ကုိသန္းလြင္ ● လူ ၉၀ ေသခဲ့ရေသာ အာဖရိကေတာ္လွန္ေရး

မစၥတာမာဂါကာ သည္ တစ္ေန႔တြင္ ဒီလိုေသရႈံးရမည္ဆိုျခင္းကိုသိပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေသနပ္ျဖင့္၀ိုင္းျပစ္ျခင္း ကဲ့သို႔ ရုတ္ရင္း ၾကမ္းတမ္းစြာျဖင့္ ဘ၀နိဂံုးခ်ဳပ္ရမည္ကို လိုလားမည္မဟုတ္ပါ၊ သူ႔မိတ္ေဆြတစ္ဦးသည္ လြန္ခဲ့ေသာ လအနည္းငယ္က ထိုသူ႔အိမ္ေရွ႕မွာ ေသနပ္အပစ္ခံရသည္။ အျခားမိတ္ေဆြတစ္ဦးမွာ ညအခ်ိန္အိမ္ေရွ႕ တံခါးကို ဖြင့္ေနစဥ္ အေမွာင္တြင္းမွ ေသနပ္သမားထြက္လာျပီးျပစ္သတ္သြားသည္။ ယခု မစၥတာ မာဂါကာ အသက္ ၃၄ ႏွစ္သည္ ေသနပ္ဒဏ္ရာ ၆ခ်က္ျဖင့္ ေဆးရုံေပၚမွာေ၀ဒနာ ခံစားရင္း အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ရပါသည္။

(၂)
မစၥတာမန္ဒဲလား ဦးစီးဦးေဆာင္ျပဳ၍ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာ အာဖရိကန္အမ်ိဳးသားကြန္ဂရက္ၾကီးမွာ မာဖီးယား ဂိုဏ္း သဘြယ္ျဖစ္ ေနပါျပီ၊ သူတို႔ကလူကိုသတ္သည္ႏွင့္အတူ အေရးၾကီးတဲ့ (Message) လဲ ေပးခ်င္၍ျဖစ္ပါသည္။ “ကိုယ္နဲ႔မဆိုင္တာေတြကို ၀င္ေျပာရင္း ဒါေတြျဖစ္လာမွာဘဲ” ဟုဆိုလိုသည္ဟု ေအ၊အန္၊စီ အဖြဲ႔၀င္တစ္ဦးက ေျပာသည္။ ဇူးလူး (Thabiso Zulu) မွာလည္း အမွန္ကိုေပၚေပါက္ေအာင္ေဆာ္ၾသေနသူ (Whistle Blower) ျဖစ္ျပီး သူသည္လည္းပုန္းျပီး အိပ္ေနရပါသည္။

ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံမူမ်ားသည္  ျမင့္တတ္လာေနျပီး ယခင္က ႏိုင္ငံေရးအရညီညႊတ္ျပီး ၾကံ႕ၾကံ႕ခံခဲ့ေသာ ပါတီမွာ ျပိဳကြဲစျပဳ ေနပါျပီ၊ မန္ဒဲလား ေမွ်ာ္မွန္းခဲ့ေသာညီညႊတ္သည့္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္ေျမာက္ေရးသည္လည္း  လမ္းေပ်ာက္လုလုျဖစ္ ေနပါသည္။

သို႔ေသာ္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားကေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကဲ့သို႔ ျပိဳင္ဘက္ပါတီမ်ား အခ်င္းခ်င္း အႏိုင္လု ၾကေသာ ပြဲမဟုတ္ပါ၊ ေအ၊ အန္၊ စီ၊ အခ်င္းခ်င္း လူသတ္သမားမ်ား ငွားရမ္းခါ ဇာတ္တူသားအခ်င္းခ်င္း ျပစ္ခတ္ ဖ်က္စီးေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

အာဖရိကတိုက္မွ ၀ိုးတ၀ါး သာျမင္ႏိုင္ေသာႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအျဖစ္မွ အေမရိကားအထိေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ၊ ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာသည္။ တစ္ကမၻာလံုး ၀ိုင္းပါယ္ခံရသည့္ အပါသိုက္ (Apartheid) ႏိုင္ငံအျဖစ္မွ လူမဲတို႔ ဦးစီးေသာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ေျပာင္းလဲခဲ့ျခင္းမွာ တစ္ကမၻာလံုးအံ့အားသင့္စရာျဖစ္ခဲ့ပါသည္။

ျခစားမူမ်ားႏွင့္အခ်င္းခ်င္းေသြးကြဲမႈမ်ားသည္ ေအ၊ အန္၊ စီ၊ အတြင္းမွာ ယခင္ႏွစ္မ်ား အတြင္းက ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ပါတီ၏ရည္မွန္းခ်က္အားလံုးမွာလည္း ပေပ်ာက္လုနီးပါးျဖစ္ေနသည္။ ၂၅ႏွစ္ေက်ာ္မွ် အာဏာရလာ ျပီးသည့္ ေနာက္ပိုင္း ပါတီ၀င္မ်ားမွာ တိုက္ခိုက္ၾကသည့္အျဖစ္ကို ေရာက္ေနေတာ့သည္။ သူတို႔တိုက္ခိုက္ၾကျခင္းမွာ ႏိုင္ငံ အတြက္အေရးၾကီးေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်ရန္ မဟုတ္ဘဲ အာဏာပိုရေရး၊ ထိုအာဏာႏွင့္အတူ ရရွိလာမည့္ အခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ အခ်င္းမ်ားၾကရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

၂၀၁၆ ခုႏွစ္ကတည္းက စတင္ေရတြက္ေသာ္ လူဦးေရ တစ္ရာနီးပါးမွ်အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ရျပီျဖစ္သည္။ ႏွစ္စဥ္ေသ ဆံုးခဲ့ရသည့္လူဦးေရမွာ ၂၀၁၆ မတိုင္မီ  ႏွစ္မ်ားထက္ ႏွစ္ဆမွ်ပိုရွိေနသည္။ ကိပ္ေတာင္း တကၠသိုလ္ (Cape Town) ကဤအတိုင္းပင္ခန္႔မွန္းသည္။

လူသတ္မူမ်ားမွာ မ်ားျပားလြန္းလာသည့္အတြက္ ရဲမွ ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မူမ်ားကို ယခုႏွစ္တြင္ ပထမဆံုးအၾကိမ္အျဖစ္ ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာပါသည္။ သမၼတအသစ္ ရာမာဖိုဆာ (Cyril Ramaphosa) က လုပ္ၾကံမႈေတြက မန္ဒဲလား ရဲ႕ “စိတ္ကူးပံုရိပ္ကိုဖ်က္စီးပစ္ေနတယ္” ဟုေျပာသည္။

မစၥတာရာမာဖိုဆာက သူ၏အကြဲကြဲျဖစ္ေနေသာပါတီကို ေနာင္ႏွစ္ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီ စည္းရုံးေနေသာ္လည္း အၾကမ္း ဖက္မူမ်ားကို ရပ္တန္႔ရန္အတြက္ မ်ားစြာမလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေပ၊ သူ႔အစိုးရက မစၥတာဇူးလူးႏွင့္ အျခား (Whistle Blower) တစ္ေယာက္စုစုေပါင္း ႏွစ္ေယာက္ကို ရဲအေစာင့္အေရွာက္ခ်ေပးရန္ျငင္းဆိုသည္။

မစၥတာမာဂါကာ၏လုပ္ၾကံမႈက ျခစားမူတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ရေသာ အရာရွိၾကီးမ်ားကို အံ့အား သင့္ေစသည္။ ေအ၊အန္၊စီ ပါတီ၀င္မ်ားမွာမေကာင္းမႈကိုက်ဴးလြန္ေနၾကေသာပုဂၢိဳလ္မ်ားအေၾကာင္းကို လူသိ ရွင္ၾကား ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားရင္း အသက္ဆံုးရူံးေနၾကသည္။ ရုိးရုိးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ ေအ၊အန္၊စီ ၏ ၾသဇာ လႊမ္းမိုးမႈ မွာ လူအားလံုး အကုန္နီးပါး ေအ၊အန္၊စီ ပါတီ၀င္ျဖစ္္ၾကပါသည္။ ပါတီကစီးပြားေရး၊ အလုပ္အကိုင္၊ အစိုးရကြန္ထရက္္ မ်ားကိုအျပိဳင္ အဆိုင္လုေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။

မစၥတာမာဂါတာ၏ နယ္ျဖစ္ေသာ (Kwa Zulu Natal) သည္ အႏၱရာယ္အမ်ားဆံုးနယ္ျဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၁ ႏွင့္ ၂၀၁၇ ၾကားတြင္ ေအ၊အင္၊စီ အရာရွိေပါင္း ၈၀ အသတ္ခံခဲ့ရပါသည္။ အေရးမၾကီးေသာ ေအာက္ေျခအရာရွိမ်ား ကပင္ အေစာင့္အေရွာက္မ်ားႏွင့္ ေနထိုင္ၾကရပါသည္။ ပါတီ၀င္အမ်ားစုမွာ ေသနပ္ကို ကိုင္ေဆာင္ၾကရပါသည္။

ပါတီေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ားက ဒီမိုကေရစီမရမီကအေျခအေနကပိုေကာင္းေၾကာင္း၊ ထိုစဥ္ကရန္သူသည္ တစ္မ်ိဳး ထဲသာရွိေၾကာင္း အစိုးရကိုလူထုကဆန္႔က်င္ေနၾကျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ လြန္ခဲ့ေသာတစ္ႏွစ္အတြင္းမစၥတာမီဂါကာ ႏွင့္ အျခား ေအ၊အန္၊စီ အရာရွိ ငါးဦးေသဆံုးခဲ့ရေသာ နယ္မွျမိဳ႕ေတာ္၀န္တစ္ဦးကေျပာသည္။ သူက “အခုအေျခ အေနမွာ ရန္သူဟာ ဘယ္သူလဲမသိဘူး” ျဖစ္ေနတယ္ဟုေျပာသည္။

မစၥတာမာဂါကာ၏ လုပ္ၾကံမႈမွာ အျခားလုပ္ၾကံမူမ်ားထက္ပို၍ အေရးၾကီးပါသည္။ သူသည္ အေရးၾကီးဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုးႏိုင္ငံေရးသမားတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီ ရေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့ေသာ ပါတီမွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေခါင္းခဲစရာျဖစ္ေနပါသည္။

ေအ၊အန္၊စီ တြင္ တစတစ ေက်ာ္ၾကားလာေသာ မစၥတာမာဂါကာမွာ သူ၏ျမိဳ႕ငယ္ကေလး (Umzimkhulu) သို႔ ျပန္လာခဲ့သည္။ သူတို႔ျမိဳ႕ရွိ သမိုင္း၀င္အေဆာက္အဦးတစ္ခုကို ျပန္လည္မႊမ္းမံျပင္ဆင္ေနသည္။ ေငြမ်ားမွာ ျဖစ္ခ်င္သလိုျဖစ္ျပီး အလြဲသံုးစားလုပ္ေနသည္ဟုယူဆရသည္။ ပထမ ေဒၚလာ ၂ သန္းမွ်ကုန္က်ျပီး ေနာက္ထပ္ ေဒၚလာတစ္သန္းေတာင္းေနသည္။  ပိုက္ဆံသာကုန္ေသာ္လည္း မယ္မယ္ရရ ျပစရာ အေကာင္အထည္ ဘာမွ် မရွိေခ်၊ ေငြမ်ားကို အလြဲသံုးစားလုပ္သည္ဟုေျပာဆိုရာမွ မစၥတာမာဂါကာႏွင့္သူ၏ မိတ္ေဆြႏွစ္ဦးမွာ သတ္ျဖတ္ ခံလိုက္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ယခုလထဲမွာပင္ ပရီတိုးရီးယား ရွိအစိုးရ၏ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ပတ္သတ္၍ မသကၤာဘြယ္ ကိစၥ ရပ္မ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားသူမွာ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ျခင္းခံရပါသည္။ သူမသည္ သူမ၏ ကေလးသံုးေယာက္ ႏွင့္ အတူ ကားေမာင္းေနရာမွ ေသနပ္ျဖင့္ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ျခင္း ခံလိုက္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

လြန္ခဲ့ေသာ လအနည္းငယ္က အစိုးရ ေစာင့္ေနေသာ အိမ္ရာမ်ား၏ အေရးအေသြးမျပည့္၀ပံုကို ေျပာမိသူတစ္ ေယာက္မွာလည္း ဤသို႔ပင္ ေသနပ္ျဖင့္ လုပ္ၾကံျခင္း ခံလိုက္ရပါသည္။

Mpumalanga နယ္တြင္ ေအ၊အန္၊စီ ၏ လက္ေထာက္နယ္ေျမမွဴး ပါတီေကာင္စီ၏ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူမွာသူ႔ အိမ္ေရွ႕ သူ႔သားေရွ႕မွာပင္ ေသနပ္ျဖင့္ ပစ္သတ္ျခင္းခံရပါသည္။ သူကမူ အားကစားရုံေဆာက္ရာတြင္ ေငြစားမူ မ်ားကို ေျပာမိေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။
(၃)
ျမိဳ႕ျပတည္ေဆာက္ေရး ပေရာဂ်က္မ်ားတြင္အျခားလုပ္ငန္းမ်ားနည္းတူ (Check and Balance) စံနစ္သည္ရွိ ရပါ မည္၊ အစိုးရက ေစာင့္ၾကည့္မည့္လူမ်ားထားရမည္၊ ၾကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔မ်ားကို ၿမိဳ႕နယ္တိုင္းတြင္ ခန္႔ထားရမည္၊ အခ်ိဳ႔ ပေရာဂ်က္ အၾကီးမ်ားတြင္ မီဒီယာမ်ားက ဤအလုပ္ကို လုပ္သည္။

အပါသိုက္လက္ထက္ကဤကိစၥေတြမရွိဘူးဆိုျခင္းမွာထိုေခတ္ကစနစ္ေသာ္လည္းေကာင္း လူေတြကစည္းကမ္း ရွိ၍လည္း ေကာင္းျဖစ္ရသည္။ ဒီမိုကေရစီေခတ္မွာ ျခစားျခင္းဆိုသည္မွာ လူတြင္သာတာ၀န္ရွိျပီး ဒီမိုကေရစီက ဤ ျပႆနာမ်ားကို ဖန္တီးျခင္း မဟုတ္ေပ၊ စည္းကမ္းေဖါက္သူကို ေဖၚထုတ္အေရးယူရပါမည္၊ မေကာင္းသူ မ်ားကိုတစတစ ဖယ္ရွားျခင္းျဖင့္ စနစ္သည္ေကာင္းလာႏိုင္ရပါမည္၊

ကိုသန္းလြင္

Ref: Hitman and Power: South Afrian Leaders are Killing one Another: By Norimitsu Onishi New York Times September 30 2018