ရသေဆာင္းပါးစုံ

အေမြရလိုက္တဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈ

ေမာင္ေဖသက္နီ
မတ္လ ၁၃၊ ၂၀၁၄

 

(SundayReview
Inheriting Stress, MARCH 7, 2014 
http://www.nytimes.com/2014/03/09/opinion/sunday/can-children-inherit-stress.html?ref=international&_r=0 Inheriting Stress –
နယူးေယာက္တိုင္း သတင္းစာႀကီးရဲ့ “တနဂၤေႏြရႈေဒါင့္” အခန္းမွအစၥေရးႏိုင္ငံရဲ့ ဟိုင္ဖာ တကၠသိုလ္ University of Haifa ရဲ့  ဇီ၀စိတ္ပညာ လက္ေထာက္ပါေမာကၡ အင္နား ဂိုင္စ္လာ ဆာလိုမြန္ Inna Gaisler-Salomon ေရးသားၿပီး ေမာင္ေဖသက္နီ ဘာသာျပန္ပါတယ္။)

အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ရဲ့ သူကိုယ္၀န္ေဆာင္ထားစဥ္က ရွိေနခဲ့တဲ့အေတြ႔အႀကံဳေတြကို သိပၸံပညာနဲ႔သုေတသီေတြကေလ့လာခဲ့ၿပီး စာတမ္း တေစာင္ ကိုျပဳစုခဲ့ပါတယ္။ စာတမ္းမွာေရးထားတာက သူခံစားရတာေတြဟာ သူ႔ရင္ေသြးေလးအေပၚ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားတယ္ဆိုတဲ့ အ ေၾကာင္းပါ။ အဲဒီ သုေတသနေတြ႕ရွိခ်က္ကို က်မတို႔ နားလည္လက္ခံသြားပါတယ္။ တကယ္လို႔ အဲဒ့ီအမ်ဳိးသမီးဟာ ကိုယ္၀န္မရရွိခင္က တည္းက၊ ကိုယ္၀န္မရွိခင္ ဟိုးအေစာႀကီးကတည္းက စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ခံစားရရွိခဲ့ႏိုင္တယ္လို႔ မယူဆၾကေတာ့ဘူးလားလို႔ က်မတို႔ ျပန္ လွန္ေမးခြန္းထုတ္မိပါတယ္။

 

အဲဒီ့လို ကိုယ္၀န္ရွိေနစဥ္က စိတ္ဖိစီးမႈေတြဟာ သူ႔ရင္ေသြးေလးဆီကို တိုက္ရိုက္မကူးစက္၊ မပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္လို႔ ယူဆစရာျဖစ္ေနပါတယ္။ အားလံုး ကို ျခံဳေျပာရရင္ မိခင္ရဲ့ ကိုယ္၀န္မရွိခင္ကရွိခဲ့တဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈဟာ ဒီအဲန္ေအ Deoxyribonucleic acid လို႔ေခၚတဲ့ မ်ိဳးဗီဇဟာ သူ႔ရင္ေသြးေလး ဆီကို သယ္ေဆာင္မသြားႏိုင္ပါဘူး။ ရင္ေသြးေလးဟာ ကိုးလေရာက္ၿပီးမွသာ မိခင္ရဲ့ ဒီအဲန္ေအကို သယ္ေဆာင္သြားႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။

 

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူတေယာက္ရဲ့ဘ၀မွာ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို သူငယ္ရြယ္စဥ္ကတည္းက ခံစားခဲ့ရတယ္ဆိုရင္ သူေမြးလာတဲ့ကေလးေတြ အဆက္ဆက္အထိ စိတ္ဖိစီးမႈကို လက္ဆင့္ကမ္းသယ္ေဆာင္သြားႏိုင္ပါတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆတရပ္ကလည္းရွိေနပါတယ္။ အေကာင္း ဆံုး ဥပမာေပးရရင္ ဒုတိယကမာၻစစ္အၿပီး ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြ အစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္ အသတ္ခံခဲ့ရခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ သူတို႔ရဲ့ သားသမီး၊ ေျမးေတြအ ထိ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားတာမ်ိဳးပင္။ သုေတသနျပဳလုပ္ခ်က္ေတြအရ အဲဒီကေလးေတြဟာ စိတ္ဒဏ္ရာေတြရရွိခံစားခဲ့ရၿပီး ေသရြာပါ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ေရာဂါေတြခံစားခဲ့ၾကရတယ္လုုိ႔သိရွိရပါတယ္။ သူတုုိ႔ခံစားရတဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈဟာ စိုးရိမ္ရတဲ့အဆင့္မ်ိဳးအထိေတာ့ မေရာက္ရွိႏိုင္ေပမယ့္ အေတာ့္ကို ဆိုးရြားတဲ့အဆင့္အထိ ေရာက္ရွိႏိုင္တယ္လုုိ႔သိရပါတယ္။

 

အဲဒီလိုမ်ိဳးေတြကို တျခားလူမ်ိဳးေတြပ်ံ ့ႏွံ႔မႈေတြမွာလည္း ခင္ဆင္ဆင္ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ရ၀မ္ဒါ၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား၊ ကေမာၻဒီးယား၊ အာေမးနီး ယားနဲ႔ အရင္ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း အသက္ရွင္က်န္ေနခဲ့တဲ့ သူတုုိ႔ရဲ့ သားသမီးေတြဟာလည္း အလားတူပံုစံမ်ိဳး ေတြအ တိုင္း ေလ့လာေတြ႔ ရွိရတယ္လုုိ႔သိရွိရပါတယ္။

 

အဲဒီလိုမ်ိဳး ခပ္ဆင္ဆင္ျဖစ္တာက ဘာေၾကာင့္လဲ။ အဲဒီလို စိတ္ဒဏ္ရာရမႈေတြဟာ ေမြးဖြားလာတဲ့ ကေလးေတြကို မိဘေတြခံစားခဲ့ရတဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈကို သမရိုးက်ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ မိဘအေမြဆိုးတခုအျဖစ္ တြန္းအားတခုလို ျဖစ္ေပၚေနေစသေလာ၊ ဒါမွမဟုတ္ မိဘမ်ိဳးရိုးကိုလိုက္ၿပီး စိတ္ဖိစီးမႈကိုလည္း အေမြလက္ခံရလိုက္ေနေစသေလာလုုိ႔ ေမးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္ေနပါတယ္။

 

က်မတုုိ႔ဆက္ၿပီး ေလ့လာ၊ သုေတသနလုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနေသးတာ သိလာရပါတယ္။ က်မ ေလ့လာခဲ့ရသလို က်မနဲ႔အတူ ေလ့လာခဲ့တဲ့ က်မရဲ့ သူငယ္ခ်င္း ဟီဘာ ဇိုင္ဒန္ Hiba Zaidan  နဲ႔ မီကာ လက္ရွမ္ Micah Leshem တုုိ႔နဲ႔အတူ မၾကာေသးမီက သံုးေယာက္ ပူးေပါင္းၿပီး သုေတသနလုပ္ခဲ့တာကို ဇီ၀စိတ္ပညာ ဂ်ာနယ္ထဲမွာ ပံုႏွိပ္ျဖန္ ့ခ်ိခဲ့ပါတယ္။ က်မတုုိ႔ေလ့လာသုေတသနျပဳေတြ႔ရွိခဲ့တာက ကိုယ္၀န္မရွိခင္က စိတ္ဖိစီးမႈကို ခံစားခဲ့ရတဲ့ ႂကြက္အမေတြရဲ့ ကေလးငယ္ေတြဟာ သူတုုိ႔မိဘႂကြက္အေမေတြလိုပဲ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ခံစားရတာေတြကို သိရွိခဲ့ရပါတယ္။

 

ႂကြက္ေတြနဲ႔ႂကြက္ေပါက္စေလးေတြကို သူတုုိ႔ငယ္ရြယ္စဥ္တိုးတက္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္ေပၚေနခိုက္မွာ တခုခုကို အတင္းအဓမၼလုပ္ခိုင္း မယ္ဆိုရင္ သူတုုိ႔ရဲ့ ဒုတိယနဲ႔တတိယမ်ိဳးဆက္ေတြက်ရင္ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အျပဳအမူေတြကို က်င့္ႀကံလာၾကလိမ့္မယ္လုုိ႔သိရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ႂကြက္ထီးတေကာင္ဟာ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားရခဲ့ရင္ေတာင္ သူ႔ရင္ေသြးေလးေတြကို အေစာင့္ေရွာက္မပ်က္ျပဳမူႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ ေလ့လာ သိရွိခဲ့ရသလို သူ႔ကေလးေတြ ဟာလည္း သူ႔အေဖျပဳမူတဲ့အတိုင္း “မိဘအမူအက်င့္အတိုင္း” ထပ္တူမက်ႏိုင္ေပမယ့္လုုိ႔ ခင္ဆင္ဆင္လုပ္ၾကတယ္ေလ့လာသိရွိခဲ့ရပါတယ္။

 

က်မတုုိ႔ရဲ့ ေလ့လာသုေတသနျပဳခ်က္ေတြအရ က်မတုုိ႔ဟာ ကေလးေမြးဖြားတဲ့ ႂကြက္မေတြဟာ ရက္သတၲပါတ္ေလာက္ (၇ ရက္ေလာက္) အထိ ႏူးည့ံတဲ့စိတ္ဖိစီးမႈမ်ိဳးကို ခံႏိုင္ရည္ရွိၾကပါတယ္။ သီတင္းပါတ္ႏွစ္ပါတ္ေက်ာ္သြားရင္ေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈမခံရတဲ့ ႂကြက္ေတြဟာ တျခား စိတ္ဖိစီးမႈမခံရတဲ့ ႂကြက္ေတြနဲ႔မိတ္လိုက္ေလ့ရွိတာကို ေလ့လာေတြ႔ရွိခဲ့ရပါတယ္။ က်မတုုိ႔ရဲ့ ေလ့လာသုေတသနျပဳခ်က္ေတြအရ စိတ္ဖိစီးမႈ ရွိတဲ့ ႂကြက္မေတြနဲ႔ စိတ္ ဖိစီိးမႈမရွိတဲ့ ႂကြက္မေတြကို တူညီတဲ့စမ္းသပ္မႈကို စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ အရြယ္ေရာက္ေနတဲ့ မ်ိဳးဥထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့ ႂကြက္အထီးတေကာင္က မ်ိဳးဥ ထုတ္မေပးႏိုင္တဲ့ ႂကြက္မတေကာင္နဲ႔စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ အမူအက်င့္ေတြ မတူၾကဘူးဆိုတာကို ေလ့လာေတြ႔ရွိ ၾကရပါတယ္။

 

ဒါဆိုရင္ အဲဒီ့ စိတ္ဖိစီးမႈဟာ ဘယ္လိုမ်ိဳးနည္းနဲ႔ပ်ံ့ႏွံ႔ကူးစက္သြားၾကတာလဲ။ က်မတုုိ႔က မ်ိဳးဗီဇပါတဲ့ ေမာ္လီက်ဴးတခုကို စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္ေနတဲ့ ခႏၶာ ကိုယ္တခုထဲ ေျပာင္းေရႊ႕ထည့္ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါမွာ အဲဒီ့ ေမာ္လီက်ဴးဗီဇဟာ ပိုမိုမ်ားျပားတဲ့ ေမာ္လီက်ဴးေတြကို ပိုမိုပြားမ်ားၿပီး ထုတ္လုပ္ေပးႏိုင္တာကို က်မတုုိ႔ေတြ႔ရွိလာရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမာ္လီက်ဴးေတြဟာ အမသားအိမ္ထဲမွာ မ်ိဳးဥေတြကို ဥခ်ေပးလိုက္တဲ့ အတြက္ (ေပးတဲ့ႂကြက္အမ) ဥခ် ေပးလိုက္တဲ့အမ (လက္ခံတဲ့ႂကြက္အမ) အေပၚမူတည္ၿပီး စိတ္ထိန္းႏိုင္မႈနဲ႔ စိတ္မထိန္းႏိုင္မႈဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳး ကြဲျပားသြားပါတယ္။

 

အစဥ္အလာအရဆိုရင္ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ အမိသားအိမ္ကေန ဇီ၀မ်ိဳးေစ့ (ဒီအဲန္ေအ Deoxyribonucleic acid လုုိ႔ေခၚတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ) နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ မ်ိဳးဥေတြကို မိဘေတြကေန သားသမီးေတြဆီကို ပ့်ံႏွံ႔ေစတယ္လုုိ႔နားလည္လက္ခံထားခဲ့ၾကတာပါ။ ဒါေပမယ့္ က်မတုုိ႔ယံုၾကည္ ခဲ့ၾကတဲ့ အမသားအိမ္ကေန မ်ိဳးဥဗီဇေတြသာမကပဲ တျခား ႏူးည့ံတဲ့အသားမွ်င္ေတြကိုပါ၊ အထူးသျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြကိုပါ တပူးတြဲထဲ ေမာ္လီက်ဴးမ်ိဳးဗီဇေတြနဲ႔အတူပ့်ံႏွံ႔ေစခဲ့တာပါ။ ဟုတ္ပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္ေနတဲ့ ႂကြက္မတေကာင္က သူ႔ရင္ေသြးေတြ ေမြးတဲ့အခါ သူ႔ရင္ေသြးေလးကို စိတ္ဖိစီးမႈေတြကိုပါ တပါတည္းပူတြဲပ့်ံႏွံ႔ေစတာကို က်မတုုိ႔ေတြ႔ရွိခဲ့ရပါၿပီ။ အဲဒီေတြ႔ရွိခ်က္ကိုၾကည့္ၿပီး ကေလးတေယာက္ေမြးဖြားရင္ သူတို့ ဦးေႏွာက္ေတြကေန ကေလးေတြကို ထိန္းေက်ာင္းတည့္မတ္ေပးပါတယ္။ အဲဒီ့အယူအဆအရဆိုရင္ သူတုုိ႔မိခင္ရဲ့ အေမြျဖစ္တဲ့ “စိတ္ဖိစီးမႈ” ကိုပါ အေမြအျဖစ္လက္ခံ ရရွိလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။

 

ေနာက္ထပ္အေနနဲ႔က်မတုုိ႔ေမွ်ာ္လင့္မထားတဲ့ မ်ိဳးဗီဇေတြကို အရြယ္ေရာက္လာတဲ့ ရင္ေသြးအေပၚမူတည္ၿပီး မိခင္ရဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈတခုတည္းသာ လက္ခံရရွိလိုက္ေပမယ့္ အေတြ႔အႀကံဳေတြကေတာ့ ကေလးကသူ႔ဘာသာ ေလ့က်င့္သင္ယူခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့လာသင္ယူတယ္ ဆိုတဲ့ ေနရာမွာေတာင္ ေယာက်္ားေလးနဲ႔မိန္းကေလး သင္ယူမႈပံုစံခ်င္း မတူညီၾကပါဘူး။

 

က်မတုုိ႔ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္ေတြဟာ ေလာေလာလတ္လတ္ေမြးဖြားလာခဲ့တဲ့ ႂကြက္ကေလးေတြအေပၚမူတည္ၿပီး ေလ့လာခဲ့တဲ့အတြက္ မိခင္ေတြရဲ့ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈနဲ႔ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မႈ မရွိၾကပါဘူး။ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ေတာ့ အျပဳအမူေတြေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္မ လာႏိုင္ေပမယ့္ ေျပာင္းလဲရင္ျဖစ္လာႏိုင္ေခ်ေတြကို တြက္ခ်က္ၾကည့္လုုိ႔ရႏိုင္ပါတယ္။ ေျပာင္းလဲရင္ ဘယ္လိုရိုက္ခတ္မႈေတြျဖစ္လာႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို တြက္ခ်က္ ရွင္းျပႏိုင္ပါတယ္။

 

စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါအပါအ၀င္ စိတ္ေရာဂါအမ်ားစုဟာ စိတ္ဖိစီးမႈေတြေၾကာင့္ ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္မႈအပါအ၀င္ တျခားစိတ္ဖိစီးမႈ ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ၾကရတာပါ။ မ်ိဳးဆက္ေျပာင္းလဲမႈအရ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့စိတ္ဖိစီးမႈေတြဟာ အနာဂါတ္မွာျဖစ္လာမွာေတြကို ခန္ ့မွန္းေျပာဆိုမႈ၊ ေရာဂါကုသမႈနဲ႔ လူသားဆန္မႈေတြကို ပိုမိုနားလည္သေဘာေပါက္လာလိမ့္မယ္လုုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္လုုိ႔ရႏိုင္ပါတယ္။

အစၥေရးႏိုင္ငံရဲ့ ဟိုင္ဖာ တကၠသိုလ္ University of Haifa ရဲ့  ဇီ၀စိတ္ပညာလက္ေထာက္ပါေမာကၡ အင္နား ဂိုင္စ္လာ ဆာလိုမြန္ Inna Gaisler-Salomon ေရးသားၿပီး ေမာင္ေဖသက္နီ ဘာသာျပန္ပါတယ္။

သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ

Similar Posts