ရသေဆာင္းပါးစုံ ေမာင္ေမာင္စိုုး

ေမာင္ေမာင္စုိး – တအန္း ပေလာင္ႏွင့္ TNLA – အပိုင္း (၁၁)

ေမာင္ေမာင္စုိး – တအန္း ပေလာင္ႏွင့္ TNLA – အပိုင္း (၁၁)
(မုိးမခ) မတ္ ၄၊ ၂၀၁၆

● ေနာက္ဆက္တြဲ
၂၀၁၆ ေဖဖဝါရီ ၁၈မွ ၂၁ ထိ ၄ ရက္ UNFC ညီညြတ္ေသာတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားဖက္ဒရယ္ေကာင္စီ အစည္းအေဝးက္ို ထိုင္းနိုင္ငံ တြင္က်င္းပခ့ဲသည္။ လက္ရွိ UNFC ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းတာဝန္ယူမႈမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

UNFC
ဥကၠဌ အင္ဘန္လ (KIO)
ဒုဥကၠဌ နိုင္ဟံသာ (NMSP)
အတြင္းေရးမွဴး ခူဦးရယ္ (KNPP)
တြဲဖက္အတြင္းေရးမွဴး ၁ ဦးထြန္းေဇာ္ (ANC)
တြဲဖက္အတြင္းေရးမွဴး ၂ တာပန္လွ (TNLA) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

UNFC အစည္းအေဝးတြင္ အျခားနိုင္ငံေရးကိစၥရပ္မ်ားနည္းတူ TNLA ႏွင့္ RCSS ၾကားလက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေျဖရွင္းေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးျပီးေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ အဖြဲ႕တဖြဲ႕ခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲကို UNFC ၏ဒုဥကၠဌလည္းျဖစ္ NMSP ၏ ဒုဥကၠဌ လည္းျဖစ္သူ နိုင္ဟံသာကဦးေဆာင္၍ ဆြန္လြတ္ဂြမ္ေမာ္ (KIO)၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ဘီထူး (KNPP)၊ စဝ္စိုင္းထူး (SSPP)၊ ဦးထြန္းေဇာ္ (ANC) တုိ႔ပါ ဝင္ၾကရာ မၾကာမွီညိႇႏႈိင္းမႈမ်ားစနိုင္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရေပသည္။

SSPP နာယကျဖစ္သူ စဝ္ေဆထင္တုိ႔သည္လည္း ၂၀၁၆ ေဖဖဝါရီ ၁၄ ရက္ေန႔က ထိုင္းႏိုင္ငံ ခ်င္းမိုင္ၿမိဳ႕တြင္ စဝ္ရြက္ဆစ္ အဖြဲ႕ႏွင့္ေတြ႕ဆုံ၍ TNLA ႏွင့္ RCSS ၾကားလက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡကို ေဆြးေႏြးခ့ဲၾကသည္။ ထိုသုိ႔သုိ႔ေဆြးေႏြးရာတြင္ စဝ္ေဆ ထင္က ရွမ္းျပည္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေကာ္မတီ ShanState Joint Action Committee SSJAC ကိုယ္စားျပဳ၍ ေဆြးေႏြးခ့ဲ သည္။ SSJAC ကို ၁၉၉၆ ဇြန္လ ၆ ရက္ေန႔ကစတင္ဖြဲ႕စည္းခ့ဲျပီး SNLD ႏွင့္ SSA ပါဝင္သည့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မတီတုိ႔ ပူး ေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားျခင္းျဖစ္သည္။

စဝ္ရြက္ဆစ္ကေတာ့ ရွမ္းျပည္ညီညြတ္ေရးေကာ္မတီ CSSU ကို ကိုယ္စားျပဳေဆြးေႏြးသည္ဟုဆိုသည္။ CSSU တြင္ SSJAC/SNLD/SNDP/SSPP/RCSS ႏွင့္ ရွမ္းျပည္အရပ္ဖက္လူမႈအဖြဲ႕အဖြဲ႕စည္းမ်ားပါဝင္ျပီး ၂၀၁၃ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ကဖြဲ႕ စည္းသည္ဟုဆိုပါသည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ စဝ္ေဆထင္ဦးစီး အဖြဲ႕ဝင္ ၆ ဦးပါ SSJAC ႏွင့္ စဝ္ရြက္ဆစ္ဦးစီး အဖြဲ႕ဝင္ ၉ ဦးပါ CSSU တုိ႔ ေဆြးေႏြးၾကရာတြင္ TNLA ႏွင့္ RCSS ျပႆနာကို ေဆြးေႏြးေျဖရွင္းရန္ သေဘာတူခ့ဲၾကသည္ဟု ဆိုပါသည္။

PNLO ႏွင့္ RCSS တုိ႔၏ပဋိပကၡတြင္ ဝင္ေရာက္ေျဖရွင္းနိုင္ခ့ဲေသာ UNFC အေနႏွင့္ ယခုအႀကိမ္တြင္လည္း ေအာင္ျမင္စြာညိႇႏႈိင္းႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရေပသည္။ UNFC ညိႇႏႈိင္းေရးအဖြဲ႕တြင္ ပါဝင္သည့္ TNLA ႏွင့္ေရာ RCSS ႏွင့္ပါ ရင္းႏွီးေသာ ဆက္ဆံေရးရွိသည့္ SSPP ေခါင္းေဆာင္ စဝ္စိုင္းထူး၏ အခန္းက႑သည္ အေရးပါလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရေပသည္။

RCSS ႏွင့္ PNLO ၾကားမွာ ၾကားဝင္ေျဖရွင္းခ့ဲသက့ဲသုိ႔ RCSS ႏွင့္ TNLA ၾကားျပႆနာကိုလည္း UNFC က ဝင္ေရာက္ေျဖရွင္းနိုင္ လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္း PSLF/TNLA နိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရးတာဝန္ခံ တာပန္လွက မဇၩိမသတင္းဌာနအားေျပာၾကားခ့ဲသည္ဟုဆိုပါသည္။ UNFC ၾကားဝင္ညိႇႏႈိင္းေရးအဖြဲ႕တြင္ပါဝင္သည့္ SSPP ေခါင္းေဆာင္ စဝ္စုိင္းထူးကလည္း ႏွစ္ဖက္စလုံး အပစ္ရပ္စဲနိုင္ဖိ့ု အျမန္ဆုံးေတြ႕ဆုံေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းမည္သူ့ဖက္မွ မနစ္နာေအာင္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ညိႇႏႈိင္းေပးမည္ဟု မဇၩိမသတင္းဌာနအား ေျပာၾကားခ့ဲပါသည္။

အဆိုပါ TNLA ႏွင့္ RCSS ၾကားျဖစ္ပြားသည့္လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡတြင္ ေက်ာက္မဲဖက္၌ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ ၄၀၀၀ ခန္႔ နမ့္ ခမ္းဖက္တြင္ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ ၃၀၀၀ ခန္႔ ေပၚေပါက္လာရာ ဂယက္ရိုက္မႈႀကီးမားသည္။ အေမရိကန္သံရံုးႏွင့္ EU တုိ႔ကပါ ေျမာက္ပိုင္းပဋိပကၡအေပၚ စုိးရိမ္မကင္းရွိေၾကာင္းေဖၚျပၾကသည္။ ဒုတိယအၾကိမ္လႊတ္ေတာ္၌လည္း စစ္ပြဲမ်ားအျမန္ရပ္ဆိုင္း ေရးအတြက္ အဆိုတင္သြင္းသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ရွမ္းေျမာက္ပဋိပကၡႏွင့္ပတ္သက္၍ အေမရိကန္သံရံုးကလည္းေကာင္း၊ EU ကလည္းေကာင္း စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေဖၚျပခ့ဲၾကပါသည္။

ေက်ာက္မဲစစ္ေဘးဒုကၡသည္စခန္းသုိ႔ေရာက္လာေသာ SSPP/SSA မွ ဗိုလ္မွဴးစိုင္းဆုက TNLAႏွင့္ RCSS တိုက္ပြဲျဖစ္ေနေသာ ရြာ ၆ ရြာအနီးတြင္ျမန္မာစစ္ဖက္က အင္အား ၅၀၀ ခန္႔ရွိေနေသာ္လည္း မဆိုင္သလိုထိုင္ၾကည့္ေနၾကေၾကာင္း အဆိုပါ ၂ ဖြဲ႕ တိုက္ေနသည္ကို ျမန္မာစစ္ဖက္က အေဝးကေစာင့္ၾကည့္ေနေၾကာင္း၊ ၎ၾကက္ဖ ၂ ေကာင္ကို ခ်က္စားရန္ျပင္ဆင္ေန သည္ႏွင့္တူေၾကာင္း၊ ၎ၾကက္ဖ ၂ ေကာင္ ဆက္မတိုက္နိုင္ပါက သူတုိ႔ခ်က္စားလိမ့္မမည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ ဗိုလ္မွဴးစိုင္း ဆုက ရွမ္းျပည္ထဲမွာ ရွမ္းႏွင့္ပေလာင္အတူတကြေနထိုင္ခ့ဲသည္မွာ ၾကာျမင့္ျပီျဖစ္ေၾကာင္း အျပန္အလွန္တိုက္ခိုက္ၾကျခင္း ယခင္ကမရွိဘူးခ့ဲဟုဆိုပါသည္။

အထက္ပါကိစၥႏွင့္ပတ္သက္ျပီး UNFC ကမူအစိုးရႏွင့္ ျမန္မာစစ္ဖက္အားစြပ္စြဲျပစ္တင္ခ့ဲသည္။ ၂၀၁၆ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၁ တြင္ ထုတ္ျပန္သည့္ UNFCေၾကျငာခ်က္ပါ အခ်က္ ၄ တြင္ “လက္ရွိအစိုးရႏွင့္တပ္မေတာ္တုိ႔အေနျဖင့္ တနိုင္ငံအပစ္ခတ္ရပ္စဲေရး ဆိုင္ရာသေဘာတူစာခ်ဳပ္ NCA ကို စစ္ေရးနိုင္ငံေရးလက္နက္သဖြယ္ အသုံးခ်ေနေၾကာင္း ေတြ႕ျမင္ေနရပါသည္။ ဤသုိ႔ေသြး ခြဲအနိုင္ယူေရးစစ္ေရး နိုင္ငံေရး မဟာဗ်ဴဟာျဖင့္ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္းၾကား လူမ်ဳိးေရးမုန္းတီးမႈကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္ လက္ရွိ အစိုးရတပ္မေတာ္၏လုပ္ရပ္အေပၚ ျပင္းထန္စြာ ႐ႈံ႕ခ်လိုက္သည္” ဟူ၍ ေဖၚျပပါရွိပါသည္။

ထုိ႔ျပင္ အဆိုပါ ရွမ္းေျမာက္ပဋိပကၡႏွင့္ပတ္သက္၍ လႊတ္ေတာ္တြင္း တပ္မေတာ္သားကိုယ္စားလွယ္၏ေဆြးေႏြးခ်က္တြင္ ပါရွိသည့္ TNLA လက္နက္စြန္႔ေရးႏွင့္ပတ္သက္သည့္ေျပာၾကားခ်က္အား UNFC အတြင္းေရးမွဴးလည္းျဖစ္ KNPP ၏ ဒုဥကၠဌ လည္းျဖစ္သူ ခူဦးရယ္က TNLA ကို လက္နက္စြန္႔ဖို႔ေျပာၾကားျခင္းသည္ လက္ေတြ႕က်ျပီး ျပႆနာေျပလည္ေစသည့္ နည္း လမ္းမဟုတ္ဟူ၍ ေထာက္ျပေဝဖန္ခ့ဲပါသည္။

ဤက့ဲသုိ႔ အျပန္အလွန္ေျပာဆိုသုံးသပ္မႈမ်ား ေပၚထြက္လာခ်ိန္တြင္ ျမန္မာစစ္ဖက္အႀကီးအကဲတစ္ဦးျဖစ္သူ ဒုဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ရာျပည့္က RCSS အေနႏွင့္ သတ္မွတ္ထားေသာေနရာတြင္မေနဘဲ ခ်ိဳးေဖါက္မႈမ်ားရွိသည္ဟု ျပစ္တင္ေဝဖန္လိုက္ပါသည္။

အစိုးရ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန၏ ထုတ္ျပန္ေသာသတင္းမ်ားအရ ျမန္မာစစ္ဖက္အေနႏွင့္TNLA ႏွင့္ RCSS ၾကားလက္နက္ ကိုင္ပဋိပကၡအားသတိျပဳေစာင့္ၾကည့္ေနေၾကာင္း တိုင္းရင္းသားညီအကိုၾကား ညိႇႏႈိင္းေျဖရွင္းေနေၾကာင္း ေျမျပင္သတင္းအရ လည္းေကာင္း၊  ႏွစ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ထုတ္ျပန္ေသာေၾကျငာခ်က္မ်ားအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေစာင့္ၾကည့္ခ့ဲေသာ္ လည္း ႏွစ္ဖက္လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေၾကာင့္ လူထုမွာအခက္အခဲပိုေတြ႕လာရသည္ဟု ဆိုသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ၂၀၁၆ ေဖဖဝါရီ ၁၂ ရက္ေန႔က အေရွ႕ေျမာက္တိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္တိုင္းမွဴးက RCSS/SSA မွ JMC-S (ပူးတြဲစစ္ဖက္ဆိုင္ရာေစာင့္ၾကည့္ေရးေကာ္မတီ-ရွမ္းျပည္) ဒုဥကၠဌျဖစ္သူ RCSS မွ စိုင္းေအာင္ျမတ္ထံသုိ႔လိပ္မူ၍ သေဘာတူသတ္ မွတ္ ေပးထားသည့္ေနရာသုိ႔ ျပန္လည္ထြက္ခြာရန္ႏွင့္ RCSS စဝ္ရြက္ဆစ္အဖြဲ႕ နယ္ေျမေက်ာ္လြန္ဝင္ေရာက္ခ့ဲမႈအေပၚ ျပင္း ထန္စြာကန္႔ကြက္ေၾကာင္း အေၾကာင္းၾကားစာပို႔ခ့ဲသည္ဟုဆိုပါသည္။

ျမန္မာစစ္ဖက္၏အေၾကာင္းၾကားစာအေပၚRCSS မွ ျပန္လည္ထြက္ခြာသြားမည္မဟုတ္ဟု အေၾကာင္းျပန္ၾကားခ့ဲသည့္အျပင္ လက္နက္ကိုင္အင္အားမ်ားမ်ား ပိုမိုျဖည့္တင္းဝင္ေရာက္လာျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္စစ္ေၾကာင္းမ်ားမွ နယ္ေျမရွင္းလင္းဝင္ေရာက္လ်က္ရွိေၾကာင္း ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ သတင္းရရွိသည္ဟု ရွင္ဟြာသတင္းဌာနမွေဖၚျပပါသည္။

ဤသုိ႔ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန၏သတင္း ထုတ္ျပန္မႈသည္ UNFC ၏ေၾကျငာခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ျငင္းပယ္လိုက္ျခင္းျဖစ္ သက့ဲသုိ႔ ယခုသတ္နယ္ေျမထက္ေက်ာ္လြန္ဝင္ေရာက္မႈနဲ႔ပတ္သက္ျပီး RCSS တြင္သာ တာဝန္ရွိေၾကာင္း တရားဝင္ညႊန္းဆိုလိုက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု သုံးသပ္ရပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာစစ္ဖက္ႏွင့္ TNLAတုိ႔၏ တိုက္ပြဲသတင္းမ်ား ထြက္ေပၚေနေသာ္လည္း ျမန္မာစစ္ဖက္ႏွင့္ RCSS တုိ႔ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားမႈသတင္းမ်ား ထြက္ေပၚလာျခင္းမရွိေသးေပ။

● နိဂံုး
၁။ တိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ျဖစ္ပြားေနေသာ ျပည္တြင္းစစ္ကား ရွည္ၾကာလွသက့ဲသို႔ စစ္စားရိတ္လည္း ေထာင္းလွေပျပီ။ ကိုးကန္႔စစ္ပြဲတခုထဲ စစ္အသုံးစားရိတ္က ေဒၚလာ သန္း ၁၅၀၀ ရွိသည္ဟု ဆိုသူက ဆိုသည္။ အျခားသတင္းရင္းျမစ္မ်ားမွ အတည္ျပဳ၍မရေသာ္လည္း ေခတ္မွီစစ္လက္နက္မ်ဳိးစုံထုတ္ သုံးသည့္ယင္းစစ္ပြဲတြင္ ကုန္က်စားရိတ္နည္းမည္ မဟုတ္ေခ်။ ထုိ႔ျပင္တျပည္လုံး အတိုင္းအတာအရ စစ္စားရိတ္သည္ နည္းမည္မဟုတ္ေခ်။

ထုိ႔ျပင္ စစ္စားရိတ္သည္ အစိုးရဘက္တခုထဲသာ ကုန္ေနသည္မဟုတ္ေခ်။ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ား အေနနဲ႔ လည္း အင္အား မ်ားလွ်င္မ်ားသေလာက္ ကုန္ေနသည္သာျဖစ္သည္။ ဤသို႔ စစ္စားရိတ္ႏွင့္ပိေနေသာ တိုင္းျပည္ တျပည္ အဖို႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ ျဖစ္နိုင္ပါမည္ေလာ။

၂။ စစ္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ဦးေရကလည္း တိုးပြားေနသည္။ မြန္ ကရင္ ကရင္နီ ရွမ္း ဒုကၡသည္အေရး မေျဖရွင္းေသးမွီ ကခ်င္ ကိုးကန္႔ ပေလာင္ ရခိုင္ဒုကၡသည္ အသစ္မ်ားေပၚလာသည္။ ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ေနရသူမ်ား ေနရသည့္လူမ်ဳိး မ်ား၏ရင္တြင္း၌ အမုန္းႏွင့္အာဃာတမ်ား တိုးပြားေစပါသည္။ တိုင္းျပည္စည္းလုံးညီညြတ္မွႈကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ထိခိုက္ေစ ပါသည္။

၃။ အေျဖကား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ဘို႔ ျဖစ္သည္။ ထိုျငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈ ျဖစ္စဥ္မွာလည္း ရိုးစင္းလိမ့္မည္ ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ သို႔ေသာ္ တျခားေရြးခ်ယ္စရာ မရွိေပ။ ထို႔ျပင္ ၎ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုသည္မွာ တိုင္းရင္းသားျပႆနာ မွန္ ကန္စြာေျဖရွင္းနိုင္ေရးေပၚ အေျချပဳေနပါသည္။

၄။ ယခု တင္ျပခ့ဲသည္မွာ ပေလာင္သမိုင္း ပေလာင္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕သမိုင္းမဟုတ္ပါ။ လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ပေလာင္ လူမ်ဳိးႏွင့္ ပေလာင္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕၏အခ်က္အလက္မ်ားကို မွ်ေဝျခင္းသာျဖစ္ပါသည္။ တိုင္းရင္းသား ျပႆနာေျဖရွင္းရာ တြင္လည္းေကာင္း၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈျဖစ္စဥ္တြင္လည္းေကာင္း တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား သူတို႔၏လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ကိုးကားစဥ္းစားႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။

၅။ ဤတင္ျပခ်က္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး စိတ္ဝင္တစား ဖတ္ရႈသူမ်ား ေဝဖန္အၾကံျပဳသူမ်ား အခ်က္အလက္အမွားပါက ျပင္ ဆင္ ေထာက္ျပေပးသူမ်ား ထပ္ဆင့္လက္ဆင့္ကမ္းသူမ်ား အားလုံုးေက်းဇူးတင္ပါသည္။ ကိုယ္စြမ္းသေလာက္လည္း ၾကိဳး စားေစခ်င္ပါသည္။

၆။ ႏွီးေဒါင္လန္းႏွင့္စ၍ ႏွီးေဒါင္လန္းႏွင့္ ဆုံးခ်င္ပါသည္။ ယေန႔ေခတ္ ႏီွးေဒါင္းလန္းႏွင့္ တည္ခင္းေရာင္းခ်တတ္ေသာ ဆိုင္ မ်ားမွာ ႏွီးေဒါင္းလန္းေပၚတြင္ ထမင္း ဟင္းခြက္ႏွင့္တည္ခင္း ေရာင္းခ်ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ က်ေနာ္ေတြ႕ခ့ဲသည့္ တအန္း ပ ေလာင္မိသားစု၏ထမင္းဝိုင္းမွာ ႏွီးေဒါင္းလန္းေပၚ၌ မည့္သည့္ခြက္မွမရွိပါ။ ထမင္းေရာ ဟင္းပါထည့္၍ မိသားစုအတူတကြ စားျခင္းျဖစ္သည္။ ေရွးဗမာမ်ားလည္း ဤသုိ႔စားသည္ဟုဆိုပါသည္။ ထိုေၾကာင့္ လက္ရည္တျပင္တည္းဟု ဆ္ိုျခင္းျဖစ္သည္။

“ညီညြတ္ေရးနဲ႔ အသက္ရွည္ရွည္ ခင္ခင္မင္မင္ လက္ရည္တျပင္တည္း ေရွးကထက္ပို၍ ခ်စ္ၾကေစခ်င္ပါသည္”

ၿပီးပါၿပီ။
photo credit Mungdungla Wawhkyung


သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ

Similar Posts