>
ႏုိ၀င္ဘာ ၁၀၊ ၁၁
မိေက်ာင္း ညႇဳိ႕လႈပ္
ျငင္း လက္ခုပ္လည္း”
ေနမိ ဘုံခန္းပ်ဳိ႕
ရွင္အဂၢသမာဓိ
ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၈၄၁ – ၉၁၄)
ျမန္မာ့႐ုိးရာ မိေခ်ာင္းတူရိယာက ႀကိဳးသုံးေခ်ာင္းတပ္ထားၿပီး လက္ခတ္နဲ႔တီးရတဲ့ တူရိယာျဖစ္ပါတယ္။ မိေက်ာင္းတကုိယ္လုံးပုံကုိ ပိေတာက္သား သစ္သားထြင္း ပန္းပု႐ုပ္လုံးျဖစ္ေစ၊ စစ္စီးသား႐ုိးကုိင္ၿပီး သားေရးနဲ႔က်က္ထားတဲ့ သစ္သားကုိယ္ထည္မွာ မိေက်ာင္းေခါင္းနဲ႔ အၿမီးပုံကုိတပ္လုိ႔ျဖစ္ေစ ထုလုပ္ထားပါတယ္။
သစ္သားထြင္း မိေက်ာင္း တူရိယာသီေႂကြး ညႇင္းေစာင္း
မိေက်ာင္း စည္းဆုပ္”
ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္ ဓမၼရာဇိက ဘုရားနံရံ မင္စာ လကၤာ
အေနာက္ဖက္လြန္မင္း လက္ထက္
အင္း၀ေခတ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၆၇ – ၉၉၀)
ဒီကေန႔ မြန္႐ုိးရာတီး၀ုိင္းေတြမွာ Kyam လုိ႔ေခၚတဲ့ မိေက်ာင္းတူရိယာကုိ သုံးစြဲေနဆဲျဖစ္ေပမယ့္ ျမန္မာ႐ုိးရာတီး၀ုိင္းေတြမွာေတာ့ အသုံးမရွိ ေတာ့သေလာက္ပဲမုိ႔ ျမန္မာျပည္ထဲမွာေတာင္ မိေက်ာင္းတူရိယာရဲ႕အသံကုိ ၾကားဖူးတဲ့သူ နည္းပါးလာပါၿပီ။
မိေက်ာင္းတူရိယာ (Kyam) နဲ႔ လျခမ္းပုံ ေၾကးေနာင္ (Bat Kine)
မိေက်ာင္းတူရိယာရဲ႕အသံထြက္က ျမန္မာ့႐ုိးရာ ႀကိဳးတပ္တူရိယာ ေစာင္းေကာက္နဲ႔ ေစာင္းဆရာႀကီး ေစာင္းဦးဘသန္း တီထြင္တဲ့ ၁၆ ႀကိဳး တပ္ ေစာင္းျပားေတြနဲ႔ မတူ႐ုံမကပဲ ေစာင္းတီးကြက္ ဟန္ပန္ေတြနဲ႔လည္း ကြာျခားပါတယ္။ မိေက်ာင္းတူရိယာရဲ႕အသံက တေယာလုိ ပြတ္ဆြဲတဲ့ အသံရွည္မ်ဳိးမဟုတ္ေပမယ့္ လက္ခတ္ကုိ အသြားအျပန္ခတ္ၿပီး ခပ္သြက္သြက္တီးတဲ့ လက္ကြက္ေတြ ပါတာေၾကာင့္ ျမန္မာ့ေမြး စား ႀကိဳးတပ္တူရိယာေတြျဖစ္တဲ့ ဒုံမင္း၊ မယ္ဒလင္၊ ဘင္ခ်ဳိ၊ ဗ်ပ္ေစာင္း၊ ျမန္မာဂီတာေတြနဲ႔လည္း သိသိသာသာ ကြဲျပားပါတယ္။
ေအာင္းကေလးတျခား၊ ပတၱလားႏွင့္
လက္ဖ်ားသံေႏွာ၊ တေယာ ဟူသည္
ေျခာက္မည္ ၿငိမ့္မ်ဳိး”
နာရဒပ်ဳိ႕
မုံေရြးဆရာေတာ္
(ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၂၈ – ၁၁၉၆)
ျမန္မာ၊ မြန္ ေထာင္တေယာ (Graw)
ျမန္မာဒုံမင္း
ျမန္မာ မယ္ဒလင္ (Mandolin)
ျမန္မာဘင္ဂ်ဳိ (banjo)
ျမန္မာဂီတာ (slide guitar)
ဗ်ပ္ေစာင္း (မူလ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ ဇာတိ)
ျမန္မာ့ မိေက်ာင္းတူရိယာ
စုမာၾတ၊ ဂ်ားဗား၊ ဖိလစ္ပုိင္ကြၽန္းစု၊ ထုိင္းလင္း၊ ကေမာၻဒီးယား၊ ျမန္မာ အစရွိတဲ့ အာရွႏုိင္ငံေတြမွာ မိေက်ာင္းတူရိယာ မ်ဳိးႏြယ္အုပ္စု၀င္ ဆင္တူ တူရိယာေပါင္း အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ႀကိဳးနဲ႔ လက္ကြက္အေရအတြက္ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ နာမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိၾကေပမယ့္ အေျခခံပုံစံကေတာ့ ခပ္ဆင္ဆင္တူၾကတဲ့ မိေက်ာင္းပုံစံေတြခ်ည္းပါပဲ။
ေသာ့သီးေတြကုိ မိေက်ာင္းေခါင္းဖက္မွာထားတဲ့ ပုံစံကြဲ မိေက်ာင္းတူရိယာ
အာရွႏုိင္ငံေတြက မိေက်ာင္းဆင္တူ တူရိယာမ်ား
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ မိေက်ာင္းတူရိယာကုိ ပ်ဴေခတ္ကတည္းက သုံးစြဲေနၾကတယ္လုိ႔ ေျပာႏုိင္စရာ မွတ္တမ္းရွိပါတယ္။ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၈၀၁ – ၈၀၄ ခုႏွစ္၊ ၉ ရာစုႏွစ္အတြင္း တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ “တန္” မင္းဆက္ (T’ang Dynasty) အုပ္စုိးေနစဥ္တုန္းက ခ်စ္ၾကည္ေရး ဂီတ ေဖ်ာ္ေျဖမႈတခုအတြက္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကုိ ခရီးသြားခဲ့ၾကတဲ့ ၿဂီေကၡၾတ (သီရိေခတၱရာ) ပ်ဴ တူရိယာရွင္ေတြနဲ႔ တူရိယာအေၾကာင္း ေခတ္ၿပိဳင္ တ႐ုတ္မွတ္တမ္းတခု ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ အဲဒီေခတ္က မိေက်ာင္းတူရိယာမွာ ႀကိဳး ၁၈ ေခ်ာင္းပါတယ္လုိ႔လည္း မွတ္သားရပါတယ္။ ဒီကေန႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ သုံးစြဲေနတဲ့ ႀကိဳးတပ္တူရိယာ (Guzheng) ပုံစံမ်ဳိးပဲလားလုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကည့္ရပါတယ္။
ႀကိဳးတပ္တူရိယာ Guzheng (တ႐ုတ္ျပည္)
ျမန္မာ့မိေက်ာင္း တူရိယာက ႀကိဳးသုံးေခ်ာင္းကုိ က်စ္ထားတဲ့ ပုိးႀကိဳးေတြနဲ႔လုပ္ပါတယ္။ လက္ႏွိပ္ကြက္ေတြကိုေတာ့ သစ္သားတုံးငယ္ေတြ၊ သတၱဳ၊ ဆင္စြယ္ ပစၥည္းအမ်ဳိးစုံသုံးပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ လက္ႏွိပ္ကြက္ ၆ ကြက္ပါေလ့ရွိပါတယ္။ ႀကိဳးသုံးေခ်ာင္းဆုိေတာ့ ၁၈ ကြက္ေပါ့။ ႀကိဳး ၃ ႀကိဳးကုိ အလြတ္တီးသံ ၃ သံပါဆုိရင္ ဆုိေတာ့ စုစုေပါင္း ၂၁ သံ ထြက္ပါတယ္။ လက္ႏွိပ္ကြက္ ၁၁ ကြက္ပါရင္ေတာ့ စုစုေပါင္း ၃၆ သံ ထြက္ပါတယ္။
ညာလက္က လက္ညႇဳိး၊ လက္မနဲ႔ျဖစ္ေစ၊ လက္ခတ္နဲ႔ျဖစ္ေစ၊ တီးခတ္ၿပီး ဘယ္လက္က လက္ေခ်ာင္းေတြနဲ႔ လက္ႏွိပ္ကြက္ေတြအေပၚမွာ ႀကိဳးေတြကုိ ေထာက္ၿပီး တီးတယ္လုိ႔ မွတ္သားရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ေစာင္း၊ တေယာတုိ႔နဲ႔ မတူတဲ့ သီးျခား ဟန္ပန္ တီးကြက္ေတြရွိပါတယ္။
မိေက်ာင္းေခါင္းကုိ တီးတဲ့သူရဲ႕ ညာဖက္မွာထားၿပီး တီးပါတယ္။ တီးတဲ့သူနဲ႔ အနီးဆုံးႀကိဳးက ၄ ေပါက္ ေအာက္သံ (အသံနိမ့္)၊ အလည္ႀကိဳးက ၁ ေပါက္သံမွန္၊ ေနာက္ဆုံးႀကိဳးက သံစဥ္တခုျမင့္တဲ့ ၄ ေပါက္သံထားၿပီး တီးၾကပါတယ္။ ၅ ေပါက္၊ ၁ ေပါက္သံမွန္၊ ၅ ေပါက္ ညႇိၿပီး တီးတာလည္းရွိေၾကာင္း မွတ္သားရပါတယ္။
မိေက်ာင္းတူရိယာက ႀကိဳးသုံးေခ်ာင္းနဲ႔ ႀကိဳးညႇိတဲ့ ေသာ့သီး ဒလက္ေတြ
ေစာင္းဆရာႀကီး ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးက ေစာင္းကုိ စၿပီးမတီးခင္ မိေက်ာင္းအတီးမွာလည္း ထူးခြၽန္သူတဦးပါ။ မင္းတုန္းမင္းႀကီး လက္ထက္ ေရွ႕ေတာ္ေျပးတီး၀ုိင္းမွာ ေစာင္းဆရာႀကီး ေမာင္ေမာင္သုိက္ ေစာင္းတီးေနစဥ္က ေမာင္ေမာင္ႀကီးက မိေက်ာင္း တီးပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ေမာင္ေမာင္ႀကီးက ေစာင္းကုိ ေျပာင္းတီးပါတယ္။
သီေပါမင္းလက္ထက္ေရာက္ေတာ့ ေဒ၀ဣႏၵာဘြြဲ႕ ရပါတယ္။ သီေပါမင္းရဲ႕ ေရွ႕ေတာ္ေျပးတီး၀ုိင္းမွာ ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးက ေစာင္၊ ကြမ္းဖုိးထိန္း ဦးမႈိက တေယာတီးၾကပါတယ္။ ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးက မိေက်ာင္းအတီးကေန ေစာင္းကုိေျပာင္းတီးသူဆုိေတာ့ ေစာင္းတီးတဲ့အခါ လက္ညႇဳိးတီးခ်က္ေတြ သိပ္ေကာင္းပါသတဲ့။
ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီး
ေနမ်ဳိးဗလေက်ာ္သူဘြဲ႕ရ ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါက မိေက်ာင္းတီးနည္းပညာကုိ မိခင္ ေဒၚမမေလးနဲ႔ အမ ေဒၚသီတုိ႔ဆီက ဆက္ခံတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ရတနာဂီရိေရာက္ေနတဲ့ သီေပါမင္းရဲ႕ သမီးေတာ္ေတြ နားထြင္းမဂၤလာပြဲကုိ ေစာင္းဆရာႀကီး ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးနဲ႔ ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါတုိ႔အဖြဲ႕က ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၁၁ အတြင္းမွာ သြားေရာက္ ေဖ်ာ္ေျဖခဲ့ၾကတယ္။ ရတနာဂီရိမွာ ေစာင္းဆရာႀကီး ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ ႀကီး တီးတဲ့ ေစာင္းလက္သံရဲ႕ ဖမ္းစားမႈကုိ ခံရၿပီးကတည္းက ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါလည္း ေစာင္းပညာကုိ အိတ္သြန္ဖာေမွာက္ “ကႀကီး” ကေန “အ” အထိဆုိသလုိ ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးထံမွာ တပည့္ခံၿပီး သင္ၾကားခဲ့တယ္။ ေဒ၀ဣႏၵာ ေမာင္ေမာင္ႀကီးဆီက မိေက်ာင္းတီး နည္းပညာကုိပါ ထပ္ေလာင္းရရွိခဲ့ပါတယ္။
ေနမ်ဳိးဗလေက်ာ္သူ ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါ
ေစာင္းပညာကုိ ပုိင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္ တတ္ကြၽမ္းလာတဲ့အခါမွာ ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါက တပည့္ေတြကုိ ဆုိင္းပညာေရာ၊ ေစာင္းပညာပါ သင္ၾကားေပး ခဲ့တယ္။ လက္သင္တပည့္ေတြ ေစာင္းတီးၾကတဲ့အခါ ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါက အဲ့ဒီတီးလုံး တီးကြက္ေတြကုိ မိေက်ာင္းနဲ႔ လုိက္လုိ႔ ထိန္းေက်ာင္း ၿပီး တီးေပးေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္ကုိ ေထာက္ထားရရင္ မိေက်ာင္းတူရိယာရဲ႕ တီးကြက္ေတြက ျပည္ေတာ္ျပန္၊ ပုလဲ၊ ေအာက္ျပန္၊ ညႇင္းလုံး၊ ျမင္စုိင္း၊ ဒူရက၊ ေျခာက္သြယ္ညႊန္႔ စတဲ့ အသံစဥ္အမ်ဳိးစုံနဲ႔တီးတဲ့ ေစာင္းတီးကြက္ေတြကုိ မယွဥ္ၿပိဳင္ႏုိင္ရင္ေတာင္မွ အနီးစပ္ဆုံးေရာက္ေအာင္ေတာ့ ထပ္ခ်ပ္ကပ္ၿပီး လုိက္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆုိရပါလိမ့္မယ္။
ျမန္မာ့ပန္တ်ာေက်ာင္း၊ ဂီတသင္တန္းက ေစာင္းနဲ႔ မိေက်ာင္းေရႊနင္းေနာင္းႏွင့္
မိေက်ာင္း ၿပိဳင္ေဆာ္
ျပည္ေတာ္ပုလဲ
ေအာက္ျပန္ ႏႊဲလ်က္”
ဖလိက၀ိမာန၊ ေနမိ ဘုံခန္းပ်ဳိ႕
ရွင္အဂၢသမာဓိ
(ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၄၁ – ၉၁၄)
အထူးေက်းဇူးတင္စြာနဲ႔ ကုိးကားျခင္း
(၁) ေနမိ ဘုံခန္းပ်ဳိ႕၊ ရွင္အဂၢသမာဓိ၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဗုဒၶဘာသာအဖြဲ႕ပုံႏွိပ္တုိက္ – ၁၉၇၁
(၂) မဟာဂီတ ပ၊ ဒု၊ တ -တြဲ ေပါင္းခ်ဳပ္၊ ႏုိင္ငံေတာ္မူ၊ ပဥၥမအႀကိမ္၊ ဒီဇင္ဘာလ၊ – ၁၉၉၇
(၃) ဂီတ၀ိေသာဓနီက်မ္း၊ ေမာင္ေမာင္လတ္၊ ဆဌမအႀကိမ္ ပုံႏွိပ္၊ ေမလ ၁၉၉၄
(၄) ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း၊ အပုိင္း – က၊ အတြဲ – ၉၊ ၁၉၆၄
(၅) ျပည္သူခ်စ္ေသာ အႏုပညာသည္မ်ား၊ လူထုေဒၚအမာ၊ ေမလ – ၁၉၆၄
(၆) ျမန္မာ့မဟာဂီတ၊ လူထုေဒၚအမာ၊ ဇြန္လ – ၁၉၉၄
(၇) http://orgs.usd.edu/nmm/EasternAsia/2618CrocodileZither/Zither2618.html
(၈) www.wikipedia.org
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
