Maung Yin Nga Tay – Articles

ဒီကေန႔ကာလမ်ားမွာေတာ့ ဒီေန႔ဂ်ဴလိုင္ဆယ့္ေလးရက္က ၿပင္သစ္တနံတလွ်ား အမ်ားၿပည္သူေတြ အလုပ္ပိတ္တဲ့ ရက္တရက္အၿဖစ္ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ လူတိုင္းလိုလို မွတ္မွတ္ရရ ၿဖစ္ၾကတဲ့ေန႔ပါဘဲ၊ ေနာက္တခုကေတာ့ ပါရီၿမိဳ႕ရဲ႕ အဓိက လမ္းမႀကီးၿဖစ္တဲ့ ေရွာင္ေဇလီေဇ လမ္းမႀကီးတေလွ်ာက္မွာ လမ္းေတြပိတ္ၿပီး စစ္ေရးၿပ စစ္ခ်ီတက္ပြဲ အခမ္းအနားကို အႀကီးအက်ယ္လုပ္ၿပီး ၿပင္သစ္ႏိုင္ငံပိုင္ တယ္လီေဗးရွင္းေတြကလည္း တိုက္ရိုက္ထုတ္လႊင့္ ၿပသတာကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ဒီေန႔ဒီရက္ေရာက္ ရွိလာရင္ ၿမင္ေတြ႕ၾကရစၿမဲပါ၊ ဒီေန႔ရက္ကို ဒီကေန႔မွာေတာ့ ၿပင္သစ္ၿပည္ႀကီးရဲ႕ La fête nationale française အမ်ိဳးသားေန႔ရယ္လို႔ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္၊ အမ်ိဳးသားေန႔အၿဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး စစ္ခ်ီစစ္တက္အခမ္းအနားေတြကို အႀကီးအက်ယ္လုပ္လာခဲ့တဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ေမာင္ရင္ငေတတို႔လို သမိုင္းေနာက္ခံ အခ်က္ေတြကို ေသခ်ာမသိတဲ့သူ အမ်ားစုကေတာ့ စစ္ေရးၿပပြဲေန႔တေန႔အၿဖစ္ အေပၚယံနားလည္ ထားခဲ့ၾကပါတယ္၊ တခ်ိဳ႕ေတြကလည္း ဘာစတီးအက်ဥ္းေထာင္ႀကီးနဲ႔ အဓိက ပတ္သက္ေနလို႔ Bastille Day လို႔လည္း လြယ္လြယ္ကူကူ ေခၚေနေရးေနၾကပါတယ္၊

ဘာစတီးအက်ဥ္းေထာင္ႀကီးကို Charles V de France ရွားလ္ဘုရင္ ၄  (၁၃၃၈-၁၃၈၀) ၿပင္သစ္ ဘုရင္အၿဖစ္ အုပ္စိုးေနတဲ့ ၁၃၆၄ ခုကေန ၁၃၈၀ ခုအတြင္း အဂၤလိပ္ေတြရဲ႕ ရန္ကေန ကာကြယ္ဖို႔  ၁၃၇၀ ခုႏွစ္မွာ စတင္ၿပီး ခံတပ္ႀကီးအၿဖစ္ တည္ေဆာက္ခဲ့တာပါ၊ အဂၤလိပ္နဲ႔ၿပင္သစ္တို႔ရဲ႕ ႏွစ္တရာ စစ္ပြဲကာလအတြင္း တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဒီဘာစတီးခံတပ္ႀကီးကို ၁၄ ရာစု ၁၅ ရာစု အတြင္းမွာေတာ့ ၿပင္သစ္ဘုရင္တို႔ရဲ႕ အေၿမာက္ေသနတ္လက္နက္ေတြ ထုတ္လုပ္ရာသိမ္းဆည္းရာ လက္နက္တိုက္ အၿဖစ္၎ ၁၅ ရာစု ေနာက္ပိုင္းမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အက်ဥ္းသားမ်ား ထားရွိရာ အက်ဥ္းေထာင္ႀကီး အၿဖစ္၎ အသံုးၿပဳခဲ့ ၾကတာပါ၊ Louis XVI de France လူဝီ ၁၆ (၁၇၅၄-၁၇၉၃) ၿပင္သစ္ဘုရင္ အၿဖစ္ အုပ္စိုးေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ၿဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလ (၁၇၈၉-၁၇၉၉) မွာေတာ့ ဒီဘာစတီးအက်ဥ္းေထာင္ႀကီးကို ၿပင္သစ္ၿပည္သူလူထုေတြက ဖ်က္စီးပစ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ဘုရင္စံနစ္ကို ပထမဆံုးအႀကိမ္ အဆံုးသတ္ ရပ္တန္႔ေစခဲ့တာပါ၊ ၁၇၈၉ ခုႏွစ္ ဆယ့္ေလးရက္ ဂ်ဴလိုင္လမွာ အေထြေထြ မေက်နပ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ခဲ့တဲ့ ၿပင္သစ္ၿပည္သူလူထုႀကီးက ဘာစတီး အက်ဥ္း ေထာင္ႀကီးကို ဖ်က္စီးႏိုင္ခဲ့ေပမဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ အာဏာအရပ္ရပ္ကိုေတာ့ ခ်က္ၿခင္း ရပ္စဲႏိုင္ခဲ့ၿခင္း မရွိေသးပါဘူး၊ ဘာစတီးေထာင္ပ်က္တဲ့ေန႔ အထိမ္းအမွတ္အၿဖစ္ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ႏွစ္ပတ္လည္အခမ္းအနား ၿပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ေသာ ၁၇၉၀ ၿပည့္ႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ ဆယ့္ေလးရက္ေန႔မွာေတာ့ ပြဲက်င့္ပရာေနရာ ယခုေခတ္  အီဖယ္ေမွ်ာ္စင္ ေနရာအနီးက Champ-de-Mars ၿမက္ခင္းၿပင္က်ယ္ ရွိရာကို ဘုရင္ႀကီး လူဝီ ၁၆ လည္း တက္ေရာက္ခဲ့ပါေသးတယ္တဲ့၊ အဲဒီတုံးကေတာ့ အမ်ိဳးသားေန႔ လို႔ေတာ့ မေခၚခဲ့ၾကေသးဘဲ Fête de la Fédération လို႔သာ ေခၚေဝၚခဲ့ၾကပါတယ္၊ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္ ေရာက္ရွိေတာ့မွသာ ၿပင္သစ္အမ်ိဳးသားေန႔အၿဖစ္ တရားဝင္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတာပါ၊

ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလဟာ ဘာစတီးေထာင္ကို မဖ်က္စီးႏိုင္ေသးတဲ့ ေမလ ငါးရက္ ၁၇၈၉ ခု ကေနၿပီး စတင္ခဲ့တယ္လို႔ မွတ္ယူထားၾကၿပီး စစ္ဘုရင္ႀကီးအၿဖစ္ တေၿဖးေၿဖး နာမည္ႀကီးလာတဲ့ Napoléon Bonaparte ပထမနပိုလီယံ (၁၇၆၉-၁၈၂၁) ဦးေဆာင္ကာ Coup d’État ဟုေခၚေသာ စစ္အာဏာသိမ္းခဲ့တဲ့ ႏိုဝင္ဘာကိုးရက္ ၁၇၉၉ ခုႏွစ္အထိ ဆယ္ႏွစ္ၾကာၿမင့္ခဲ့ပါတယ္၊

ဘာစတီးကို ၿပည္သူလူထုရဲ႕အားနဲ႔ ၿဖိဳခ်ဖ်က္စီးခဲ့ၿပီးေနာက္ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္အၾကာမွာ ၿပင္သစ္ၿပည္သူ ၿပည္သားေတြဟာ သူတို႔ မုန္းတီးလွတဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ႀကီးကို သူလိုအာဏာပိုင္ ဘုရင္ေတြ တီထြင္ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ La Guillotine ေခၚ ေခါင္းၿဖတ္စက္ႀကီးနဲ႔ဘဲ လူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္မွာ လက္စားၿပန္ေၿခ ေခါင္းၿဖတ္ခြင့္ရခဲ့ပါေတာ့တယ္၊ အဲဒီေနရာကေတာ့ ပါရီၿမိဳ႕လယ္ေခါင္ လုဗ္ဖ္နန္းေတာ္ေဟာင္းႀကီး အနီးမွာတည္ရွိပါတယ္၊ လူဝီ ၁၅ ဘုရင္ ေခတ္ေကာင္းစဥ္က La place Louis XV လူဝီ ၁၅ ရင္ၿပင္ လို႔ေခၚဆိုခဲ့ၾကၿပီး  ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ေခတ္ေရာက္ေတာ့ La place de la Révolution ရင္ၿပင္၊ ၁၈၃၆ ခုႏွစ္မွာ အီဂ်စ္ၿပည္က အႏိုင္က်င့္ၿပီး သယ္မလာခဲ့တဲ့ မူရင္း အီဂ်စ္အမည္ Obélisque de Louxor ေခၚ ၿပင္သစ္လို ကြန္းေကာ့ဒ္လို႔အမည္တြင္တဲ့ ေက်ာက္တိုင္ဆိုက္ထူထားတဲ့ La place de la Concorde လို႔ ယေန႔တိုင္ေအာင္ ေခၚဆိုေနၾကတဲ့ ရင္ၿပင္က်ယ္ ေနရာပါဘဲ၊ (တရားဝင္ကေတာ့ အီဂ်စ္ေတြက ၿပင္သစ္ကို အဲဒီေက်ာက္တိုင္ကို လက္ေဆာင္အၿဖစ္ ေပးလိုက္တာလို႔ ဆိုၾကပါတယ္၊ သက္တမ္း ႏွစ္ေပါင္း သံုးေထာင္ေက်ာ္ၿပီလို႔ ခန္႔မွန္း ထားၾကတဲ့ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၂၃၀ ေက်ာ္ေလးၿပီး ၂၃ မီတာရွည္တဲ့ ဒီေက်ာက္တိုင္ႀကီးကို မက်ိဳးမပဲ့ဘဲ ပါရီသို႔ေရာက္ရွိလာေအာင္ သယ္ခဲ့ရတာ အေတာ္ကိုဘဲ ခက္ခဲလွပါတယ္တဲ့၊ အဲဒါမ်ိဳးေက်ာက္တိုင္ ႏွစ္ခုသယ္ခဲ့တာ အေသးတခုကိုေတာ့ ဆိုရွယ္လစ္သမတ ဖရန္ဆြာမီထေရာင္းလက္ထက္ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ဝန္းက်င္မွာ တရားဝင္ၿပန္လည္ ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္တဲ့၊) အဲဒီ ေက်ာက္တိုင္ကို စိုက္ထူထားရာ ေနရာမွာ ၁၇၉၃ ခုႏွစ္ ဂ်န္နဝါရီလ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရက္ေန႔မွာ အသက္ ၃၈ ႏွစ္ အရြယ္သာရွိေသးတဲ့ လူဝီ ၁၆ ဘုရင္ကို သူ႔အရင္ ဘုရင္ အဆက္ဆက္က သူတို႔လို ဘုရင္ေတြကို အာခံပုန္ကန္ခဲ့သူမ်ားအား ေသဒဏ္အၿပစ္ ေပးခဲ့ရာတြင္ အသံုးၿပဳခဲ့ေသာ ေခါင္းၿဖတ္စက္နဲ႔ ၿပန္လည္ ေခါင္းၿဖတ္သတ္ခဲ့တာပါ၊ အဲဒီလို ဘာစတီးေထာင္ဖ်က္ လူဝီဘုရင္ကို ၿဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ၿပီး ပထမၿပင္သစ္သမတႏိုင္ငံ ဆိုတာကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္၊ ၿပင္သစ္ ပထမႏိုင္ငံေတာ္ကာလဟာ ၁၇၉၂ ခုကေန ၁၈၀၄ ခုႏွစ္ထိ ၁၁ ႏွစ္ ၇ လ ၂၇ ရက္ႀကာၿမင့္ခဲ့တယ္ ဆိုေပမဲ့ ပထမပိုင္းမွာသာ အမ်ိဳးသားညီလာခံလိုမ်ိဳးၿပဳလုပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘုတ္အဖြဲ႕ဖြဲၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ ခဲ့ေပမဲ့ ၁၇၉၉ ႏိုင္ဝင္ဘာ ကိုးရက္ေန႔ကစၿပီး စစ္ဘုရင္ နပိုလီယံက စစ္အာဏာသိမ္း အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တာ မ်ိဳးပါ၊ ၁၈၀၄ ခုႏွစ္ နပိုလီယံကသူ႔ကိုယ္သူ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ဘဝကေန စစ္ဘုရင္ႀကီးအၿဖစ္ေၿပာင္းလည္း ေခၚဆိုေစခဲ့ၿပီးေနာက္ ပထမၿပင္သစ္သမတႏိုင္ငံေခတ္ ဆံုးခန္းတိုင္ခဲ့ပါတယ္၊

လူဝီ ၁၆ ရဲ႕ ဘုရင့္မိဖုရားႀကီးၿဖစ္သူ ၾသစႀတီးယားမင္းသမီးေလး Marie-Antoinette d’Autriche မာရီအန္တြမ္းနက္ (၁၇၅၅-၁၇၉၃) ကိုေတာ့ လူဝီ ၁၆ နဲ႔အတူတူ တခ်ိန္တည္းတၿပိဳက္နက္တည္း မသတ္ခဲ့ေသးဘဲ ေနာက္ထပ္ဆယ္လခန္႔အၾကာ ေအာက္တိုဘာ ၁၆ ရက္မွာမွ အဲဒီေက်ာက္တိုင္ ေနရာမွာဘဲ ေခါင္းၿဖတ္စက္နဲ႔ ေခါင္းၿဖတ္သတ္ခဲ့တာပါ၊ အဲဒီအခ်ိန္အခါမွာ အဲဒီလို ေခါင္းၿဖတ္စက္နဲ႔

ေခါင္းၿဖတ္အသတ္ခံခဲ့ရသူေတြကေတာ့ လူဝီ ၁၆ ရဲ႕ ညီမအငယ္ဆံုးၿဖစ္သူ Princess Élisabeth of France နဲ႔ Madame du Barry တို႔လို ဘုရင့္အသိုင္းအဝိုင္းမွ ထင္ရွားသူမ်ားအၿပင္ Club des Jacobins အဖြဲ႔သား ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား ၿဖစ္ၾကတဲ့ ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း တေဒါင့္ တေနရာဆီမွာ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့ၾကတဲ့  အသိပညာရွင္ အတတ္ပညာရွင္ေတြ ၿဖစ္ၾကတဲ့ Maximilien de Robespierre, Georges Danton, Camille Desmoulins, Antoine Lavoisier, Louis Antoine de Saint-Just, ပထမဆံုး ၿပင္သစ္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူ Marie-Olympe de Gouges တို႔လည္း တၿပိဳင္နက္တည္းမွာလို ေခါင္းၿဖတ္အသတ္ခံခဲ့ရပါတယ္၊ အဲဒီအခ်ိန္က တည္ရွိခဲ့တဲ့ ေသမိန္႔ၿပစ္ဒဏ္နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ေခါင္းၿဖတ္ အသတ္ခံခဲ့ ရတာကေတာ့ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္မွာပါ၊ အဲဒီ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေခါင္းၿဖတ္သတ္မိန္႔ ေသမိန္႔ကို ၿပင္သစ္ဥပေဒမွာ ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊

အဲဒီလို ဘုရင္စနစ္ ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့တဲ့ ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးႀကီးၿဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပထမၿပင္သစ္သမတ ႏိုင္ငံကိုထူေထာင္ႏိုင္ေစခဲ့တဲ့ La Déclaration des droits de l’homme et du citoyen de 1789 ေခၚ လူသားနဲ႔ ႏိုင္ငံသားတို႔ရဲ႕ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေၾကညာႏိုင္ေစခဲ့တဲ့ ကနဦးအေၾကာင္းရင္းအစ ဘာစတီးေထာင္ပ်က္တဲ့ေန႔ကို ၁၈၈၀ ခုႏွစ္က စၿပီးေတာ့ ၿပင္သစ္အမ်ိဳးသားေန႔ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ က်င့္ပလာခဲ့တာ ဒီကေန႔အထိတိုင္ခဲ့ပါၿပီ။