သန္း၀င္းလႈိင္ – ဘုိး၀ဇီရ (ျမန္မာ ၁၂၁၀ – ၁၂၉၈)

ဘိုးဝဇီရမွာျမန္မာသတင္းစာေလာကတြင္ ပထမဆံုးေသာျမန္မာသတင္းစာဆရာႀကီးျဖစ္သည္။ ဘိုးဝဇီရသည္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးလက္ထက္ ၁၂၃၆ခုႏွစ္မွွ စတင္ထုတ္ေဝခဲ့ေသာပထမဆံုး ျမန္မာသတင္းစာျဖစ္သည့္ ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္ သတင္းစာ ၏ စာေရးေတာ္(အယ္ဒီတာ)အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

ဘိုးဝဇီရ၏ဇာတိမွာ အမရပူရၿမိဳ႕ပုထိုးေတာ္ဘုရားႀကီးအနီး သရက္သံုးပင္အရပ္ျဖစ္၍ ၁၂၁ဝ ျပည့္ႏွစ္ေႏွာင္း တန္ခူးလဆုတ္(၄)ရက္ ဗုဒၶဟူး ေန႔ ပုဂံမင္း၏ေသနတ္စာေရးႀကီး မင္းလွရာဇာဘြဲ႔ခံဦးထြန္းႏွင့္ ေဒၚခိုတို႔မွဖြားျမင္ေသာသားျဖစ္သည္။ ငယ္မည္မွာေမာင္လြင္ျဖစ္ သည္။

ငယ္စဥ္ကပင္ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးထက္ျမက္ေၾကာင္းျမင္ရသျဖင့္ ဖခင္ျဖစ္သူကလည္းထြန္းထြန္းေပါက္ေပါက္ျဖစ္ေစရန္ လမ္းေၾကာင္း ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးသည္။ (၁၃)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ မႏၱေလးၿမဳိ႕ခင္မကန္တိုက္တြင္ ေက်ာင္းသားအျဖစ္ဖခင္ကအပ္ႏွံသည္။ ေမာင္လြင္ သည္စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကိုသင္အံ၍ (၁၆)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္သာမေဏေဘာင္သို႔ကူးခဲ့သည္။

သာမေဏျဖစ္လာေသာအခါ ခင္မကန္တိုက္အုပ္ဆရာေတာ္ဦးပ႑ိတက ကိုရင္ေမာင္လြင္သည္ ဝဇီရလက္နက္ကဲ့သို႔ထက္ျမက္ေသာ ဥာဏ္ပညာရွိသည္ကိုသိျမင္သျဖင့္ ရွင္ဝဇီရဟုဘြဲ႔ေပးသည္။ ရွင္ဝဇီရသည္ခင္မကန္တိုက္တြင္ သံုးႏွစ္မွ်ပညာဆည္းပူးၿပီးေနာက္ ဒကၡိဏ ရာမဘုရားႀကီးတိုက္သို႔ေျပာင္းေရႊ႕ကာ စြယ္စံုဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားထံမွ ပိဋကတ္သံုးပံုကိုသင္ယူသည္။ အျခားရဟန္းသာမေဏမ်ားကို လည္း စာခ်ေပးသည္။

ရွင္ဝဇီရသည္စာေပက်မ္းဂန္မ်ားစြာကို အာဂံုေဆာင္ႏိုင္သည္။ စာျပန္ရာ ရြတ္ဖတ္ရာ၌လည္းသံေနသံထား႒ာန္က႐ိုဏ္းက်နပီျပင္လွသ ျဖင့္ ရွင္ဝဇီရစာျပန္သည္ကို အျခားပုဂၢိဳလ္မ်ားကလာ၍နာယူၾကရသည္။ ရွင္ဝဇီရ၏ထက္ျမက္ေသာဥာဏ္ရည္၊ ျပင္းထန္ေသာဇြဲလံု႔လတို႔ ကိုလည္း ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားကခ်ီးက်ဴးၾကေလသည္။

ဘုရားႀကီးေက်ာင္းတိုက္တြင္ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာမွ်ပညာဆည္းပူးၿပီးေနာက္ မႏၱေလးေတာင္ေျခသစ္ဆိမ့္ဆရာေတာ္ထံတြင္ တစ္ႏွစ္မွ်ဆည္း ကပ္ေနထိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ခင္မကန္တိုက္သို႔ျပန္လည္ေျပာင္းေရႊ႕ၿပီးလွ်င္ တစ္ႏွစ္အၾကာတြင္လူဝတ္လဲေလသည္။ ရဟန္းဝတ္ႏွင့္တ သက္လံုးေနမည္ဟု မရည္မွန္းခဲ့သည့္အေလ်ာက္ ရဟန္းမခံဘဲလူဝတ္လဲၿပီးေနာက္ ဦးရီးေတာ္နံ႔သာနန္းခံုမင္းဦးႏွင္းႏွင့္အတူ ေရွ႕ပတ္စာေရး အျဖစ္ ေအာက္ၿမိဳ႕ေက်းရြာသို႔လိုက္ပါသြားရင္း ေဒသႏၱရဗဟုသုတမ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ရင္းျဖစ္ေသာ ဦးပ႑ိတႏွင့္ ေျမာင္လွၿမိဳ႕စားဝန္ေထာက္ေတာ္မင္းဦးၿခိမ့္သည္ ဆရာေတာ္ထံသြားလာဝင္ထြက္ေနရာမွ ရွင္ဝဇီရ လူထြက္၏ အရည္အေသြးကိုသတိျပဳမိသည္။ ထို႔ျပင္ ကိုရင္လူထြက္အားလည္းခင္မင္ရင္းႏွီးသည္။ ထို႔ေၾကာင္ကင္းဝန္မင္းႀကီး၏အကူအ ညီျဖင့္ ရတနာပံုသတင္းစာတြင္စာေရးေတာ္(အယ္ဒီတာ)အျဖစ္ တစ္လဒဂၤါး၁၅ိႏွင့္ခန္႔ထားေပးေလသည္။

ဘုရင့္သတင္းစာတြင္ဝင္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ရေသာအခါ ေမာင္လြင္ မင္းတုန္းမင္း၏ငယ္နာမည္ႏွင့္ဆင္တူေနသျဖင့္ ကင္းဝန္မင္းႀကီးက ေမာင္ထင္ဟုအမည္ေျပာင္းေပးသည္။ သို႔ေသာ္ဝဇီရဟူေသာအမည္ျဖင့္ အျခားသူမ်ားကအေခၚမ်ားေလသည္။ ထိုစဥ္ကရတနာပံုသတင္း စာကိုကြပ္ကဲအုပ္ခ်ဳပ္သူမွာ ဘာသာေျခာက္မ်ဳိးတတ္ေသာ တ႐ုတ္-ျမန္မာကျပား ဦးအဟီးျဖစ္သည္။ ေမာင္ထင္ေရာက္လာေသာအခါစာ ေပအေရးအသားဘက္ကို ေမာင္ထင္ကတာ၀န္ယူသည္။

ေမာင္ထင္သည္ရတနာပံုသတင္းစာတြင္ ဝင္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရေသာအခါ မိမိေလ့လာဆည္းပူးခဲ့ေသာပညာရပ္တို႔ျဖင့္ လက္စြမ္းျပ ေလသည္။ သတင္းစာပရိသတ္တို႔ကလည္း ေရွးႏွင့္မတူ တမူထူးျခားလာေသာအေရးအသားတို႔ေၾကာင့္ သတင္းစာကိုပို၍အာ႐ံုစိုက္လာ ၾကသျဖင့္ တစ္လေလးႀကိမ္ထုတ္ရတနာပံုသတင္းစာေစာင္ေရလည္း တိုးလာသည္။ ကင္းဝန္မင္းႀကီး၊ ေယာအတြင္းဝန္ဦးဘိုးလိႈင္၊ ဝန္ ေထာက္ေတာ္မင္းဦးၿခိမ့္တို႔ကလည္းအားေပးၾက၍ အေရးအသားကိုညြန္ျပသင္ၾကားေပးၾကသည္။

ေမာင္ထင္၏လက္စြမ္း တစ္ေန႔တျခားထင္ေပၚလာသျဖင့္ တစ္လ၁၅ိက်ပ္စားျဖစ္မွ ၆ဝိ စားအထိ တိုးျမႇင့္ေပးသနားျခင္းခံရသည္။ မင္းတုန္း မင္းတရားႀကီးကိုယ္တိုင္ ကလည္း သံေတာ္ဆင့္ရာထူးအထိ တိုးျမွင့္ေပးရန္ ရည္ရြယ္ထားေလသည္။

၁၂၄၀ျပည့္ႏွစ္ နန္းတြင္းအေရးေတာ္ပံု႐ႈပ္ေထြးလာေသာအခါ ေမာင္ထင္သည္လက္ေမာင္းတြင္အနာေပါက္သျဖင့္ အလုပ္မွေခတၱႏႈတ္ ထြက္၍ ခင္မကန္တိုက္တြင္ ဆရာေတာ္ရင္းထံျပန္ေနေနသည္။ အနာေပ်ာက္ကင္းသည့္အခ်ိန္တြင္ မင္းတုန္းမင္းတရားနတ္ျပည္စံၿပီးျဖစ္ ၍ သီေပါမင္းနန္းစံေလၿပီ။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမင္းမိဘုရားတို႔ႏွင့္တကြ မွဴးမတ္တို႔ပါေရွ႕ကႏွင့္မတူေတာ့ေခ်။ နန္းတြင္းအေရးအသား သည္လည္း လြတ္လပ္ခြင့္မရွိေတာ့ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ေမာင္ထင္ေခၚဘိုးဝဇီရသည္ သတင္းစာတိုက္တြင္ဆက္လက္အမႈမထမ္းလိုေတာ့ဘဲ တ ပည့္လူငယ္တို႔အား ကဗ်ာလကၤာပညာရပ္တို႔ကို သင္ၾကားပို႔ခ်ကာေအးရာေအးေၾကာင္း ရွာႀကံလ်က္ မႏၱေလးမွာပင္ေနထိုင္ေလသည္။

သံုးႏွစ္မွ်အၾကာတြင္ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕နယ္ ဆားေတာင္မငါးရြာမွ ရဟန္းရွင္လူတို႔သည္ ဘိုးဝဇီရေခၚ ကိုထင္၏အရည္အေသြးကိုသိၾကသျဖင့္ ဆားေတာင္သို႔ပင့္ေဆာင္ၾကသည္။ ဘိုးဝဇီရသည္ က်မ္းဂန္ဓမၼသတ္တို႔ကိုလည္းကၽြမ္းက်င္သျဖင့္ ဆားေတာင္ရြာတြင္စာေပပို႔ခ်ျခင္း၊ တ ရားဓမၼသတ္ဆံုးျဖတ္ေပးျခင္း၊ ေမာ္ကြန္းမ်ား၊ ေမတၱာစာမ်ားေရးသားျခင္းျဖင့္ေနထိုင္ခဲ့သည္။ အသက္(၃၆)ႏွစ္အရြယ္တြင္မက်ီးျဖဴရြာမွ  လာေရာက္ပင့္ေဆာင္ၾကသျဖင့္ လိုက္ပါသြားရၿပီးလွ်င္ မက်ီးျဖဴရြာေက်ာင္းဒကာတစ္ဦး၏ သမီးအသက္(၁၈)ႏွစ္အရြယ္ရွိ မသိန္းေခၚမိန္းမ ေခ်ာတစ္ဦးႏွင့္လက္ဆက္ေလသည္။

သို႔ေသာ္သားေမာင္က်င္ကိုေမြးၿပီးေသာအခါ ဆားေတာင္ရြာသို႔ျပန္ေျပာင္းၿပီးလွ်င္ ထိုရြာတြင္ပင္ေနထိုင္၍ မႈခင္းႀကီးငယ္တို႔ကို တရားဓမၼ သတ္ဆံုးျဖတ္ေပးျခင္း၊ ေဗဒင္ေဟာျခင္း၊ ေမာ္ကြန္းေက်ာက္စာေရးျခင္းျဖင့္ အသက္ေမြးခဲ့ရာအသက္(၇ဝ)ေက်ာ္အထိျဖစ္သည္။ ဘုိးဝဇီရ သည္ သားႀကီးေမာင္က်င္၊ သားငယ္ေမာင္ျမင့္ႏွင့္သမီးေထြးမႀကီးဟူ၍ သားသမီးသံုးေယာက္ထြန္းကားသည္။

ဘိုးဝဇီရသည္ ဘုရင့္ေရွ႕ေတာ္တြင္ ပညာရွိႀကီးတစ္ဦး၊ လႊတ္ေတာ္တရားသူႀကီးတစ္ဦးအျဖစ္ ရည္မွန္းခ်က္ရွိခဲ့ေသာ္လည္း နန္းတြင္းအ ႐ႈပ္အေထြးမ်ား၌မေရာယွက္လိုသျဖင့္ ေခ်ာင္ကုတ္ေနခ့ဲသည္။ ၿဗိတိသွ်ေခတ္တြင္ ရန္ကုန္ႏွင့္မႏၱေလးပံုႏွိပ္တိုက္မ်ားက အတန္တန္ ေတာင္းပန္ပင့္ေဆာင္ၾကေသာ္လည္း လူမ်ဳိးျခားအက်ဳိးမေဆာင္လိုသျဖင့္ ျငင္းပယ္ခဲ့ေလသည္။

အသက္(၈ဝ)ေက်ာ္လွ်င္ ရဟန္းေဘာင္တြင္ရွိေနၾကေသာသားႏွစ္ပါးက ဆားေတာင္မွေက်ာက္ပနန္ရြာသို႔ေခၚယူထားသျဖင့္ ဇနီးေမာင္ႏွံ ႏွစ္ဦးသည္ သီလေဆာက္တည္ပုတီးစိပ္ကာ ေအးခ်မ္းစြာေနထိုင္၍ စာေပအရပ္ရပ္တို႔ကိုေလ့လာဖတ္႐ႈေရးသားလ်က္ရွိသည္။ ၎ကိုယ္ တိုင္ေရးသားေသာစာမ်ားႏွင့္ စုေဆာင္းထားေသာစာေပမ်ားမွာ ထင္း႐ႈးေသတၱာငါးလံုးမွ်ရွိသည္။ ထို႔ေနာက္၁၂၉၈ခုႏွစ္၊ တေပါင္းလတြင္ ပထမဆံုးျမန္မာသတင္းစာဆရာႀကီးႏွင့္စာဆိုေတာ္ႀကီဘိုး၀ဇီရသည္ ဘ၀တစ္ပါးသို႔ေျပာင္းသြားေလသည္။