(မုိးမခ) ဇြန္ ၁၊ ၂၀၁၈
တိဗက္လူမ်ိဳးမ်ား အမ်ားအျပားရွိရာ ဓရံဆာလာမွာ ေနခဲ့ရသည့္အခ်ိ္န္ေတြက သူ႔ဘ၀ မွာ မွတ္မွတ္ရရရွိလြန္းလွသည္။ ဓရံဆာလာက လြတ္လပ္သည္။ ေအးခ်မ္းမႈ အျပည့္ရွိသည္။ ရာသီဥတုကလည္း ကိုယ့္ဘက္မွာရွိသည္။ အဲသည္အခ်ိန္ေတြ တုန္းကေတာ့ တိဗက္ေတြနဲ႔ တရုန္းရုန္း။ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလုိင္းလားမားရဲ႕ သက္ေတာ္ ၇၈ ႏွစ္ေမြးေန႔ပြဲတုန္းက တိဗက္ေတြနဲ႔အတူ လူေတြၾကားထဲ တိုးေ၀ွ႔ျပီး စတုဒိသာေတြ တိုးစားခဲ့ရတာကိုလည္း မွတ္မိေနေသးသည္။ ငယ္ငယ္တုန္းက သူငယ္ခ်င္း တစ္ေယာက္ရဲ႕ ဒိုင္ယာရီထဲကလို “ဒီေန႔ ဘုရားသြားျပီး ဆြမ္းေတာ္ၾကီးတင္စြန္႔တာ သြားတိုုး။ ငွက္ေပ်ာသီးႏွစ္လုံးရ။ တံေတာင္နဲ႔တြက္မိလို႔ ထိပ္ၾကီး ဖုသြား” ဆိုတာမ်ိဳး ေတာ့ ဘယ္ဟုတ္မလဲ။ တိဗက္လူမ်ိဳးတို႔၏ ဘာသာတရားအေပၚ ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးမႈက စာဖြဲ႔ေလာက္ပါသည္။
ရ-ရာစုအေစာပိုင္းမွာ တိဗက္ျပည္သို႔ ဗုဒၶဘာသာေရာက္ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ တန္ဖိုးၾကီး မားလွသည့္ သစ္ပင္တစ္ပင္ကို ဂရုတစိုက္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္စိုက္ပ်ိဳးရလုိ တိဗက္တို႔က လည္း သူတို႔ေျမေပၚ ေရာက္ရွိလာသည့္ ဗုဒၶဘာသာကို တယုတယ စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴ ခဲ့ပါသည္။ တိဗက္ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ား အခြန္ကင္းလႊတ္ခြင့္ရျပီး နိုင္ငံ၏ သုံးပုံတစ္ပုံ အက်ယ္၀န္းရွိသည့္ ေျမေနရာမ်ားကိုလည္း တိဗက္သာသနာျပန္႔ပြါးေရးအတြက္ တိဗက္လားမားၾကီးမ်ားကို လွဴဒါန္းထားၾကေလသည္။ တိဗက္ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ား ေရႊ ထီးေဆာင္းေသာ ကာလတစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။ အားလုံးက ဘာသာတရားရဲ႕ အဆုံးအမ ေအာက္မွာ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းစြာ။
၈၂၁-ခုႏွစ္တုန္းက တိဗက္နဲ႔ တရုတ္ျပည္ၾကားမွာ ႏွစ္နိုင္ငံနယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ခဲ့ ဖူးၾကသည္။ အဲဒီတုန္းကေတာ့ မ်ဥ္းႏွစ္ခုရဲ႕ တဘက္တခ်က္စီမွာ တိဗက္ကလည္း တိဗက္ျပည္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္ေအးခ်မ္းစြာ။ တရုတ္ကလည္း တရုတ္ျပည္မၾကီးဘက္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းတည္ၾကည္စြာ။ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ရန္လုိျခင္း မရွိ။ က်ဴးေက်ာ္လုိျခင္းလည္း အလ်ဥ္းမရွိ၊ အခုေတာ့…..။
က်ေနာ္တို႔ ညေနခင္းဘက္ ထိုင္ေလ့ရွိသည့္ တိဗက္လဘက္ရည္ဆိုင္ကေလးတြင္ ထိုင္ရင္း တန္ဇန္ခ်ိဳဂ်ယ္ဆိုေသာ တိဘက္လားမားၾကီးက တိဗက္ျပည္ သာသနာ သမိုင္းကို အေသးစိပ္ရွင္းျပေနျခင္းျဖစ္သည္။ အျခားတိုင္းျပည္ေတြမွာလုိပဲ က်ေနာ္တို႔ တိဗက္ျပည္မွာလည္း သာသနာက အတက္အက်ရွိတာေပါ့။ ၉-ရာစုမွာဆိုရင္ တိဗက္ ျပည္မွာ မင္းေျပာင္းမင္းလႊဲျဖစ္သြားတယ္။ Lang Dharma က တိဗက္ျပည္ရဲ႕ ဘုရင္ ျဖစ္လာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ သူက ဗုဒၶဘာသာကို ေခ်မႈန္းဖ်က္စီးပစ္လုိက္တယ္။ ဘုန္းၾကီး ေတြကို ဖိႏွိပ္တယ္။ ဘာသာေရးပြဲေတြကို ပိတ္ပင္ပစ္လုိက္တယ္။ အဲဒီကတည္းက တိဗက္ျပည္မွာ သာသနာအဆက္ျပတ္သြားလုိက္တာ ၁၁-ရာစုက်မွပဲ တိဗက္ျပည္ကို သာသနာျပန္ေရာက္လာေတာ့တယ္။ အာတိသွ်ဆိုတဲ့ အိႏၵိယက ဘာသာေရးဆရာၾကီး ေရာက္လာျပီး အသက္ျပန္ဆက္ေပးသြားလုိ႔သာ ဗုဒၶဘာသာဟာ တိဗက္ျပည္မွာ လုံး၀ ေသမသြားတာေပါ့။ သူေရာက္လာျပီးေတာ့ တရားေဟာတယ္။ ေက်ာင္းသစ္ေတြ ထပ္ေဆာက္တယ္။ ပ်က္စီးသြားတဲ့ေက်ာင္းေတြ ျပန္ျပင္ေဆာက္တယ္။
ဒီလုိနဲ႔ သာသနာစည္ပင္လာရာကေန ၁၃-ရာစုလည္း ေရာက္ေရာ တိဗက္ျပည္လည္း ဂ်င္ဂ်စ္ခန္လက္ေအာက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ဒီေတာ့ တိဗက္ျပည္ကလည္း အလုိလုိေနရင္း မြန္ဂိုအင္ပါယာရဲ႕ တစိတ္တပိုင္းျဖစ္ သြားေတာ့တာေပါ့ေလ။ ဂ်င္ဂ်စ္ခန္ျပီးေတာ့ ကူဗလုိင္ခန္ ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ သူက တရုတ္ျပည္ၾကီးကိုသိမ္းပိုက္ျပီး မြန္ဂို အင္ပါယာၾကီးကို ခ်ဲ႕ထြင္လုိက္တယ္။ ျပီးေတာ့ တိဗက္ဗုဒၶဘာသာကို တရား၀င္ ဘာသာတစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့တယ္။ မြန္ဂိုလက္ေအာက္ကေန တရုတ္က ၁၃၈၆-ခုႏွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့တယ္။ ဘုရင္ မြန္ဂိုခန္ လက္ထက္မွာေပါ့။
ဒီမွာ တစ္ခုေျပာရဦးမယ္။ အဲဒီတုန္းက ဒလုိင္းလားမား ဆိုတဲ့နာမည္ မရွိေသးဘူးဗ်။ ဒီနာမည္က ၁၆-ရာစုကမွ ေပၚလာတဲ့နာမည္ျဖစ္တယ္။ ၁၅၇၈-ခုနွစ္အေရာက္မွာ အယ္လ္တန္ခန္ဆိုတဲ့ မြန္ဂိုဘုရင္ကေန “ဒလုိင္းလားမား”ဆိုတဲ့ ဘြဲ႔အမည္ကို တီထြင္ သတ္မွတ္ျပီး အပ္ႏွင္းေပးခဲ့တာသာျဖစ္တယ္။ တိဗက္ဗုဒၶဘာသာမွာ လားမားႏွစ္မ်ိဳး ရွိတယ္။ ဒလုိင္းလားမားနဲ႔ ပန္ခ်န္းလားမားတို႔ေပါ့။ ဒလုိင္းလားမားရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ( Ocean of Wisdom) ေပါ့။ သူက ဥာဏ္ပညာၾကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ျခင္းကို ကိုယ္စားျပဳ တယ္။ ပန္ခ်န္းလားမားဆိုတာကေတာ့ (Great Scholar) ေပါ့။ ပညာရွိသုခမိန္ၾကီးေပါ့။ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းက တိဗက္ကို လားမားၾကီးႏွစ္ပါးက ဦးေဆာင္ခဲ့တာ။ အခု လာဆာမွာ ေတြ႔ျမင္ေနရတဲ့ ၾကီးက်ယ္ခန္းနားတဲ့ တိဗက္ေက်ာင္းေဆာင္ၾကီးေတြ အားလုံးနီးပါးက ၁၆-ရာစုႏွစ္ကတည္းက တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ တကယ့္ေရွးေဟာင္းအေမြ အႏွစ္ေတြျဖစ္တယ္။ ၁၆၄၄-ခုႏွစ္မွာ မန္ခ်ဴးေတြက တရုတ္ျပည္မွာ အင္ပါယာေထာင္ ေတာ့ လားမားၾကီးေတြကို မင္းဆရာအျဖစ္ အေလးအျမတ္ထားျပီး ကိုးကြယ္ခဲ့ၾက တယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း တိဗက္သာသနာက ေမွးမွိန္ေပ်ာက္ကြယ္မသြားတာေပါ့။ မန္ခ်ဴးေတြကိုလည္း ေက်းဇူးတင္ရမယ္ဗ်။ ေအးဗ်ာ။ စကားကလည္း ေျပာလုိ႔ေကာင္း တယ္။ မိုးလည္း ခ်ဳပ္ေတာ့မယ္။ ဒီည ဘုန္္းေတာ္ၾကီးရဲ႕ ေမြးေန႔အထိမ္းအမွတ္အေနနဲ႔ တင္ဆက္မယ့္ တိဗက္စတိတ္ရႈိးေတြ၊ တိဗက္ရိုးရာ ကပြဲေတြရွိတယ္ဗ်။ လာဗ်ာ ဒီညေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပြဲသြားၾကည့္လုိက္ၾကရေအာင္ေသးလုိ႔။ မနက္ျဖန္က်မွပဲ ဆက္ေျပာၾကတာေပါ့ဗ်ာ။
ေနာက္တေန႔ျပန္ဆုံျဖစ္ၾကေတာ့ တိဗက္ေရွ႕ေရးက မႈံ၀ါး၀ါးနိုင္လြန္းလွတယ္ဗ်ာ ဟူေသာ၀ါက်ျဖင့္ လားမားၾကီးက စကား၀ိုင္းကို စဖြင့္လုိက္ပါသည္။ သူေျပာတာေတြက စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းသည္။ သူက လက္ရွိအေနအထားကို အမွန္အတိုင္း သုံးသပ္တတ္သူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လိမ့္ မည္ဟု သူယုံၾကည္ထားသည္။ အၾကိဳက္ခ်င္း တူ၍လည္း သူ႔အယူအဆကို လက္ခံမိတာ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ပါလိ္မ့္မည္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ တိဗက္ျပည္မွာ မုန္တိုင္းေတြကေတာ့ ထန္ေနတုန္း ပင္ရွိပါေသးသည္။
“လာဗ်ာ၊ အထဲမွာပဲ ထိုင္ရေအာင္။ ဒီေန႔ ရာသီဥတုက ေတာ္ေတာ္ေအးတယ္ဗ်’’ ဘုန္းေတာ္ၾကီးအၾကံေပးသည့္အတိုင္း ထိုင္ေနက်တိဗက္ဆိုင္ကေလးထဲမွာပဲ ထိုင္ျဖစ္ ၾကပါသည္။ သူေျပာတာေတြကို နားေထာင္ရတာ ေလးေလးပင္ပင္ရွိလုိက္တာ။
၁၉-ရာစု အေစာပိုင္းကစလုိ႔ အင္အားျပင္းထန္သည့္ မုန္တိုင္းေတြက တိဗက္ျပည္ကို ဦးတည္ေနခဲ့သည္။ အိႏၵိယမွာ အဂၤလိပ္တို႔ တန္ခိုးထြားေနသည့္အခ်ိန္။ ဟိုတုန္းက ေတာ့ တိဗက္ရဲ႕ အေရးပါမႈကို ဘယ္သူကမွ အေလးမမူမိခဲ့ၾက။ အခုေတာ့ျဖင့္ တရုတ္ျပည္မၾကီးက ေျခလွမ္းက်ဲက်ဲျဖင့္ ကစားကြင္းထဲကို ၀င္ေရာက္လာျပီျဖစ္သည္။ ရုရွားႏွင့္ အဂၤလိပ္တို႔ကလည္း မ်က္ေျခအျပတ္မခံၾကေတာ့။ ပီကင္းရဲ႕ေျခလွမ္းကို ေစာင့္ၾကည့္ေနျပီျဖစ္သည္။ တိဗက္ျပည္က တန္ဖိုးမျဖတ္နိုင္သည့္ သဘာ၀သယံဇာတ၊ ေရခဲေတာင္ၾကီးမ်ားႏွင့္ သဘာ၀သစ္ေတာၾကီးမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ထားသည့္ တိုင္းျပည္။ ျမင့္မားလွသည့္ ေတာင္တန္းၾကီးေတြေပၚကေန ေဘဂ်င္းကို ေကာင္းေကာင္းျမင္ ရသည္။ ရုရွားဘက္ကိုလည္း ေမွ်ာ္ၾကည့္လုိ႔ရသည္။ ျပီးေတာ့ အိႏၵိယဘက္ကိုလည္း လွမ္းေငးလုိ႔ရေသးသည္။ သုံးပြင့္ဆိုင္ ကစားပြဲတြင္ ပြဲစခ်ိန္မွာတုန္းကေတာ့ တိဗက္တို႔ က ေခါင္းမာေနခဲ့ေသးသည္။
၁၉၀၄-ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယဘက္က ျဗိတိသွ်တပ္ႏွင့္ တိဗက္တပ္တို႔ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ ေတြ႔ခဲ့ဖူးသည္။ တိဗက္တို႔ အထိနာခဲ့ရသည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း စစ္နိုင္သူတို႔ထုံးစံ အတိုင္း ပစၥည္းလုယက္ျခင္း၊ တိဗက္အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ဗလက္ကာယျပဳျခင္း၊ မေတာ္ မတရားသိမ္းပိုက္ျခင္းမ်ိဳးေတာ့ မရွိ။ ဘာသာတရားကို ထိပါးေစာ္ကားျခင္းမ်ိဳးကိုပင္ မျပဳလုပ္ခဲ့။ သို႔ေသာ္ က်ဴးေက်ာ္မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျဗိတိန္ဟာ တိဗက္အတြက္ မိတ္ေဆြေကာင္းမဟုတ္ေၾကာင္း တရုတ္က၀င္၍ အျမတ္ထုတ္ပါေလေတာ့သည္။ အဲဒီတုန္းက ယခုဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလုိင္းလားမား မဟုတ္။ ၁၃-ေယာက္ေျမာက္ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလုိင္းလားမားလက္ထက္ျဖစ္ျပီး ဘုန္းေတာ္ၾကီးက မြန္ဂိုလီးယားတြင္ ေရာက္ရွိေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။
၁၉၁၀-ခုႏွစ္တြင္ တိဗက္ျပည္သို႔ တရုတ္တို႔က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာေသာအခါ တိဗက္တို႔ကလည္း အျပင္းအထန္ဆန္႔က်င္ပါေတာ့သည္။ တိဗက္ဘုန္္းေတာ္ၾကီးမ်ားႏွင့္ တိဗက္လူမ်ိဳးမ်ားစြာ အသတ္ခံခဲ့ရပါသည္။ တိဗက္ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားကို ဖ်က္စီးျပီးေနာက္ ျမိဳ႕ေတာ္လာဆာကိုု ပီကင္းက သိမ္းပိုက္လုိက္ပါသည္။ တရုတ္က ဘုန္းေတာ္ၾကီးဒလုိင္းလားမားကို တိဗက္ကေန ထြက္ခြါဖို႔ ဖိအားေပးလာေသာအခါ ဘုန္းေတာ္ၾကီးက အိႏၵိယသို႔သြား၍ အဂၤလိပ္အစိုးရႏွင့္ မဟာမိတ္ဖြဲ႔ျပီး ျငိမ္းခ်မ္းေရး စကားဆိုပါသည္။
၁၉၁၁-ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္က တရုတ္ေတာ္လွန္ေရးကို စတင္ဆင္ႏႊဲ လုိက္ေသာအခါ တိဗက္တို႔ နည္းနည္းအသက္ရႈေပါက္ရသြားသည္။ မန္ခ်ဴးမင္းဆက္ ပ်က္သုန္းျခင္းႏွင့္အတူ တနိုင္ငံလုံး ဖရုိဖရဲျဖစ္ေနေသာအခ်ိန္။ ၁၉၁၃-ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလုိင္းလားမား အိႏၵိယကေန လာဆာကို ျပန္ေရာက္လာျပီးေနာက္ လြတ္လပ္ေသာ တိဗက္ျပည္အျဖစ္ေၾကညာလုိက္ေသာအခါ ပီကင္း၏ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ မွာ မႈံ၀ါးသြားပါေတာ့သည္။ ပီကင္းက မေက်နပ္။
၁၉၁၄-ခုႏွစ္ အိႏၵိယနိုင္ငံ ဆင္းမလားတြင္ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းတစ္ခု က်င္းပေသာ အခါ တိဗက္ျပည္သည္ တရုတ္၏အစိပ္အပိုင္းျဖစ္သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ရာေက်ာ္ျပီးျဖစ္ ေၾကာင္း ပီကင္းက ေၾကညာခ်က္ထုတ္သည္။ တိဗက္တုိ႔က မဟုတ္မွန္ေၾကာင္း၊ တိဗက္သည္ လြတ္လပ္ေသာ တိုင္းျပည္တစ္ခုသာျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသအေထာက္ အထားမ်ားျပ၍ ကန္႔ကြက္ပါသည္။ ေနာင္ကိုလည္း တိဗက္ဟာ တရုတ္ရဲ႕ အစိပ္အပုိင္း ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့စကားလုံးကို အသုံးအျပဳဖို႔ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ သတိေပးလုိက္ေလသည္။
သို႔ေသာ္ ပီကင္းကေတာ့ တိဗက္ျပည္သည္ တရုတ္ျပည္၏ အစိပ္အပိုင္းတစ္ခုမွ် သာျဖစ္ေၾကာင္း အပ္ေၾကာင္းထပ္၍ ေနပါေတာ့သည္။ လြတ္လပ္ေသာတိဗက္ျပည္ အျဖစ္ သက္ေသထူဖို႔ တိဗက္တို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးၾကိဳးပမ္းခဲ့ဖူးပါသည္။ ဆာေလာင္မြတ္ သိပ္ေနေသာ အသားစားသတၱ၀ါ၏လက္ေအာက္တြင္ ေရာက္ရွိေနသည့္ သားေကာင္ ကို အသာတၾကည္ လႊတ္ေပးဖို႔ဆုိသည္မွာ စိတ္ကူးယဥ္ဆန္လြန္းလွသည္။ ရွန္ေကရွိတ္ က ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ရဲ႕အေမြကို အေမြဆက္ခံလုိက္ေသာအခါ တိဗက္တို႔ အတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္က ပို၍ေ၀း၀ါးသြားရျပန္ပါေတာ့သည္။ ရွန္ေကရွိတ္သည္ အမ်ိဳးသား ေရး၀ါဒီသမားတစ္ေယာက္ျဖစ္ျပီး ရလုိမႈအားၾကီးသူျဖစ္သည္။ ရွန္ေကရွိတ္ႏွင့္ ေမာ္စီတုန္းတို႔၏ အားျပိဳင္ပြဲတြင္ တိဗက္တို႔၏အေနအထားက အားရစရာမရွိလွ။ ျပိဳင္ပြဲက ေလာင္းေၾကးျမင့္လြန္းသည္။ ဒီကစားပြဲမွာ ဘယ္သူပဲနိုင္နိုင္ တိဗက္ကေတာ့ ရႈံးဖို႔ ေသခ်ာေနပါသည္။
လားမားၾကီးက “လဘက္ရည္ေတြ ေအးေတာ့မယ္။ ေသာက္လုိက္ပါဦးဗ်ာ”’ဟုဆိုကာ ေျပာေျပာဆိုဆုိ သူကလည္း ေကာက္ေမာ့လုိက္ပါသည္။
ဒီဆိုင္ကေလးရဲ႕ ျပတင္းေပါက္ကေန လွမ္းၾကည့္လုိက္ေတာ့ ေရခဲေတာင္ၾကီးေတြေပၚ မွာ ျမဴခိုးေတြ ေ၀ေနျပီ။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးကေတာ့ သူသိေစခ်င္တာေတြကို ေျပာျပီး သည္ေရခဲေတာင္ၾကီးေတြကိုပဲ ေငးၾကည့္ေနပါေတာ့သည္။ ျမင္ကြင္းေတြက မပီ၀ိုး တ၀ါး။ တိဗက္ျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္ကတဲ့ေကာ..။
ကိုသစ္ (သီတဂူ)
၅၊၂၈၊၂၀၁၈
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
