနင္းဝင္ေရာက္ခဲ့ေပသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ျမန္မာစာေပေလာက၌ ပထမဦး ဆံုးေသာ အမ်ဳိးသမီးကာလေပၚ ျမန္မာဝတၳဳေရးဆရာမျဖစ္သည္။ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေရးသားသည္။ ပထမဆံုးေရးသားေသာ ဝတၳဳ အမည္ ‘ႏြဲ႕ႏြဲ႕’ ျဖစ္သည္။ ထိုဝတၳဳမွာ ပထမဆုရရွိ၍ ၁၉၁၇ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလထုတ္ သူရိယမဂၢဇင္း အတြဲ ၁၊ အမွတ္ ၈ တြင္ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေပသည္။ သူရိယမဂၢဇင္းတိုက္မွ ဆုေငြႏွင့္ မဂၢဇင္းတစ္ေစာင္ကို စာတိုက္မွ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးထံ ပို႔လိုက္သည္။ စာတစ္ေစာင္လည္း ပူးတြဲ ပါရွိသည္။ ယင္းစာတြင္ အမ်ဳိးသမီးစာေရးသူ အျဖစ္ပထမဆံုးျမန္မာကာလေပၚဝတၳဳေရးသူဟု ခ်ီးက်ဴးေဖာ္ျပထားေပသည္။ ထိုစဥ္ က ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ကေလာင္အမည္မွာ အဂၤလိပ္ဘာသာအတိုေကာက္ “K.L.K” ျဖစ္ျပီး အရွည္ေကာက္မွာ ‘ခင္ေလးကုမၼာရီ’ ျဖစ္သည္။ ေနာက္ထပ္ေရးသားေသာဝတၳဳမ်ားမွာ‘ရွင္မင္းညိဳ’၊‘ရဲလွ်င္မင္းျဖစ္’စေသာဝတၳဳမ်ား ကို ဆက္လက္ေရးသားသည္။

သူရိယမဂၢဇင္းႏွင့္ ျမန္မာ့အလင္းမဂၢဇင္း ႏွစ္ေစာင္တြင္ ‘သစၥာႏွင့္ ေမတၲာ’၊‘စိန္ႏွင့္ ေဘး’၊ ‘အခ်စ္ႏွင့္ အျမစ္’၊ ‘စကားေျပ ဝတၳဳတိုေလးမ်ား’ ေရးျပီးပို႔ခဲ့သည္။ ခင္ခင္ေလးဝတၳဳတိုေလးမ်ားမွာ သံုးလတစ္ႀကိမ္ အလွည့္က်ပါလာခဲ့၏။ ၂ ႏွစ္အတြင္း သူ႔လက္ရာေလးေတြ အဆက္မျပတ္ ပါလာျပီး ၁၉၂၁ ခု ႏွစ္တြင္ မႏ ၱေလးၿမိဳ႕မွေန၍ ကိုယ္တိုင္အမ်ဳိးသမီးမဂၢဇင္းကို ‘ၾကည္ေတာ္ဆက္’ မဂၢဇင္းအမည္ျဖင့္ (၁၅) ရက္တစ္ႀကိမ္ အခ်ိန္မီထြက္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့၍ သူကိုယ္တိုင္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

သမီးျဖစ္သူ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးက ‘ၾကည္ေတာ္ဆက္’ မဂၢဇင္း ထုတ္ေဝရန္ပူဆာ၍ မိခင္ျဖစ္သူသည္ ကားတစ္စီးႏွင့္ စိန္နားကပ္တစ္ရံေရာင္းကာ မဂၢဇင္းေထာင္ေပးရသည္ဟူ၏။ ဤမွ်အထိ သမီးအလိုကုိလိုက္ခဲ့မႈေၾကာင့္ အမ်ား၏ ေမးေငါ့ျခင္းကိုပင္ ခံခဲ့ရသည္ဆိုေလသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ မိမိပိုင္ ‘ၾကည္ ေတာ္ဆက္မဂၢဇင္း’ကို မႏၲေလးၿမိဳ႕၊ ဆိုင္းတန္းရပ္၊ ဝဇီရာ မ႑လပံုႏွိပ္တိုက္တြင္ ရိုက္ႏွိပ္သည္။

ၾကည္ေတာ္ဆက္မဂၢဇင္းမွာ သူ႔ေခတ္ႏွင့္သူ တြင္က်ယ္လာခဲ့သည္။ ပံုႏွိပ္ခြင့္ကို သြားေတာင္းစဥ္ကမူ မ်က္မႏွာျဖဴအေရးပိုင္မွာ ငယ္ရြယ္သူ အယ္ဒီတာမေလးကိုၾကည့္ျပီး မအံ့ၾသဘဲ မေနႏိုင္ခဲ့။ ခင္ခင္ေလး၏သတိကား ဤသို႔ျဖစ္ပါ သည္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကိုယ္အားကိုးေသာ ဉာဥ္ကား (၁၂) ႏွစ္သမီးအရြယ္ကစ၍ အျမစ္တြယ္ခဲ့သူျဖစ္ပါသည္။ သူ႔ဝတၢၱဳမ်ားကို ထုတ္ေဝေသာ ဝဇီရာမ႑လပံုႏွိပ္တိုက္ပိုင္ရွင္ ေဒၚေဒၚရြက္၏ ဟုမၼရုးသတင္းစာ၌ ဟုမၼရုးလမ္းညႊန္ခန္းကို ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ လွ်ဳိ႕ဝွက္နာမည္ႏွင့္ ေရးခဲ့ရာ တိုက္အုပ္လက္ရာဟု ထင္ခဲ့ၾက သည္။

ထို႔ေနာက္ တိုက္ပိုင္ရွင္ႏွင့္အတူ ေနရွင္နယ္ဂ်ာနယ္ထြက္ရန္ ႀကိဳးစားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံေရးရုန္းရင္းဆန္ခတ္ျဖစ္၍ ေနရွင္ နယ္ဂ်ာနယ္ႏွင့္ ၾကည္ေတာ္ဆက္မဂၢဇင္းပါ ရပ္စဲထားလိုက္ရသည္။ အလုပ္မရွိလွ်င္လည္း မေနတတ္သျဖင့္ ဝါသနာအရ ဇာထိုး၊ ပန္းထိုး၊ လက္မႈပညာႏွင့္ဘဲ အခ်ိန္ကုန္လြန္ခဲ့ရသည္။ စတိုး ဆိုင္ႀကီးမ်ားတြင္ ေဒၚခင္ခင္ေလး၏လက္ရာျဖစ္ေသာ ေရခဲခ်ည္ေစာင္၊ တက္တင္းဇာ၊ ပုတီးေစ့လက္ေပြအိတ္၊ ေရးေဆးဆီေဆးျခယ္ထားသည့္ ပိုးတြန္႔ဖဲလံုခ်ည္မ်ားစသျဖင့္ ကန္ထရုိက္စနစ္ႏွင့္သြင္းခဲ့သည္။ အႏုပညာရွင္၏ မြမ္းမံမႈျဖစ္သျဖင့္ အလြန္ လူႀကိဳက္မ်ားခဲ့ျပီး ဝင္ေငြေကာင္းခဲ့သည္။ ဇာထိုး၊ ပန္းထိုးရင္း ဝတၳဳေတြ စဥ္းစားလိုက္၊ ေကာက္ေရးလိုက္ႏွင့္ ဒဂုန္မဂၢဇင္း ဝတၳဳၿပိဳင္ပြဲသို႔ ေရႊဥေဒါင္းညိဳဝတၳဳကို ပို႔လိုက္ရာ ပထမဆုရရွိခဲ့သည္။

၁၉၂ဝ ခုႏွစ္တြင္ ဒဂုန္မဂၢဇင္းတြင္ စာေပဝတၳဳေဆာင္းပါး မ်ားေရးသားသည္။ ဒဂုန္မဂၢဇင္း အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၆) တြင္ အလင္းေရာင္ဝတၳဳကို စတင္ေရးျပီး ဝတၳဳေဆာင္းပါး အေျမာက္အမ်ားကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ေရးသားခဲ့ သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး အမည္ျဖင့္ ေခတ္ေပၚရာဇဝင္ဝတၳဳမ်ား ေရးသည္။ ‘ကိုကိုေလး’ အမည္ ျဖင့္ေမွာ္ဆရာမွတ္တမ္း၀တၳဳမ်ားကို ေရးသည္။

ပုဂံေခတ္ ဆံထံုး ၅၅ မ်ဳိးကို အဲခ်င္းေရာ၊ ပံုမ်ားပါ ရတနာပံု ထိပ္တင္လႈိင္အမည္ႏွင့္ ယုဝတီဝတၢၱဳေဆာင္းပါးအခန္းအတြက္ ဆံထံုးကာ အဲ ေမာင္းလွံထိုးအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အိမ္တြင္းမႈဇာထိုး၊ ပန္းထိုးအပ္ခ်ဳပ္ လက္မႈပညာအျဖာျဖာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ေရးသားခဲ့ေလသည္။

၁၉၂၁ ခုႏွစ္တြင္ မႏၢၱေလးၿမိဳမွေန၍ ကိုယ္ပိုင္အမ်ဳိးသမီးမဂၢဇင္းတြင္ ေပ်ာက္ဆံုးေသာ ‘ပတၢၱျမားႀကီး’၊ ‘မသန္းရီ’၊ ‘မ်ဳိးခ်စ္လမ္း ညြန္’ ႏွင့္ ‘မာန’ ဝတၢၱဳရွည္မ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

၁၉၂၃ ခုႏွစ္ခန္႔မွစ၍ ေအဝမ္း (ျမန္မာအေဆြ) ရုပ္ရွင္ဇာတ္ညြန္းမ်ားေရးေပးခဲ့သည္။ ပထမဆံုးဇာတ္ညြန္းမွာ စိမ္းေရာင္စုိျဖစ္သည္။ ျမန္မာ အေဆြ ရုပ္ရွင္ကုမၸဏီမွရုိက္ကူးေသာ ‘ေတာၿမိဳင္စြန္းက လြမ္းေအာင္ဖန္’ ဇာတ္ကားျပီးသည့္ေနာက္ ကာတြန္း ေရႊရုိး (ဦးဘကေလး) အ တြက္ ဇာတ္ညြန္းေရးေပးခဲ့၍ ေရႊဒဂၤါးသံုးျပားတံဆိပ္ႏွင့္ ေငြသံုးရာ ဉာဏ္ပူေဇာ္ခ ခ်ီးျမႇင့္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ဒဂုန္မဂၢဇင္းပါ ‘တေျမစံ’ဝတၱဳႀကီးကို ဒဂုန္မဂၢဇင္းထုတ္ေဝခဲ့၍ ျမန္မာအေဆြေအဝမ္းရုပ္ရွင္ကုမၸဏီမွ ၁၉၂၇ ခုတြင္ ဒါရုိက္တာဦးညီပုက ‘ျမေအးယဥ္’ အမည္ျဖင့္ ရုပ္ရွင္ရိုက္ကူးခဲ့ရာ ေမာင္ေမာင္စိုး၊ မျမညြန္႔၊ သာခ်ဳိ၊ မေသာင္း၊ ေဒၚဂ်မ္းစိန္တို႔ ပါဝင္သရုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ အဆိုပါ ‘ျမေအးယဥ္’ ရုပ္ရွင္ကားကို ၁၉၂၇ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ပန္းဆိုး တန္း ‘ေအာင္လံပီယာ’ ဇာတ္၌ ရုံတင္ျပသည္။ ဤသည္မွစ၍ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ အမ်ဳိးသမီး ရုပ္ရွင္ဝတၱဳေရးဆရာ ျဖစ္လာသည္။ ထို႔ေနာက္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ဒဂုန္မဂၢဇင္းပါ ညဥ့္ဦးယံ၊ ခ်စ္စႏုိး၊ ခိုင္သစၥာ၊ ႏွမေလး၊ ၿမိဳင္ယံဘြားဝတၱဳ တို႔ကို ျမန္မာအေဆြ ေအဝမ္းဖလင္ရုပ္ရွင္ကုမၸဏီမွ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ကားမ်ားအျဖစ္ ရုိက္ကူးတင္ဆက္ခဲ့ ေလသည္။ ‘တေျမစံ’၊ ‘ႏွမေလး’ ဝတၳဳကို ရုပ္ရွင္ရိုက္ကူးခဲ့ပါသည္။

‘ၿမိဳင္ယံဘြား’ ဝတၳဳေရးျပီးသည့္အခါ အဘိုးျဖစ္သူကို ေဝဖန္ေပးပါရန္ျပလိုက္သည္။ ငါ့ေျမး အေရးအသားေတာ္ပါေပသည္ဆိုမွပဲ သူ႔မွာဘဝင္ က်ခဲ့ရသည္။ ထိုဝတၱဳမွာ နန္းတြင္းယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ေတာတြင္းလူရုိင္းတစ္ဦးကို ေရာေမႊထားေသာဇာတ္လမ္းျဖစ္ရာ ေအဝမ္းကရုိက္ကူး၍ ဟိုးေလးတေက်ာ္ ျဖစ္ ခဲ့ပါသည္။

၁၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ ‘စာဆိုေတာ္’ ဝတၳဳပထမတြဲကို စတင္ေရးသားသည္။ စာဆိုေတာ္ဝတၳဳမွာ ျမန္မာစာေပသမိုင္းတြင္ ျမန္မာ့ နန္းတြင္း အျဖစ္ အပ်က္မ်ားကို ေစ့ေစ့ငုငု သုေတသနျပဳ၍ ေရးသားထားေသာ ဂႏၱဝင္ေျမာက္ဝတၳဳႀကီးျဖစ္၏။ ေတာ္လွန္ေရးဝတၱဳ ‘ေရႊစြန္ညိဳ’ ကို ေရးသား ခဲ့သည္။ ယင္းဝတၱဳကို ‘ရည္းစားဓားျပ’ အမည္ျဖင့္ ရုိက္ကူးခဲ့သည္။

၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္အထိ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး စာအုပ္တိုက္ ‘တိုင္းျပဳ ျပည္ျပဳ’ ပံုႏွိပ္တိုက္ကိုတည္ေထာင္ျပီး ဝတၳဳရွည္ (၃ဝ) ပုဒ္ခန္႔ ေရး သားထုတ္ေဝသည္။ ‘စာဆိုေတာ္’ (ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယတြဲ) မွာ သူ၏ထင္ရွားေသာရာဇဝင္ေနာက္ခံ ဝတၳဳျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ‘ကြၽန္း ဦးတည့္ သန္လ်က္ခုံ’ ရာဇဝင္ေနာက္ခံ ခရီးသြားစာေပကို ေရးသားခဲ့သည္။

စာပံုႏွိပ္လုပ္ငန္းကို ျမန္မာ ႏိုင္ငံသို႔ ဂ်ပန္တို႔ဝင္ေရာက္လာ သည္အထိ လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ျပန္ဝင္သည္အထိ ေရႊဂံု တိုင္လမ္းတြင္ ပံုႏွိပ္တိုက္ႏွင့္ ဝတၳဳအုပ္တိုက္ျပန္ဖြင့္သည္။ ပံုႏွိပ္လုပ္ငန္း အဝဝ၊ စာေပအမ်ဳိးမ်ဳိး ရုိိုက္ႏွိပ္ေပးသည္။ ကိုယ္တိုင္ေရးစာေပ မ်ားလည္း ထုတ္ေဝသည္။ ‘သဝဏ္လႊာ’ စေသာ ဝတၱဳမ်ားကိုလည္း ဆက္လက္ေရးသား ထုတ္ေဝသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ေခတ္အတြင္းတြင္ နာဇီဝါဒဆိုးဝါးပုံဝတၱဳျဖစ္ေသာ ‘စစ္ ေရာင္ျခည္’ ႏွင့္ ‘ကမၠာ့ရန္သူ’ ကိုထုတ္ေဝရာ အုပ္ေရ တစ္သိန္းခန္႔ ေရာင္းခ်ခဲ့သည္။ အဆိုပါစာအုပ္မ်ားမွာ နာဇီဝါဒ၏ ေၾကာက္စရာေကာင္းလွပံုကို ေပၚလြင္ေအာင္ သရုပ္ေဖာ္ျပထား သျဖင့္ အစတြင္ လူထုၿငိဳျငင္မႈကိုခံခဲ့ရသည္ဟု ၾကားသိရသည္။ ထိုစဥ္က ျမန္မာလူထုသည္ ဂ်ာမန္ကို အထင္ႀကီးေနခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ဂ်ပန္မ်ားဝင္ေရာက္ျပီး လူထုသည္ ဖက္ဆစ္၏ဒဏ္ကို ခံၾကရခါမွ စာအုပ္၏တန္ဖိုးႏွင့္ စာေရးသူ၏ ေစတနာကို သိရွိလာေတာ့သည္။ သူ႔စာေပတုိက္မွ ဦးႏုေရးသားေသာ ‘ရက္စက္ပါေပ့ကြယ္’ ဝတၱဳကိုလည္း ထုတ္ေဝေပးခဲ့သည္။ ဆရာႀကီးေရႊဥေဒါင္း၏ ရတနာသိုက္၊ ေဆာ္လမြန္သိုက္မ်ားကိုလည္း ရိုက္ႏွိပ္ေပး ရ၏။ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ဂ်ီစီဘီေအ ေခတ္ကပင္ ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးမ်ားေရးျပီး လႈံ႕ေဆာ္ေပးခဲ့သည္။ ထိုေခတ္က ဝတၳဳတစ္ပုဒ္လွ်င္ ေငြငါးေထာင္ရျခင္းမွာ နည္းနည္း ေနာေနာမဟုတ္။ ထို႔ေနာက္ စစ္ဂ်ာနယ္တြင္လည္း ထုတ္ေဝသူအျဖစ္ ကူညီလိုက္ရေသးသည္။ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳပံုႏွိပ္တိုက္ကို တည္ေထာင္ျပီး ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးစာအုပ္တိုက္မွ စာအုပ္မ်ား ဆက္တိုက္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ပထမဆံုးထြက္ေသာ ဝတၳဳရွည္မွာ ဂုဏ္ျမင့္သူ ျဖစ္သည္။ ဓာတ္ျပားသီခ်င္းပင္ ထိုအမည္ႏွင့္ အလြန္ေခတ္စားခဲ့၏။ ထိုဝတၳဳမွာ သံုးႀကိမ္တိုင္တိုင္ ျပန္လည္ရိုက္ ႏွိပ္ခဲ့ရသည္။ ေဒၚခင္ခင္ေလး၏ လံုးခ်င္းမ်ားျဖစ္ေသာ ဆရာမ၊ ျမျမဝင္း၊ တစ္သက္လ်ာ၊ ငယ္ကြၽမ္းခင္၊ ေရႊစြန္ညိဳ၊ သားေရႊစြန္ညိဳ၊ ေမ့သည္းခ်ာ၊ မိန္းမဘဝ၊ ကြၽန္းဘိုညိဳႏွင့္ သဝဏ္လႊာတို႔မွာ ဖတ္ခ်င္စဖြယ္ မ်က္ႏွာဖံုးလွလွကေလးမ်ားႏွင့္ ရိုက္ႏွိပ္ထားသည္။ ဒဂုန္ ခင္ခင္ ေလးသည္ အဂၤလိပ္ကား၊ ကုလားကားမ်ားမွ ဇာတ္လမ္းအခ်ဳိ႕ကို ျမန္မာလိုဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေရးရာတြင္ထိုကားမ်ားျပေနခိုက္ သူ႔ဝတၱဳက အခ်ိန္မီေပၚလာေအာင္ ေရးႏိုင္ျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ ‘ဝါတာလူးတံတား’ ရံုတင္ေနခ်ိန္မွာ သူ၏ ဂုဏ္နိမ့္သူ ေပၚလာ ႏိုင္ၿပီး‘ခါဆန္ခ်ီ’ ျပေနခိုက္တြင္ ေမ့သည္းခ်ာဝတၱဳေပၚ လာခဲ့သည္။ ပရိသတ္မ်ားမွာဇာတ္လမ္းေရာ ဝတၱဳကိုပါ ႏွစ္ၿခိဳက္စြာလက္ခံလာၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ခ်စ္အဏၰဝါႏွင့္ သမုဒယလည္း အဂၤလိပ္ဝတၱဳကို မွီးထားသည္။ မည္သို႔ျဖစ္ေစ တစ္မဟုတ္ခ်င္း ဗမာ့ဟန္ႏွင့္ ေရးႏိုင္ပံုကိုကား လူတိုင္း လိုက္တု၍မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ သူ႔ပါရမီထူးခြၽန္ပံုကား အံ့ဖြယ္ေကာင္းလွေပသည္။ ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳပံုႏွိပ္တိုက္၌ စစ္ဘက္မွအသံုးခ် ေသာ ပိုစတာမ်ား၊ အစုိးရစာတမ္းမ်ားကို ရုိက္ႏွိပ္ေပးခဲ့သည္။

ေဒၚခင္ခင္ေလးသည္ ယုဝတီဂ်ာနယ္ကို ၁၉၄၅ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ တြင္ စတင္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အမ်ဳိးသမီးကေလာင္အဖြဲ႕ကိုလည္း ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၌ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ယုဝတီဂ်ာနယ္တြင္ အမ်ဳိးသမီးေလးမ်ား အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း အလုပ္တစ္ခုစီရၾကသည္။ စာစီ၊ စာေခါက္၊ စာအုပ္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ အမ်ဳိးသမီးပန္းခ်ီဆရာကိုပင္ အားေပးခ်ီးျမႇင့္ အသံုးျပဳခဲ့သည္။ သႀကၤန္ေရသဘင္ကိုလည္း ကေလာင္ရွင္ မ႑ပ္ႀကီးမွ ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းတူရိယာျဖင့္ ကျပဧည့္ခံကာ ရိုးရာဆုမ်ားခ်ီးျမင့္ျပီး ေန႔စဥ္စတုဒီသာ ေကြၽးေမြးလာခဲ့သည္။

တစ္ျပည္လံုးအတြက္ စာေပၿပိဳင္ပြဲ၊ အလွမယ္၊ အားကစားမယ္၊ မယ္ၿပိဳင္ပြဲ မ်ားကိုလည္း အားေပးခဲ့သည္။ စာဆိုေတာ္ေန႔ ကေလာင္ရွင္ျပ ဇာတ္မ်ားကိုလည္း ဇာတ္ညြန္ေရး ဒါရိုက္တာလုပ္ေပးฑံုမက သူကိုယ္တိုင္လည္း ဝန္ႀကီးအျဖစ္ပါဝင္ခဲ့သည္။ အမ်ဳိးသမီးတစ္ရာေက်ာ္ႏွင့္ ‘ပန္သစၥာ’၊ ‘ရာဇဓာတုကလ်ာ’၊ ‘မုဒုလကၡဏာ’၊ ‘ရတနာ့ဂုဏ္ရည္’၊ ‘ေျမႀကီးမွ ေရႊသီး’ ျပဇာတ္ႀကီး မ်ားတြင္ ေၾကးစားအႏုပညာသည္မ်ားထက္ အဆင့္အတန္း မနိမ့္ေအာင္ သရုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရန္ ႀကီးၾကပ္ေပးခဲ့သည္။ အဆိုပါျပဇာတ္မ်ားသည္ ရန္ပံုေငြ အေျမာက္အမ်ားရရွိခဲ့ရာ အသင္း ပိုင္ေျမတစ္ကြက္ကို ဗိုလ္တေထာင္ဘုရားလမ္းေပၚ ၌ စာေပမိခင္ႀကီးကိုယ္တိုင္ အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့သည္။

အသက္ေလးဆယ္ေက်ာ္ခန္႔တြင္ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္အတူ မိမိစရိတ္ျဖင့္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ႀကိမ္၊ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္တစ္ႀကိမ္ ကမၻာသို႔ ၂ ႀကိမ္ လွည့္လည္ေလ့လာခဲ့သည္။ ထိုင္း၊ စင္ကာပူ၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဗာလီကြၽန္း စသည္တို႔ကို တစ္ဦးတည္း သြားေရာက္လွည့္လည္ခဲ့ျပီးေနာက္ မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႕ ကမၻာလွည့္ ေဆာင္းပါးေပါင္းခ်ဳပ္မ်ားကို ေရးသားခဲ့သည္။ ျပည္တြင္း ေဆာင္းပါးရွည္၊ အရပ္ရပ္ေဆာင္းပါးစု၊ ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ (အတၳဳပၸတၱိ)၊ ဝတၳဳရွည္ ၃ဝ ေက်ာ္၊ ဝတၳဳတို ၅ဝဝ ေက်ာ္ႏွင့္ ေရွးျမန္မာယဥ္ေက်းမႈစာေပဆိုင္ရာ တို႔ကိုေရးသားခဲ့သည္။ အသက္ ၇ဝ ေက်ာ္တြင္ ‘ရတနာပံုနိဒါန္းႏွင့္ နိဂံုး’ ကို ေရးသားထားခဲ့ပါသည္။

ေမာင္ျဖစ္သူ ေမာင္ေမာင္မွာလည္း ေအဝမ္းကုမၸဏီ၏ ဓာတ္ျပားသြင္း ျခင္း၊ ေအဝမ္းတူရိယာအဖြဲ႕တြင္ ဆက္ဆိုဖုန္းမႈတ္သူအျဖစ္ ဝါသနာ ႀကီးစြာျဖင့္ ဂီတတြင္ေပ်ာ္ရႊင္ေနရာမွ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေတာ့သည္။

ေမတၱာဘြဲ႕၊ ကာလေပၚဝတၳဳေတြေရးခဲ့ေသာ စာေရးဆရာမ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ လူငယ္ဘဝ ဟိုက္စကူးေက်ာင္းသားတစ္ဦးႏွင့္ ေမတၱာ သက္ဝင္ ခ်စ္ခင္ခဲ့ၾကသည္။ ႏွစ္ဖက္ေသာလူႀကီးမိဘတို႔၏ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးႏွင့္ ခ်စ္ဦးသူတို႔က ၁၉၂၉ ခုႏွစ္တြင္ အဘိုး ဝက္မစြက္ၿမိဳစားေဟာင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ လက္ထပ္ေပးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး တို႔ဇနီးေမာင္ႏွံသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ရံုးစာ ေရးအျဖစ္ အမႈထမ္း၏။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးက ဝတၳဳေဆာင္းပါးမ်ား၊ ဇာတ္ညြန္းမ်ားေရးသားကာ ႏွစ္ကိုယ္တူခ်စ္ခရီးလမ္းကို ေလွ်ာက္လွမ္းခဲ့ၾက သည္။

သို႔ေသာ္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးတို႔၏ အိမ္ေထာင္သက္တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာလာသည့္အခါ သေဘာထားခ်င္းမတိုက္ဆိုင္ေတာ့သျဖင့္ ႏွစ္ဦးသေဘာ တူ ကြာရွင္းလိုက္ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ တစ္ဦးတည္းေနထိုင္ကာ ဒဂုန္မဂၢဇင္းအတြက္ ဝတၳဳေဆာင္းပါးမ်ား၊ ျမန္မာ အေဆြ ေအဝမ္းရုပ္ရွင္ ကုမၸဏီအတြက္ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ညြန္းမ်ားေရးသားကာ ေအးခ်မ္းစြာေနထိုင္ခဲ့သည္။

၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ နဂါးနီစာအုပ္အသင္းသို႔ အသင္းဝင္အျဖစ္ဝင္ေရာက္သည္။ ယင္းစာအုပ္တိုက္မွ စာအုပ္မ်ားကို ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ နဂါးနီးစာအုပ္အသင္းဝင္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးႏွင့္ နဂါးနီစာအုပ္အသင္းမန္ေနဂ်ာျဖစ္ေသာ ဦးအုန္းခင္တို႔သည္ တစ္ဦး ႏွင့္တစ္ဦး ခင္မင္ရင္းႏွီးရာမွ အေၾကာင္းဆက္ေပါင္းဖက္ၾကရန္ ဖန္လာခဲ့ၾကသည္။ သို႔ျဖင့္ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး သံေယာဇဥ္ၿငိကာ ၁၉၄ဝ ျပည့္ ႏွစ္တြင္ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လက္ထပ္ခဲ့ၾကသည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးတို႔ဇနီးေမာင္ႏွံသည္ ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ပံုႏွိပ္တိုက္ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ေရႊဂံုတိုင္လမ္း၊ အမွတ္ ၂၂၁ တြင္ ဖြင့္လွစ္ သည္။ စာအုပ္မ်ားလည္း ဆက္လက္ထုတ္ေဝသည္။ ေဒါက္တာဘေမာ္ အစိုးရလက္ထက္ ျပန္ၾကားေရး ဌာနမွ ၁၉၄၂ ခု၊ ေအာက္ တိုဘာလ ၁ ရက္ေန႔မွ စတင္ထုတ္ေဝေသာ ‘ဗမာ့ေခတ္’ သတင္းစာကို အငွားရိုက္စနစ္ျဖင့္ ပံုႏွိပ္ေပးသည္။ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ ေရးၿပီးစီး၍ အဆိုပါ သတင္းစာကို ဆိုင္ရာမွ ဆက္လက္မထုတ္ေဝေသာအခါ ၁၉၄၅ ခု၊ ေမလ ၁ဝ ရက္ေန႔မွစတင္ကာ ဗမာ့ ေခတ္သတင္းစာကို ဒဂုန္ခင္ခင္ ေလးတို႔ေမာင္ႏွံက ဆက္လက္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဒဂုန္ခင္ခင္ ေလး၏ခင္ပြန္း ဦးအုန္းခင္သည္လည္း ဗမာ့ေခတ္ဦးအုန္းခင္ျဖစ္ လာကာ မိုးႀကိဳးအမည္ျဖင့္ ဗမာ့ေခတ္သတင္းစာတြင္ ပင္တုိင္ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ၁၉၄၆ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁ ရက္ေန႔မွစတင္၍ တစ္လေလးႀကိမ္ထုတ္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္‘ယုဝတီဂ်ာနယ္’ကုိ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အမ်ဳိးသမီး အတိုင္ပင္ခံအယ္ဒီတာမ်ား၊ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာ အယ္ဒီတာမ်ား ထားရွိသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ယုဝတီ ဂ်ာနယ္တြင္ ‘ယုဝတီ ေလနီ’ ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ဟိုအေရး ဒီအေရး ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။ ျပည္တြင္းခရီးသြားေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း ေရးသားသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ အမ်ဳိးသမီးကေလာင္သစ္မ်ားကို စင္တင္ေပး၍ ယုဝတီဂ်ာနယ္တြင္ ဝတၳဳတို (၁ဝ) ပုဒ္ေရးသားေဖာ္ျပျခင္းခံရလွ်င္ ယုဝတီ ကေလာင္ရွင္ဘြဲ႔၊ ဝတၳဳတို (၂၅) ပုဒ္ ေရးသားေဖာ္ျပျခင္းခံရလွ်င္ ယုဝတီဘြဲ႕မ်ားကိုခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ ဒဂုန္ ခင္ခင္ေလး၏ ယုဝတီဂ်ာနယ္မွာ ၁၉၄၆ ခုမွ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္အထိ ယုဝတီႏွင့္ ယုဝတီ ကေလာင္ရွင္ဘြဲ႕ရ စာေရးဆရာမ (၅ဝ) ေက်ာ္ကို ေမြးထုတ္ႏုိင္ခဲ့သည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ၁၉၄၇ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာျပည္အမ်ဳိးသမီးကေလာင္အဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္၍ အဖြဲ႕ဥကၠ႒ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ အဖြဲ႕ရန္ပံုေငြအတြက္ ပန္းသစၥာ၊ ဓာတုကလ်ာ၊ မုဒုလကၡဏာ၊ ရတနာ့ဂုဏ္ရည္၊ ေျမႀကီးမွေရႊသီး၊ ရတနာေျမမွ ပညာအေမြျပဇာတ္တို႔ကို တင္ဆက္ခဲ့သည္။ ပန္သစၥာ ႏွင့္ဓာတုကလ်ာျပဇာတ္မ်ားကို ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးကိုယ္တိုင္ဒါရိုက္တာလုပ္ခဲ့သည္။ အဖြဲ႕ရန္ပံုေငြအတြက္တင္ဆက္ခဲ့သည့္ျပဇာတ္ မ်ားအားလံုးအတြက္အဖြဲ႕၏ နာယကဒဂုန္ခင္ခင္ေလးမွာ ဇာတ္တိုက္သည္မွအစ ကာေဌးရံု တြင္ စင္တင္ကျပသည္အထိ ေန႔စဥ္အေကြၽးအေမြး၊ အႀကိဳအပို႔၊ ထီးမူနန္းရာအသံုးအနႈန္း၊ ညြန္ၾကားျပသမႈမ်ားပါမက်န္ ႏွစ္စဥ္တာဝန္ ယူခဲ့သည္။ ျပဇာတ္မ်ားက ရရွိေသာဝင္ေငြျဖင့္ ဗိုလ္တေထာင္ဘုရားလမ္းတြင္ အသင္းအတြက္ တိုက္ေျမေနရာ ဝယ္ယူ ခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္ အမ်ဳိးသမီး ကေလာင္အဖြဲ႕ (၁၉၄၇ – ၆၂) မွ ကေလာင္ရွင္ဂ်ာနယ္ထုတ္ေဝျခင္း၊ ဝတၳဳတိုေဆာင္းပါး၊ ကဗ်ာၿပိဳင္ပြဲက်င္းပျခင္း၊ ေဒသႏၲရ ေလ့ လာေရးခရီးထြက္ျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

၁၉၅ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးတို႔ေမာင္ႏွံသည္ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္ ေဘာင္ဒရီလမ္း (ဓမၼေစတီလမ္း)၊ အမွတ္ ၂၅၃ ရွိ သံုးဧကက်ယ္ဝန္းေသာ ေျမကြက္ေပၚရွိ ႏွစ္ထပ္တိုက္အိမ္ႀကီးကိုဝယ္ယူ၍ ‘ဗမာ့ေခတ္’ ဗိမာန္သစ္ႀကီးတို႔ကို ထူေထာင္ခဲ့ေလသည္။

ထို႔ေနာက္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးႏွင့္ မိုးႀကိဳးဦးအုန္းခင္တို႔သည္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔ေၾကာင့္ စိတ္သေဘာထားျခင္း မတိုက္ဆိုင္ၾကေတာ့သျဖင့္ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ လမ္းခြဲခဲ့ၾကသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ဗမာ့ေခတ္သတင္းစာကို ၁၉၆၁ ခု၊ မတ္လ ၃၁ ရက္ေန႔အထိ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ဗမာ့ေခတ္သတင္းစာတိုက္ကို ၁၉၆၁ ခု၊ ဧျပီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ပိတ္လိုက္ရေသာအခါ အမွတ္ ၃၊ ကိုယ့္မင္း ကိုယ္ခ်င္းလမ္း၊ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္တြင္ ၁၉၆၁ ခု၊ ေမလ (၁) ရက္ေန႔၌ ယုဝတီသတင္းစာကို ဦးစီး ထုတ္ေဝခဲ့ျပန္သည္။ ယုဝတီသတင္းစာတြင္ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ပင္တိုင္ေဆာင္းပါးမ်ားေရးသည္။ ယင္းသတင္းစာ၌ပင္ ‘ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ’ ကိုယ္ေရး အတၱဳပၸတၱိကို အခန္းဆက္ေရး၍ ‘အာေကာင္နီ’ ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ရုပ္ရွင္ေဝဖန္ေရးေဆာင္းပါးမ်ားကို ပင္တိုင္ေရးသား ခဲ့သည္။

ယုဝတီသတင္းစာသည္ ကုန္က်စရိတ္စက မ်ားျပားလြန္းလွေသာေၾကာင့္ ယုဝတီသတင္းစာကို ၁၉၆၄ ခု၊ ဇန္နဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔တြင္ ပိတ္ လိုက္ရေလသည္။

ထို႔ေနာက္ ၁၉၆၉ ခု၊ ဧျပီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ တစ္လ (၂) ႀကိမ္ထုတ္ (Bi-Weekly) ‘ယုဝတီဂ်ာနယ္’ ကို ဆက္လက္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ (ယုဝတီဂ်ာနယ္ကို ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး ကြယ္လြန္သြားျပီးေနာက္ တူမျဖစ္သူ ေဒၚတင္တင္မက ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ ဆက္လက္ထုတ္ေဝသည္။)

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ျမန္မာစာအဖြဲ႕တြင္လည္း ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ အစိုးရလက္ထက္တြင္ အမႈထမ္းရြက္ခဲ့သည္။

ျပည္ပသာမက ျပည္တြင္း၊ နယ္ျခားေဒသမက်န္ ကေလာင္ရွင္အမ်ားႏွင့္ ေဒသႏၲရဗဟုသုတအတြက္ လွည့္လည္ၿပီး ေဆာင္းပါးအေစာင္ေစာင္ ေရးသား ခဲ့သည္။ ေရာက္ရာအရပ္၌ ဘုရား၊ ပုထိုး၊ ေက်ာင္းဇရပ္၊ ဓာတ္မီး၊ အင္ဂ်င္ ေရစုပ္စက မ်ားလွဴျခင္း၊ ရွင္အပါးတစ္ရာျပဳျခင္း စေသာကုသိုလ္ဒါနမ်ား ျပဳခဲ့ေပသည္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ သူ၏လက္ဝတ္ရတနာမ်ားကို ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ ငွက္ျမတ္နားေပၚတြင္ ရတနာပန္းခိုင္အျဖစ္ လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ အမရပူရ ပုထိုးေတာ္ႀကီး၊ မႏၲေလး ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးႏွင့္ ေပါင္းတည္ ေရႊေက်ာင္းေဆာင္ေစတီ၊ ျပည္ဆုေတာင္းျပည့္ဘုရား၏ ထီးေတာ္မ်ားလည္း တင္လွဴခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ လိပ္ကြၽန္းႏွင့္ ငပလီ၌လည္း ေစတီတည္ခဲ့ၿပီး မံုရြာ၊ ျပည္၊ ပ်ဥ္း မနား၊ ပုပၸါး၊ ဇင္းက်ဳိက္၊ သထံု၌ ဓါတ္မီးစက္မ်ားလည္း လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ ေရႊတိဂံုရွိ မဟာေဗာဓိတန္ေဆာင္းႏွင့္ ဓါတ္ေလွကားကိုလည္း ရက္ရက္ေရာေရာလွဴခဲ့သည္။ ငပလီ ခရုမ်ဳိးစံုကို ပုလဲရည္သုတ္၍ ၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္အျဖစ္ ပထမဦးဆံုး ျခယ္လွယ္တီ ထြင္လွဴဒါန္းခဲ့သည္။

ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ၁၁၉ ၊သိမ္ျဖဴလမ္းတြင္ ေျမးမ်ားႏွင့္အတူ ေနထိုင္ရင္း ၁၉၈၁ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၃ ရက္ညေန ၆ း ၃ဝ နာရီတြင္ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္ခဲ့သည္။

စာေပမိခင္ႀကီး ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးသည္ ဝတၱဳရွည္ ၃ဝ ေက်ာ္၊ ဝတၱဳတို ၇ဝဝ ေက်ာ္၊ ေဆာင္းပါးေပါင္း ၁ဝဝဝ ေက်ာ္၊ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ညြန္း ၁ဝ ပုဒ္၊ အမ်ဳိးသမီး အႏုပညာရွင္မ်ား (၁၉၄၈)၊ စာဆိုေတာ္ဝတၳဳႀကီး (၃) တြဲ(၁၉၅၂)၊ ကမၻာလွည့္ေဆာင္းပါးေပါင္းခ်ဳပ္ (၄) တြဲ (၁၉၅၄)၊ ျပည္ တြင္းေဆာင္းပါး ေပါင္းခ်ဳပ္ (၄) တြဲ (၁၉၅၅) ဝတၳဳညြန္႔ေပါင္း ၂ဝ အုပ္၊ ေမွာင္ဆရာမွတ္တမ္းဝတၳဳ (၁၅) အုပ္၊ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ အတၳဳပၸတၱိ (၁၉၆၁)၊ ဝက္မစြက္ၿမိဳ႕စားမင္းႀကီး၏ အတၳဳပၸတၱိႏွင့္ စာေပမ်ား (၁၉၇၅)၊ ျမဝတီစာစုႏွင့္ သီခ်င္းစု (၁၉၇၅)၊ ကြၽန္းဦးတည့္ သန္လ်က္ခံု (၁၉၇၇)၊ ရတနာပံု၏ နိဒါန္းႏွင့္ နိဂံုး (၁၉၇၉) တို႔ ျဖစ္သည္။

ရည္ညႊန္း
၁။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၊ ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ (၁၉၆၁)။
၂။ မင္းယုေဝ၊ “ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးႏွင့္စာဆိုေတာ္”၊ စပယ္ျဖဴမဂၢဇင္း၊ ၁၉၈၅ ခု၊ ဇန္နဝါရီလ။
၃။ ေက်ာ္သန္းျမင့္ (ဗန္းေမာ္)၊ “သမိုင္းျဖစ္စဥ္ထဲက ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး”၊ရနံ႔သစ္မဂၢဇင္း ၊ ၂ဝဝ၂ ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ။
၄။ ေစာမံုညင္း၊ “ကေလာင္မိခင္ႀကီး၏ ေနာက္ဆံုးခရီး”၊ ေငြတာရီ မဂၢဇင္း(၁၉၈၁ ခု၊ ေအာက္တိုဘာလ) စာ ၆၁ – ၆၄။

---

သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ