ဒီႏွစ္ေတာ့ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ဓမၼာနႏၵေက်ာင္းရဲ႕ ေႏြရာသီဗုဒၶဘာသာသင္တန္းအေၾကာင္းကုိ ကၽြႏု္ပ္ကုိယ္တုိင္လဲ ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ သတင္းတုိေလးေတြေရး၊ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း ပုံေတြတင္ၾကၿပီးတာနဲ႕ မေရးေတာ့ဘူးလို႕ ေနတာ၊ စာဖတ္သူတစ္ ေယာက္က ‘ဘယ္ေတာ့ ေဆာင္းပါးေရးမွာလဲ’လုိ႕ လာေမးတာနဲ႕ အခုေတာ့ ေဖ့စ္ဘုတ္မွာ ေရးၿပီးသားေလး ေတြကုိဘဲ ေပါင္းစုၿပီး ထပ္ေရးလုိက္တာပါ။
ကေလးမ်ားအတြက္ ေႏြရာသီ ဗုဒၶဘာသာသင္တန္းကုိ ျပဳလုပ္လာခဲ့ရာ ယခုဆုိလွ်င္ ၂၃-ႏွစ္ေတာင္ ေရာက္လာ ပါၿပီ။ ယခု၂၀၁၅-ခုႏွစ္အတြက္ သင္တန္းကုိ ဇူလုိင္လ ၂၅-ရက္ေန႕ကေန ၾသဂုတ္လ ၁-ရက္ေန႕အထိ တပါတ္ၾကာ သင္ၾကား ပုိ႕ခ်ေပးခဲ့ပါတယ္။
ဒီႏွစ္ေတာ့ ေက်ာင္းသားအားလုံး ၁၇၆-ေယာက္၊ အကူဆရာ ၂၀-ေက်ာ္၊ လုပ္အားေပး ၃၀-ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ လာေရာက္ၾကသူမ်ားကေတာ့ ဆန္ဖရန္ဆစၥကုိ အနီးတဝုိက္မွ အမ်ားစု တက္ေရာက္ၾကၿပီး၊ ကာလီဖုိးနီးယား ေတာင္ပုိင္း LA၊ အျခားျပည္နယ္မ်ားျဖစ္သည့္ နယူးေယာက္၊ နယူးဂ်ာစီ၊ တက္ဆပ္စ္ ျပည္နယ္မွ ေက်ာင္းသားမ်ားလည္း လာၾက ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ သင္တန္းမွာ တမူထူးစြာ သည္မွာေမြး, သည္မွာႀကီးၾကသည့္ အကူဆရာ လူငယ္မ်ားကုိ တာဝန္ခြဲေဝေပးၿပီး သူတို႕စီမံ, သူတုိ႕ သင္ၾကား, သူတုိ႕အုပ္ခ်ဳပ္, သူတုိ႕တာဝန္ယူ စနစ္မ်ိဳး ခ်မွတ္ေပးပါတယ္။ မိမိတုိ႕က လုိအပ္တာေတြ႕ လွ်င္ ထုိေခါင္းေဆာင္သူ လူငယ္မ်ားကုိသာ ညႊန္ၾကားေပးပါတယ္။ သူတုိ႕ရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္ကုိလည္း တုိးေပးထားပါတယ္။
စမ္းသပ္ၿပီး စတင္လႊတ္ၾကည့္ရာ ေခါင္းေဆာင္လုပ္သူမ်ားကေတာ့ သင္ၾကားမႈ၊ စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းမႈ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ မႈမ်ားမွာ မဆုိးဘူးလုိ႕ဘဲ ေျပာရမွာပါ။ သူတုိ႕တေတြ လုပ္ကုိင္တာကုိ အကဲခတ္ ၾကည့့္ရသေလာက္ေတာ့ ရဲရင့္တယ္၊ သတိၱရွိတယ္၊ တာဝန္ယူမႈရွိတယ္၊ လုပ္ကုိင္မႈ အကြက္ေစ့တယ္။ သုိ႕ေသာ္ အလုံးစုံ မ်က္ႏွာလႊဲထားလုိ႕ေတာ့ မရေသး ဘူးေပါ့။ လူႀကီး ထိန္းေက်ာင္းေစာင့္ၾကပ္မႈကေတာ့ အျပည့္ရွိေနရပါတယ္။
မည္သုိ႕ပင္ျဖစ္ေစ ဒါသည္ပင္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ေျမွာ္လင့္ေသာအရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းနဲ႕ ဒီမွာေမြး၊ ဒီမွာႀကီးၾကမဲ့ ကေလးမ်ားဟာ အဆင့္ဆင့္ တာဝန္ယူကာ သာသနာျပဳသြားၾကလွ်င္ မ်ိဳးဆက္သစ္တုိ႕ရဲ႕ ႏွလုံးသားမွာ သာသနာ႔အျမစ္ စြဲလာလိမ့္မည္ဟု ေျမွာ္လင့္ပါတယ္။
ဒီလုိ ေျမွာ္မွန္းခ်က္ထားၿပီး ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ အားေပးကာ လုပ္ရတာပါ။ ေက်ာင္းသားနဲ႕ လုပ္အားေပး လူ ၂၀၀-ေက်ာ္ေလာက္ကုိ ေန႕စဥ္ တာဝန္ယူ ၾကည့္ရႈရတယ္ဆုိတာ ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ေမာလွပါသဗ်ာ့။ ဒါေပမဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ သင္ၾကားေရး၊ အလႈခံေရး၊ ခ်က္ျပဳတ္ေရး၊ သန္႕ရွင္းေရး စသျဖင့္ သူ႕အုပ္စုနဲ႕သူ ခြဲၿပီး ဝုိင္းဝန္းလုပ္လုိက္ေတာ့လဲ ဒီေလာက္မ်ားေပမဲ့ သူဟာနဲ႕သူ စည္းကမ္းတက် အခ်ိန္ဇယားအတုိင္း ျဖစ္ေျမာက္သြားပါတယ္။
တာဝန္ယူမႈ အပုိင္းမွာေတာ့ မိဘေတြက သူတုိ႕သားသမီးေတြကုိ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း သင္ေပးဖုိ႕ လာအပ္ တယ္။ ဆရာေတာ္ေတြက ဦးေဆာင္သင္ၾကားေပးတယ္။ အကူဆရာေတြက ေနာက္လူငယ္ေလးေတြကုိ ကူသင္ေပးတယ္။ မိဘေတြက လႈဒါန္း ေထာက္ပ့ံတယ္။ ေဝယ်ာဝစၥမ်ားက သန္႕ရွင္းတယ္၊ ျပင္ဆင္တယ္။ ခ်က္ျပဳတ္ေရးအဖြဲ႕က ခုတ္တယ္၊ ထစ္တယ္၊ ေၾကာ္တယ္၊ ခ်က္တယ္။ သာသနာဆုိတာ အဲသလုိ ဒကာက ဆရာရဲ႕ သင္ျပမႈအေပၚမွာ မွီ၊ ဆရာက ဒကာရဲ႕ ေထာက္ပံ့မႈ အေပၚမွာ တည္၊ သည္နည္းျဖင့္ သြားမွ ၾကာရွည္ခံပါတယ္။
ကေလးေတြလဲ စည္းကမ္းတက်ျဖစ္ေအာင္ စားတဲ့ေနရာသြားေတာ့လဲ တန္းစီသြား။ ဟုိေရာက္ေတာ့ တန္းစီဝင္၊
ေဝယ်ာဝစၥေတြက အထဲမွာ အဆင္သင့္ ျပင္ၿပီးသား။ ဆရာေတြက စားစရာကူညီ ထည့္ေပး။ မိဘေတြက အငယ္ေလးေတြ ၾကည့္ေကၽြး။ ဒီလူေတြ သူ႕အခ်ိန္နဲ႕သူ စားနုိင္ဖုိ႕ ေနာက္က မီးဖုိေခ်ာင္မွာေတာ့ မုိးလင္း မုိးခ်ဳပ္ လူတစ္အုပ္နဲ႕ တဒုန္းဒုန္း ခုတ္။ ၿပီးေတာ့ စဖုိမႈးက ေၾကာ္ခ်က္။ (စဖုိမႈးဆုိလုိ႕ သူမ်ား မထင္နဲ႕ အသင္းဥကၠ႒ေျပာတာ။ က်ဳပ္တုိ႕ေက်ာင္း ဥကၠ႒က ဟင္းခ်က္ရတယ္၊ အုိးပါေဆးရတယ္။) အလႉခံဌာန လုပ္အားေပးေတြကလည္း အလႈရွင္ေတြ နာမည္ကုိ လွလွပပ ပန္းခ်ီပါ ဆြဲၿပီး ကမၺည္းထုိးေပးပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ အေမရိကားမွာ ဒီေလာက္လူအမ်ားႀကီးနဲ႕ ခုလုိ ရက္ရွည္ႀကီးလုပ္ရတယ္ဆုိတာ လြယ္ပါဘူးဗ်ာ။ သင္ၾကားမႈပုိင္းဆုိင္ရာ ကူညီမည့္သူမ်ား၊ ေဝယ်ာဝစၥ ျပဳလုပ္သူမ်ားကုိ စည္းရုံးၿပီး အေဝးႀကီးကတယ္လုိ႕ စီမံရတာပါ။
ျဖစ္လာေအာင္လဲ သူတုိ႕ေတြဘဲ ဝုိင္းလုပ္ၾကလုိ႕ပါ။ သူတုိ႕က လုပ္ရုံတင္ ဘယ္ကမလဲ၊ ကုိယ္တုိင္လဲ လႈ၊ သူတစ္ပါးေတြလဲ တုိက္တြန္း။ သူတုိ႕ခ်င္း ေျပာတာက က်ဳပ္တုိ႕ တရားေဟာတာထက္ေတာင္ စြမ္းေသးဗ်ား။ သူတုိ႕မွာလဲ အခုလုိ လာၿပီး လုပ္အားေပးဖုိ႕ကုိ မႏွစ္ကတယ္လုိ႕ ခြင့္ယူထားရတာ တဲ့။ ေနာင္အနာဂတ္မွာ သူတုိ႕ ရင္ေသြးေလးေတြအတြက္ စိတ္ေအး ရေလေအာင္ တျခားကုိ အေပ်ာ္ခရီးမသြားဘဲ အခုလုိ ေက်ာင္းကိုလာၿပီး လုပ္အားေပးၾကတာပါ။ တခ်ိဳ႕လူေတြဆုိ အခုက တယ္လုိ႕ ေနာက္ႏွစ္ဘယ္ရက္လဲလုိ႕ ခြင့္ယူဖုိ႕ ေမးေနၾကၿပီ။ ကုိယ့္ဘက္ကေတာင္ ရက္မဆြဲရေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူတုိ႕ ေစတနာေတြေတာ့ မခ်ီးက်ဴးဘဲ မေနႏုိင္ပါ။
ကေလးေတြရဲ႕ တစ္ေန႕တာ အခ်ိန္ဇယားကေတာ့ မနက္ ၆-နာရီထ၊ ၆-နာရီခြဲမွာ ဘုရားဝတ္တက္၊ ၇-နာရီမွာ မနက္စာစား၊ ၈-နာရီမွာ သင္တန္းတစ္ႀကိမ္၊ ၉-နာရီခြဲမွာ တစ္ႀကိမ္၊ ၾကားမွာ ၁၅-မိနစ္နား၊ ၁၁-နာရီမွာ နာရီဝက္ တရားထုိင္၊ ၁၂-နာရီမွာ ေန႕လည္စာစား၊ ေန႕လည္ တစ္နာရီမွာ သင္တန္းတစ္ႀကိမ္၊ ၂-နာရီ ၁၅မွာ တစ္ႀကိမ္ တက္ရပါ တယ္။ ၃-နာရီခြဲမွာ ညေနပုိင္း ဘုရားရွိခုိးၿပီး၊ ညေန ၄-နာရီ မုန္႕စား၊ ၄-နာရီခြဲကေန ၆-နာရီအထိ ကစား၊ ေရခ်ိဳးခ်ိန္ျဖစ္ ပါတယ္။ ညေန ၆-နာရီ ညစာစား၊ ညပုိင္း ရ-နာရီမွာေတာ့ guest speaker မ်ားက ကေလးမ်ား ဗဟုသုတျဖစ္ေစရန္ သင့္ေတာ္ရာ ေခါင္းစဥ္မ်ားျဖင့္ လာေရာက္ ေဟာေျပာၾကပါတယ္။ ဆရာမ်ားလည္း အေတြ႕အၾကံဳရေအာင္ သူတို႕လည္း ေျပာၾကရပါတယ္။ သူတုိ႕ကေတာ့ ေဟာေျပာရုံတင္ မကဘူး၊ ေနာက္က ပုံေျပာတာကုိ ေရွ႕က ထြက္ၿပီး သရုပ္ေဆာင္မ်ားပါ ထည့္လုိ႕ ၾကည့္ရႈသူ ေက်ာင္းသားေတြေရာ မိဘေတြပါ တဝါးဝါးနဲ႕ ပြဲက်ခဲ့ပါတယ္။ ည ၈နာရီ ၄၅-မွာေတာ့ မအိပ္ခင္ နာရီဝက္ တရားထုိင္၊ ၿပီးမွ အိပ္ၾကရပါတယ္။
အပုိအေနနဲ႕ သူတုိ႕ေလးေတြ အေတြ႕အႀကံဳရေအာင္ တစ္ႏွစ္ကုိ အက္ေဆးတစ္ပုဒ္ ေရးရပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္ကုိ စာေရးသူက ခ်ေပးပါတယ္။ ဒီႏွစ္ အက္ေဆးေခါင္းစဥ္က Right Understanding ပါ။ သူတုိ႕ စာသင္ေက်ာင္းက အတန္း အလုိက္ စာမ်က္ႏွာ ခြဲျခားသတ္မွတ္ေပးထားပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္ပါ အေၾကာင္းအရာ အခ်က္အလက္ေတြရေအာင္ ညပုိင္း speakerမ်ားက ထည့္သြင္းေျပာၾကားသြားပါတယ္။ သူတုိ႕ေရးႏုိင္ဖုိ႕ကုိ အတန္းပုိင္ဆရာမ်ားကလည္း ထပ္မံရွင္းျပ ကူညီေပးပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ကေလးေတြကေတာ့ အေတာ္ေလးကုိ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ ေတြးေခၚေရးႏုိင္တာကုိ ေတြ႕ရသဗ်။ သူတုိ႕ ကုိယ္ပုိင္အေတြ႕အႀကံဳ၊ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးတဲ့စာ၊ ျပင္ပဗဟုသုတေလးေတြပါ ထည့္သြင္းၿပီး ပုံစံက် ေရးတတ္ၾကတယ္။ ေရးအားေကာင္းတဲ့ ကေလးေတြက အက္ေဆးေရးရတာကုိ ေပ်ာ္လို႕။ ေရးအားမေကာင္းတဲ့ ကေလးေတြကေတာ့ ေၾကာက္လုိက္သည့္ ျဖစ္ခ်င္း။ ဒါေၾကာင့္ သူတုိ႕က “Essay is suffering”လုိ႕ က်ဳပ္မၾကားတၾကားေလးေတြ ေျပာၾကေလ ရဲ႕။ ဒီေတာ့ က်ဳပ္ကလဲ ျပန္ရွင္းျပရေတာ့ တာေပါ့။ အေမရိကားမွာ ေနရင္ အက္ေဆးေရးတာ မလြတ္ဘူး။ ေတာ္တဲ့ ေက်ာင္းသားတုိင္းဟာ အက္ေဆးေရးတတ္တယ္။ အက္ေဆးေရးေတာ္တဲ့ ေက်ာင္းသားအမ်ားစုဟာ ေက်ာင္းေကာင္း ေကာင္း ရတတ္တယ္။ ဘဝဆုိတာ စစ္ေျမျပင္လုိ ဘဲ။ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ ေလ့က်င့္ထားမႈ မရွိရင္ ဘဝစစ္ေျမျပင္မွာ က်ရႈံး တတ္တယ္။ “The more you sweat in peace, the less you bleed in war”ဆုိတဲ့ စစ္ေျမျပင္မွာသုံးတဲ့ စကားပံု ေလးကုိ ေျပာျပာကာ အားေပးၿပီး ေရးခုိင္းရတယ္။ ေတာ္တဲ့သူေတြကုိလဲ ပ-ဒု-တ ေရြးၿပီး ဆုေတြေပးေတာ့ မ်ားေသာ အားျဖင့္ေတာ့ ဆုလုိခ်င္ၾကလုိ႕ ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။
အတန္းေတြကုိေတာ့ primary တန္းမွာ အေျခခံေလးမ်ားကုိ ႏႈတ္တုိက္ခ် သင္ေပးပါတယ္။ Basic Level 1, 2, 3, နဲ႕၊ Advanced Level 1,2,3၊ ဒီအဆင့္ေတြကေတာ့ ေနာက္ဆုံးေန႕မွာ စာေမးပြဲေျဖရပါတယ္။ ဒီအဆင့္ေတြ ၿပီးသြားရင္ ေတာ့ ကေလးေတြဟာ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း အေတာ္ေလး တီးမိေခါက္မိ ရွိသြားပါၿပီ။ မိခင္တစ္ေယာက္က ကားစီးရင္း Advanced Level 1 မွာ တက္ေနတဲ့ ေကာင္မေလးတစ္ေယာက္နဲ႕ေတြ႕လုိ႕ ေမးၾကည့္ေတာ့ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း ျပန္ရွင္းျပတာ သူ႕အသက္နဲ႕စာရင္ အမ်ားႀကီး ေျပာျပႏုိင္တယ္။ သူေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလး အံ့အားသင့္သြားတယ္လုိ႕ စာေရးသူကို လာေျပာပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကေလးမက ေျပာေသးသတဲ့၊ အတန္းေတြၿပီးရင္ ေက်ာင္းမွာျပန္ၿပီး လုပ္အားေပး ဆရာ လုပ္အုံးမယ္တဲ့။ ၾကားရတာ ဝမ္းသာလုိက္ဘိခ်င္း။ ဒါကုိၾကားေတာ့ “ဒုိ႕ကေလးေတြရဲ႕ ႏွလုံးသားမွာ သာသနာေတာ့ အေျခတည္စျပဳေနၿပီ။ ဒါကုိ ခုိင္ၿမဲေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕ဘဲ လုိေတာ့တယ္”လုိ႕ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္မိပါသဗ်။ ဒီလုိ သာသနာ့ အျမစ္စြဲေအာင္ လုပ္ၾကရတယ္ဆုိတာ ေရွးသာသနာျပဳ သူေတာ္ေကာင္းႀကီးေတြရဲ႕ လမ္းစဥ္ပါဘဲ။
ဘီစီ ၃၀၉-ခုေလာက္မွာ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးက သာသနာျပဳရဟန္းေတာ္မ်ား ႏုိင္ငံကုိးခုကို ေစလႊတ္ခဲ့ ပါတယ္။ သီရိလကၤာႏုိင္ငံကုိေတာ့ သူ႕သားေတာ္ ရွင္မဟိႏၶႏွင့္ ေျမးေတာ္ေလး သုမနသာမေဏတုိ႕အဖြဲ႕ ႂကြခဲ့တယ္။ ရွင္မဟိႏၶမေထရ္ႏွင့္ ေဒဝါနံပိယတိႆ မင္းႀကီးတုိ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ မၾကာခင္ဘဲ သီရိလကၤာႏုိင္ငံမွာ သာသနာအေရာင္ ထြန္းေျပာင္ခဲ့ပါတယ္။
တေန႕မွာ ရွင္မဟိႏၵမေထရ္ကုိ မင္းႀကီးက “အရွင္ဘုရား…သီရိလကၤာမွာ သာသနာ တည္ၿပီလား ဘုရား”လုိ႕ ေမးေလွ်ာက္ပါတယ္။ ရွင္မဟိႏၵမေထရ္က “မင္းႀကီး…တည္ေတာ့ တည္ၿပီ။ ဒါေပမဲ့ သာသနာ႔အျမစ္ရင္းေတာ့ မစြဲတတ္ ေသးဘူး”လို႕ ျပန္ေျဖလုိက္ပါတယ္။ “ဘယ္ေတာ့မွ စြဲမွာပါလဲ ဘုရား” လုိ႕ မင္းႀကီးကေလွ်ာက္ေတာ့ “သီရိလကၤာႏိုင္ငံသား မိဘႏွစ္ပါးက ေမြးတဲ့ သားငယ္က ရဟန္းျဖစ္၊ ဝိနည္းစာေပေတြ သင္၊ ဒီႏုိင္ငံသားရဟန္းေတြကုိ ျပန္လည္ သင္ၾကားပုိ႕ခ် ေပးႏုိင္ၿပီဆုိရင္ သာသနာ႔အျမစ္ရင္း စြဲၿပီ”လုိ႕ မေထရ္က ျပန္လည္ မိန္႕ပါတယ္။
အကၽြႏု္္တုိ႕ေနရာ အေမရိကားမွာလည္း သာသနာ႔အျမစ္စြဲေစဖုိ႕ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ေနာက္မ်ိဳးဆက္သစ္ ကေလးငယ္ေလးမ်ားကုိ အေျခခံဗုဒၶဘာသာ သင္တန္းမ်ား သင္ၾကားေပးလာရာ အခုဆုိ သူတုိ႕ကုိယ္တုိင္ ဆရာလုပ္ကာ သင္ၾကားေနၾကေပၿပီ။ ဤနည္းအတုိင္း လက္ဆင့္ကမ္း သယ္ေဆာင္သြားမယ္ဆုိရင္ျဖင့္ တေျဖးေျဖး သာသနာ့အျမစ္ စြဲၿမဲ ခုိင္မာလာလိမ့္မည္ဟု ယုံၾကည္မိပါသည္။