ေမာင္လူေပ – ဆန္ဖရန္စစၥကို (၂) + (၃)
(မိုးမခ) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၅၊ ၂၀၁၉
ဒါေတြက အေရးမႀကီးလွ။ ၿမိဳ႕ေတာ္ဘဝေျပာင္းေတာ့ အနယ္နယ္ကလူေတြစံုသည္။ ေရႊတြင္းတူးသူေတြက ေရႊစေတြသယ္လာ၊ ေရာင္းခ်ၿပီးေငြရႊင္ေတာ့ သံုးျဖံဳးၾကသည္။ နယ္စံုက ဒုစ႐ိုက္သမားေတြေရာက္လာသည္။ တည္းခိုခန္းေတြအစီအရီေပၚလာသည္။ အေပ်ာ္မယ္ေတြ၊ ဇိမ္ခန္းေတြ၊ အရက္ဘားေတြ၊ အနွိပ္ခန္းေတြ၊ ေလာင္းကစားဝိုင္းေတြ လက္ညွိဳးထိုးမလြဲျဖစ္လာသည္။ လပ္စ္ေဗးဂတ္(Las Vegas) မရွိေသးခင္က ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္ ထိုၿမိဳ႕အလား စည္ကားခဲ့၏။ ေငြကိုသာေရလိုသံုးရင္ တျပည္လံုးမွာ လုပ္သမွ်တင့္တယ္ေပါ့။ ေရႊတူးသမားေတြအမ်ားစုကေတာ့ အေပ်ာ္အပါးေပါတဲ့ၿမိဳ႕မွာ ရလိုက္ သံုးလိုက္ ကုန္လိုက္ႏွင့္ပင္ လံုးပါးပါးၾကသည္ဟု ဆိုသည္။ စုမိေဆာင္းမိသူ အနည္းငယ္မွ်သာ။
ခ်မ္းသာဖို႔အာမခံခ်က္က အေတာ္ႀကီးေတာ့ အနယ္နယ္က ဆိုက္ေရာက္လာသည့္ ေလွသေဘာၤမွ သေဘာၤသားမ်ားလည္း ေရေပ်ာ္ဘဝကိုစြန္႔ခြာကာ ေရႊမိုင္းရွိရာဆီခရီးႏွင္ၾကသည္။ သေဘာၤသားမရွိေတာ့၍ ဆိပ္ကမ္းမွာေသာင္တင္ၿပီးက်န္ခဲ့သည့္သေဘာၤအစင္းေရ ငါးရာခန္႔အထိရွိခဲ့၏။ ထိုသေဘာၤမ်ားသည္လည္း ပင္လယ္ေကြ႕တဝိုက္ေက်ာက္ခ်ထားရင္း၊ စတိုခန္း၊ တည္းခိုခန္းစသည္ျဖင့္ ဘဝေျပာင္းၾကရသည္။
ေရႊဝယ္သူ၊ေရႊေရာင္းသူ၊ ေငြပို႔လိုသူေတြ စည္ကားလွေတာ့ ဘဏ္လုပ္ငန္းေတြ အေတာ္အဆင္ေျပၾကသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ နာမည္ေက်ာ္ဘဏ္ႀကီးမ်ားျဖစ္သည့္ Well Fargo, Bank of America စသည္တို႔သည္ ဆန္ဖရန္စစၥကိုမွာ စတင္တည္ေထာင္ၾကီးပြားခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ၁၈၇၀မွ ၁၉၀ဝျပည့္ႏွစ္မ်ားအထိ ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အေနာက္ဖက္ကမ္းတြင္ အႀကီးဆံုးၿမိဳ႕ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္ လူဦးေရစုစုေပါင္း၏ ေလးပံုတစ္ပုံေလာက္မွာ ဆန္ဖရန္စစၥကိုတြင္ ေနခဲ့ပါ၏။
သည္လိုၿမိဳ႕ႀကီးျဖစ္လာသည္က ေရႊတူးလုပ္ငန္းတစ္ခုတည္းေၾကာင့္မဟုတ္။ ၁၈၆၉တြင္ ပစိဖိတ္မီးရထားလမ္းက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အေရွ႕ဖက္မွ အေနာက္ဖက္ကမ္းအထိ ေရာက္ရွိလာေသာေၾကာင့္လည္းပါသည္။ ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္ ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္းမွဝင္လာေသာပစၥည္းမ်ားကို ျဖန္႔ခ်ီရာ ကုန္သြယ္ၿမိဳ႕လည္း ျဖစ္လာခဲ့၏။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားကလည္း စက္ရံုမ်ားတည္ေထာင္ရာ ကမ႓ာေက်ာ္ ဂ်င္းေဘာင္းဘီတံဆိပ္ျဖစ္ေသာ လီဗိုက္( Levi Strauss), ေခ်ာ့ကလက္ကုမၸဏီႀကီးမ်ားျဖစ္သည့္ Ghirardelli, Domingo တို႔ ေပၚေပါက္လာသည္။
ပစိဖိတ္မီးရထားလမ္းေဖါက္သည့္အခ်ိန္မွာ အလုပ္သမားရွားပါးသျဖင့္ တ႐ုတ္ျပည္ကြမ္တုန္၊ ရွန္ဟိုင္းစသည့္ၿမိဳ႕မ်ားသို႔သြားကာ အခ်ိန္ပိုင္းလုပ္သားမ်ားအား စုေဆာင္းခဲ့ရာမွ တ႐ုတ္အလုပ္သမားမ်ားေသာင္းခ်ီၿပီးေရာက္လာၾကသည္။ ထိုသူေတြမွာလည္း မီးရထားလမ္းေဖါက္လုပ္ေရးၿပီးဆံုးေသာအခါ ေရႊတြင္းအလုပ္သမားေတြ ျဖစ္လာၾကသည္။ ဆန္ဖရန္မွာစတင္ အေျခခ်ၾကသည္။ ဤသို႔ႏွင့္ ဆန္ဖရန္စစၥကိုၿမိဳ႕လယ္တြင္ တ႐ုတ္တန္း(China Town) ကို ၁၈၇၀တြင္ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾက၏။ ၿမိဳ႕၏(၈%) သည္ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ( ယခုေတာ့ ၂၀%အထိ တိုးပြားေနပါၿပီ။)
ေတာင္ကုန္းေတြမ်ားေသာၿမိဳ႕မို႔ ျမင္းလွည္းမ်ားသြားလာေရးတြင္ အခက္အခဲရွိ၏။ အလြန္မတ္ေစာက္ေသာေတာင္ကုန္းမ်ားဆိုလွ်င္ ျမင္းလွည္းေတြ လန္က်သည္အထိျဖစ္ၾကရ၏။ သည္အခက္အခဲကိုေက်ာ္လႊားဖို႔ ၾကံဆၾကရင္း ၁၈၇၃တြင္ ႀကိဳးႏွင္းဆြဲေသာ ေကဘယ္လ္ကား( Cable car) မ်ားစတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။
ၿမိဳ႕လူထု၏ေတာင္းဆိုမႈေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၊လမ္းမ်ား၊ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္တို႔ခ်ဲ႕ခဲ့၏။ အမ်ားျပည္သူအပန္းေျဖရန္ Golden Gate Park , Presidio Park စသည့္ ပန္းျခံႀကီးေတြ ျဖစ္တည္လာသည္။ Presidio တြင္ ေရတပ္စခန္းတည္ေဆာက္ျပန္ေတာ့ စစ္သားေတြႏွင့္ မိသားစုဝင္ေတြ ထပ္ေရာက္လာျပန္သည္။ သည္လို တစစ ႀကီးထြားခဲ့ရာမွ ၁၈၅၀တြင္ လူဦးေရ ႏွစ္ေသာင္းခြဲရွိခဲ့ေသာ ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္ ေနာင္ႏွစ္ေလးဆယ္အၾကာ ၁၈၉၀တြင္ လူဦးေရသံုးသိန္းေက်ာ္အထိ တိုးပြားလာခဲ့၏။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ နံပါတ္(၈)အႀကီးဆံုးၿမိဳ႕ ျဖစ္ခဲ့သည္အထိ။ ဒါေတြက ၿမိဳ႕၏ ေရႊထီးေဆာင္းခဲ့သည့္အခ်ိန္မ်ားေပါ့။ သို႔ေသာ္ မျမင္ႏိုင္သည့္ ကံၾကမၼာဆိုးမ်ားကို မေမွ်ာ္လင့္ပဲ ၾကံဳေတြ႕ရေသာအခါ ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္ ဗုန္းဗုန္းလဲခဲ့ရျပန္ပါသည္။
ကံၾကမၼာဟူသည္ မည္သူကိုမွ် အၿမဲတေစ မ်က္ႏွာသာေပးသည္မဟုတ္။ ဒုကၡေပးသည္လည္းရွိသည္။ ဆန္ဖရန္စစၥကိုသည္လည္း ထိုနည္းလည္းေကာင္း။
ဆန္ဖရန္စစၥကို၏ ပထမဆံုးေတြ႕ရေသာ ကံၾကမၼာဆိုးကား ၁၉၀ဝျပည့္ႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္တန္းမွ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ပလိပ္ေရာဂါ ပ်ံ႕ပြားမႈႀကီးျဖစ္ပါ၏။ ၁၈၅၅ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္ျပည္ႏွင့္ အိႏၵိယျပည္တို႔မွာ ပလိပ္ေရာဂါဆိုးေၾကာင့္ လူေပါင္း(၁၅)သန္းခန္႔ ေသဆံုးခဲ့ဘူးသည္။ထိုႏိုင္ငံမ်ားရွိ ႂကြက္အေပါင္းမွာလည္း ေရာဂါပိုးေတြကူးစက္လွ်က္။ ထိုႂကြက္မ်ားက ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္းသေဘာၤမ်ားတြင္ ခိုကပ္လိုက္ပါကာ ဆန္ဖရန္သို႔ေရာက္ရွိခဲ့ဟန္တူပါ၏။
ဆန္ဖရန္စစၥကို တ႐ုတ္တန္းမွ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ထိုအခ်ိန္က လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈ ျပင္းထန္စြာခံစားရခ်ိန္ျဖစ္၏။ အိမ္ခန္းပိုင္ရွင္မ်ားက အိမ္ခန္းေကာင္းလွ်င္ ငွားရမ္းဖို႔ျငင္းဆန္သည္။ မည္သူမွ်မငွားလိုသည့္ စုတ္ျပတ္ေနေသာ အိမ္ခန္းမ်ားကိုသာ တ႐ုတ္မ်ားကို ငွားသည္။တ႐ုတ္မ်ား မသြားရနယ္ေျမလည္း ကန္႔သတ္ထားေသး၏။ ဆန္ဖရန္တ႐ုတ္တန္းေသးေသးေလးမွာ လူေတြျပည့္က်ပ္လာေတာ့ သန္႔ရွင္းမႈလည္းမရွိ။ အမွိုက္ေတြပြ႐ွဳပ္လာ၏။ အမွိုက္သိမ္းသမားလည္း မလာ။ ႂကြက္ေတြခိုေအာင္းရာေနရာ ျဖစ္လာ၏။ ေရာဂါကူးေနေသာႂကြက္မွတဆင့္ လူဆီသို႔ ကူးစက္ပ်႕ံပြားလာခဲ့သည္။
ဆန္ဖရန္မွာပလိပ္ေရာဂါ စတင္ပ်႕ံပြားစဥ္က အခ်ိန္မွီသိခဲ့ၾကေသာ္လည္း ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး(ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္)က သည္သတင္းကို ျပည္သူေတြသိေအာင္ ျဖန္႔ခ်ိဖို႔ သေဘာမတူခဲ့။ သူ႔အေၾကာင္းျပခ်က္က ဆန္ဖရန္စစၥကို၏ဂုဏ္သိကၡာက်ဆင္းမည္၊ ဧည့္သည္မလာျဖစ္ကာ ဝင္ေငြက်ဆင္းမည္ဟူ၏။ သည္လိုႏွင့္(၂)ႏွစ္တာမွ် ပလိပ္ေရာဂါသတင္းကိုဖံုးဖိခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၀၂ ခုႏွစ္ေရာက္မွ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးအသစ္တက္လာကာ သည္ကိစၥကို ကိုင္တြယ္ခဲ့ရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ လူတစ္ရာ့ႏွစ္ဆယ္ခန႔္ေသဆံုးၿပီး ျဖစ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားစြာအထိ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားေနမႈေၾကာင့္ ထပ္မံ၍ လူေပါင္းရာခ်ီ ေသခဲ့ၾကရသျဖင့္ ၾကြက္ေကာင္ေရေပါင္း သန္းခ်ီကာ သတ္ျဖတ္ႏွိမ္ႏွင္းခဲ့ၾကရပါ၏။
မီးေလာင္ပ်က္စီးခဲ့ရေသာဆန္ဖရန္စစၥကိုအတြက္ အဆိုးထဲမွ အေကာင္းျဖစ္ခဲ့ရသည္ကေတာ့ ၿမိဳ႕ကို စည္းကမ္းတက် ျပန္လည္တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါ၏။ အဆင့္အတန္းမမွီ၊ ျဖစ္သလိုတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ေနအိမ္မ်ားအစား အဆင့္အတန္းမွီ ခိုင္ခန္႔ေသာေနအိမ္မ်ား၊ အထပ္ျမင့္တိုက္မ်ားျဖင့္ အစားထိုးႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ၿမိဳ႕ျပဖြံ့ၿဖိဳးမႈအတြက္ စနစ္တက်ေဖၚေဆာင္ႏိုင္ရန္အတြက္ ေငြ၊လူ၊ နည္းပညာ ပ့ံပိုးမႈေတြရခဲ့ေလေတာ့ ငလွ်င္ေဘးႀကီးအၿပီး (၇)ႏွစ္ခန္႔တြင္ ၿမိဳ႕သစ္ႀကီးတစ္ခုကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေဖၚေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါ၏။ သည္အျဖစ္အပ်က္ေၾကာင့္ ဆန္ဖရန္စစၥက္ုၿမိဳ႕ကို မီးလွ်ံထဲမွႏိုးထလာေသာ ဖီးနစ္ငွက္အျဖစ္ တင္စားခဲ့ၾကရသည္။ ၿမိဳ႕ေနလူထု၏ မဆုတ္ေသာဇြဲလံု႔လ၊ အစိုးရ၏ ေထာက္ပ့ံမႈမ်ားက အရာထင္ခဲ့ေလၿပီ။
ဆန္ဖရန္စစၥကိုငလွ်င္ႀကီးအၿပီး ဆယ္ႏွစ္ခန္႔တြင္ ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးမွာ အရင္အတိုင္းပင္ စည္းကားစြာျဖင့္ ျပန္လည္လႈပ္ရွားအသက္ဝင္ခဲ့ျပန္ပါသည္။
(ဆက္ရန္)
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
