ကိုုသန္းလြင္ – ဗုဒၶဂါယာ

ကိုုသန္းလြင္ – ဗုဒၶဂါယာ

(မိုုးမခ) ဇန္န၀ါရီ ၂၀၊ ၂၀၁၅

(၁)

ဂါယာေလဆိပ္မွာ ႏွင္းေတြထူထပ္စြာက်ေနေသာေၾကာင့္ ရန္ကုန္မဂၤလာဒုံေလဆိပ္မွ ထြက္မည့္ေလယာဥ္သည္ အခ်ိန္မွန္ မထြက္ႏိုင္၊ မနက္ ၉း၃၀ တြင္ ထြက္မည္ဆိုကာ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ေလဆိပ္သုိ႔ ၇း၃၀ တြင္အေရာက္လာၾကရပါသည္။ တစ္နာရီခန္႔ေနာက္က်ၿပီးမွေလယာဥ္ထြက္ခြင့္ရသည္။ သူတုိ႔ အခ်ိန္ ၁၁း၃၀ ခန္႔တြင္ ဂါယာေလဆိပ္ကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေရာက္ သြားေတာ့ေလဆိပ္မွာ ႏွင္းေတြေ၀ေနဆဲ ျဖစ္ပါသည္။ ေနကုိေကာင္းေကာင္းျမင္ေနရေသာ္လည္း စင္တီဂရိတ္ ၄-၅ ဒီဂရီ ခန္႔သာရွိမည္ထင္သည္။ ဂါယာျမိဳသည္ ေျမာက္လတၱီတြတ္ ၂၅ဒီဂရီတြင္ရွိရာ ေျမာက္ဘက္ ဥတၱရ ယဥ္စြန္းတန္းထက္ ေျမာက္ဘက္ပိုက်ေသးသည္၊ ျမစ္ၾကီးနားမေရာက္မွီ အင္းေတာ္ၾကီးအိုင္ ႏွင့္ ရာသီဥတု ဆင္ဆင္တူပါသည္၊ ေလဆိပ္ အေဆာက္အဦးထဲ၀င္ေတာ့လည္း ေႏြးမသြား အေႏြးထည္ေတြကုိ ကဗ်ာကရာ ထုတ္ၿပီး၀တ္ၾကရသည္။

 

၂၀၁၄ ဒီဇင္ဘာလ (၁ရ)ရက္တြင္ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဗုဒၶဂါယာသုိ႔ ဘုရားဖူးေရာက္သြားရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္ သည္ ဤခရီးကုိသြားရန္ လြန္ခဲ့ေသာအႏွစ္ ၃၀ခန္႔ကလည္း ႀကိဳးစားခဲ့ဘူးသည္၊ စကၤာပူရွိ အိႏၵိိယသံရုံးမွာပင္ အဆုံးသတ္ သြားခဲ့သည္။ ဗီဇာကုိ လြယ္လြယ္ကူကူမရႏုိင္ အခုေတာ့ အိႏိၵယ ႏွင့္နီေပါ ဗီဇာေတြမွာ မခက္ခဲေတာ့ပါ ဗီဇာရၿပီဆုိသည္ႏွင့္ ရန္ကုန္ရွိ ဘုရားဖူးအဖဲြ႕ေတြႏွင့္ ဆက္သြယ္လုိက္ရုံသ၊ာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သည္ ပဌမ ရန္ကုန္သုိ႔ျပန္ၾကရသည္။ ထုိမွတစ္ဆင့္ ဘုရားဖူးအဖဲြ႕ ႏွင့္ လုိက္ၾကရသည္။

အျပင္ကေအးေသာ္လည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရင္ထဲမွာကားေႏြးေနသည္။ ျမတ္စြာဘုရားပြင့္ေတာ္မူခဲ့သည့္ ေနရာကုိ ေရာက္လုိၾကည့္လုိလွေပၿပီ၊ တည္းခိုရာ ျမန္မာဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွာ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ႀကီးႏွင့္ဘာမွ မေ၀း၊ လမ္းေလွ်ာက္ သြားလ်င္ ဆယ္မိနစ္ခန္႔သာၾကာမည္။ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ႀကီး၏ ေျခေတာ္ရင္းသို႔ ညေန ၅နာရီခန္႔တြင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေရာက္ရွိသြားပါသည္။ ဓာတ္ပုံေတြထဲတြင္ ျမင္ေတြ႕ဘူးေနေသာ ေစတီေတာ္ႀကီးမွာ လက္ေတြ႕တြင္ သပ္ရပ္လွပၿပီး ၾကည္ညိွ စရာ ခန္႔ညားလွပါေပသည္။

 

ေစတီႀကီး၏ ပတ္၀န္းက်င္မွာ လူပင္လယ္ႀကီးကုိေတြ႕လုိက္ရသည္။ ဘုရားဖူးရာသီမွာ မုိးကုန္ၿပီးစ ေအာက္တုိဘာလ တြင္စသည္။ ေဆာင္းမကုန္မီ ေဖေဖာ္၀ါရီလကုန္ မတ္လေနာက္ပုိင္းတြင္ေတာ့ ေနပူေသာေၾကာင့္ ဘုရားဖူးေတြမလာ ၾကေတာ့ဟု ဆုိသည္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေရာက္ခ်ိန္မွာ အေအးလြန္ကဲေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္ ျမင္ေနေသာ ပရိသတ္မွာ တိဗက္ကုန္းေျမျမင့္မွ ဆင္းသက္လာၾကေသာ ပရိတ္သတ္ျဖစ္ပါသည္။ သူတုိ႔သည္ လူအုပ္စု ေထာင္ေသာင္းခ်ီကာ တိဗက္ ႏုိင္ငံမွ ေျခလ်င္လာၾကသည္ဟု ဆုိသည္။ ဟုိေရွးက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းမီ ေျခလ်င္ဆင္းလာၾကတာ သဘာ၀ က်ပါသည္။ ၂၁ရာစု ဟုိက္ေ၀းလမ္းမႀကီးေတြ ဥဒဟုိ ေဖာက္ေနၾကၿပီျဖစ္ရာ ကား၊ ရထား၊ ေလယာဥ္ပ်ံေတြ လည္းရွိေနၿပီး ျဖစ္ရာ ေျခလ်င္လာသူ ရွိမရွိ ကၽြန္ေတာ္မသိပါ၊ ေမးရမည့္လူလည္း မရွိေပ၊ သူတို႔မ်က္ႏွာေတြမွာ အထင္းသားေပၚေနသည္မွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ဘုရားကုိ ၾကည္ညိွသဒါၵစိတ္ဘဲ ျဖစ္ပါသည္။ 

 

သူတို႔ဘုရား၀တ္ျပဳပုံမွာ အျမင္တြင္ဆန္းေနသည္။ ဒုိက္ထိုးခ်ၿပီး ေခါင္းေနာက္မွာ လက္အုတ္ခ်ီေနၾကျခင္းပင္၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေနသလား ထင္ရသည္။ လူအုပ္ထဲတြင္ တရုတ္ျပည္မွလာသူေတြ၊ ဂ်ပန္ေတြ အေနာက္ႏုိင္ငံက မ်က္ႏွာျဖဴ ေတြကုိလည္း ေတြ႕ေနရသည္။

၂၀၁၃ ဇူလုိင္လ ၇ ရက္ေန႔က ေစတီႀကီး၏ အနီးတ၀ုိက္တြင္ ဗုံးဆယ္လုံးေပါက္ကဲြခဲ့သည္။ ေသဆုံးသူမရွိ ေသာ္လည္း ရဟန္းေတာ္ေတြ ဘုရားဖူးဥပသကာေတြ ဒဏ္ရာရခဲ့ၾကသည္။ လုံၿခံဳေရးကုိ တင္းၾကပ္ထားပါသည္။ ခ်ိန္ကုိက္ဗုံး ေတြျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဘုရားထဲကုိ လက္ကုိင္ဖုန္းမယူရဘူး တားျမစ္ထားသည္။ ဂိတ္၀တြင္ ေယာက်ၤားကတတန္း မိန္းခေလးက တတန္း တန္းစီၿပီး၀င္ၾကရသည္။  ကင္မရာအတြက္မူ ရူပီး ၁၀၀ ေပးရသည္။ 

 

အိႏၵိယေရွးေဟာင္းဌာနက ထိမ္းသိန္းေစာင့္ေရွာက္ထားေသာ အျခားဗုဒၶဌာနမ်ားတြင္ ၿခံေျမအက်ယ္ႀကီး နံရံခတ္ခါ ျမက္ခင္းျပင္၊ ပန္းပင္၊ သစ္ပင္ေတြကုိ ထိန္းသိမ္းထားပါသည္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးမွာ သည္လုိမဟုတ္၊ အိမ္ေျခ ထူထပ္၊ လူစည္ကားေသာ ရပ္ကြက္ေနရာမွာ တည္ထားရေသာ ေစတီလိုျဖစ္ေနသည္။ ဘုရားသို႔ေရာက္ရန္ ေစ်းေရာင္း သူေတြ၊ အလွဴခံသူေတြ၊ ေတာင္းစားသူေတြ၊ ဆုိက္ကားေတြ၊ ယာဥ္ေတြကားေတြၾကားမွ ျဖတ္ၿပီး သြားၾကရသည္။ မိုးခ်ဳပ္ ေန၀င္ေတာ့မွာမုိ႔ ျခင္လုိျဖဳတ္ေကာင္ေတြက ေခါင္းေပၚမွာ၀ဲေနၾကသည္။ အနီးကေနရဥၥရာျမစ္ သည္တခါတရံ ေရလ်ံတတ္ သည္၊ ေရလ်ံေသာ္ ဘုရားေျခရင္းသို႔တိုင္ေရတက္လာတတ္သည္၊ ထိုေရအႏၱရာယ္ကိုကာကြယ္ရန္ ေစတီ ပါတ္ပါတ္လည္ တြင္ေျမဖို႔၍တာတမံလုပ္ထားရပါသည္၊ဘုရားေရွ႔သို႔ေရာက္ရန္တာေဘာင္ေပၚမွ ေလွခါးထစ္မ်ားအတိုင္း ဆင္းသြားရပါ သည္၊

 

တစ္ခါတုန္းကေတာ့ အိႏိၵယအစိုးရက ဧက ၃၀၀မွ်ရွိေသာ ေျမေနရာကုိ ဘုရားဖူးေတြ စိတ္ေအးလက္ေအး ဖူးႏုိင္ေအာင္ေစတီတ၀ိုက္တြင္ ရွင္းေပးမည္ဟု ေျပာခဲ့ဘူးသည္။ ထုိကိစၥေအာင္ျမင္ဟန္မတူ။

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သည္ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးသို႔ ၀င္သြားေသာအခါ ရဟန္းေတြ ေထာင္ေသာင္းခ်ီ၍ ရွိေနၾကေသာ္ လည္း တိတ္ဆိတ္ေနသည္၊ ေခ်ာင္းဟန္႔သံ၊ ဇြန္းသံ၊ ပုဂံသံ ဘာမွမၾကားရဖူးဟု စာတြင္ဖတ္ရဘူးသည္။ အခုမဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ ပတ္၀န္းက်င္မွာ တိတ္္ဆိတ္ျခင္းလုံး၀မရွိ အသံေပါင္းစုံေနသည္။ ရြတ္ဖတ္သံ ေပါင္းစုံၾကားရသလုိ တခါတခါမွာ ေလာ္စပီကာျဖင့္ ေအာ္လုိက္ေသာ အလႅာ အရွင္ျမတ္ဘုရားရွိခုိးသံကုိ လည္းၾကားရသည္။ 

 

ဤနည္းျဖင့္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ မရွိပုံကုိ ၾကားသိ လာရ သည္။ ဤေစတီေတာ္ၾကီး၏ အ၀န္းအ၀ိုင္းေျမကုိဟိႏၵဴ မဟန္႔ဆုိသူကပုိင္သည္။ သူပုိင္ေျမထဲသို႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ၀င္ကာ ဘုရား၀တ္ျပဳေနရပံုမ်ားကို တစတစ ၾကားလာရေလသည္။

(၂)

 

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သည္ ၂၀ရာစုတြင္ လူျဖစ္လာေသာေၾကာင့္ အခုလုိ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္သို႔ အလြယ္တကူေရာက္ လာႏိုင္ ၾကေသာ္လည္း ျမတ္စြာဘုရားပြင့္ေတာ္မူစဥ္က၎၊ ေနာက္ေခတ္အဆက္ ဗုဒၶဘုရားျဖစ္ေတာ္မူရာ ေနရာသို႔ ေရာက္လာ ၾကရန္ ႀကိဳးစားသူေတြအတြက္၄င္း လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးက မလြယ္ကူလွေပ၊ ေအဒီ ၄ရာစုတြင္ အိႏိၵယသုိ႔ေရာက္ လာေသာ တရုတ္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဖါဟီရန္ မွာ လမ္းခရီးတြင္ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္အခ်ိန္ၾကာခဲ့သည္။ ဂုိဘီ သဲကႏၱာရကုိ ျဖတ္ရသည္။ တိဗက္ႏွင့္ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္ကုိ ေျခလ်င္ေက်ာ္ရသည္။

 

ေရေၾကာင္းျဖင့္လာသူေတြအတြက္မူ သီဟုိ႒္ကၽြန္း (သီရိလကၤာ) သို႔ပဌမသြားၾကရသည္။ ထုိမွတစ္ဆင့္  အိႏၵိယ အေနာက္ဖက္ကမ္းေျခတစ္ေလွ်ာက္ ေရေၾကာင္းျဖင့္သြားၿပီးမွ ကုန္းပိုင္းခရီးျဖင့္လာၾကရသည္။ ကုန္းအတန္တန္ ေရအတန္ တန္ျဖစ္ပါသည္။ လမ္းခရီးမွာ ခက္ခဲပင္ပမ္းၾကရသည့္အျပင္ သူခိုးသူ၀ွက္ေတြ၏ အႏၲရာယ္ကရွိေသးသည္။

 

အိႏၵိယႏိုင္ငံသည္ဘုရားပြင့္ရာဌာန ျဖစ္သည့္တိုင္ ဗုဒၵသာသနာသည္ အၿမဲတေစ ထြန္းကားေနခဲ့သည္မဟုတ္ေခ်။ သာသနာပ ကာလေတြရွိခဲ့သည္။ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ အႀကိမ္ႀကိမ္အျခားဘာသာမ်ားႀကီးစိုးရာေနရာျဖစ္ခဲ့သည္။ ဂရုဏာႏွင့္ မုဒိတာပြားျခင္းကို အားမေပးေသာ ဘာသာေတြႀကီးစိုးခ်ိန္မ်ားတြင္ ရန္လိုသည့္လူေတြရွိၾကသည္။ အခါခပ္သိမ္း ဘုရားဖူး ဥပႆကာ မ်ားသည္ ပတ္ဝန္းက်င္၏ အကူအညီကို မရခဲ့ၾကေပ။

 

ဗုဒၶဘုရားရွင္ ျဖစ္လာမည့္ သိဒၶထၳမင္းသားကို ဘီစီ ၆၂၄ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ ေမြးဖြားသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ သက္ေတာ္ ၈၀ ဘီစီ ၅၄၄ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘုရားရွင္ မာန္ ၅ ပါးကို ေအာင္ျမင္ၿပီး ဘုရားျဖစ္ေတာ္ မူသည့္ ေဗာဓိပင္ရွိရာ ေဗာဓိမ႑ိဳင္ ေနရာမွာ ဥရုေဝလရြာႏွင့္ နီးသည္။ ဥရုေဝလဆိုသည္မွာ သဲေတြ ေပါေသာေနရာဟု  အဓိပၸါယ္ရသည္။ လူမ်ား မေကာင္းမႈျပဳလုပ္ေသာ္ ေဘးလူေတြက ျမင္ႏိုင္ၾကသည္။ စိတ္ျဖင့္ အမွားကိုေတြးေသာ္ ျပင္ပလူေတြက မျမင္ႏိုင္ၾကေခ်။ မေကာင္းစိတ္ကို ေမြးျမဴမိပါက သဲတဆုပ္ကို သစ္ရြက္ႏွင့္ထုပ္ယူလာၿပီး ေနရာတစ္ခု၌ ပံုထားရမည္ဟု သေဘာတူညီ ထားၾကသည္။ မၾကာမီ ထိုေနရာမွာ သဲေတြႏွင့္ ျပည့္လာသည္ဟု ဆိုသည္။

ဗုဒၶသည္ ကဆုန္လျပည့္ ဘုရားအျဖစ္ကို ေရာက္ေတာ္မူၿပီး ေဗာဓိမ႑ိဳင္တြင္ ၇ ရက္ ၇လီ ၄၉ ရက္ၾကာေအာင္ သတၱဌာန ခုႏွစ္ေနရာ၌ ေနေတာ္မူခဲ့သည္။ တရားေဟာရမည့္ သူမ်ားကို ၾကည့္ေသာ္ မိမိကို သင္ၾကားေပးဘူးသည့္ အာလာရကလမႏွင့္ ဥဒကရာမ တို႔ကို သတိရသည္။ သူတို႔သည္ မရွိရွာၾကေတာ့ေပ။ သို႔ႏွင့္ ပဥၥဝဂၢီ ၅ ဦးရွိရာ မိဂဒါဝုန္သို႔ ၾကြေတာ္မူသည္။ မိဂဒါဝုန္၌ ပဥၥဝဂၢီငါးဦးမွ စတင္ၿပီး ရသ သတို႔သား အေပါင္းအေဖၚမ်ား အပါအ၀င္ ရဟႏၱာ ၆၀ ေက်ာ္ကို စုစည္းမိသည္။

သူတို႔ကို တစ္ေၾကာင္းတည္း ၂ေယာက္မသြားစတမ္း ဟုဆိုကာ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာေတာ္ ျပန္႔ပြားေရး ဓမၼဘီးကို စတင္လည္ပတ္ေစခဲ့သည္။ မိမိကုိယ္တိုင္ ဥရုေ၀လေတာသို႔ျပန္လာခါ ဥရုေ၀လ ကႆဖ ရေသ့ညီေနာင္မ်ားႏွင့္ ေနာက္လိုက္မ်ားကို ေခ်ခၽြတ္တရားျပေတာ္မူသည္။ ထို႔ေနာက္ ဗုဒၶသည္ ရာဇၿဂိဳလ္သို႔ျကြခ်ီေတာ္မူသည္၊ ဥရုေ၀လေတာသို႔ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္မံၾကြေရာက္သည္ဟု မေတြ႕ရေတာ့ေပ။

 

(၂၆၂-၂၃၃ဘီစီ) တြင္အေသာကမင္းႀကီးသည္ အိႏၵိယတႏိုင္ငံလံုးကိုစည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့သည္။ သူသည္ ဗီဇအား ျဖင့္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သူျဖစ္သည္။ သူသည္ ကလိဂၤတိုင္းကိုသိမ္းပိုက္ႏိုင္ရန္ ၾကမ္းၾကဳတ္ရက္စက္ေသာစစ္ကိုခင္းသည္ သူသည္ အက်ဥ္းေထာင္တစ္ခုကိုေဆာက္လုပ္ၿပီး ေထာင္ထဲသို႔ေရာက္လာသူသည္ အသက္ရွင္လ်က္ျပန္မထြက္ရဟု အမိန္႔ထုတ္ခဲ့ဖူးသည္၊ တစ္ေန႔ေသာ္ ေထာင္မွဴးလုပ္သူကဗုဒၶရဟန္းေတာ္တစ္ပါးကို အေၾကာင္းမဲ့ဖမ္းဆီးၿပီး ေရေႏြးပူအိုးတြင္ ႏွစ္ခါသတ္ရန္ႀကံစည္သည္။ ဗုဒၶရဟန္းေတာ္၏ တန္ခိုးေတာ္ေၾကာင့္ ေရေႏြးအိုးသည္ ဆူပြက္၍မလာဟုဆိုသည္။ ေထာင္မွဴး ကဘုရင္ကို သံေတာ္ဦးတင္ေသာ္ ဘုရင္သည္ ကိုယ္တိုင္လာ၍ၾကည့္သည္။ ရဟန္း၏သီလစင္ၾကယ္ပံုကိုေတြ႕ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာကို မင္းၾကီး စိတ္၀င္စားၾကည္ညိဳသြားသည္ဟုဆိုသည္။ ရဟန္းက “အသင္မင္းႀကီး သင္ထုတ္ေသာအမိန္႔အတိုင္း သင္လည္း ဤေထာင္မွ အသက္ရွင္လ်က္ထြက္ရန္ အေၾကာင္းမရွိၿပီ” ဟုမိန္႔ေသာ္ အံ့ၾသထိတ္လန္႔ၿပီး ဗုဒၵဘာသာ၀င္ ဥပသကာ ျဖစ္လာေလသည္။

 

အေသာကဘုရင္သည္ ဘုရားရွင္ဖြားေတာ္မူရာ ပြင့္ေတာ္မူရာ တရားဦးေဟာရာေနရာ၊ ေနရာေတြအားလံုးသို႔ လွည့္ လည္ၾကည့္႐ႈခဲ့သည္ ေရာက္ေလရာမွာ ေစတီပုထိုးေတြတည္သည္၊ ေရတြင္းေရကန္ ၈၄၀၀၀ေက်ာ္ေအာင္တူးသည္ဟုလည္း ဆိုသည္။ ေရာက္ေလရာေနရာတိုင္းမွာ ေက်ာက္စာေတြေရး၊ ေက်ာက္တိုင္ေတြထူခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာျပန္႔ပြားရေအာင္ ဘုန္းႀကီးရဟန္းေတြကို အိႏိၵယတျပည္လံုးႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြသို႔ သာသနာျပဳခရီးလႊတ္ခဲ့သည္။

 

ေဗာဓိေညာင္ပင္သို႔ မၾကာမၾကာသြား၍ တရားထိုင္ျခင္း အလုပ္ကိုလုပ္ေသာ္ မိဖုရားလုပ္သူက သည္းညည္းမခံႏိုင္ ေတာ့ေပ၊ ဘုရင္ႀကီးမသိေအာင္ ေဗာဓိပင္၏အျမစ္ကိုတူး၍ မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးသည္ဟုဆိုၾကသည္။ ဘုရင္ႀကီးကပင္ ေဗာဓိပင္ အသစ္ကို ထိုေနရာမွာျပန္၍စိုက္သည္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးကို သူကိုယ္တိုင္တည္ေတာ္မူသည္ဟု ဆိုၾကေသာ္လည္း ပံုစံႏွင့္ အရြယ္ပမာဏကို ေႏွာင္းလူတို႔ မသိၾကေပ။ အိႏၵိယေရွးေဟာင္းဌာန၏အဆိုအရမူ အနည္းဆံုး ႏွစ္ႀကိမ္ (သို႔မဟုတ္) သံုးႀကိမ္ထက္မနဲ ေစတီကို ျပဳျပင္တည္ၿပီးခါမွ ယခုကၽြန္ေတာ္တို႔ျမင္ၾကရသည့္ ေစတီပံုေပၚလာသည္ဟု ခန္႔မွန္းၾကသည္။

 

သကၠရာဇ္ ၁၁၉၉ တြင္ အေနာက္တိုင္းမွ မြတ္စလင္မ်ား က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာၿပီး ဘုန္းႀကီးမ်ားကိုသတ္ သာသနာဆိုင္ရာပစၥည္း ေတြကို ဖ်က္ဆီးမႈမ်ားေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ဘုန္းေတာ္ႀကီးစာသင္ေက်ာင္းမ်ားလည္း မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ ၾကရသည္။ ပူေဇာ္ပသ ထားေသာရတနာေတြကိုခိုးယူၾကသည္။

သီဟိုဠ္ကၽြန္း မဟာ၀နဘုရင္လက္ထက္ (၃၀၄)တြင္ ဘုရင္၏ညီေတာ္သည္ ဗုဒၶဂါယာသို႔ ဘုရားဖူးေရာက္ခဲ့သည္ တည္းခိုစရာေနရာထိုင္ခင္းက ခက္ခဲလွသည္။ သူသည္ ညီျဖစ္သူဘုရင္ကို ေမတၱာရပ္ခံေလသည္။ ဘုရင္က အိႏၵိယအစိုးရ ကိုေမတၱာရပ္ခံေသာ္ ေစတီေတာ္ႀကီးေျမာက္ဘက္အရပ္တြင္ မဟာေဗာဓိဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတာ္ႀကီးကိုတည္ေဆာက္ခြင့္ ရၾကသည္။ ထိုေက်ာင္း၏မုခ္ဦးတြင္ “ဘုရားဖူးလာသူမ်ားကို ယဥ္ေက်းပ်ဴငွာစြာ ႀကိဳဆိုရမည္” ဟု စာတမ္းေရးသားထား သည္။ ထိုဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းသည္ နာလႏၵ တကၠသိုလ္ႀကီးကဲ့သို႔ ဗုဒၶစာေပသင္ၾကားပို႔ခ်ရာေနရာျဖစ္လာေလသည္။ ဆရာေတာ္ အရွင္ဗုဒၶေဃာသသည္ ကမၻာတည္မည့္ က်မ္းေတြကို ဤေက်ာင္းေပၚမွာေရးသည္ဟုဆိုသည္။ ယခုအခါ ေစတီေတာ္ႀကီး၏ ပါတ္လည္ စတုရန္း ၁၅ ကီလိုမီတာ အတြင္း ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ၃၀ မွ်ရွိေနေပၿပီ။

 

၁၂၉၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာဘုရင္မ်ားက ဗုဒၶဂါယာေစတီေတာ္ႀကီး အပ်က္အစီးမ်ားကိုျပဳျပင္ေပးခဲ့ၾကသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၆ ႏွင့္ ၁၇ ရာစုႏွစ္မ်ားသို႔ေရာက္ေသာ္ ဟိႏၵဴဆြာမိႀကီးမ်ားသည္ ဘုရား၏ပတ္၀န္းက်င္သို႔ အတည္တက်ေနထိုင္ရန္ေရာက္ လာၾကသည္။ သူတို႔သည္ အပ်က္အစီးပံုထဲမွ ဆင္းတုေတာ္၊ ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြကို သူတို႔၏ ဟိႏၵဴနတ္ဘုရားအမွတ္ျဖင့္ ကိုးကြယ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုဆြာမိႀကီးမ်ား၏အဆက္အႏြယ္ မဟန္႔ ဆိုသူသည္ အလြန္ၾကြယ္၀ေသာသူေဌးႀကီးျဖစ္လာၿပီး ဘုရား ႏွင့္အနီးတ၀ိုက္ေျမမွာ သူပိုင္သည္ဟုဆိုခဲ့သည္။

၁၈၇၇ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူကိုလိုနီအဂၤလိပ္အစိုးရထံမွ မဟာေဗာဓိေစတီႀကီးျပင္ဆင္ ခြင့္ႏွင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားအတြက္ ႏွစ္ထပ္အုတ္ေက်ာင္းေဆာင္တည္ေဆာက္ခြင့္ရခဲ့သည္။ မင္းတရားႀကီးက လူအေျမာက္ အမ်ားပါ၀င္ေသာ ပန္းရံေတြ အႏုပညာသည္ေတြကိုလႊတ္လိုက္ရာ ေနာင္တြင္ ေရွးေဟာင္းအမွတ္အသား ေတြကို မမွတ္မိႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ ဗမာေတြက ျပဳျပင္ပစ္သည္ဟုစြပ္စြဲခံရသည္။

 

၁၈၉၁ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၂၂ ရက္တြင္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းမွ ဘုန္းေတာ္ၾကီး အနာဂါရိကဓမၼပါလ သည္ ဂ်ပန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး တစ္ပါးႏွင့္အတူ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ၾကီးကို ဖူးေျမာ္ရန္ လွည္းတစ္စီးျဖင့္ေရာက္လာခဲ့သည္။ တစ္ပိုင္းတစ္စ အက်ဳိးအပဲ့ ေတြျပန္႔က်ဲေနေသာ ေစတီေတာ္ကို ဖူးေတြ႕ရေသာအခါ သူသည္ ရင္ဆို႔မတတ္၀မ္းနည္းသြားရေလသည္။ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္မဟုတ္ သူေတြက ႀကီးစိုးထားၾကသည္။ သူသည္ ေစတီႀကီးေရွ႕မွာထိုင္ကာ ၀တ္ျပဳၿပီးသည္ႏွင့္ ေစတီေတာ္ႀကီးကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေတြလက္ထဲ ျပန္ေရာက္ေစရမည္ဟု သံဓိ႒ာန္ခ်မွတ္လိုက္ေလသည္။ ဗုဒၶဘုရားရွင္ သဗၺင္ညဳတဥာဏ္ေတာ္ကိုရခဲ့ေသာေနရာသည္ကမၻာေပၚ၌ အျခားမည္သည့္ေနရာႏွင့္မွ်မတူေသာ မႏႈိင္းယွဥ္ႏိုင္ ေသာေနရာ ျဖစ္သည္ဟု သူသေဘာေပါက္လိုက္သည္။

 

သူသည္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းသို႔ျပန္ကာ မဟာေဗာဓိအသင္းႀကီးကို ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ၊ သီဟိုဠ္၊ ဂ်ပန္ ႏိုင္ငံမွ အထင္ကရပုဂၢိဳလ္မ်ားထံ စာ အေစာင္ေစာင္ေရးသည္။ ရံပံုေငြရေအာင္ အေမရိကား၊ ဂ်ပန္စသည္ျဖင့္ ကမၻာပတ္၍ ႏႈိးေဆာ္ခဲ့ သည္။ သူသည္ ဂ်ပန္ျပည္မွသယ္ေဆာင္လာေသာ႐ုပ္ပြားေတာ္ကို အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဥပသကာမ်ား ကလက္ခံႏိုင္ေသာ မုျဒာကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခဲ့သည္၊ ဗုဒၶဂါယာ သို႔ေရာက္ေသာ္ ဆင္းတုေတာ္ကို ပဌမ တည္းခိုရာ ျမန္မာဇရပ္မွာဘဲထားရသည္၊ ေနာင္ေစတီၾကီးမွာ ထားရွိဖို႔ႀကိဳးစားရင္း မဟန္႔ ၏ လူမ်ားမွ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ ခံခဲ့ရသည္၊ ဟိႏၵဴမ်ား၏ ရုန္႔ရင္းၾကမ္းတမ္းမႈကို ႐ံုးေတာ္သို႔တိုင္ၾကားခဲ့သည္။ ေအာက္႐ံုးေတြက သူ႔ကို အႏိုင္ေပးၾကေသာ္ လည္း အယူခံတြင္႐ႈံးရသည္။ 

 

ေနာက္ပိုင္း မဟန္႔က တရားႏိုင္ေသာအခါ မင္းတုန္းမင္းႀကီး၏ ႏွစ္ထပ္ေက်ာင္းေတာ္ႏွင့္ ေရးထိုးထားေသာ ေက်ာက္စာေတြမွာ အဖ်က္စီးခံရသည္။ ဖ်က္စီးထားေသာ ႏွစ္ထပ္ေက်ာင္းေနရာမွာ တထပ္တိုက္တစ္ခုေတြ႕ရပါသည္။ အိမ္မဲ့ ယာမဲ့ေတြေနၾကသည္။ ေကာက္႐ိုးေတြ၊ ႏြားစာခြက္ေတြ ျမက္ပင္ေတြၾကားမွာ မင္းတုန္းမင္း၏ဇရပ္ကို ၀မ္းနည္းဖြယ္ ေတြ႕ ခဲ့ရပါသည္။

 

ဗုဒၶဂါယာသို႔ ဘုရားဖူးလာသူမ်ားတြင္ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံသားေတြကပဌမ စြဲသည္။ ေဗာဓိယကၡသီလ ဆရာေတာ္သည္ ေအဒီ ပထမဆံုးရာစုတြင္ ေက်ာက္စာတစ္ေစာင္ေရးခဲ့ဖူးသည္။ ေအဒီ ၅၁၈-၅၇၁ တြင္ စုိးစံခဲ့ေသာ ဘုရင္ကီလကာလမွာ ငယ္စဥ္ ကေလးဘ၀က ဗုဒၶဂါယာတြင္ ဘုန္းႀကီးအျဖစ္ေနခဲ့ဖူးသည္။ သီရိလကၤာႏိုင္ငံသားတို႔မွာ ဗုဒၶေနရာကို ေနခ်င္စဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ တိုးတက္ခမ္းနားေအာင္ျပဳလုပ္လိုစိတ္ရွိသည္ဟု ၾကားရဖူးသည္။

 

ဗုဒၶဘာသာအတြက္ ကံေကာင္းေစေသာအခ်က္မွာ ကိုလိုနီ အဂၤလိပ္ေတြေရာက္လာျခင္းႏွင့္ သူတို႔တြင္ ေရွးေဟာင္း အႏွစ္သာရရွိေသာပစၥည္းေတြကိုေဖာ္ထုတ္ထိန္းသိမ္းလိုေသာစိတ္ဓာတ္ရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ေရွးေဟာင္းသုေတသနအရာရွိ ကန္နင္ဟမ္မွာ ဗုဒၶ၏ေနရာဌာနမ်ားကို ရွာေဖြထုတ္ေဖာ္ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ယေန႔ယခုထိုဗုဒၶ၏ သံေ၀ဇနိယ ဌာန  ေတြကို ဘုရားဖူးသြားႏိုင္ၾကျခင္း ျဖစ္ပါေပသည္။ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္တြင္ ကမ္နင္ဟန္က မဟန္႔ပိုင္ ၀င္းထဲသို႔ေရာက္ေနေသာ ရုပ္ပြါးေတာ္ကိုပင့္ျပီး မဟာေဗာဓိေစတီတြင္ တည္ထားႏိုင္ခဲ့သည္။

၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ေဒလီတယ္လီဂရပ္  သတင္းစာအယ္ဒီတာ  Edwin  Arnold  ေရာက္လာျပီးစိတ္ပ်က္ဖြယ္ရာ အေျခအေနေတြကို ေတြ႕ျမင္ခဲ့သည္။ နာမည္ေက်ာ္ The Light of Asia  ကဗ်ာရွည္ၾကီးကို ေရးဖြဲ႔ခဲ့သည္႔ နည္းတူ သီဟိုဠ္ ကၽြန္း၊ ယိုးဒယား၊ ျမန္မာ၊ အိႏၵိယ အစိုးရတာ၀န္ရွိသူမ်ားထံသုိ႔စာအေစာင္ေစာင္ေရးခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ ဗုဒၶတရားထူးရခဲ့ရာ ေနရာမွာ အထြတ္ျမတ္ဆံုးေနရာတခုျဖစ္ေပရာ ထိုအထြတ္အျမတ္ ေနရာႏွင့္ထိုက္တန္ေစရန္ အစီအစဥ္ မ်ားကို  ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြက စီမံေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ ရွိရမည္ဟုေတာင္းဆိုခဲ့သည္၊ သို႔ပါေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔အေရး ကို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဥပသကာမ်ားက ေတာင္းဆိုလွ်င္ ပိုေကာင္းသည္ဟူေသာ မွတ္ခ်က္ကိုသာရခဲ့ျပီး ဘာမွျဖစ္မလာေပ။

 

ဂႏၶီၾကီးထံ ျမန္မာအမတ္ေတြက ခ်ဥ္းကပ္ေသာအခါ “က်ဳပ္တို႔ လြတ္လပ္ေရးရလွ်င္ခင္ဗ်ားတို႔ျဖစ္ခ်င္တာကိုခ်က္ခ်င္း

လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္” ဟုေျဖသည္။ အဓိက ကေတာ့ ဗုဒၶပြင့္ေတာ္မူရာေနရာကို ဗုဒၶဘာသာေတြ ပါေသာအဖြဲ႕ကစီမံခန္႔ခြဲ ႏိုင္ေရးဘဲျဖစ္သည္။ လႊတ္လပ္ေရးရ၍ တစ္ဖန္ သြားၾကျပန္ေသာအခါ  ဂႏၶီၾကီးကိုယ္တိုင္က  “က်ဳပ္တတ္ႏိုင္တဲ့  ကိစၥဆိုရင္ အခုဘဲေပးလိုက္ပါတယ္” ဟုသာေျဖလိုက္သည္။ မဟန္႔၊အိႏၵိယအစိုးရ၊ ဗုဒၶဘာသာဥပသကာမ်ားက သံုးပြင့္ဆိုင္ ေတာင္းဆို ေနၾကရာျပႆနာမွာ ေျပလည္သြားသည္ဟု မရွိခဲ့ေပ။

 

မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္၏ ပံုတူကို ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားက တည္ေဆာက္ကိုးကြယ္ၾကသည္။ က်န္စစ္မင္းၾကီးက လႊတ္လိုက္ေသာ သံတမန္ အဖြဲ႔က ယူလာသည့္ ပံုစံအတိုင္း  ပုဂံတြင္ ပံုတူေစတီတဆူတည္ခဲ့ၾကသည္။ တိဗက္တြင္  ၁၄၅၂ တြင္ တည္ခဲ့သည္။ ဓမၼေစတီမင္းသည္ ၁၄၇ဂ  ခုႏွစ္တြင္ ပဲခူးတြင္ ေရႊဂူၾကီးဘုရားကို တည္ခဲ့သည္။ ၁၄၇၃ ခုနွစ္ တြင္ တစ္ၾကိမ္၊ ၁၄၇၂ ခုႏွစ္တြင္တစ္ၾကိမ္ တရုတ္တို႔သည္ ပီကင္းျမိဳ႕ျပင္တြင္ တည္ေဆာက္ၾကသည္။ နိေပါႏိုင္ငံသား အဘရာရာခ်္သည္ ဗုဒၶဂါယာဘုရားဖူးမွ အျပန္ ေစတီတည္ခဲ့သည္။ ယိုးဒယားႏိုင္ငံတြင္မူ ခ်င္းရိုင္ တြင္တစ္ဆူ Wat Jet  Yot ဆိုသည့္ေနရာတြင္ တစ္ဆူ တည္ၾက သည္။ ေနာက္တည္ေသာေစတီမွာ အိႏၵိယျပည္ရွိ  မဟာေဗာဓိေစတီသာမက ပတ္၀န္း က်င္ေတြပါ တူေအာင္ တည္ေဆာက္ၾကသည္ဟုဆိုသည္။ အိႏိၵယႏိုင္ငံျပင္ပ၌ တစ္ခုတည္းေသာ ပံုတူေစတီျဖစ္လာသည္။ ထိုေစတီသည္ ေရာဟီနီ ျမစ္ကမ္းပါး တြင္ရွိသည္ဟုဆိုသည္။

(၃)

ပင္လယ္ေရသည္ငံ၏၊ ပင္လယ္သမုဒၵရာၾကီး၏ၾကီးမားေသာေရထုသည္ဘယ္ေနရာေရာက္ေရာက္ ငံေသာ အရသာ ကိုသာေပးသည္။ ထိုနည္းအတူဗုဒၶ၀ါဒ၏ အႏွစ္သာရမွာ လူကိုလႊတ္ေျမာက္ေစျခင္း (၀ိမုတိၱရသ) ျဖစ္ပါသည္။ 

 

လူဘ၀ လူ႔အျဖစ္ကိုရသည္ႏွင့္တစ္ျပိဳင္နက္ ေမြးဖြားျခင္း၊ အိုမင္းရျခင္း၊ နာျခင္း၊ေသျခင္း၊ စေသာျပင္ပမွျမင္ရသည့္ ဒုကၡတိို႔ရွိသည္နည္းတူ စိတ္ေ၀ဒနာဟုဆိုအပ္ေသာ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ ယူၾကံဳးမရျဖစ္ရျခင္း၊ စိတ္အားငယ္၊ စိတ္ပ်က္ရျခင္း၊ ပူပန္ျခင္း၊ စေသာ ဆင္းရဲ ဒုကၡေတြရွိသည္။ သံသရာလည္ပတ္ရျခင္း၌ ထိုဆင္းရဲဒုကၡတို႔သည္ ေလ်ာ့ပါးသြားရန္မရွိ ပို၍ပို၍ မ်ားလာဘို႔ဘဲရွိသည္။ 

ရွင္ေတာ္ဗုဒၶသည္ မဟာေဗာဓိပင္တည္ရွိရာ ေနရာတြင္ ထိုဆင္းရဲဒုကၡမ်ား မွ လႊတ္ေျမာက္ေစရန္ ကို လည္းေကာင္း၊ ထိုဆင္းရဲ ဒုကၡတို႔ အဘယ့္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရပံုကိုလည္းေကာင္း၊ ကိေလသာတဏွာႏွင့္ ထိုဘ၀သံသရာမွ  ဘယ္သို႔ဘယ္ပံု ရုန္းထြက္ ရမည္ဆိုသည့္ မဂၢင္ ရွစ္ပါးတရား ကိုလည္းေကာင္း၊ သိေတာ္မူခဲ့ေလသည္။  ရွင္ေတာ္ဗုဒၶသည္ထို သေဗၺင္ညဳတ ဥာဏ္ေတာ္ကို ရရွိခ်ိန္ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူသည့္အခ်ိန္မွ မွစျပီး ၄၅ ၀ါပါတ္လံုးသတၱ၀ါတို႔ကို  သံသရာဆင္းရဲမွ လႊတ္ေျမာက္ ေစေၾကာင္း တရားကိုနည္းျပ ေဟာ ေတာ္မူသည္။

 

ေဗာဓိပင္ေျခရင္းတြင္ရရွိခဲ့ေသာ သစၥာေလးပါးတရားေတာ္မ်ားသည္ သတၱ၀ါ အေပါင္းခ်မ္းသာမႈ သႏၱိသုခ ကို ရရွိေစ

ရန္ျဖစ္သည္။ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ တြင္ ရွင္အနႏၵာက ဘုရားမရွိေတာ့ျပီဆိုေသာအခ်ိန္တြင္ ဘာကို ကိုးကြယ္ၾကရ ပါမည္နည္းဟု ေမးသည္၊ ထိုအခါ ဘုရားရွင္က သံေ၀ဇနိယ ေလးဌာန ကိုေဟာေတာ္မူသည္၊ ဖြားေတာ္မူရာေနရာ၊ သဗၺင္ညဳတ ဥာဏ္ေတာ္ကို ရရွိခဲ့သည့္ ေနရာ၊ တရားဦးေဟာေတာ္မူရာ၊ ပရိနိဗၺာန္ ျပဳရာေနရာေတြမွာ ဗုဒၶတရားေတာ္ကို ၾကည္ညိဳေသာ ဥပသကာတို႔ုသည္ ၾကည္ညိဳသဒၵါပြားမ်ား ႏိုင္သည့္ေနရာမ်ားျဖစ္လိမ့္မည္ဟု အာနႏၵာ မေထရ္ျမတ္ကို ေဟာျပခဲ့ေပသည္၊ ၾကည္ညိုစိတ္ျဖင့္ ထိုေနရာမ်ားကို လွည့္လည္ပါေသာ္ ထူးျခားေသာအက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား ရရွိၾကလိမ့္မည္ ဟုလည္းေဟာေတာ္မူသည္၊

 

သံေ၀ဇနိယဆိုသည့္သေဘာမွာ ဤဌာနသို႔ေရာက္လာသူမ်ားသည္ သံေ၀ဂ ရၾကလိမ့္မည္ဟုလည္းဆိုလိုိပါသည္၊ ကြ်န္ေတာ္ တို႔အေလးအျမတ္ထားရာဤေစတီၾကီးသည္ ေခတ္မ်ိဳးစံုကို ၾကံဳခဲ့ရေလသည္၊ ဘာသာကို မေလးစားသူတို႔ မဖြယ္မရာ ျပဳျခင္းကို အၾကိမ္ၾကိမ္ၾကံဳခဲ့ရပါသည္၊ သို႔ပါေသာ္လည္း အေသာက မင္းၾကီးမွအစျပဳ၍ သီဟုိဠ္ႏိုင္ငံသားမ်ား အဂၤလိပ္ အစိုးရလက္ထက္ မစၥတာကန္နင္ဟန္ အပါအ၀င္ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာန၀န္ထမ္းမ်ား ဓမၼပါလမေထရ္ စသူတို႔၏ ကိုယ္က်ိဳးစြန္႔ ၾကီဳးစားအားထုတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေစတီေတာ္ၾကီးကို လက္ရွိအေျခအေနႏွင့္ ဖူးေမွ်ာ္ႏိုင္ၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္၊ သို႔တေစ ေစတီအုပ္ခ်ဳပ္မႈအဖြဲ႔ ေကာ္မီတီတြင္ ဟိႏၵဴေတြပါေနဆဲျဖစ္သလို ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ေလးဦးသာပါႏိုင္သည္၊ ထိုရဟန္းေတာ္မ်ားတြင္ ျမန္မာရဟန္းေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မပါေသးေပ၊

 

ကြ်န္ေတာ္တို႔သည္ ဗုဒၶဂါယာမွမျပန္မွီ အိႏၵိယ ေရွးေဟာင္းသုေတသနျပတိုက္သို႔သြားၾကည့္ၾကသည္၊ ၀င္ေၾကး ရူးပီးေငြ တဆယ္ေပးရသည္၊ စိတ္ခ်မ္းသာစရာကားမရွိ၊ ေခါင္းမရွိေသာကိုယ္ေတာ္၊ ခ်ိဳးဖဲ့ဖ်က္ဆီးခံရေသာ ဆင္းတုေတာ္ ေပါင္းမ်ားစြာ ကိုျပထားသည္၊ သဲေက်ာက္ျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ အေသာကေခတ္က ေက်ာက္တိုင္၊ ေက်ာက္တန္း ေတြကိုလည္းျပသ ထားသည္၊ မဟာေဗာဓီေစတီၾကီးကို ၁၈၆၅ ခုႏွစ္က ေတြ႔ျမင္ရပံု ဓါတ္ပံုကိုလည္းေတြ႔ရသည္၊

 

ဘုရားဖူးပရိတ္သတ္ေတြမ်ားေသာေၾကာင့္ စိတ္ပ်က္ေနရခ်ိန္တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးဓမၼပါလ၏ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ၾကီးဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ၏ လက္ထဲသို႔ျပန္ေရာက္ေအာင္ က်ိဳးစားရမႈမ်ားကို ဘုရားဖူးေဖၚတေယာက္က ကြ်န္ေတာ့္အားေျပာျပ ေလသည္၊ ယခုခ်ိန္တိုင္ေအာင္ ေစတီေတာ္ၾကီး၏ ဆင္းတုေတာ္ေရွ႔တြင္ ဟိႏၵဴေတြက ေလးေထာင့္ကြက္တခုခ်ခါ အျမဲ ေရာက္လာျပီး သူတို႔နဖူးႏွင့္ထိကာရွိခိုးေနၾကတုန္းျဖစ္ပါသည္၊ ဘုန္းေတာ္ၾကီးဓမၼပါလ၏ ခက္ခက္ခဲခဲ ၾကိဳးပမ္းရမႈမ်ားကို ေရးထားသည့္ သမိုင္းေၾကာင္းကို ေစတီၾကီးထြက္ေပါက္ အနီးမွ စာအုပ္ဆိုင္တြင္ ၀ယ္ရႏိုင္ပါသည္ဆို၍ ကြ်န္ေတာ့္အား ေခၚသြားပါသည္၊ စာအုပ္ေစ်းက အလြန္ခ်ိဳပါသည္၊ စကၤာပူေဒၚလာ ၂၀မွ် အကုန္ခံပါေသာ္ အိပ္ႏွစ္လံုးျဖင့္ထည့္ယူရသည့္ စာအုပ္ေတြကို ရသည္၊ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံသမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ ူဗုဒၶဘာသာသမိုင္းေၾကာင္းစာအုပ္ေတြမ်ားစြာေတြ႔ခဲ့ရသည္၊

 

ဘုရားရွင္က သာသနာ သံုးမ်ိဳးထားခဲ့သည္ဟုဆိုရာတြင္ ပရိယတၱိ၊ ပရိပတၱိ ႏွင့္ ပရိေ၀ဓ သာသနာ သံုးမ်ိဳးတြင္ သူ၏ တရားဦးရခဲ့ရာေနရာကိုထိုက္ထိုက္တန္တန္ထားရွိၾကရမည္ဟု သတ္မွတ္ခဲ့ျခင္းမရွိပါ၊ ဤကိစၥကို ဘယ္သာသနာ အမ်ိဳး အစားတြင္ ထည့္သြင္းရမည္ဟုလည္းကြ်န္ေတာ္မေ၀ခြဲတတ္ပါ၊ သူပိုင္ ကိုယ္ပိုင္ အျငင္းပြားရျခင့္ျဖင့္ ဘုရားရွင္ထားရစ္ခဲ့ ေသာ အေမြ အႏွစ္ ဂုဏ္သိကၡာမွာ ေလ်ာ့ပါးသည္ဟုလည္းကြ်န္ေတာ္မယူဆပါ၊

 

မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ၾကီး၏  သမိုင္းေၾကာင္းသည္အနည္ အမိႈက္တို႔ျဖင့္ ရႈတ္ေထြးခဲ့သည္ဆိုေစ ဗုဒၶေဟာေျပာ ခဲ့ေသာ၊ သင္ၾကားပို႔ခ်ခဲ့ေသာဆင္းရဲမွလြတ္ေျမာက္ေၾကာင္းတရား၏ ေလးနက္လွေသာ အဓိပၢါယ္သည္ ဘယ္ေသာအခါမွ ေလ်ာ့နည္း သြားမည္မဟုတ္ပါ၊ ကၽြန္ေတာ့္ စိတ္ထဲမွာေတာ့ ေစတီနံေဘးမွ ေညာင္ပင္ေအာက္တြင္ ထိုင္ရင္း ဘယ္တံုးကႏွင့္ မွ်မတူေသာ ေအးခ်မ္းမႈ ေမြ႔ေပ်ာ္မႈ သေဘာ ကိုခံစားခဲ့ရသည္ဟု ဆိုခ်င္ပါသည္။ 

ကိုသန္းလြင္