(မုိးမခ) ၾသဂတ္စ္ ၂၁၊ ၂၀၁၈
(၁)
ေျမာက္ပိုင္း ဥေရာပတြင္ယခုႏွစ္ေႏြရာသီသည္ ဒုဗိကႏၱရကပ္မ်ားဆိုက္သလား ေအာက္ေမ့ရသည္။ ဆြစ္ဇာလန္တြင္ ႏြား မ်ား ေရငတ္ျပီးေသၾကသည္။ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတြင္ သစ္လံုးေတြ သစ္ေတာေတြမီးထဲပါကုန္ၾကသည္။ ၾသစႀတီးယားတြင္ ဒပ္ခ် စတိန္း (Dachstein) ေတာင္တန္းၾကီးမွ ေရခဲမ်ား အရည္ေပ်ာ္ဆင္းေနၾကသည္။
လန္ဒန္တြင္ ပန္ကာမ်ား ေလေအးစက္ မ်ားမရွိေတာ့ေလာက္ေအာင္ ေရာင္းေကာင္းေနသည္။ ဂရင္းလန္ကြၽန္းတြင္ ေရခဲ တံုးမ်ား အရည္ေပ်ာ္ၾကရာမွ ကမ္းေျခတေလွ်ာက္ ဆူနာမီျဖစ္ခါ ကမ္းနားတေလွ်ာက္က ေနထိုင္စရာ အိမ္ေတြကိုဖ်က္ ဆီး ပစ္ေနသည္။ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတြင္ အျမင့္ဆံုးေရခဲေတာင္အေနျဖင့္ရွိေနခဲ့သည့္ (Kebnekaise) မွာ ေရခဲေတြေပ်ာ္က်ကုန္သျဖင့္ေနရာတြင္ ယခင္အပတ္တုန္းက ေနရာတြင္မရွိေတာ့ေခ်။
(၂)
ေတာင္ပိုင္းဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားက ပို၍ပူေလာင္ပါသည္။ စပိန္ႏွင့္ေပၚတူဂီတြင္ အပူခ်ိန္သည္ (၁၀၅-၁၁၀) ဒီကရီ ဖာရင္ဟိုက္ ရွိသည္ (၄၀-၄၃ ဆဲစီးယပ္)၊ စေနေန႔က ေပၚတူဂီႏိုင္ငံေနရာမ်ားစြာတို႔တြင္ အပူခ်ိန္မွာမွတ္တမ္း မ်ားတြင္ အျမင့္ဆံုး ျဖစ္ကုန္သည္။ လြန္ခဲ့ေသာရက္သတၱပတ္အတြင္း အပူေငြ႔ေၾကာင့္ စပိန္တြင္လူ ၂ ဦး ေသသည္။ ေပၚတူဂီီတြင္ လူ ၁ ဦး ေသ ဆံုးသည္။
ထို႔အတူ ေျမာက္ပိုင္းလတၱီက်ဳဒ္ရွိျမိဳ႕မ်ားတြင္ ကမၻာ့ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္တိုးႏႈန္းႏွင့္ မကိုက္ညီဘဲ အပူေငြ႔ေတြျဖင့္ ပို၍ ပူေနေၾကာင္း ေအာက္စဖို႔ဒ္ (Oxford) တကၠသိုလ္ႏွင့္ ကမၻာ့ရာသီဥတုေလ့လာေရးအဖြဲ႔မွ ထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားအရ သိရွိရသည္။
ဥေရာပေျမာက္ပိုင္း၌ရွိေသာ မိုးေလဝသ တိုင္းထြာေရးစခန္း ၇ ခုအဆိုအရ အာတိတ္ရပ္၀န္းႏွင့္ နီးေလေလ ေႏြအခါ အပူခ်ိန္ သည္ ပို၍ပူေလေလျဖစ္သည္ကိုေတြ႔ရွိရသည္။ ေနာ္ေဝ၊ ဆြီဒင္ႏွင့္ ဖင္လန္တို႔ရွိ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားတြင္ ယခု ေႏြရာသီ၌ ပို၍ပူသည္။ ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္ ၉၀ ဒီဂရီ မွ်ရွိသည္။
ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားတြင္ရာသီဥတုသည္ ပို၍ဆိုးရြားသည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံတြင္ မိုး သည္းထန္စြာရြာသြန္းျခင္း မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္းႏွင့္အတူ မိုးေခါင္၍ေရရွားျခင္းကိုလည္း တလွည့္စီေတြ႔ရသည္။ နယ္သာလန္တြင္မိုးေခါင္ေရရွားျခင္းက ဒုကၡေပးလွ်က္ရွိသည္။
အပူေငြ႔မႈတ္ျခင္းမွာ ယခင္က ၁၀ႏွစ္လ်င္တႀကိမ္မွ်ရွိခဲ့ရာမွ ယခုအခါ ႏွစ္ႏွစ္လွ်င္ တႀကိမ္မွ်ျဖစ္ပြားလွ်က္ရွိသည္။ ၄င္းမွာသိသာထင္ရွားေသာေျပာင္းလဲခ်က္ျဖစ္သည္။ အပူေငြ႔မ်ားမွာ ပို၍မ်ားျပားျပီး ပိုမိုအျဖစ္မ်ားလာသည္။ “၂၀၀၃ ခုႏွစ္က အပူေငြ႕ ေၾကာင့္ပင္ ဥေရာပတခြင္လံုး၌ လူ ၇၀,၀၀၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ၾကသည္။ ၂၀၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ေႏြခါေရာက္တိုင္း ၾကံဳရေတာ့မည္ဟု ဂြ်န္ဇယ္ (Jean Jonzel) ကေျပာသည္။ ၎မွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာရာသီဥတုေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ (Intergovermental Panel On Climate Change) မွျဖစ္ၿပီး၂၀၀၇ ခုႏွစ္အတြက္ ႏိုဘယ္ဆုခ်ီးျမႇင့္ခံရသည္။
မၾကာမၾကာျဖစ္ေလ့ရွိေသာ ေလပူလိႈင္း (Heat Ware) ေၾကာင့္ ဥေရာပတြင္ ၁၂၀ ဒီဂရီအထိ အပူခ်ိန္တက္သြားႏိုင္ေလ့ရွိရာ ကမာၻႀကီးပူေႏြးလာမႈ ပံုစံ (Trend) ကို ရပ္ပစ္ႏိုင္မွသာဤျဖစ္ရပ္ကိုကာကြယ္ႏို္င္လိမ့္မည္ဟု သူက ေဆာ္ၾသခဲ့သည္။ ဤ သည္မွာ “ျပင္သစ္ႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားအဖို႔ ကမာၻေလာကအသစ္အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ေနရသလိုျဖစ္ျပီး ဤ ကမာၻႀကီး ပူေႏြးလာမႈကို မဟန္႔တားပါက မျဖစ္ေတာ့ေပ” ဟု သူကေျပာသည္။
ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံရွိ (Dachstein Glacier) မွာ ေရခဲမ်ားေပ်ာ္ဆင္းလွ်က္ရွိျပီး ယခုႏွစ္ေႏြရာသီတြင္ ၎ကို မ်က္ဝါး ထင္ထင္ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္သည္။ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ပို၍ေပ်ာ္ဆင္းေနေၾကာင္း သိေနခဲ့သည္မွာ ႏွစ္မ်ားစြာၾကာခဲ့ပါၿပီ၊ ယခု ႏွစ္ဇြန္လအပူခ်ိန္မွာ ၁၇၆၈ ခုႏွစ္ကစ၍ အျမင့္ဆံုးျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ဤသည္မွာ အင္းစ္ဘတ္ (Innsbruck) တကၠသိုလ္မွ မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိခဲ့ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဥေရာပတြင္ ဤသို႔အပူေငြ႔လိႈင္းတက္ရျခင္းမွာ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ်ကို ၾကံဳေနရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ေန႔စဥ္ျဖစ္ေန၍ ေန ထိုင္ရသည္မွာ ကသိကေအာက္ျဖစ္ရသည္။ ဥေရာပတိုက္သားတို႔၏ လူေနမႈစနစ္တရပ္လံုးကို ထိခိုက္လွ်က္ရွိပါသည္။ အရင္ေအးေသာ ကာလမ်ားက အသားမ်ားကို ကင္၍စားရေသာ (Summer Barbecue) မွာ မီးေဘးအႏၱရာယ္ေၾကာင့္ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတြင္ ယခုေႏြရာသီတြင္ မလုပ္ရဟု တားျမစ္လိုက္ရျပီျဖစ္သည္။
ဥေရာပတြင္ လူဦးေရ၏ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မႈကို ေတြ႔ၾကံဳေနၾကရသည္။ အပူေငြ႔ပင္ျဖစ္ေစ၊ ေရႀကီး ျခင္းျဖစ္ေစ၊ မိုးေခါင္ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း ဒဏ္ကိုခံရ၍ျဖစ္ေစ တခုမဟုတ္တခု ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီျဖစ္၏၊ အကယ္၍ ကမၻာပူေႏြး လာမႈကို သည္အတိုင္းလႊတ္ထားပါက ဤရာစု၏ေနာက္တဝက္တြင္ လူသံုးဦးလွ်င္ ႏွစ္ဦးမွာ ဤဒုကၡမ်ားကိုၾကံဳေတြ႔ရဘြယ္ ရွိသည္။
ဂ်ာမနီ ဟန္ႏိုဘာၿမိဳ႕ (Hannover) တြင္ ေဆာင္းရာသီ ျပင္းထန္းစြာ ေလတိုက္ေလ့ရွိသျဖင့္ ေလယာဥ္ကြင္းမ်ား ပိတ္ရျခင္း ေလယာဥ္ပ်ံအခ်ိန္ေနာက္က်ရျခင္းတို႔ၾကံဳခဲ့ရာမွ ယခုႏွစ္ ေႏြရာသီတြင္ ၉၃ ဒီဂရီအပူရွိန္ေၾကာင့္ ႏွစ္ ၅၀ ေက်ာ္က တည္ ေဆာက္ခဲ့ေသာ ေလယာဥ္ေျပးလမ္းမ်ားပ်က္စီးကုန္ရာမွ ေလယာဥ္ပ်ံသန္းရန္ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္းျဖစ္ရသည္။
ဂ်ာမနီႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းတြင္ ႀကီးစြာေသာ မိုးေခါင္ေရရွားမႈဒဏ္ေၾကာင့္ သစ္ပင္မ်ားေသေၾကၾကရရာ အစိုးရအေနျဖင့္ ျပည သူတို႔ကို အကူအညီေတာင္းရသည္။ ျပည္သူတို႔က မိမိတို႔ဥယ်ာဥ္ထဲမွ ေရပိုက္မ်ား၊ တပိုင္တႏိုင္ ေရမ်ားကိုသယ္လာျပီး သစ္ပင္မ်ားအေပၚ ေလာင္းၾကရသည္။
အဲလ္ပ္ (Alp) ေတာင္တန္းတေလွ်ာက္ ဆြစ္ဇလန္ ၾသစႀတီးယားအေနာက္ပိုင္းႏွင့္ နယ္သာလန္တို႔တြင္ မိုးေခါင္မႈေၾကာင့္ ကြၽဲႏြားအစာ ေကာက္႐ုိးမ်ားမရွိေတာ့သျဖင့္ ေဆာင္းခါတြင္ ေကြၽးေမြးရန္သိုေလွာင္ထားျခင္းမွ ထုတ္ယူၾကရသည္။ ႏို႔စားႏြား မ်ားမွာ အစာျပတ္လပ္္၍မျဖစ္ေပ။
ဆြစ္ဇာလန္တြင္ ႏြားအုပ္မ်ားကို စားက်က္ေကာင္းရာေနရာသို႔ေရႊ႕ေျပာင္းေလ့ရွိၾကသည္။ ထိုေရႊ႕ေျပာင္းရမည့္ ႏြားမ်ားမွာ ေသာက္စရာေရမရွိေတာ့သျဖင့္ အခက္အခဲၾကံဳေနၾကရသည္။ တိုင္းျပည္၏ ဟယ္လီေကာ္ပတာ အသင္းႀကီးသို႔ ေမတၱာရပ္ခံ သျဖင့္ ေလတပ္အရာရွိမ်ားက ႏြားမ်ားေသာက္ရန္ ေရဂါလံေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို အပတ္စဥ္ပို႔ေပးၾကရသည္။ ယခင္က ႏြားမ်ားသည္ ေရတြင္းေရကန္ငယ္ငယ္ကေလးမ်ားမွ ေရရရွိခဲ့ၾကေသာ္လည္း ထိုေရကန္မ်ားမွာ ေျခာက္ေသြ႕ကုန္ၾကျပီျဖစ္ သည္။
ယခင္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ကလည္း ဤကဲ့သို႔ပင္ ေရအခက္အခဲၾကဳံၾကရသျဖင့္ ေလတပ္ကပါ၀င္ကူညီခဲ့ဘူးသည္။ အခ်ိဳ႕ပိုင္ရွင္ မ်ားက သူတို႔ႏြားမ်ားကို အေသသတ္ရန္ပင္ စဥ္းစားေနၾကရသည္။ ဟယ္လီေကာ္ပတာကုမၸဏီမွ တေန႔လွ်င္ ၃၀ မွ ၄၀ ေခါက္မွ်ေရကို သယ္ယူေနၾကရျပီး တေခါက္တေခါက္လွ်င္ ေရ ၂၅၀ ဂါလံမွ် သယ္ေဆာင္၍ရသည္။
ျပင္သစ္ႏိုင္ငံတြင္မူ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္မႈသည္ မွတ္တမ္းမက်ိဳးေသးပါ၊ သို႔ေသာ္ ဇူလိုင္လမွာ ေနအပူဆုံး ၃ လတြင္ ၁ လအပါ အ၀င္ျဖစ္ပါသည္။ ကမၻာၾကီးပူေႏြးလာမႈ၏ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေတြ႔ေတြ႔လာေနျပီျဖစ္သည္။ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္ တက္ျခင္းသည္ ျပႆနာတခုျဖစ္သည္။ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၃ မီလီမီတာမွ် ျမင့္တက္ေနသည္ျဖစ္ရာ မ်ားျပားသည္ဟု မဆိုႏိုင္ ေသာ္လည္း ၎သည္ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္မလွည့္ေတာ့ေသာကိစၥျဖစ္သည္။
ပဲရစ္သေဘာတူညီခ်က္က (Pre Industrial era) ထက္အပူခ်ိန္သည္ (၂) ဒီဂရီမွ်ေလွ်ာ့နည္းရမည္ဟုဆိုသည္။ ဤအခ်က္ ကို လိုက္နာႏိုင္ေသာ္လည္း ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္တက္ျခင္းကို အခ်ဳိ႕က အေရးၾကီးေသာကိစၥတခုဟု မယူဆပါ၊ ပင္ လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္မွာ ႏွစ္ေပါင္းရာေထာင္ခ်ီ၍ ျမင့္တက္ေနဦးမည္ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕ ပင္လယ္ကမ္းေျခမွ လူေနထိုင္မႈကို ေႏွာင့္ယွက္ေနၾကျပီျဖစ္သည္။
ေျမထဲပင္လယ္ကမ္းေျခတ၀ိုက္မွျမိဳ႔မ်ား၊ ျဗိတိန္တြင္ အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာကမ္းေျခႏွင့္ အဂၤလိပ္ေရလက္ ၾကား၊ ျပင္သစ္ျပည္တြင္ Bordeaux ျမိဳ႔အနီးမွ နယ္မ်ားတြင္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္တက္မႈက လူမ်ား၊ ငွက္မ်ား၏ ေနစရာမ်ားကို ဖ်က္ဆီးပစ္ေနပါသည္။
အဂၤလန္ႏိုင္ငံအတြက္မူ မိုးေခါင္ေရရွားမႈက သစ္သီး၀လံေစ်းမ်ားကို တိုးျမွင့္ေစသည္။ စားေရးရိကၡာကို ရွားပါး ေစသည္။ စားေသာက္စရာမ်ားကို ျပည္ပမွတင္သြင္းေနရျပီး ေစ်းႏႈန္းမ်ားကို ကေမာက္ကမျဖစ္ေစသည္။ အိုင္ယာလန္တြင္မိုးေခါင္ေရရွားျခင္းမွာ လယ္သမားတို႔၀င္ေငြကိုတစ္၀က္မွ်ေလ်ာ့က်ေစသည္။ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတြင္ ဧကေပါင္း ၆၁၀၀၀ ေက်ာ္မွ် ေတာမီးေလာင္ေနသည္။ သစ္ေတာမ်ာျပဳန္းတီးေနၾကရျပီး သစ္ေတာအေပၚမွီခိုေန ရေသာ ေတာသတၱ၀ါမ်ားမွာအတိဒုကၡေရာက္ၾကရသည္။
(၃)
ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် သတင္းစာမ်ားတြင္ ေတာမီးေလာင္သည့္သတင္း၊ ေရၾကီးသည့္သတင္း၊ မိုးေခါင္သည့္သတင္း မ်ားကိုဖတ္ေနၾကရပါသည္။ ၾသစေၾတလ်တိုက္ တြင္မိုးေခါင္ေရရွားလ်က္ရွိပါသည္။ ဂရိနိုင္ငံတြင္ မီးေလာင္ခဲ့ျပီး ကာလီဖိုးနီးယားတြင္လည္း ဧကေပါင္းမ်ားစြာ မီးေလာင္လ်က္ရွိပါသည္။
တစ္ကမၻာလံုးျခံုၾကည့္လ်င္ ၂၀၁၆ သည္အပူဆံုးႏွစ္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုႏွစ္က အယ္နီညိဳ (El nino) ပစိဖိတ္ ရာသီ ဥတုဆိုက္ကယ္ေၾကာင့္ အပူခ်ိန္ျမင့္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၇ သည္ အယ္နီညိဳ မရွိပါဘဲလ်က္ ၂၀၁၆ နီးပါးပူခဲ့ ပါသည္။ ၂၀၁၈ခုႏွစ္တစ္၀က္သည္လည္းအယ္နီညိဳမရွိပါဘဲလ်က္အပူဆံုးျဖစ္ေနပါသည္။ စက္မႈလက္မႈလုပ္ငန္း မ်ား ထြန္းကားလာျပီး မွအပူဆံုးႏွစ္မ်ားကို ၾကံဳရသည္မွာ လူတို႔၏ဖန္တီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းတ႔ို ရပ္တန္႔ သြားေရးမွာ လူတို႔လုပ္ႏိုင္ စြမ္းေသာ အရာမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။
ကိုသန္းလြင္
Ref: Scorching Summer in Europe, Alissa Rubin , New York Times: 4 August 2018
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
