ဇြန္ ၃၊ ၂၀၁၂
လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းလုပ္ငန္းကို ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္ေတြ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးတဲ့သတင္း ဖတ္လိုက္ရတယ္။ ယခင္ မဟာဓာတ္အားလိုင္းမေရာက္တဲ့ ေဒသအခ်ဳိ႕မွာသာ လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးေနရာက အခု ႏိုင္ငံအႏွံ႔လုိ႔ ေခၚႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ပိုမိုလုပ္ကိုင္ ခြင့္ေပးလာတာျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းတခု ပုဂၢလိကကို လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးလာျခင္းဟာ ေစ်းကြက္ကိုအေျချပဳတဲ့ စီးပြားေရးစနစ္မွာ ဘာပဲ ေျပာေျပာ ေကာင္းတယ္လုိ႔ဆိုႏိုင္တယ္။အေကာင္းဘက္အေနနဲ႔ အျမင္သာဆံုးအခ်က္ကေတာ့ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္ေတြ အခ်င္းခ်င္း အၿပိဳင္အဆိုင္ ဝန္ေဆာင္မႈပိုေကာင္းေအာင္ ႀကိဳးစာလာၾကမွာျဖစ္တယ္။ သုိ႔ေသာ္ သတိျပဳရမယ့္အခ်က္က လုပ္ပိုင္ခြင့္ခ်ေပးတဲ့ေနရာမွာ အရင္က ထံုးစံအတိုင္း လက္တဆုပ္စာ အစိုးရ နဲ႔နီးစပ္တဲ့ လူခ်မ္းသာႀကီးေတြကိုပဲ လက္သိပ္ထိုး လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးျခင္းမ်ဳိး မျဖစ္ေစဖုိ႔ ျဖစ္တယ္။ တဘက္ကၾကည့္ရင္လည္း လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းလို စတင္ဖုိ႔ လုိအပ္ခ်က္မ်ားၿပီး အရင္းအႏွီးႀကီးတဲ့ လုပ္ငန္းႀကီးမ်ဳိးအတြက္ လက္ရွိ တိုင္းျပည္မွာ ရွိေနတဲ့ လက္ခ်ိဳးေရ လိုရတဲ့ ေခတ္ပ်က္ သူေဌးႀကီးေတြနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕အဆြယ္အပြားေတြမွသာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္မယ္ဆိုတာ မွန္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ခ်ေပးတဲ့ လုပ္ငန္းအဆင့္ဆင့္မွာ စနစ္တက်၊ ထင္သာျမင္သာရွိရွိနဲ႔ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ရင္ သံုးစြဲသူ ျပည္သူလူထုအတြက္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားလာ ေစမယ္။
ဒီလို ျပည္သူအမ်ားစု အက်ဳိးမ်ားလာေစဖုိ႔ ဘယ္လို စနစ္မ်ဳိး၊ ဘယ္လို ေစ်းကြက္မ်ဳိးေဖာ္ေဆာင္ မွ ျဖစ္မယ္ဆိုတာ သိႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ေဘာဂ ေဗဒသေဘာအေနနဲ႔ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္မွာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ တည္ရွိတဲ့ေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ေတြကို ေအာက္မွာ ေလ့ လာၾကည့္မယ္။
• မိုႏိုပိုလီေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ (Monopolistic Markets and Economic Policy)
ေဘာဂေဗဒ ပညာရပ္မွာ အစိုးရ (သုိ႔) အစိုးရနဲ႔ နီးစပ္တဲ့ လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးတခ်ဳိ႕က တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း၊ ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေတြကို လက္ဝါးႀကီးအုပ္ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ရေနတာကို မိုႏိုပိုလီေစ်းကြက္နဲ႔ စီးပြားေရးစနစ္လုိ႔ေခၚတယ္။ ဒီစနစ္မွာ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ စီးပြား ေရးလုပ္ငန္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းတခုရဲ႕ေစ်းကြက္ကို အဓိကအဖြဲ႕အစည္းတခုကသာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခြင့္ရေနျခင္းျဖစ္တယ္။ အ ကန္႔အသတ္ေတြလုိ႔ ဆိုတဲ့ေနရာမွာ အရင္းအႏွီးႀကီးမားျခင္း၊ အစိုးရရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးစနစ္ စတာေတြပါတယ္။ ဥပမာ – လွ်ပ္ စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္၊ ျဖန္႔ျဖဴးဝန္ေဆာင္မႈေပးျခင္း၊ တယ္လီဖုန္း၊ အင္တာနက္ စတဲ့ ဆက္သြယ္ေရးဝန္ေဆာင္မႈေပးျခင္း၊ သဘာဝ အ ရင္းအျမစ္မ်ား ရွာေဖြ၊ တူးေဖာ္၊ ေရာင္းခ်ျခင္း စတဲ့ လုပ္ငန္းေတြကို အစိုးရက အဓိကခ်ဳပ္ကိုင္ထားၿပီး နီးစပ္တဲ့လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးတခ်ဳိ႕ကိုသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးေနတဲ့ စနစ္မ်ဳိးေတြကိုဆိုလိုတယ္။ လက္ရွိ ဗမာျပည္မွာ က်င့္သံုးေနတဲ့ အကန္႔အသတ္မ်ားတဲ့ ေစ်းကြက္ပံုစံနဲ႔ စနစ္မ်ဳိးေတြ ျဖစ္တယ္။
အစိုးရလုပ္ငန္းေတြကိုနီးစပ္တဲ့ ပုဂၢလိကကိုေပးလုပ္ျခင္းဆိုတဲ့ အေပၚယံသေဘာေလာက္နဲ႔ ျပည္သူလူထု (ဝါ) စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူအတြက္ ဝန္ေဆာင္မႈ ေကာင္းမလာတာ၊ အက်ဳိးမ်ားမလာတာကို လက္ရွိ ဗမာျပည္မွာ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္ႀကီးတခ်ဳိ႕ အစိုးရနဲ႔ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ ခြင့္ရေနတဲ့ အင္တာနက္ဆက္သြယ္ေရးဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းက သက္ေသျပဳတယ္။ ဒါဟာ စစ္မွန္တဲ့ေစ်းကြက္ၿပိဳင္ဆိုင္မႈကို မေဖာ္ေဆာင္ ႏိုင္တဲ့၊ အားမေပးတဲ့ လက္ဝါးႀကီးလုပ္ပိုင္ခြင့္ကို အေျချပဳေနတဲ့ မိုႏိုပိုလီေစ်းကြက္နဲ႔ စနစ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဒီစနစ္ရဲ႕ သေဘာမွာ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈတခုကို အျခား အလားတူတခုနဲ႔ အစားထုိးစရာ နည္းတာ၊ လံုးဝမရွိတာေၾကာင့္ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူ ရဲ႕ အခြင့္အေရးျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ကို ဆံုးရံႈးေစတယ္။ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈ ရဲ႕ အရည္အေသြး နဲ႔ ေစ်းႏႈန္းကိုလည္း လက္ဝါးႀကီးအုပ္ခြင့္ရေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္းကသာ အလံုးစံု ခ်ဳပ္ကိုင္ခြင့္ရေစတယ္။ လွ်ပ္စစ္လို၊ ဆက္သြယ္ေရးလို (၂၁) ရာစု ေခတ္လူသားေတြအတြက္ ေန႔ စဥ္ဘဝ မရွိမျဖစ္အသံုးျပဳေနရတဲ့အရာမ်ဳိးေတြမွာ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူရဲ႕ ဆႏၵသေဘာထားဟာ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈရဲ႕ အရည္အ ေသြးနဲ႔ ေစ်းႏႈန္းကို လံုးဝမသက္ေရာက္ေစဘဲ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူက အျခားေရြးခ်ယ္စရာမရွိတဲ့အတြက္ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈရဲ႕ အရည္အေသြးနဲ႔ ေစ်းႏႈန္းကို ႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ မျဖစ္မေနသံုးစြဲေနရၿပီး ကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္သူ (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈေပးသူ အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္းကသာ စိတ္ႀကိဳက္ဦးေဆာင္ခ်ယ္လွယ္ လုပ္ကို္င္ခြင့္ရေစတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ပုဂၢလိက ကို ေပးလုပ္ေပမယ့္ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူရဲ႕သေဘာဆႏၵ၊ တိမ္းညြတ္မႈနဲ႔ ဝယ္လိုအားကို အေျချပဳၿပီး လြတ္လပ္စြာ ၿပိဳင္ဆိုင္စီးပြားရွာခြင့္ရွိ တဲ့ စစ္မွန္တဲ့ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္မ်ဳိးမဟုတ္တာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုအတြက္ အက်ဳိးမမ်ားဘဲ အစိုးရနဲ႔နီးစပ္လုိ႔ လုပ္ခြင့္ရေနတဲ့ လုပ္ငန္း ရွင္ေတြသာ စီးပြားျဖစ္ ႀကီးပြားေစတယ္။
ႏိုင္ငံတကာမွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အဓိက စီးပြားေရးလို ျဖစ္ေနတဲ့ လုပ္ငန္းေတြကို အစိုးရက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့ မိုႏိုပိုလီ စီးပြားေရးစနစ္က်င့္သံုးတာေတြ ရွိတယ္။ ဥပမာ – ကမာၻမွာ ဒုတိယအမ်ားဆံုး ေရနံ အရံအင္အား အရင္းအျမစ္ရွိတဲ့၊ ကမာၻ႕ ေရနံတင္ပို႔ေရာင္းခ်မႈ ဒုတိယေနရာမွာရွိတဲ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားမွာဆိုရင္ ေရနံ တူးေဖာ္၊ ေရာင္းခ်ခြင့္လုပ္ငန္းကို အစိုးရကသာ အလံုးစံုခ်ဳပ္ကိုင္ထားတယ္။ သုိ႔ေသာ္ သတိျပဳရာမွာက ေဆာ္ဒီအစိုးရက ေရနံလုပ္ငန္းကို လက္ဝါးႀကီးအုပ္ထားေပမယ့္ ေကာင္းမြန္တဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႔ ျပည္သူလူထုကို တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဓန အပါအ ဝင္ အရင္းအျမစ္ေတြ ညီတူညီမွ် ျပန္လည္ခြဲေဝေပးတယ္။ ကမၻာအႏွံ႔ကို ေရနံေတြလွိမ့္ၿပီးတင္ပို႔ေနေပမယ့္ သူရဲ႕တိုင္းသူျပည္သားကို ဓာတ္ ဆီ၊ ဒီဇယ္လ္ မသံုးရ၊ ကားမစီးရဆိုၿပီး လမ္းေလွ်ာက္ပဲသြားလုိ႔ မခိုင္းေစဘူး။ ျပည္သူေတြ ဖေယာင္းတိုင္ထြန္းေနၾကလုိ႔ မဆိုဘူး။ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္လ္ ေစ်းႏႈန္းေတြကို လူထုသံုးစြဲႏိုင္ေအာင္ ထိန္းညႇိေပးတယ္။ အစိုးရက တစိတ္တပိုင္း စိုက္ထုတ္ကုန္က်ေပးတယ္။ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားကို အဖိုးႏံႈးခ်ိဳသာစြာနဲ႔ လံုေလာက္ေအာင္ လူထုကို ျဖန္႔ျဖဳးေစတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ႂကြယ္ဝတဲ့ဓနကို ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး ဝန္ေဆာင္ မႈေတြမွာ အခမဲ့ေပးျခင္းျဖင့္ သံုးစြဲတယ္။ (စကားခ်ပ္ – လူဦးေရ၊ သဘာဝ အရင္းအျမစ္၊ ဓန မတူညီတဲ့အတြက္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားနဲ႔ ဗမာျပည္ ႏိႈင္းယွဥ္မရပါ။ မတူညီတဲ့ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး စနစ္ေတြကိုရွင္းလင္းရာမွာ ျမင္သာေအာင္ ဥပမာျပဳျခင္းသာျဖစ္တယ္။ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ ဥပေဒျပဳမႈမွတဆင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ဓန အပါအဝင္ အရင္းအျမစ္ေတြကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ ညီမွ်စြာခြဲေဝႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့သေဘာကို ေဆာင္းပါးရဲ႕နိဂံုးပိုင္းမွာ တင္ျပေဆြးေႏြးပါမယ္။)
ႏိုင္ငံတကာမွာ မိုႏိုပိုလီေစ်းကြက္ရွိႏိုင္တဲ့ ေနာက္ထပ္အေၾကာင္းတခုကေတာ့ စြန္႔ဦးဖန္တီးတည္ထြင္မႈနည္းပညာနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ မူပိုင္ခြင့္ ထားၿပီး ထုတ္လုပ္ရတဲ့ ပစၥည္းမ်ဳိးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဥပမာ – ဖိုင္ဇာ (Pfizer) ေဆးကုမၼဏီက လိင္မႈကိစၥအားတိုးေဆး ဗီယာဂရာ (Viagra) ကို တဦးတည္းမူပိုင္ခြင့္တင္ၿပီး ေစ်းကြက္မွာထုတ္လုပ္ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်ႏိုင္တာမ်ဳိးကို ဆိုလိုတယ္။
ျခံဳေျပာရရင္ မူပိုင္ခြင့္ထား ထုတ္လုပ္ရတဲ့ အတတ္ပညာ၊ နည္းပညာကို ဗဟိုျပဳတဲ့ ကုန္ပစၥည္းနဲ႔ ေစ်းကြက္မ်ဳိးမွလြဲၿပီး တဦးတည္း လက္ဝါးႀကီး လုပ္ကိုင္ခြင့္ရေနတဲ့ ေစ်းကြက္နဲ႔ စီးပြားေရးစနစ္ဟာ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူနဲ႔ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္၊ ၿပိဳင္ဆိုင္ခြင့္ မရွိတာ၊ နည္းေစတာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထု အမ်ားစု အတြက္အက်ဳိးထက္ အျပစ္မ်ား ေစတယ္။ အစိုးရအဖြဲ႕မွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ ဥပေဒျပဳမႈ၊ လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္မႈပါမရွိရင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရေနတဲ့ လူတစုရဲ႕ ဗိုလ္က်ဂုတ္ေသြးစုပ္ေနမႈကို လူထုက ျပန္လည္တြန္းလွန္ ခြင့္မရ၊ ေရြးခ်ယ္ခြင့္မရွိဘဲ ခါးစည္းခံေနရတဲ့ သေဘာျဖစ္ေစတယ္။
• ျပည့္စံုစစ္မွန္တဲ့ ၿပိဳင္ဆိုင္ခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိတဲ့ေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ (Perfectly Competitive Markets and Economic Policy)
လုပ္ငန္းရွင္ေတြ လြတ္လပ္စြာ အၿပိဳင္အဆိုင္စီးပြားရွာခြင့္၊ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူ ျပည္သူလူထု လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိတဲ့ စစ္မွန္တဲ့ ၿပိဳင္ ဆိုင္မႈ၊ ေရြးခ်ယ္မႈကိုအားေပးတဲ့ဒီစနစ္မွာ ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္သူ (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈေပးသူေတြဟာ ေစ်းကြက္ကို လက္ဝါးႀကီးအုပ္ ခ်ဳပ္ ကိုင္ထားႏိုင္တဲ့ အင္အား (Market Power) မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔အရည္အေသြးကို တဦးတည္း အေဘာနဲ႔ လိုသလို စိတ္တိုင္းက် ခ်ယ္လွယ္ခြင့္မရဘူး။ ဒီလိုစီးပြားေရးစနစ္ရွိတဲ့ ေစ်းကြက္မွာပါဝင္သူ (ေရာင္းခ်သူ၊ ဝယ္ယူသံုးစြဲသူ) အား လံုးမွာ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ အရည္အေသြးကို သတ္မွတ္ႏိုင္တဲ့အင္အား ရွိေနတယ္။ ေစ်းႏႈန္းရဲ႕အတက္အက်ဟာလည္း တစံုတေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခုက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏိုင္တာမ်ဳိးမရွိဘဲ ဝယ္လိုအား၊ ေရာင္းလိုအား (Supply and Demand) နဲ႔ အရည္အသြး (Quality) အေပၚမွာသာ အလံုးစံုမူတည္ေစတယ္။ ေစ်းကြက္တခုတည္းမွာ အလားသ႑ာန္တူ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈေတြ၊ အစား ထိုးသံုးစြဲႏိုင္စရာ အေျခအေနေတြဖန္တီးထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူ ျပည္သူလူထုက မိမိႀကိဳက္ႏွစ္သက္ရာကို မိမိႏွစ္ သက္သေဘာက်သူ၊ အေကာင္းဆံုး ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈေပးႏိုင္သူထံမွာ လြတ္လပ္စြာ ဝယ္ယူသံုးစြဲႏိုင္ခြင့္ ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ ထုတ္လုပ္ သူ (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈ ေပးသူ လုပ္ငန္းရွင္ေတြကလည္း အက်ဳိးအျမတ္အတြက္ မိမိရဲ႕ကုန္ပစၥၫ္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈကို အၿပိဳင္အဆိုင္ အ ရည္အေသြးျမႇင့္၊ ေစ်းႏႈန္းခ်၊ ဝန္ေဆာင္မႈေပးၿပီး စားသံုးသူထံတင္ပို႔ဖုိ႔ ႀကိဳးစားရတဲ့အတြက္ ျပည္သူလူထုဟာ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ထိုက္တန္တဲ့ ကုန္ ပစၥၫ္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈကိုရရွိေစတယ္။ ထုတ္လုပ္သူ (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈေပးသူဟာ အရည္အေသြးမျမႇင့္တင္၊ ဝန္ေဆာင္မႈတိုးမေပးဘဲ ေစ်းႏႈန္းကိုသာ ျမွင့္တင္ရင္ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူက အျခားေရြးခ်ယ္စရာအမ်ားႀကီးထဲက သင့္ေလ်ာ္ေကာင္းမြန္တဲ့ အလားတူ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈကို ေျပာင္းလဲသံုးစြဲသြားမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ လုပ္ငန္းရွင္ရဲ႕ ေစ်းကြက္မွာ ေနရာရရွိေနမႈ (Market Share) နဲ႔ အက်ဳိးအျမတ္ (Profit) ကို ေလ်ာ့ပါးေစမွာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးေတြရဲ႕ အက်ဳိးအျမတ္တခုတည္းအတြက္ စိတ္ႀကိဳက္ေစ်းႏႈန္းက စားျခင္းမ်ဳိး၊ အရည္အေသြးနိမ့္ကုန္ပစၥည္းေတြ၊ ဝန္ေဆာင္မႈေတြ တင္သြင္းခြင့္ရေနျခင္းမ်ဳိး ေစ်းကြက္မွာ မရွိသေလာက္ နည္းပါးေစတယ္။
ျခံဳေျပာရရင္ ဒီလိုျပည္သူအမ်ားစု အက်ဳိးေက်းဇူးျဖစ္ထြန္းေစၿပီး ေရာင္းသူ၊ ဝယ္သူ လြတ္လပ္စြာ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကား စီးပြားရွာ၊ ဝယ္ယူ သံုးစြဲခြင့္ကိုအားေပးတဲ့ ေစ်းကြက္နဲ႔ စီးပြားေရးစနစ္ဟာ ေစ်းကြက္ကို ဗဟိုျပဳတဲ့စီးပြားေရးစနစ္ (Market-Oriented Economy) က်င့္သံုးတဲ့ တိုင္းျပည္တျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအမ်ားစုမွာ အဓိက ရွင္သန္ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရမွာ ျဖစ္တယ္။
• အိုလီဂိုပိုလီ ေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ (Oligopolistic Markets and Economic Policy)
တိုင္းျပည္မွာရွိတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း (Industry) တိုင္း၊ က႑ (Sector) တိုင္းမွာ လုပ္ငန္းရွင္တိုင္း လြတ္လပ္စြာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖုိ႔ဆိုတာဟာ သီအိုရီအရ ျဖစ္ႏိုင္ေကာင္းေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာမျဖစ္ႏိုင္ပါ။ အထူးသျဖင့္ ကနဦးကုန္က်စရိတ္ႀကီးမားၿပီး အရင္းအႏွီးအေျမာက္အမ်ားလိုအပ္တဲ့လုပ္ငန္းေတြမွာ အစိုးရ (သုိ႔) ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖုိ႔ ေငြအင္အား ႂကြယ္ဝခ်မ္းသာလံုေလာက္တဲ့ စီးပြားေရးေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးေတြ၊ လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြကသာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ေစတဲ့အေျခအေနမ်ဳိးေတြ ေရွာင္လႊဲလုိ႔မရဘဲ ျဖစ္ေပၚလာေလ့ရွိတယ္။ ဒီလိုအေျခအ ေနမ်ဳိးမွာ ပထမဆံုးတင္ျပခဲ့တဲ့ မိုႏိုပိုလီေစ်းကြက္နဲ႔စနစ္လို အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္းက အလံုးစံု ခ်ဳပ္ကိုင္ခ်ယ္လွယ္ေနႏိုင္မႈ တတ္ႏိုင္သမွ် နည္းပါးေအာင္ ေဖာ္ေဆာင္ေပးတဲ့ေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ကို ေဘာဂေဗဒပညာရပ္မွာ အိုလီဂိုပိုလီေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္လုိ႔ ေခၚဆိုတယ္။ ဒီ ေစ်းကြက္နဲ႔ စီးပြားေရးစနစ္မွာ ဒုတိယတင္ျပခဲ့တဲ့ စစ္မွန္တဲ့ ၿပိဳင္ဆိုင္ခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိတဲ့ ေစ်းကြက္ႏွင့္ စနစ္လို စားသံုးသူ၊ ေရာင္းခ်သူ လြတ္လပ္စြာပါဝင္ႏိုင္မႈ၊ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္မႈ နည္းေပမယ့္ တတ္ႏိုင္သမွ် သမာသမတ္က်ေစမယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ထည့္သြင္းထားျခင္း ျဖစ္တယ္။ အဓိကေတာ့ တဦးတည္း ထင္တိုင္းႀကီးစိုးခ်ယ္လွယ္ခြင့္မရေအာင္ အစိုးရရဲ႕စနစ္က ထိန္းထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ႐ုပ္သံလႊင့္ လုပ္ ငန္း၊ မီဒီယာလုပ္ငန္း၊ အင္တာနက္၊ တယ္လီဖုန္း မိုလ္ဘိုင္းဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္း၊ အႀကီးစား သဘာဝအရင္းအျမစ္ ဓာတ္သတၳဳတူးေဖာ္ မႈလုပ္ငန္း၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းလုပ္ငန္း စတဲ့ အရင္းအႏွီးႀကီးမားတဲ့လုပ္ငန္းႀကီးေတြမွာ အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္း လုပ္ ကိုင္ခြင့္မရရွိေစဘဲ အနည္းဆံုး အဖြဲ႕အစည္း ေလးငါးခု ပါဝင္လုပ္ကိုင္ခြင့္ရရွိႏိုင္ေစဖုိ႔ ဖန္တီးထားျခင္းျဖစ္တယ္။
ဥပမာ – စကၤာပူ ႏိုင္ငံရဲ႕ အင္တာနက္၊ တယ္လီဖုန္း မိုလ္ဘိုင္းဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းကို ဟုိအရင္အစိုးရက တဦးတည္း ဝန္ေဆာင္မႈေပး ေနရာက ေနာက္ပိုင္း ပုဂၢလိက ႏိုင္ငံျခားစီးပြားေရးေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးေတြ၊ ျပည္တြင္းလုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြ၊ သာမန္ျပည္သူလူထု အစုစပ္ ရွယ္ယာပါဝင္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးေစျခင္းျဖင့္ အစိုးရလုပ္ငန္း စင္းတဲလ္ (SingTel) ဟာ ႏိုင္ငံျခားသား၊ ဌာေနတိုင္းရင္းသား လုပ္ငန္းရွင္ေတြ၊ ျပည္သူေတြ ပါဝင္ရင္းႏွီျမႇဳပ္ႏွံခြင့္ရလာၿပီး အျခား အမ္ဝမ္း (M1) လို၊ စတားဟပ္ဘ္ (StarHub) လို အၿပိဳင္အဆိုင္ ဝန္ေဆာင္မႈေပးတဲ့ ျပည္ တြင္း၊ ျပည္ပ လုပ္ငန္းရွင္ေတြပိုင္တဲ့ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးေတြ ေပၚေပါက္လာတဲ့အတြက္ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈအေရအတြက္ နည္းေပမယ့္ ျပင္းထန္တဲ့ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ သေဘာျဖစ္ေစလာတာေၾကာင့္ စင္းတဲလ္ဟာ မိမိတုိ႔ရဲ႕ဆက္သြယ္ေရးဝန္ေဆာင္မႈကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္၊ တတ္ႏိုင္သမွ် အဖိုးႏႈန္းခ်ိဳသာေအာင္ ေဆာင္ရြက္လာရတယ္။ အမ္ဝမ္းနဲ႔ စတားဟပ္ဘ္ကလည္း အလားတူသေဘာအရ အၿပိဳင္အဆိုင္ ေစ်းခ်ိဳ၊ ဝန္ေဆာင္ မႈေကာင္းေအာင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ျပင္းထန္တဲ့ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရွိတဲ့ေစ်းကြက္မွာ ေနရာယူႏိုင္ေအာင္ႀကိဳးစာရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္ႏႈန္းျမင့္ အင္တာနက္လိုင္းတပ္ဆင္ရင္ ခ်ိတ္ဆက္မႈအတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ၾကားခံပစၥည္း (Router) ေတြ အခမဲ့တပ္ဆင္ေပးတာ၊ မိုဘိုင္းဖုန္း သံုးစြဲရင္ လက္ကိုင္မိုဘိုင္း (Handset) လက္ေဆာင္ေပးတာ၊ ႏွစ္ရွည္ မိုဘိုင္းဖုန္းလိုင္း သံုးစြဲသူေတြကို အိမ္မွာ အေျခခ် တပ္ဆင္တဲ့ တယ္ လီဖုန္း (Landline) အခမဲ့ တပ္ဆင္သံုးစြဲေစတာ၊ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာပါတဲ့ iPhone လို touch-screen အသံုးျပဳႏိုင္မႈပါတဲ့ အဖိုးတန္ စမတ္ ဖုန္းမ်ဳိးေတြ စင္းတဲလ္က တပါတည္းတြဲေပးရင္ အမ္ဝမ္းနဲ႔ စတားဟပ္ဘ္ကပါလိုက္ေပးရတာ စတဲ့ မူရင္းဝန္ေဆာင္မႈ အရည္အေသြး ေကာင္းမြန္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ရတဲ့အျပင္ အပိုထပ္ေဆာင္းဝန္ေဆာင္မႈေတြကို မျဖစ္မေနလုပ္လာရတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ သံုးစဲြသူျပည္သူလူထုက ေစ်းကြက္မွာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္နည္းေပမယ့္ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိတဲ့ သံုးေလးမ်ဳိးထဲက မိမိအတြက္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး၊ ဝန္ေဆာင္မႈအရည္အေသြး အေကာင္းဆံုးကို စိတ္ႀကိဳက္ေရြးခ်ယ္ သံုးစြဲလာႏိုင္ျခင္းျဖင့္ အက်ဳိးေက်းဇူးခံစားရတယ္။
စကၤာပူ မွာ အထက္က ဥပမာျပဳခဲ့တဲ့ ကုမၼဏီႀကီးေတြကပဲ အဂၤလိပ္ ပရီမီးယားလိဂ္ေဘာလံုးပြဲလို၊ ကမၻာ့ဖလားေဘာလံုးပြဲလို လူႀကိဳက္မ်ားတဲ့ ႐ုပ္သံထုတ္လႊင့္ခြင့္ေတြကို တဦးတည္း မူပိုင္ထုတ္လႊင့္ႏိုင္ခြင့္ရေအာင္ ၿပိဳင္ဆိုင္ရေလ့ရွိၿပီး ဒီလို အေျခအေနမွာ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူ ျပည္သူ လူထု နစ္နာေစမႈေတြ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိတယ္။ ဥပမာ – ကမၻာဖလားေဘာလံုးပြဲ တဦးတည္း မူပိုင္ထုတ္လႊင့္ခြင့္ စင္းတဲလ္ကရသြားရင္ ေစ်းကြက္ မွာ ဝယ္လိုအား (Demand) မ်ားတဲ့ (တနည္းအားျဖင့္ လူႀကိဳက္မ်ားတဲ့)၊ ေရာင္းလိုအား (Supply) ကလည္း သူတဦးတည္းသာရွိတဲ့အျပင္ အခုလို တဦးတည္း မူပိုင္ထုတ္လႊင့္ခြင့္ရေအာင္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ျမင့္မားတဲ့ေစ်းႏႈန္းေတြေပးၿပီး လုပ္ပိုင္ခြင့္ ဝယ္ယူခဲ့ရတာေၾကာင့္လည္း ေဘာလံုးပြဲၾကည့္လိုသူ ျပည္သူလူထုကို ျပန္လည္ေရာင္းခ်တဲ့ေစ်းႏႈန္းက မတန္တဆႀကီးျမင့္ေနတတ္တယ္။ ဒီလို စားသံုးသူ ျပည္သူလူထု အခြင့္အေရးကို ထိခိုက္ေစတဲ့အေျခအေနမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ေပၚလာရင္ ကမာၻ႕ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္း ညႊန္းကိန္း (Democracy Index) အရ တစိတ္ တပိုင္း ဒီမိုကေရစီစနစ္ (Hybrid Regime) လုိ႔သာ သတ္မွတ္ခံရတဲ့ စကၤာပူမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ရွိတဲ့ အစိုးရေကာင္းတရပ္ ရွိတဲ့အတြက္ စားသံုးသူ/သံုးစြဲသူ ျပည္သူလူထုက အစိုးရကထိန္းခ်ဳပ္ထားေပမယ့္ အထိုက္အေလ်ာက္ထက္ပိုတဲ့ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိတဲ့သ တင္းမီဒီယာကေနတဆင့္ ေဘာလံုးပြဲေတြေတာ့ ေစ်းႀကီးလြန္းလုိ႔ မၾကည့္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူးလုိ႔ ဟစ္ေႂကြးၿပီး မတရားအလုပ္ခံေနရမႈကို ျပင္ေပး ဖုိ႔ေတာင္းဆိုေလ့ရွိတာေၾကာင့္ အစိုးရက ဝင္ေရာက္ေျဖရွင္းၿပီး ေနာင္အလားတူမျဖစ္ေစဖုိ႔ စီစဥ္ေဆာက္ရြက္ေပးတဲ့ သာဓကေတြလည္း ေတြ႕ႏိုင္တယ္။
ဒီစနစ္မွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ မိုႏိုပိုလီစနစ္လို တဦးတည္း ခ်ယ္လွယ္ႏိုင္ခြင့္မရွိတာေၾကာင့္ ေစ်းႏႈန္း အဆမတန္ႀကီးျမင့္ျခင္း၊ လိုသလို ေစ်းႏႈန္းကစားျခင္း၊ ေစ်းကြက္မွာရွိတဲ့ ကုန္ပစၥည္း (သုိ႔) ဝန္ေဆာင္မႈအရည္အေသြး ညံ့ဖ်င္းျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ နည္းတယ္။
ဒါေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းက႑တိုင္းမွာ လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ေစ်းကြက္ေဖာ္ေဆာင္ဖုိ႔ ခက္ခဲႏိုင္တဲ့အတြက္ အစိုးရရဲ႕ ေကာင္း မြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ပံုနဲ႔ စနစ္ရဲ႕ဝိုင္းဝန္းပံ့ပိုး၊ ထိန္းညႇိမႈမွတဆင့္ လူတစု လက္ဝါးႀကီးအုပ္ စီးပြားရွာခြင့္ရရွိေနမႈေတြ ပေပ်ာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္တဲ့ အိုလီဂိုပိုလီ ေစ်းကြက္ႏွင့္ စီးပြားေရးစနစ္ကို တခ်ဳိ႕လုပ္ငန္းရွင္တိုင္း ဝင္ေရာက္ၿပိဳင္ဆိုင္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖုိ႔ ခက္ခဲတဲ့ေစ်းကြက္ေတြမွာ က်င့္သံုးျခင္းျဖင့္ ျပည္သူအမ်ားစု အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္။
ဒီေနရာမွာ တိုင္းျပည္အတြက္ ေရရွည္တည္တံ့ၿပီး လူထုအတြက္ အက်ဳိးမ်ားတဲ့စီးပြားေရးစနစ္တည္ေဆာက္ရာမွာ မရွိမျဖစ္လုိအပ္တဲ့ ေကာင္းမြန္တဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္အေၾကာင္းကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမယ္။
• ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good Governance)
ဒီမိုကေရစီရဲ႕ လက္ေတြ႕အသံုးဝင္မႈက ျပည္သူလူထုခံစားေနရတဲ့ဒုကၡ၊ သုကၡေတြကို လြတ္လပ္စြာေဖာ္ထုတ္ေတာင္းဆိုႏိုင္ျခင္း သာျဖစ္ တယ္။ အျခားဒီမိုကေရစီရဲ႕အသီးအပြင့္ေတြကို ျပည္သူလူထု အမ်ားစုခံစားႏိုင္ဖုိ႔က လြတ္လပ္ျခင္း၊ တရားမွ်တျခင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းျခင္း၊ တရား ဥပေဒစိုးမိုးျခင္းေတြကိုေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ရွိတဲ့ အစိုးရေကာင္းတရပ္ တိုင္းျပည္မွာ ရွိဖုိ႔လုိတယ္။
အစိုးရေကာင္းတရပ္မွာ ရွိရမယ့္ ဝိေသသလကၡဏာေတြကို ကမၻာ့ကုလသမဂၢက ေအာက္ပါအတိုင္း သတ္မွတ္ထားတယ္။
◊ ျပည္သူလူထုအမ်ားစုရဲ႕ ေယဘုယ်သေဘာဆႏၵကို အေျချပဳျခင္း (Consensus Oriented) ၊
◊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေရးပါတဲ့က႑အသီးသီးမွာ ျပည္သူလူထု ဆံုးျဖတ္ပါဝင္လုပ္ကိုင္ခြင့္ရွိျခင္း (Participatory) ၊
◊ ဆူၾကံဳနိမ့္ျမင့္ လူပုဂၢိဳလ္မခြဲ တရားဥပေဒအတိုင္း တေသြမတိမ္း ေလးစားလိုက္နာေဆာင္ရြက္ျခင္း (Following the Rule of Law) ၊
◊ အစိုးရရဲ႕လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ ထိေရာက္ေကာင္းမြန္ ေခ်ာေမြ႕ေစျခင္းျဖင့္ ျပည္သူလူထုအက်ဳိးရွိေစျခင္း (Effective and Efficient) ၊
◊ အလံုးစံု တာဝန္ေက်ျခင္းျဖင့္ ျပည္သူ႔ဆႏၵကို ျပည့္ဝေစျခင္း (Accountable) ၊
◊ ျပည္သူလူထု အမ်ားစုရဲ႕ေတာင္းဆိုမႈဆႏၵကို အျပဳသေဘာနဲ႔ အလ်င္အျမန္ တံု႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း (Responsive) ၊
◊ တိုင္းျပည္ရဲ႕အေရးပါတဲ့က႑အသီးသီးမွာ အစိုးရရဲ႕ တာဝန္ယူလုပ္ေဆာင္ေနမူေတြကို ျပည္သူလူထုထံ အသိေပးျခင္းျဖင့္ ထင္သာျမင္ သာ ရွိေစေျခင္း (Transparent) ၊
◊ တရားမွ်တ၊ အက်ဳိးအေၾကာင္းညီၿပီး ျပည္သူအားလံုး တေျပးညီ ပါဝင္သက္ေရာက္မႈရွိေစျခင္း (Equitable and Inclusive) တုိ႔ျဖစ္တယ္။
အထက္မွာတင္ျပခဲ့တဲ့ အစိုးရေကာင္းတရပ္မွာရွိရမယ့္အခ်က္ေတြဟာ ဗမာျပည္မွာ ေခတ္အဆက္ဆက္တည္ရွိခဲ့တဲ့ စစ္အစိုးရေတြနဲ႔ လက္ ရွိ စစ္တပ္ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳအစိုးရမွာ ေဖာ္ေဆာင္ဖုိ႔အားနည္းခဲ့တဲ့ (အားနည္းေနဆဲျဖစ္တဲ့) အခ်က္ေတြ ျဖစ္ေနတာကို သတိျပဳေစ လိုတယ္။ ျပည္သူလူထု အမ်ားစုအတြက္ ေရရွည္အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းေစမယ့္ စီးပြားေရးစနစ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအားျဖင့္ ျပည္သူလူထုအမ်ားစု ဒီမိုကေရစီအသီးအပြင့္ေတြ ခံစားလာႏိုင္ဖုိ႔ဆိုရင္ အစိုးရေကာင္းတရပ္ တိုင္းျပည္မွာ မရွိမျဖစ္ ရွိမွျဖစ္မယ္ဆိုတာကို ဒီမိုကေရစီ အျပည့္အဝ မရွိေပမယ့္ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ျပည္သူလူထုအမ်ားစု လူတန္းေစ့ေနႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ၿပီျဖစ္တဲ့ ေကာင္းမြန္တဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ရွိတဲ့ စကၤာပူလိုႏိုင္ငံက သက္ေသသာဓကျပဳတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္လုိ႔ပါးစပ္ကေျပာေနၿပီး အစိုးရေကာင္းတရပ္ျဖစ္ေအာင္ မေဖာ္ေဆာင္ရင္ ျပည္သူလူထုအတြက္ ဒီမိုကေရစီဟာ မတရားမႈေတြ ခံစားေနရပါတယ္လုိ႔ ထုတ္ေဖာ္ေတာင္းဆိုေနခြင့္ ရေကာင္း ရႏိုင္ေပမယ့္ လက္ေတြ႕ တကယ္ အက်ဳိးခံစားခြင့္ကေတာ့ မဲ့ေနဦးမွာျဖစ္တယ္။ လက္ရွိဗမာျပည္မွာ ျပည္သူေတြခံစားေနရတဲ့ ဒုကၡေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေတာင္းဆိုေန မႈေတြကို အစိုးရက တာဝန္ယူေျဖရွင္းေပးမယ့္အစား ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ ေတာင္းဆိုမႈေတြမျဖစ္ေပၚေအာင္သာ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ဖိႏွိပ္ေနတာ ေတြ႕ျမင္ေနရဆဲ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီစနစ္မွာ ျပည္သူ႔အခက္အခဲေတြကို တာဝန္ယူေျဖရွင္းေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရေကာင္းတရပ္ မရွိ မျဖစ္ ဒြန္တြဲေနရမယ္ဆိုတာဟာ အေရးႀကီးတယ္။ အလားတူပဲ ျပည္သူလူထုနဲ႔ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္က မိမိတုိ႔ရဲ႕သက္ဆိုင္ရာအခြင့္အ ေရး နဲ႔ တာဝန္ေတြကိုသိနားလည္ၿပီး ေက်ပြန္ေအာင္ ထမ္းရြက္ႏိုင္ဖုိ႔ လိုအပ္တယ္။
ဒီလို တိုင္းျပည္မွာ ျပည္သူ႔လူမႈဘဝ တိုးတက္ဖြံၿဖိဳးေစဖုိ႔အတြက္ ေဖာ္ေဆာင္လုပ္ကိုင္ရာမွာ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္နဲ႔ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အ စည္းေတြ အျပန္အလွန္ အမွီသဟဲျပဳရပံုကို ေအာက္မွာဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမယ္။
• အစိုးရ၊ ဥပေဒျပဳမႈႏွင့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕အခန္းက႑ (Role of Government, Legislation and Civil Society)
ယခု ဗမာျပည္မွာ ေဖာ္ေဆာင္ေတာ့မယ့္ ပုဂၢလိက လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းလုပ္ငန္းကို ျပည္သူလူထု တကယ္ အက်ဳိးရွိေအာင္ အစိုးရ၊ ဥပေဒျပဳမႈႏွင့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္မႈမွတဆင့္ ဘယ္လိုေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ဥပမာျပဳ ရင္းနဲ႔ ဒီေခါင္းစဥ္ကို စတင္ ေဆြးေႏြးပါမယ္။ ပထမဆံုးအေနနဲ႔ အစိုးရရဲ႕ အခုလို ပုဂၢလိကကို ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ဖုိ႔ ဖိတ္ေခၚျခင္းမွာ လူထု သေဘာဆႏၵပါဝင္ ထင္ဟပ္ေစရန္ အဂတိကင္း ထင္သာျမင္သာရွိတဲ့ လုပ္ငန္းေဖာ္ေဆာင္မႈ အဆင့္ဆင့္ျဖစ္ဖုိ႔ လုိတယ္။ ဗမာျပည္လို အ လယ္အလတ္တန္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြနည္းပါးတဲ့တိုင္းျပည္မွာ ပုဂၢလိက လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းဟာ အစိုးရနဲ႔ နီး စပ္ၿပီး အခြင့္ထူးခံရေနၿပီးျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ားဆိုသလိုပါလာမွာ ျဖစ္တယ္။ သုိ႔ေသာ ဒီလို ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ ႏိုင္ဖုိ႔ အစိုးရကို အဆိုျပဳကမ္းလွမ္းခ်က္၊ တနည္းအားျဖင့္ တင္ဒါေခၚယူမႈျဖစ္စဥ္ (Invitation To Tender – ITT) တခုလံုးကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ ျဖန္႔ျဖဴးမယ့္ ေဒသမွ ျပည္သူလူထု သိနားလည္ေအာင္၊ ဝင္ေရာက္ အၾကံဉာဏ္ေပး တင္ျပႏိုင္ေအာင္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းခ်ျပၿပီး ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာ၊ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖမ်ားဦးေဆာင္တဲ့ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွတဆင့္ လူထုသေဘာထားဆႏၵကို တင္းသြင္းေစျခင္းျဖင့္ ျဖစ္စဥ္မွာ ပါဝင္ေစရမယ္။ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ ေဒသအသီးသီးမွာရွိတဲ့ ေဒသခံစီးပြားေရးလုပ္ငန္ရွင္ကေလးေတြ တႏိုင္တပိုင္ ပါဝင္လုပ္ကိုင္ ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေရးရရွိေစဖုိ႔ အတြက္လည္း တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ အစိုးရနဲ႔ ေဒသဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ေတြက စီမံေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ လိုအပ္ တဲ့ဥပေဒမ်ားကို ျပဌာန္းေပးျခင္း စတာေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးရမွာျဖစ္တယ္။
တိုင္းျပည္ အရင္းအျမစ္ေတြကို တိုင္းျပည္ရဲ႕ အထက္တန္းအလႊာ လူ႔မလိုင္ အသိုင္းအဝန္း၊ လူခ်မ္းသာေတြက ထင္သလို သံုးစြဲခြင့္ရေန တာေတြကိုလည္း ဥပေဒျပဳတားဆီးႏိုင္တယ္။ ဥပမာ – အိမ္တအိမ္မွာ ေလေအးေပးစက္ ဘယ္ႏွစ္လံုးပဲ တပ္ဆင္ခြင့္ရွိတယ္လုိ႔ ကန္႔သတ္တဲ့ ဥပေဒမ်ဳိး ထုတ္ျပန္တာျဖစ္တယ္။ သဘာဝကို အဓိကအေျချပဳတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြ အေလအလြင့္နည္းေအာင္၊ အက်ဳိးေက်းဇူး မ်ားေအာင္ လည္း ဥပေဒျပဳလုပ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္။ စြမ္းအင္လုိအပ္မႈေလ်ာ့နည္း၊ Energy Saving ျဖစ္တဲ့ လူသံုးကုန္စက္ပစၥည္းေတြ (အဝတ္ေလွ်ာ္စက္၊ ေရခဲေသတၱာလို) ကိုသာ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်၊ ဒါမွမဟုတ္ ႏိုင္ငံျခားမွ တင္သြင္းခြင့္ေပးတာမ်ဳိး။ တိုင္းျပည္မွာ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကို စနစ္တက် ခြဲျခား သိမ္းဆည္းေစတာမ်ဳိး၊ ျပန္လည္အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ စြန္႔ပစ္ပစၥည္း (အမိႈက္) ေတြကို စနစ္တက် ျပန္လည္အသံုးခ် (Recycle) ေစတာမ်ဳိး၊ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြမွ စြမ္းအင္ထုတ္လုပ္ေစတာမ်ဳိး၊ စတာေတြ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္။
ေနာက္တခုက တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြ ပုဂၢလိကကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးရာမွ မလႊဲမေသြ ၾကံဳေတြ႕လာမွာက ယခင္အစိုးရ လုပ္ ကိုင္ေပးစဥ္ကထက္ မ်ားျပားတဲ့ေစ်းႏႈန္းႀကီးျမင့္လာမႈ ျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ အက်ဳိးအျမတ္ရွိမွသာ လုပ္ကိုင္ေပးႏိုင္မွာျဖစ္တဲ့ ပုဂၢလိက စီးပြားရွာမႈ သေဘာျဖစ္တဲ့အတြက္ နားလည္ လက္ခံေပးရမွာျဖစ္တယ္။ ေစ်းႏႈန္းေတြ အဆမတန္ မျဖစ္ေအာင္၊ လူတစုက လက္ဝါးႀကီးအုပ္ခ်ယ္လွယ္ခြင့္ မရေအာင္သာ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရနဲ႔ လႊတ္ေတာ္ေတြက ႀကီးၾကပ္ျခင္း၊ ဥပေဒျပဳျခင္းျဖင့္ ထိန္းကြပ္ရမွာ ျဖစ္တယ္။
ေနာက္တနည္းက ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရေတြဟာ မိမိတုိ႔ေဒသမွာ ေကာက္ခံရရွိတဲ့ ျပည္သူ႔အခြန္ ဘ႑ာေတြထဲက ႀကီးျမင့္လာတဲ့ ပုဂၢလိက ဝန္ေဆာင္မႈေစ်းႏႈန္းေတြရဲ႕ တစိတ္တပိုင္းကို ျပည္သူ႔အတြက္ စိုက္ထုတ္ကုန္က်ခံ (Subsidise) လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ဒီလို စိုက္ထုကုန္က်ခံ ႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ျပည္နယ္၊ တိုင္းအစိုးရေတြဟာ မိမိေဒသမွာ အခြန္ေတြကို အက်င့္ပ်က္မႈမရွိ၊ အဂတိတရားကင္းကင္းနဲ႔ ေသခ်ာစည္းၾကပ္ ႏိုင္ရမွာ ျဖစ္တယ္။ ျပည္သူလူထုကလည္း သက္ဆိုင္တဲ့အခြန္အတုတ္ေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ေပးေဆာင္ရမွာျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အရင္လို အစိုးရ နဲ႔ အေပးအယူလုပ္ စီးပြားျဖစ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အာဏာပိုင္ကို အိမ္ေနာက္ေဖးတံခါးေပါက္က ဝင္ လာဘ္ထိုးၿပီး အခြန္ေရွာင္ေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ႀကီးေတြဟာ တာဝန္ရွိတဲ့ အခြန္ဝန္ကို ေက်ေက်ပြန္ပြန္ထမ္းရြက္ရမွာ ျဖစ္တယ္။ ဒါမွသာ အစိုးရက ျပည္သူလူထု အက်ဳိးရွိမယ့္ ဖြံ႕ၿဖိဳေရးလုပ္ငန္းေတြ ပိုမိုေဆာင္ရြက္ႏိုင္၊ စိုက္ထုတ္အကုန္အက်ခံလာႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ ႏိုင္ငံအႏွံ႔ မီးေတြ လင္း လာမယ္၊ လမ္းေတြေကာင္းလာမယ္၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး အဆင့္အတန္းေတြ ျမင့္လာႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။
တိုင္းျပည္မွာ ေရရွည္ဖြံၿဖိဳးတိုးတက္ၿပီး တိုင္းရင္းသားအားလံုး ခြင့္တူညီမွ်မႈကိုအားေပးတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူရွင္တြဲေနထိုင္ႏိုင္ခြင့္ (Peaceful Co-Existence) နဲ႔ ကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္ဖန္တီးခြင့္ (Self-Determination) ေတြကို လက္ရွိ ၂၀၀၈ စစ္ဖြဲ႕စည္းပံု က အာမခံမေပးႏိုင္ေသးပါ။ သုိ႔ေသာ္ တိုင္းရင္းသား ျပည္သူလူထု လက္ငင္း ေရတို လူမႈဘဝ ဖြံၿဖိဳး တိုးတက္လာေအာင္ ပုဂၢလိက (သုိ႔) အက်ဳိးအျမတ္ လံုးလံုးမပါ (သုိ႔) အက်ဳိးအျမတ္ တစိတ္တပိုင္း အေျချပဳတဲ့ ရပ္မိရပ္ဖေတြနဲ႔ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ လူမႈအလႊာအသီးသီးမွ လူထုအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕အား၊ ေဒသဆိုင္ ရာ အစိုးရနဲ႔ လႊတ္ေတာ္ေတြရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ စတာေတြကိုအသံုးခ်ၿပီး ႏိုင္ငံအႏွံ႔ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာမက်န္ မီးလင္းေရးလို၊ လမ္းပမ္း ဆက္သြယ္ေရးေကာင္းမြန္ေရးလို၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရးဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေတြ အက်ဳိးရွိရွိေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖုိ႔အတြက္က လက္ရွိအေျခ ခံ ဥပေဒမွာပါတဲ့ ျပဌာန္းအတည္ျပဳၿပီး ျဖစ္တဲ့ ဥပေဒေတြက စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ၿပီးျဖစ္တယ္။ တကယ္ လက္ေတြ႕ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ျပည္သူ လူထုက မိမိရဲ႕ အေျခခံဥပေဒမွေပးၿပီးျဖစ္တဲ့အခြင့္အေရးနဲ႔ ရပိုင္ခြင့္ေတြကို သိနားလည္ရမယ္။ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရေတြက မိမိတုိ႔ရရွိထားတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာကို ျပည္သူအက်ဳိးရွိေအာင္ အသံုးခ်တတ္ရမယ္၊ ေဒသဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ေတြမွာ ရွိေနတဲ့ ပါတီအသီးသီးက လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြက မိမိတုိ႔ရဲ႕ ဥပေဒျပဳႏိုင္မႈမွတဆင့္ ျပည္သူအက်ဳိးရွိေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ သိနားလည္ရမယ္။ စတဲ့ ဒီမိုကေရစီလူေဘာင္ရဲ႕ လူတန္းစားအသီးသီး၊ အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီးက တာဝန္သိ၊ တာဝန္ေက် လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မႈေတြအေပၚမွာ မူတည္ တယ္။
ေဆာင္းပါးနိဒါန္းမွာ အစျပဳေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ ေစ်းကြက္နဲ႔ စီးပြားေရးစနစ္ေတြရဲ႕ အက်ဳိးအျပစ္ေတြ၊ ေဆာင္းပါးအလယ္မွာ တင္ျပခဲ့တဲ့ အစိုးရ ေကာင္းတရပ္မွာ ရွိရမယ့္အဂၤါရပ္ေတြ၊ ေဆာင္းပါးေနာက္ဆံုးပိုင္းမွာေထာက္ျပခဲ့တဲ့ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္နဲ႔ လူထုအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ေက်ပြန္ ရမယ့္ တာဝန္ဝတၱရားေတြကို အစိုးရအဖြဲ႕ဝင္ သမၼတအစ ေက်းရြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႈးအဆံုး ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီ အသီးသီးနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ေတြ၊ လူတန္းစားအလႊာေပါင္းစံုမွ ျပည္သူေတြ သိနားလည္၊ ေလးစားလိုက္နာ၊ တာဝန္ေက် ေဆာက္ရြက္ ႏိုင္ျခင္းျဖင့္သာ တိုင္းျပည္မွာ ျပည္သူလူထုအမ်ားစု အက်ဳိးရွိမယ့္ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရးစံႏႈန္းစနစ္ေတြ ေဖာ္ေဆာင္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ စစ္တပ္အာဏာ နဲ႔ တက္လာတဲ့ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္ထဲမွ ေနရာ အမ်ားစုရထားတဲ့ အာဏာရပါတီ၊ ယခင္ ေထာက္က်ခံ၊ အဖိႏွိပ္ အႏွိပ္ဆက္ခံၿပီး စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့လုိ႔ ျပည္သူလူထုက သူရဲေကာင္းအေနနဲ႔ အားေပးတင္ေျမႇာက္ခံေနရတဲ့ လက္ရွိ လႊတ္ေတာ္ထဲမွ အတိုက္အခံ ဒီမိုကေရစီပါတီေတြဟာ ျပည္သူလူထုကို အလုပ္အေကြၽးျပဳေဆာင္ရြက္ႏိုင္မႈ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ (Efficiency) နဲ႔ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ (Capacity) ရွိမႈကသာ ေရရွည္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ႏိုင္ငံေရးမွာ ရွင္သန္ႏိုင္မွာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း ေထာက္ျပအၾကံျပဳရင္းနဲ႔ ေဆာင္းပါးကို နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါတယ္။
ကိုးကား
Economics by Walter J. Wessels, 4th Edition, Barron’s, 2006.
What is Good Governance? United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (UNESCAP)
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ဗဟုသုတ အမ်ားၾကီးရပါတယ္။ ေနာင္ကိုလည္း ဆက္လက္မွ်ေဝႏိုင္ပါေစ။