ႏုိင္ငံ၊ လြတ္လပ္မႈ၊ ဒီမုိကေရစီအစ႐ွိေသာ ႏုိင္ငံေရးသေဘာတရားမ်ား၏ အေျခခံသေဘာတရားတစ္ခု
ေဒါက္တာခင္ေမာင္၀င္း(သခ်ာၤ)။ မတ္ ၁၂၊ ၂၀၁၄
ႏုိင္ငံ(state), လြတ္လပ္မႈ (freedom), တန္းတူညီတူ႐ွိမႈ (equality), တရားမွ်တမႈ (justice), ဒီမုိ ကေရစီ (democracy) ႏွင့္ ႏုိင္ငံသားျဖစ္ျခင္း (citizenship) ဟူေသာ သေဘာတရားမ်ားကို ေလ့လာေသာ အခါ ၎တုိ႕အားလံုးတြင္ပါ၀င္ေသာ ၎တုိ႕ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳထားေသာ သေဘာတရားတစ္ခုကုိ ႐ွာေသာအခါ ထုိအရာသည္ အာဏာ (Power) ျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အာဏာသည္ ႏုိင္ငံေရးသိပံၸံတစ္ ခုလံုး၏ အေျခခံဟုလည္းဆုိႏုိင္သည္။
ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းကို ေျပာတိုင္းအာဏာအေၾကာင္းကို ေျပာရသည္။
သာမန္လူမ်ားတြင္ အာဏာ႐ွိသလား?
၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ား၊ သမၼတမ်ားတြင္ အာဏာမ်ားလြန္းေနသလား?
လူမ်ားသည္ သူတို႕ ကိုယ္သူတို႕ အာဏာမ႐ွိဟု ယူဆေသာေၾကာင့္ မဲမေပးဘဲေနသေလာ?
အာဏာအေၾကာင္းကိုေျပာလွ်င္၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္ (authority) အေၾကာင္းသည္လည္း မပါမျဖစ္ပါလာသည္။
အင္အား႐ွိျခင္းသည္ မွန္ကန္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟူသည္ အမွန္ဘဲလား?
အာဏာ႐ွိေသာသူတိုင္းသည္ အာဏာကို ကိုယ္ႀကိဳက္သလိုသံုးခြင့္ ႐ွိသလား?
ဤေမးခြန္းမ်ားကို ေမးသည့္အခါတြင္ ေပၚေပါက္လာသည့္ေမးခြန္းမွာ …
အာဏာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္တို႕ သည္ အတူတူပဲလား၊ ကြဲျပားသလား?
ဥပမာ- အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ အျခားေသာႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ အာဏာ သက္ေရာက္၏။ သို႕ေသာ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္တကယ္႐ွိသလား – ဟူ၍ ေ၀ဖန္ေနၾကသည္ကို ၾကားရေသာအခါ အာဏာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္မတူဟူ၍ စဥ္းစားႏိုင္သည္။
အာဏာႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္သည္ ဆက္စပ္မႈ႐ွိသည္မွာ ေသခ်ာသည္။ ထိုဆက္စပ္မႈကို ေလ့လာေသာ အခါ ေဆာင္းပါးအစပိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားမ်ားသည္ မပါမျဖစ္ပါလာရမည္ ျဖစ္သည္။
အာဏာႏွင့္အျခားႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားမ်ား၏ ဆက္စပ္မႈကို ေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ ဂ်ာမန္ႏိုင္ငံ ေရးပညာ႐ွင္ မက္(စ)၀က္ဘာ (Max Weber, 1864-1920) ၏ႏိုင္ငံဟူေသာ ေ၀ါဟာရ၏ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆုိခ်က္ကို ယူပါမည္။
မက္(စ)၀က္ဘာက ႏိုင္ငံဟူသည္မွာ အင္အား(force) ကို တရား၀င္သံုးခြင့္ အပိုင္ ယူထားေသာ အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည္ ဟူ၍ ဖြင့္ဆိုထားသည္။
ဤသို႕ဆိုလွ်င္ တရား၀င္ေသာအင္အား (legitimate force) ႏွင့္ အာဏာ ဘယ္လိုဆက္စပ္သလည္း?
အင္အားသံုးျခင္းသည္ အာဏာႏွင့္ တူသလား?
အာဏာႏွင့္ အင္အားသည္ ေတာ္ေတာ္ဆင္တူသည္ဟုေတာ့ဆုိရမည္။
သုိ႕ေသာ္လည္း အာဏာ သည္ ေလးစားလုိက္နာျခင္း လုိက္ေလ်ာျခင္းကိုျဖစ္ေစရမည္ျဖစ္ၿပီး အင္အားသည္ လုိက္နာျခင္းလုိက္ေလ်ာ ျခင္းကို ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မည္။ ေလးစားျခင္းကိုေတာ့မျဖစ္ပါ။
ဥပမာ – ေသနပ္ျဖင့္ ခ်ိန္ၿပီးဓားျပတုိက္ေသာသူ သည္ အင္အားသံုးျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္သူသံုးေသာ အင္အားသည္ တရား၀င္ေသာအင္အားမ်ိဳးမဟုတ္ ပါ။ သူ႕ကို မတတ္သာ၍ လိုက္ေလ်ာခ်င္လုိက္ေလ်ာရမည္။ သုိ႕ေသာ္ ေလးစားလုိက္နာျခင္းမဟုတ္ပါ။
ထုိအခါ မၾကာခဏအျငင္းပြားရေသာ ကိစၥေပၚလာသည္မွာ – အင္အားသည္ တရား၀င္ျဖစ္ႏုိင္ပါ့ မလား?
တရား၀င္ေသာ အင္အားဟူသည္ အရည္အခ်င္းႏွစ္ခု႐ွိရမည္။
၎တုိ႕မွာ – တရား၀င္လုပ္ပုိင္ခြင့္ရ႐ွိထားျခင္း (လႊဲအပ္ထားျခင္း) ႏွင့္ အတုိင္းအတာတစ္ခုအတြင္း ေဘာင္ခတ္ထားျခင္းတုိ႕ျဖစ္သည္။
ဤေနရာတြင္တရား၀င္ လုပ္ပုိင္ခြင့္ရရွိထားျခင္းကုိ ဘယ္သူ႕ရူေထာင့္မွၾကည့္သနည္း။ ဘယ္သူက ဆံုးျဖတ္သလည္း?
ဥပမာ ဆႏၵျပသူမ်ားကို ရဲကအင္အားသံုး၍ ႏွိမ္နင္းခြင့္ ႐ွိျခင္းသည္ တရား၀င္လုပ္ပုိင္ခြင့္႐ွိသည္ဟု ဆႏၵျပသူမ်ားဘက္က ယံုၾကည္ပါ့မလား? ဆႏၵျပသည့္ အထဲတြင္ မပါ၀င္ေသာသူမ်ားကလည္း ဘယ္လုိသေဘာထားႏုိင္သလည္း? ဤကိစၥမ်ားကို တစ္ထုိင္တည္းခ်က္ခ်င္း အေျဖေပးလုိ႕မျဖစ္ႏုိင္ပါ။ ေဆြးေႏြးစရာမ်ားျဖစ္ေၾကာင္းျပသရန္ တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။
အာဏာႏွင့္လြတ္လပ္မႈတုိ႕၏ ဆက္စပ္မႈကို စဥ္းစားၾကည့္ပါမည္။ လြတ္လပ္ျခင္းဟူသည္ကို တစ္ဦး တည္း အေႏွာက္အယွက္ကင္းစြာျဖင့္ ေနႏုိင္ျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိႏုိင္သည္။
ေနာက္တစ္နည္းမွာ လူတစ္ဦး၏ လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ားကို အျပည့္အ၀ရ႐ွိထားျခင္းကိုလည္းေခၚႏုိင္သည္။
ဥပမာ – လြတ္လပ္စြာ ကိုယ္ယံုၾကည္ရာကို ေျပာဆုိခြင့္၊ ကိုယ္ယံုၾကည္ေသာအဖြဲ႕အစည္းတြင္ လြတ္လပ္စြာပါ၀င္ခြင့္ စသည္တုိ႕ျဖစ္သည္။
ထိုအခါေပၚေပါက္လာေသာေမးခြန္းမွာ လူတစ္ေယာက္၏ လြတ္လပ္မႈကို ဘယ္အတိုင္းအတာထိ ခြင့္ျပဳထားၿပီး ဘယ္အတိုင္းအတာကို ေက်ာ္လြန္လွ်င္ ႏွိမ္သင့္သနည္း?
ဤကိစၥမ်ားကို ေဆြးေႏြးမည္ဆို လွ်င္ အာဏာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္အေၾကာင္းကို ေကာင္းစြာနားလည္ရန္လိုသည္။ ႏိုင္ငံေရးပညာ႐ွင္ ဂၽြန္စေတာ့မီး(လ) (John Stuart Mill, 1806-73) ၏ က်မ္းျဖစ္ေသာ On Liberty တြင္ ဤအေၾကာင္းမ်ား ကို ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္။ သူ၏အဆိုအမိန္႕မ်ားအနက္ အမ်ားနားလည္လက္ခံႏိုင္ေသာ အဆိုႏွစ္ခုမွာ-
လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၏ လြတ္လပ္မႈကို ဤကဲ့သို႕ေဘာင္ခတ္ထားရမည္။ သူသည္အျခားသူမ်ားကို အေႏွာင့္အယွက္မျဖစ္ေစရ။
ႏိုင္ငံ၏တန္ဖိုးသည္ ထိုႏိုင္ငံ႐ွိႏိုင္ငံသားမ်ား၏ တန္ဖိုးျဖစ္သည္။
တန္းတူညီတူ႐ွိမႈႏွင့္ တရားမွ်တမႈတို႕သည္ မွန္ကန္ျခင္း (rightness) အေပၚတည္ေနသည္။ အခ်ိဳ႕သူမ်ားသည္ တန္းတူညီတူ႐ွိျခင္းႏွင့္ တရားမွ်တျခင္းဟူေသာအရာႏွစ္ခုသည္ အခ်င္းခ်င္းပဋိပကၡ ျဖစ္ ႏိုင္သည္ဟုျမင္ၾကသည္။
အရာရာတိုင္း၌ တန္းတူညီတူျဖစ္ရမည္ဆိုကာ တန္းညိွလိုက္ျခင္းသည္ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ လူတစ္ဦးခ်င္း၏ အရည္အေသြးကို ခ်ိဳးႏွိမ္ရာေရာက္သည္၊ အရည္အခ်င္းအလိုက္ အသိအမွတ္မျပဳျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္။
ထင္႐ွားေသာဥပမာတစ္ခုမွာ ၁၉၆၇ခုႏွစ္ေလာက္က တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈေတာ္လွန္ေရးတြင္ လူတိုင္းလယ္ထြန္ရမည္ဟူေသာမူအရ တကၠသိုလ္မွ ပါေမာကၡမ်ားကို လယ္ထြန္ခိုင္းသည့္အျဖစ္ ျဖစ္သည္။
တန္းတူညီတူ႐ွိျခင္းသည္ မွန္ကန္မႈအေပၚအေျခခံသည္ဟုဆိုလွ်င္ အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားသည္ အခ်ိဳ႕သူမ်ားထက္ ပို၍အာဏာ႐ွိျခင္း၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္႐ွိျခင္းကို မွန္ကန္သည္ဟု ဆိုႏိုင္မည္ေလာ။
ဒီမိုကေရစီကို အဓိပၸါယ္္သတ္မွတ္ေသာနည္းမ်ားထဲမွ တစ္ခုမွာ – ‘ျပည္သူတို႕၏အာဏာ’ (power of the people) ဟူ၍ျဖစ္သည္။ သမိုင္းအရၾကည့္မည္ဆိုလွ်င္ ဒီမိုကေရစီအေပၚ ကန္႕ကြက္ေသာ အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ အာဏာကိုအသံုးျပဳေသာပုဂၢဳိလ္သည္ မထိုက္တန္ေသာသူျဖစ္ေနႏိုင္သည့္ အႏ ၱရာယ္ ႐ွိေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ေနာက္အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ အသည္းၾကားက မဲတစ္ျပားဟု ဆိုၾကေသာ္လည္း ထိုမဲတစ္ျပားသည္ ေနာင္ျဖစ္ေပၚလာမည့္အက်ိဳးဆက္မ်ား၊ အျဖစ္အပ်က္မ်ားအေပၚ ဘာမွလႊမ္းမိုးႏိုင္ေသာ အာဏာမ႐ွိျခင္းျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္းသေဘာတရားသည္လည္း ဤနည္းအတိုင္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံသားဟူသည္မွာ သူ႕ဘ၀သူရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္႐ွိေသာသူဟု အဓိပၸါယ္္သတ္မွတ္မည္ဆိုလွ်င္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္းဟူေသာ အေျခ အေနသည္ လူတိုင္း၏သြားေနေသာပန္းတိုင္ျဖစ္ၿပီး၊ ထိုပန္းတိုင္ကို ဘယ္ေတာ့မွေရာက္ႏိုင္မည္မဟုတ္ပါ ဟူ၍ ႏိုင္ငံေရးဒသနပညာ႐ွင္မ်ားက ဆိုၾကသည္။
ႏိုင္ငံသားတိုင္းတြင္ အာဏာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္ ‘အထိုက္အေလ်ာက္’ ႐ွိသည္ဟု သေဘာတရားအရဆို၏။
‘အထိုက္အေလ်ာက္’ ဟူသည္မွာ အားလံုးတူညီသည္ဟုဆိုသလား?
အားလံုးမတူညီတာေတာ့ ေသခ်ာ သည္။ ဤသို႕ဆိုလွ်င္ တူညီေသာ၀ိေသသအခ်ိဳ႕တို႕ကိုေကာ ေဖာ္ျပႏိုင္မလား? ဒါလည္းမလြယ္ပါ။
ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္းသည္ အာဏာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္ အထိုက္အေလ်ာက္ကို ရ႐ွိသည္ဟုဆို၏။ သို႕ေသာ္ အလံုအေလာက္ရ႐ွိရဲ႕လား? ဥပမာ-အိမ္႐ွင္မတစ္ဦးသည္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္၏။ သူ႕မွာ မဲေပးခြင့္႐ွိ၏။ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ၀င္ခြင့္႐ွိ၏။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ သူသည္ သူ႕ေယာက္်ားစကားကုိ လိုက္နာရန္တာ၀န္႐ွိသည္။ သူ႕ဘ၀အေပၚ သူလႊမ္းမိုးႏိုင္ေသာလုပ္ပိုင္ခြင့္အျပည့္ ႐ွိပါရဲ႕လား?
ဤေဆာင္းပါးတြင္ အာဏာဟူေသာ သေဘာတရားႏွင့္ ႏိုင္ငံ၊ လြတ္လပ္မႈ၊ တန္းတူညီတူ႐ွိမႈ၊ တရားမွ်တမႈ (မွန္ကန္မႈ) ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္းတို႕ ဆက္စပ္ပံုကို ေဖာ္ျပသြားသည္။ ႏိုင္ငံေရး ပညာ႐ွင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ မက္(စ)၀က္ဘာ၊ ႏွင့္ ဂၽြန္စေတာ့မီး(လ) တို႕၏ အယူအဆမ်ားကိုလည္း တင္ျပ သြားပါသည္။
က်မ္းကိုး
John Hoftman and Paul Graham
Introduction to Political Theory
John Stuart Mill : On Liberty
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
