ျမန္မာ့႐ုုိးရာအတာသႀကၤန္နဲ႔အတူ ေတြ႕ၾကံဳရႏုုိင္ဖြယ္ရွိတဲ့ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ဆုုိင္ရာ သတိေပးခ်က္ေဆာင္းပါးကုုိ မုုိးမခစာဖတ္ပရိတ္သတ္ႏွင့္အတူ အမ်ားျပည္သူ သတိျပဳမိေစႏုုိင္ရန္အတြက္ ျပန္လည္ေဖာ္ျပေပးလုုိက္ပါတယ္။ ဆရာဦးထြန္းလြင္ (မုုိးေလ၀သ) ၏ ေဖ့ဘုုတ္ခ္ စာမ်က္ႏွာမွ ခြင့္မေတာင္းပဲ ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဆိုတာ ခရမ္းလြန္ UV ဆိုတာ Ultra Violet Radiation ရဲ႕အတိုေကာက္ အေခၚအေ၀ၚျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ေနေရာင္ မွာ ပါလာတဲ့ အလင္းတန္းလ်ပ္စစ္သံလိုက္ လိႈႈ္င္းေတြ ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းပါဘဲ။ လိုရင္း ေျပာရရင္ေတာ့ UV ဆိုတာ စြမ္းအားျမင့္တဲ့ စြမ္းအင္ျဖာထြက္မႈဘဲ ဆိုပါေတာ့။ တကယ္ေတာ့ ကမၻာေပၚမွာ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ေဒသမွာ ဘဲ ေနေန၊ ေနေရာင္ျခည္ကိုသာ ခံစားရ တယ္ဆိုရင္ UV ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအား အဆင့္တစ္ခုခုကိုေတာ့ ခံစားႀကမွာ အမွန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ခံစားႀကရမယ့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအား နဲ႕ အႏၱရာယ္ရွိမႈ အတိုင္းအတာေတြကေတာ့ မိမိရဲ႕ ေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕လတၱီတြဒ္အနိမ့္အျမင့္၊ တစ္ႏွစ္တာရဲ႕ အခ်ိန္ရာသီ၊ တစ္ေန႕ တာရဲ႕အခ်ိန္နာရီ၊ ေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕ ပင္လယ္ျပင္အထက္ အျမင့္၊ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ တိမ္ထူထပ္မႈ အေျခအေန၊ အထက္ေလထုလႊာရွိ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အထူအပါး စတဲ့ အျခားျခားသာ အခ်က္အလက္အမ်ားအျပားမွာ အမွီျပဳျပီး မတူညီဘဲ ကြာျပားႏိုင္ႀကပါ တယ္။ ေယဘုယ်အေနနဲ႕ ေတာ့ ခံစားရတဲ့ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအားနဲ႕ မိမိရဲ႕ က်န္းမားေရးဆိုင္ရာအႏၱရာယ္ရွိႏို္င္မႈ အေျခအေနေတြကို ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္း မ်ားနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳ ေဖၚျပႏိုင္ႀကပါတယ္။ အာကာသ နည္းပညာ နဲ႕ သခ်ၤာပံုစံတြက္ခ်က္နည္း ပညာမ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာတဲ့ ယေန႕ကာလမွာေတာ့ မိမိေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕ နာရီအလိုက္ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္း မ်ားကို အလြယ္တကူ သိရွိေနႏိုင္ႀကျပီျဖစ္ ပါတယ္။ လူ႕ခႏၶာကိုယ္အေပၚ အညႊန္းကိန္း ျမင့္မားတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္မ်ား လြန္ကဲစြာ က်ေရာက္မိပါက အေရျပားကင္ဆာ (non-malignant နဲ႕ malignant malenom ႏွစ္မိ်ဳးလံုး)၊ အရြယ္ မတိုင္မီ အေရျပားမ်ား ရင့္ေရာ္ျခင္း၊ မ်က္စိတိမ္စြဲျခင္၊ မ်က္စိကင္ဆာ၊ snow blindness နဲ႕ မ်ိဳးပြား ဗီဇပ်က္စီးျခင္း (သားသမီးမရႏို္င္ေတာ့ျခင္း) စတဲ့ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာျပႆနာေတြ ကို ႀကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။
● ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျဖာထြက္မႈ
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဆိုတာဟာ လူသာမာန္တို႕ မ်က္စိနဲ႕မျမင္ႏိုင္တဲ့ အလင္းပံုစံ တစ္မ်ိဳးဘဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေႀကာင့္ အျမင္အာရံုကိုေပးႏို္င္တဲ့ ျမင္ႏို္င္တဲ့အာရံုခြင္ရဲ႕ အစြန္းဆံုးတစ္ဖက္ျဖစ္တဲ့ ခရမ္းေရာင္ျခည္ ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး ျမင္ႏို္င္ခြင္အျပင္ကို က်ေရာက္သြားတဲ့ ခရမ္း(အ)လြန္ေရာင္ျခည္ လို႕ ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္မွာေတာ့ လူသားမ်ားရဲ႕ အျမင္အာရံုနဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ကို မျမင္ႏို္င္ေပမယ့္ ပ်ားတို႕၊ လိပ္ျပာတို႕ အေနနဲ႕ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ကို ျမင္ႏိုင္ႀကတဲ့အတြက္ အမ်ိဳးအမည္ ခြဲျခားတဲ့ ေနရာေတြနဲ႕ ခရီးလမ္းညႊန္ျပဳတဲ့ေနရာေတြမွာ အသံုးျပဳႀကပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ UV ကို UVA၊ UVB နဲ႕ UVC ဆိုျပီး လိႈင္းအလ်ားတန္ဖိုး ကြာျခားမႈအလိုက္ ခြဲျခားထားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ(၃)မ်ိဳး စလံုးဟာ လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးကို သူ႕နည္း သူ႕ဟန္နဲ႕သူေတာ့ ထိခိုက္ေစေလ့ ရွိပါ တယ္။
● UVA
ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္တြင္ UV ေရာင္ျခည္မ်ားရဲ႕ ၉၅% ဟာ UVA ေရာင္ျခည္မ်ားနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထား ျပီး လိႈင္းအလ်ားအေနနဲ႕ 315-400 nm ရွိပါတယ္။ UVA ေရာင္ျခည္ေတြ ဟာ UVB ေရာင္ျခည္မ်ား ထက္ အေရျပားအတြင္း ပိုမိုနက္ေအာင္စိမ့္၀င္ႏို္င္စြမ္းရွိျပီး လူသားမ်ားရဲ႕ဗီဇကလပ္စည္း DNA မ်ားကို သြယ္၀ိုက္ ထိခိုက္ပ်က္စီးေစတတ္ပါတယ္။ အသားအရည္ကို ပ်က္စီးရင့္ေရာ္ေစတတ္ျပီး၊ အေရျပားကင္ဆာကို ရရွိေစတတ္တဲ့ အျပင္ မ်က္စိကိုလည္းထိခိုက္ပ်က္စီးေစတတ္ပါတယ္။ UVA ေတြဟာ အသားအရည္ ကို ေနေလာင္မႈမျဖစ္ေစတတ္ပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ ေနေရာင္ခံ လိမ္းေဆးမ်ား လိမ္းျခင္း အားျဖင့္ UVA နဲ႕ UVB ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကို အကာအကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
● UVB
UVB ေရာင္ျခည္ေတြဟာ UVA ေတြေလာက္ အေရျပားအတြင္းထိုးေဖါက္ ၀င္ႏိုင္စြမ္း မရွိႀကပါဘူး။ ေနာက္ျပီး UVB ေတြကို အေရျပားရဲ႕အေပၚယံအလႊာေတြက အမ်ားဆံုး စုပ္ယူထားလိုက္ႀကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ UVB ေတြဟာ အေရျပားေနေလာင္ျခင္း (sunburns or skinburns) နဲ႕ အေရျပားကင္ဆာ (skin cancer) ေရာ ဂါ ကို အဓိကျဖစ္ေစတဲ့ တရားခံေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါ့အျပင္ UVB ေရာင္ျခည္ ေတြဟာ malignant maleno- ma ေရာဂါကိုပါ ျဖစ္တတ္ျပီး၊ ဂရုမစိုက္ ကာကြယ္ကုသမႈမျပဳပါက အသက္အႏၱရာယ္ ဆံုးရံႈးမႈအထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ခန္႕မွန္းေျခအားျဖင့္ UVB ေရာင္ျခည္မ်ားရဲ႕ ၉၀% ကို အိုဇံုး၊ ေရေငြ႕၊ေအာက္ဆီဂ်င္၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ စတဲ့ ဓါတ္ေငြ႕မ်ားက စုပ္ယူထားေလ့ ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင္ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕မ်ားက UVB မ်ာကို အဓိကစုပ္ယူေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ UVB ေရာင္ျခည္ မ်ားရဲ႕ ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္အနီး သိပ္သည္းမႈအနည္းအမ်ားဟာ ေလထုအတြင္းရွိ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕မ်ား အနည္းအမ်ားအေပၚတြင္ မူတည္ေနပါ တယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ အိုဇ့ုးလႊာရဲ႕အထူအပါးအေပၚမွာမူတည္ေနပါတယ္။ UVB ေရာင္ျခည္ရဲ႕ လိႈင္းအလ်ား ဟာ 280-315 nm အတြင္း ရွိပါတယ္။
● UVC
တကယ္ေတာ့ UVC ေရာင္ျခည္ဟာ UV ေရာင္ျခည္(၃)မ်ိဳးထဲမွာ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစႏို္င္တဲ့ ေရာင္ျခည္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေရာင္ျခည္ေတြကို ကမၻာေျမျပင္ဆီကို ေရာက္မလာ ရေလေအာင္ ေလထုလႊာအတြင္းက အိုဇံုးအလႊာက အကာအကြယ္ေပးထားပါတယ္။ သို႕ေသာ္ျငား လည္းဘဲ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားက ထုတ္လႊတ္ေနတဲ့ CFC(chlorofluorocarbons) မ်ားနဲ႕ halon ဓါတ္ေငြ႕မ်ား ေႀကာင့္ အိုဇံုးလႊာဟာ ကေန႕အခ်ိန္မွာေတာ့ ေပါက္ျပဲပ်က္စီးခဲ့ရျပဲဖစ္တဲ့အတြက္ အခ်ဳိ႕ UVC ေရာင္ျခည္ ေတြ ကမၻာေျမျပင္ဆီကို ေရာက္လာဖို႕ ခြင့္ျပဳလိုက္ရျဲပီျဖစ္ပါတယ္။ ကေန႕အခ်ိန္မွာေတာ့ ႀသစေႀတလ် တိုက္မွာ ဒီျပႆနာဟာ ႀကီးမားေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ အေႀကာင္းကေတာ့ ႀသစေႀတလ်တိုက္အေပၚမွာ ရွိေနတဲ့ အိုဇံုးလႊာဟာ ပါးလႊာ လာေန ျပီျဖစ္လို႕ျဖစ္ပါတယ္။ UVC ရဲ႕ လိႈင္းအလ်ားဟာ 100-280 nm အထိ ရွိပါတယ္။
● ခရမ္းလြန္ေရာင္အညႊန္းကိန္း (UV Index)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းဆိုတာဟာ ကပမၻာေပၚရွိေနရာတစ္ခုအတြက္ အခ်ိန္ တစ္ခ်ိန္မွာ ရွိေနတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျဖာ ထြက္မႈေတြ ရဲ႕ျပင္းအားပမာဏကို လူသားမ်ားအေပၚ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာနဲ႕ ေဖၚျပထား တဲ့ စေကးတစ္ခုျဖစ္ျပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ စေကးတန္ဖိုး မ်ားကို 0 မွ 11+ အထိ ၁၂ ဆင့္ခြဲျခားထားပါတယ္။
● ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ နဲ႕ ေနေရာင္ျခည္မွ အကာအကြယ္ျပဳျခင္း။ (UV Index and Sun Protection)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း 8 နဲ႕အထက္ကို ေက်ာ္လြန္လာပါက က်န္းမာေရး အတြက္အႏၱရာယ္ရွိလာႏိုင္လို႕ ျပည္သူလူထုအတြက္သတိေပးခ်က္ေတြထုတ္ျပန္ရပါတယ္။ အညႊန္းကိန္း 8-10 အထိ အဆင့္ကို အလြန္ျမင့္မားတဲ့အဆင့္(Very High) လို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ကာကြယ္မႈအေနနဲ႕ ေနပူထဲတြင္ ရွိေနပါက အနားက်ယ္ျပန္႕တဲ့ ဦးထုပ္(မက္ဆီကန္ဦးထုပ္မ်ိဳးေတြ၊ျမန္မာလိုဆိုရင္ေတာ့ ခေမာက္လိုမ်ိဳးေပါ့) ကိုေဆာင္း ထားျခင္းျဖင့္ ဦးေခါင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ မ်က္စိ၊ လည္ပင္း၊ ပခံုး စတာေတြကို ခရမ္းလြန္ေရာင္ ျခည္ေဘးမွ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေျခ၊လက္စတဲ့အပို္င္းေတြကိုေတာ့ လံုျခံဳတဲ့ အ၀တ္အစား(အကၤ်ီ၊ ပုဆိုး၊ ေဘာင္းဘီ) စတာေတြ ၀တ္ဆင္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါ တယ္။ ေရာင္ျခည္ကို အကာအကြယ္ေပးတဲ့ SPF 30+ မ်က္မွန္ကိုလည္း တပ္ဆင္ထား သင့္ပါတယ္။
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း 11+ နဲ႕အထက္အဆင့္ကိုေတာ့ အျမင့္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္တဲ့ လြန္ကဲအဆင့္(Extreme) ျဖစ္ပါတယ္။ ေနေရာင္ျခည္ထဲ ႀကာျမင့္စြာရွိေနပါက အႏၱရာယ္အလြန္ႀကီးမား (serious risk)ႏိုင္ပါတယ္။ ကာကြယ္မႈအေနနဲ႕ေတာ့ေနေရာင္ျ ခည္ ထဲမွာ တိုက္ရိုက္မထိေတြ႕မိဖို႕ ေရွာင္ရွားျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုးနည္း လမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း အခ်ိန္အႀကာႀကီးမေနမိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒါကို မနက္(၁၁)နာရီမွ ညေန(၁)နာရီအတြင္း အထူးေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းေတြ ျပန္လည္က်ဆင္းလာတဲ့အထိ ေနပူထဲထြက္္ျခင္းကို သတိထားသင့္ ပါတယ္။ မလြဲမေရွာင္သာေနပူထဲထြက္ႀကရရင္လည္း ကာကြယ္မႈ အေနနဲ႕ ေနပူထဲတြင္ရွိေနပါက အနားက်ယ္ျပန္႕တဲ့ ဦးထုပ္(မက္ဆီကန္ဦးထုပ္မ်ိးေတြ) ကိုေဆာင္းထားျခင္းျဖင့္ ဦးေခါင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ မ်က္စိ၊ လည္ပင္း၊ ပခံုး စတာေတြကို ခရမ္း လြန္ေရာင္ျခည္ေဘးမွ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေျခ၊လက္စတဲ့ အပို္င္းေတြ ကိုေတာ့ လံုျခံဳတဲ့ အ၀တ္အစား(အက်ၤ ၊ ပုဆိုး၊ ေဘာင္းဘီ) စတာေတြ ၀တ္ဆင္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာင္ျခည္ကိုအကာအကြယ္ေပးတဲ့ SPF 30+ မ်က္မွန္ကိုလည္း တပ္ဆင္ထား သင့္ပါတယ္။
အထက္ပါကာကြယ္မႈနည္းလမ္းအႀကံျပဳခ်က္္မ်ားမွာ အသားအေရေဖ်ာ့ေတာ့ေသာ အထူးသျဖင့္ အသားလတ္ေသာ အသက္အရြယ္ႀကီးသူမ်ားအတြက္ အေလးထားေဆာင္ရြက္ ဖို႕ လိုအပ္ ပါ တယ္။ က်န္းမာေရးအရ အကာအကြယ္ျပဳဖို႕လိုသူမ်ားအတြက္ လည္း လိုက္နာဖို႕လိုအပ္ ပါတယ္။.
● ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းမ်ားရဲ႕မူလအစ။ (Origins of the UV Index)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း(UVI)စေကကးကို World Health Organisation (WHO) က United Nations Environment Programme (UNEP), World Meteorological Organisation (WMO), International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) နဲ႕ German Federal Office for Radiation Protection (Bundesamt fur Strahlenschutz) စတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႕ ပူးေပါင္းကာ တီထြင္ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
● ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျပင္းအား(UV Strength)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အင္အား(Strength) ပမာဏကို တည္ေနရာလတၱီတြဒ္၊ တစ္ႏွစ္ တာ ရဲ႕ ရာသီကာလ နဲ႕ တစ္ေန႕တာရဲ႕အခ်ိန္ကာလတို႕က အဆံုးအျဖတ္ေပးေလ့ရွိ ပါတယ္။ အီေကြတာနဲ႕ ေ၀းကြာတဲ့ ေဒသေတြမွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ရာင္ျခည္ အင္အား ပမာဏေတြ ဟာ ေႏြကာလေတြမွာ အင္အား မ်ားျပားတတ္ႀကျပီး ေဆာင္းကာလေတြမွာ နည္းပါးတတ္ႀက တဲ့အတြက္ ေႏြြေဆာင္း အေျပာင္းအလဲမ်ား တတ္ႀကေလ့ရွိပါတယ္။ အီေကြတာနဲကနီးတဲ့ေဒသေတြမွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အင္အားပမာဏ စေတြဟာ တစ္ႏွစ္တာပတ္လံုး ျမင့္မားတဲ့အဆင့္မွ လြန္ကဲတဲ့အဆင့္မွာ ရွိေနတတ္ႀက ပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ျပင္းအားျမင့္မားမႈအႏၱရာယ္ကို ေန႕အခ်ိန္မွာသာ ဂရုစိုက္ရန္လိုအပ္ျပီး၊ ညအခါမွာ ဂရုစိုက္ရန္ မလိုအပ္ပါ။ ေန႕အခါတြင္လည္း မြန္းတည္႕ခ်ိန္ ကာလေတြဟာ အျပင္းထန္ဆံုးျဖစ္ပါတယ္။
● လတၱီတြဒ္နဲ႕ ရာသီကာလအေပၚအမွီျပဳေျပာင္းလဲျခင္း။(Latitude and Time of Year)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေယဘုယ်အေနနဲ႕ အီေကြတာနဲ႕နီးေလ အင္အားမ်ားေလ ျဖစ္ပါတယ္။ အေႀကာင္းကေတာ့ အီေကြတာ ရပ္၀န္းေဒသေတြမွာ ေနေရာင္ျခည္ဟာ မ်ားးေသာ အားျဖင့္ ေခါင္းေပၚကို တည္႕တည္႕က်ေရာက္ေလ့ ရွိတဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြ ကို ေလထုအတြင္းက စုပ္ယူေပးေနတဲ့ အိုဇံုး အလႊာဟာ အီေကြတာေဒသေတြအေပၚမွာ ပါးလႊာေနျခင္းေႀကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မိမိေနထို္င္တဲ့ေဒသကို လိုက္ျပီးေတာ့လည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အင္အား ပမာဏေတြဟာ တစ္ႏွစ္တာအတြင္း အေျပာင္း အလဲ အနည္း အမ်ား ကြာျခားေလ့ ရွိပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ေသာေဒသေတြျဖစ္တဲ့ ဥပမာအေနနဲ႕ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံေျမာက္ပို္င္း သံုးပံုတစ္ပံု ခန္႕ (Brisbane ရဲ႕ေျမာက္ဖက္ေဒသမ်ား) နဲ႕ အေမရိကတ္ျပည္ေထာင္စု ေတာင္ ပိုင္းေဒသမ်ား (Southern California, Arizona, New Mexico, Texas, Louisiana, Mississippi, Alabama, Georgia and Florida) ေတြဟာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အင္အားအျမဲျမင့္မားေနေလ့ရွိ တဲ့ေဒသေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကမၻာ့အပူပိုင္းေဒသျဖစ္တဲ့ ေျမာက္ယဥ္စြန္းတန္း(Tropic of Cancer) နဲ႕ ေတာင္ယဥ္စြန္းတန္း (Tropic of Capricorn) ႀကားေဒသမ်ား (ျမန္မာႏိုင္ငံ အပါအ၀င္)ဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္အင္အားအေကာင္းဆံုး ေဒသ မ်ားျဖစ္ႀကပါတယ္။ ေျမာက္ယဥ္စြန္းတန္း ရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ေဒသ မ်ားနဲ႕ ေတာင္ယဥ္စြန္း တန္းရဲ႕ေတာင္ဖက္ေဒသေတြဟာ တစ္ႏွစ္တာ အတြင္း အင္အားအေျပာင္းအလဲ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေပးေလံရွိျပီး၊မ်ားေသာ အားျဖင့္ ေနြဦးေပါက္ ကာလ၊ ေနြကာလနဲ႕ ေဆာင္းဦးေပါက္ကာလ မ်ားမွာ အင္အားေကာင္းေလ့ရွိကာ မိုးရာသီ နဲ႕ ေဆာင္းရာသီကာလ မ်ား တြင္ အင္အားေလ်ာ့နည္းေလ့ ရွိပါတယ္။
တစ္ေန႕တာအတြင္းနာရီအလိုက္အင္အားေျပာင္းလဲပံု။(Time of Day) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေနမြန္းတည္႕ခ်ိန္(solar noon)ကာလမွာ အင္အား အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ပ်မ္းမွ်တန္ဖိုးအေနနဲကေတာ့ နံနက္(၁၀)နာရီမွ ညေန(၄) နာရီအတြင္း တန္ဖိုး ေတြကို ပ်မ္းမွ်ယူေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ solar noon ဟာ (၁၂)နာရီ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ နဲ႕ မတူဘဲ မ်ားေသာ အားျဖင့္ (၁)နာရီ(၂)နာရီ ခန္႕ ကြာျခားတတ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းေတြ ဟာ တစ္နာရီနဲ႕တစ္နာရီ၊ တစ္ေန႕နဲ႕ တစ္ေန႕၊ တစ္ေနရာနဲ႕တစ္ေနရာ ကြာျခား ေနတတ္ ပါတယ္။ တစ္ေန႕လံုး ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းေတြ နည္းေနရာမွ ေနာက္ တစ္ေန႕ မွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္း ေတြဟာ လြန္ကဲတဲ့အဆင့္ ကို ေရာက္ေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ အဲဒါေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းမ်ားဟာ အေရးႀကီးလွပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြ၊ အရြယ္မေရာက္သူေတြ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ၊ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူ ေတြအတြက္ အႏၱရာယ္အလြန္ႀကီး လွပါတယ္။
အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕အဆင့္။ (ozone level) ကမၻာေပၚရွိေနရာတစ္ေနရာရဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အင္အားအဆင့္ဟာ အဲဒီေနရာရဲ႕ အထက္ေလထု ထဲမွာရွိေနတဲ့ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အထူအပါးအေပၚမွာတည္ေနပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႕ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံရဲ႕ အထက္ ေလထုလႊာထဲမွာရွိတဲ့ အိုဇံုးအလႊာဟာ ပါးေနတာေႀကာင့္ ေနေရာင္ထဲမွာ ပါလာႀကတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေလထုကို ေဖါက္ထြင္းျပီး ႀသစေႀတ လ်ေျမေပၚကို ပိုမိုေရာက္ရွိ လာႏိုင္ႀကပါတယ္။ အဲဒါ့အျပင္ အိုဇံုးလႊာပါးေနမႈဟာ လူေတြကိုအႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ UVB ေရာင္ျခည္ အမ်ိဳးအစား ေတြကို ေျမျပင္ကို ပိုမိုေရာက္ရွိ လာေစႏိုင္ပါေသးတယ္။ အိုဇံုးလႊာ ပါးလႊာေနျပီျဖစ္တဲ့ေဒသ တစ္ခုမွာ ေနထို္င္ေနသူတစ္ဦးအဖို႕ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕အညႊန္းကိန္း တန္ဖိုးေတြကို တစ္ေန႕ ခ်င္း စီစစ္ေနထုိင္ ႀကဖို႕ လိုအပ္ေနမွာျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ကမၻာႀကီးေပၚမွာ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသာ အိုဇံုးလႊာပါးလႊာမႈကို ႀကံဳေတြ႕ေနရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၻာေပၚမွာ အိုဇံုးလႊာယာယီေလ်ာ့ပါးေနတဲ့ ေနရာေတြ၊ အျမဲလိုလို ေလ်ာ့ပါးေန တတ္ တဲ့ေနရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါတယ္။ (သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံေတြရွိေနတဲ့ အာရွေဒသ လည္း ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္)။ အဲဒီလို အိုဇံုးလႊာ အေပါက္ငယ္ေလးေတြ ျဖစ္ေန ႀကတဲ့ ေနရာေတြမွာေနထိုင္ႀကရတဲ့သူေတြအဖို႕ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အေျခအေနကို အေရးတယူ ဂရုတစိုက္ မရွိႀကဘဲ၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈေတြမျပဳႀကဘူးဆိုရင္ေတာ့ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစ မယ့္အႏၱရာယ္အလြန္ႀကီးမားလွပါတယ္။
● ေရာင္ျပန္ဟပ္ျခင္း(Reflection)
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ မ်ပ္ႏွာျပင္မ်ားမွတစ္ဆင့္ အတိုင္းအတာ အသီးသီးနဲ႕ ေရာင္ျပန္(အလင္းျပန္)ဟပ္ျခင္းနဲ႕ ေရာင္ျခည္လြင့္စင္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစ တတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ေျမျပင္ေပၚရွိ ေရမ်က္ႏွာျပင္၊ ေရခဲမ်က္ႏွာျပင္၊ ႏွင္းထုမ်က္ႏွာျပင္နဲ႕ အျခားေရာင္ျပန္ေစတတ္တဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ႀက ပါတယ္။
● ေရမ်က္ႏွာျပင္မွေရာင္ျပန္ျခင္း။(Water Reflection)
ေရကူးျခင္း၊ ေလေလွာ္ျခင္း၊ ရြက္လႊင့္ျခင္း၊ လိႈင္းစီးျခင္း၊ ငါးမွ်ားျခင္း စတဲ့ ေရမ်က္ႏွာျပင္ အေပၚ အေျခခံျပဳလုပ္ႀကတဲ့ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအျပင္ ေရကူးကန္ေဘး မွာ ေနစာလံႈတဲ့ ကိစၥအပါအ၀င္ လုပ္ငန္းရပ္ ေတြဟာ ခရမ္းလါန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို တိုးပြားေစေလ့ရွိ ပါတယ္။ ေလ့လာမႈမ်ား အရ ပင္လယ္ေရ မ်က္ႏွာျပင္ တစ္ခုဟာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ သင့္မႈကို ၂၅% အထိတိုးေစျပီး၊ သဲေသာင္ျပင္တစ္ခုကေတာ့ ၁၅% အထိ တိုးေစ တတ္ေႀကာင္းသိရပါတယ္။ တစ္ခါ တစ္ရန္ ေရမ်ား နဲ႕ေရေငြ႕မ်ား၊ ေခြ်းမ်ားေႀကာင့္ အကာအကြယ္အျဖစ္ လိမ္းက်ံထား တဲ့ ေနေရာင္ခံလိမ္းေဆးမ်ားဟာ ပ်က္ျပယ္သြား ႀကေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။
● ဆီးႏွင္းမ်ားေႀကာင့္ ေရာင္ျပန္ဟပ္ခံရျခင္း။(Snow Reflection)
ဆီးႏွင္းမ်က္ႏွာျပင္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ေရာင္ျပန္ဟပ္ခံရျခင္း ဟာလည္း အေရးႀကီး တဲ့ ကိစၥတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဆီးႏွင္းအသစ္မ်ားဟာ ပိုဆိုး၀ါးေလ့ရွိႀက ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ဆီးႏွင္းအသစ္မ်ားရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္မ်ားဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္မ်ားကို ၈၀% အထိ အေရာင္ျပန္ေစပါတယ္။ Photokeratitis လို႕ေခၚဆိုတဲ့ ဆီးႏွင္းကြယ္ေရာဂါ (Snow blindness) ေရာဂါရရွိမႈမွာ မ်က္ႏွာျပင္ေရာင္ျပန္ ဟပ္မႈမ်ားရဲ႕ အေရးပါပံုကို ေဖၚျပေနပါတယ္။ အဲဒါေတြ အျပင္ ေတာင္ထိပ္အျမင့္မ်ားမွာရွိတဲ့ ဆီးႏွင္းမ်ားဆိုရင္ ဆီးႏွင္းေရာင္ျပန္ဟပ္မႈ ကိုျဖစ္ေစတဲ့အျပင္၊ ေတာင္ထိပ္ အျမင့္ေႀကာင့္ အိုဇံုးလႊာပါးလာမႈကိုျဖစ္ေစျပီး။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ပိုမိုေရာက္ရွိလာမႈတို႕ကိုပါ ႏွစ္ရပ္ေပါင္း ျဖစ္ႏို္င္တဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ပိုမိုဆိုး၀ါးေစတတ္ပါတယ္။
အျမင့္ေႀကာင့္ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကိုတိုးပြားေစျခင္း။(Altitude) ေျမျပင္အထက္အျမင့္ပိုင္းကိုေရာက္လာေလ၊ အိုဇ့ုးဓါတ္ေငြ႕ အလႊာဟာ ပိုမို ပါးလႊာ လာေလ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈေဘးဟာ ပိုမိုတိုး လာေလျဖစ္ပါ တယ္။ ေလ့လာမႈမ်ားအရ အထက္အျမင့္ ေပ ၁၀၀၀ တိုးလာတိုင္း ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ သင့္မႈပမာဏကို ၁၀% မွ ၁၂% အထိ တိုးလာ ေစႏိုင္ေႀကာင္းသိရပါတယ္။ ဥပမာ ဧ၀ရက္ေတာင္ထိပ္ကိုတက္သူတိုင္းအတြက္ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ျပင္းအားဟာ ၁၀၀% အထိ တိုးလာေစႏိုင္ပါတယ္။
တိမ္ကင္းစင္မႈ နဲ႕ တိမ္ထူထပ္မႈ။(Clear Skies & Clouds) အမ်ားအားျဖင့္ တိမ္ကင္းစင္ေနတဲ့ေန႕အခ်ိန္ေတြမွာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အဆင့္ ေတြဟာ ျမင့္မား ေနေလ့ ရွိပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ တိမ္အနည္းငယ္ ျဖစ္ထြန္းေန တဲ့ေန႕ေတြမွာလည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အဆင့္ေတြဟာ ျမင့္မားေနႏိုင္ပါတယ္။ တိမ္မ်ားေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြ လြင့္စင္ျခင္း (scattering)ကို ျဖစ္ေစ တတ္ျခင္းဟာလည္း မ်က္ႏွာျပင္ေႀကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ေရာင္ျခည္ျပန္ျခင္းလိုဘဲ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈအႏၱရာယ္ကို ႀကီးမားေစေလ့ရွိပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရန္ ေလထုအတြင္း ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ မင္းလြင္(ေလထုလႊာအတြင္း ဖံုမႈန္႕မ်ား ပါ၀င္ေနမႈ)ဟာလည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈ အႏၱရာယ္ကို တိုးပြားေစတတ္ ပါတယ္။ တိမ္မ်ား ရွိေနပါက ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ေလ်ာ့ပါး ေစတတ္တယ္လို႕ လူအမ်ားဟာ အထင္ရွိတတ္ ႀကပါတယ္။ ဒါဟာ မွားယြင္းတဲ့ အယူတစ္ခုသာျဖစ္ျပီး အမွန္ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြရဲ႕ ၈၀% ခန္႕ဟာ ပါးလႊာတဲ့ တိမ္ထုေတြ ကို ေဖါက္ထြင္း ၀င္ေရာက္လာႏိုင္ႀကပါတယ္။
မဟာသႀကၤန္ နဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈ အႏၱရာယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္က်ေရာက္ မႈေတြ ျမင့္မားေန ဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ ေရာင္ျခည္သင့္မႈ အႏၱရာယ္ရွိေနဆဲပါတယ္။ ဒီအေျခအေန ဟာ လာမယ့္ မဟာသႀကၤန္ကာလမွာ ပိုမိုျမင့္မား လာစရာ အေႀကာင္းေတြရွိေနပါ တယ္။ ပထမအခ်က္ကေတာ့ သႀကၤန္ကာလမွာ ေနပူထဲ မွာ ေရကစားႀကမွာျဖစ္လို႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္က်ေရာက္မႈ ျမင့္မားတဲ့ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ကာလ ေတြ မွာ ေရကစားသူ အမ်ားအျပားဟာ ေနပူထဲမွာရွိေနဖို႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားေနပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ေရကစားမ႑ပ္ေတြမွာ ကားႀကပ္ပိတ္ဆို႕မႈေတြမ်ားေနတာ ေႀကာင့္ ေနပူထဲမွာ ေနခ်ိန္ကာလ ပိုမိုရွည္လ်ား လာႏိုင္ပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာ လက္ရွိ ရိုးရိုးအခ်ိန္ေတြမွာေတာင္ မီးပိြဳင့္ေတြမွာ ကားပိတ္ဆို႕မႈေႀကာင့္ အခ်ိန္အႀကာႀကီး ကားေတြ တန္းစီရပ္ေနႀကရတာဟာ လက္ေတြ႕ပါဘဲ။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ သႀကၤန္ကာလမွာ အ၀တ္အစားလံုလံုျခံဳျခံဳ မ၀တ္ႀကတဲ့လူေတြက ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒါ္ဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ေဘးသင့္ မႈေတြအတြက္ အကာအကြယ္ ပိုမိုမဲ့သြားေစႏိုင္ပါ တယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ့ တစ္ခ်ိန္လံုး ေရေတြနဲ႕ကစားေနႀကတဲ့ သႀကၤန္ရဲ႕ သဘာ၀ေႀကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ေတြ ဟာေရစို ေနႀကမွာ ျဖစ္တဲ့အျပင္ ေရေတြ နဲ႕နီးကပ္ နီးစပ္ေနႀကမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရရဲ႕ေရာင္ျပန္ ဟပ္မႈေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ သင့္မႈကို ၂၅% ပိုမိုျမင့္တက္လာေစ ႏိုင္တဲ့ အတြက္ေႀကာင့္ ျဖစ္ပါ တယ္။
ရိုးရာသႀကၤန္ပြဲဆိုတာ ျမန္မာတို႕ရဲ႕ႏွစ္သစ္မဂၤလာပြဲျဖစ္တဲ့အားေလ်ာ္စြာ အစဥ္အလာ မပ်က္ တစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတိုင္း ပါ၀င္ ဆင္ႏြဲႀကစျမဲျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာဘဲ အႏၱရာယ္ရွိႏို္င္တဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ သဘာ၀ေဘးကိုလည္း သတိထားႀကျပီး အႏၱရာယ္ေဘးအနည္းဆံုး ျဖစ္ရေလ ေအာင္ သတိေဆာင္ျပီး ဆင္ဆင္ျခင္ျခင္ ပါ၀င္ ဆင္ႏြဲႀကျခင္းျဖင့္ မဂၤလာႏွစ္သစ္ကို မဂၤလာအျပည္႕နဲ႕ ႀကိဳဆိုႏိုင္ႀကပါေစလို႕ ဆႏၵျပဳ လိုက္ပါတယ္။
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
