မာန္သီဟထြန္း – ေဆပီယန္စ္ နိဒါန္း
Sapiens – A Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari
(မိုးမခ) ေအာက္တိုဘာ ၁၉၊ ၂၀၁၈
စာေရးသူ၏ ေဖ့စ္ဘြတ္မွ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
သမုိင္းတေလွ်ာက္ကာလမ်ား
လက္ရွိပစၥဳပၸန္ မတိုင္မီအထိ ႏွစ္ကာလမ်ား
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၃.၅ ဘီလီယံ ျဒပ္ဝတၳဳ နဲ႔ စြမ္းအင္သေဘာ စတင္ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ယင္းသည္ ရူပေဗဒ အစ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ အက္တမ္နဲ႔ေမာ္လီက်ဴးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ဓာတုေဗဒ၏ အစျဖစ္သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၄.၅ ဘီလီယံက ကမာၻၿဂိဳဟ္ စတင္ျဖစ္ေပၚလာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃.၉ ဘီလီယံတြင္ သက္ရွိမ်ားစတင္ေပၚေပါက္လာသည္။ ဇီဝေဗဒ၏ အစျဖစ္သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၆ သန္းတြင္ လူသားမ်ားနဲ႔ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္မ်ား အတူအစျပဳရာ ဘံုသက္ရွိမိခင္ေနထုိင္ခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂.၅သန္းတြင္ လူသားမ်ိဳးစု(genus homo) အာဖရိကတြင္ စတင္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာသည္။ ပထမဆံုး ေက်ာက္လက္နက္ကိရိယာမ်ား အသံုးျပဳလာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း၂သန္းတြင္ လူသားမ်ား အာဖရိကတုိက္မွ အာရွဥေရာပတုိက္သုိ႔ စတင္ အေျခခ်ခဲ့ၾကသည္။ ထုိမွတဆင့္ ကြဲျပားေသာ လူသားမ်ိဳးစိတ္မ်ားအျဖစ္သို႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲ လာခဲ့ၾကသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀,၀၀၀ တြင္ ဥေရာပနဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသ၌ နီယာန္ဒါသာလ္လူသားမ်ား ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲ ခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀,၀၀၀ တြင္ မီးကုိ ေန႔စဥ္ အသံုးျပဳလာၾကသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း၂၀၀,၀၀၀ တြင္ အေရွ႕အာဖရိက၌ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ လက္ရွိလူသားမ်ား (Homo sapiens) အျဖစ္သုိ႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၇၀,၀၀၀တြင္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ လူသားမ်ား၌ စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဘာသာစကားဆုိသည့္အရာကုိ စတင္စိတ္ကူးပံုေဖာ္လာခဲ့သည္။ လူ႔သမုိင္း အစျပဳသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ လူသား (ေဆပီယန္စ္) မ်ား အာဖရိက အျပင္သုိ႔ ပ်ံ႕ႏွ႔ံ ေနထိုင္လာၾကသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၄၅,၀၀၀ တြင္ လက္ရွိလူသား(ေဆပီယန္စ္) မ်ား ၾသစေတးလ်တုိက္တြင္ စတင္ အေျခခ်ခဲ့သည္။ ထုိအေတာအတြင္း ၾသစေတးလ်တုိက္ရွိ ေဒသတြင္းတိရိစာၦန္ႀကီးမ်ား မ်ိဳးတုန္းသြားခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃၀,၀၀၀ ခန္႔မွစ၍ နီယာန္ဒါသာလ္လူသားမ်ား(Neanderthals) မ်ိဳးတုန္းသြားခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၆,၀၀၀ တြင္ လက္ရွိလူသားမ်ိဳးႏြယ္မ်ား အေမရိကတုိက္တြင္ စတင္ အေျခခ်ခဲ့သည္။ အေမရိကတုိက္ရွိ ေဒသတြင္းတိရိစာၦန္ႀကီးမ်ား မ်ိဳးတုန္းသြားခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း တစ္ေသာင္းသံုးေထာင္တြင္ ဖေလာ္ရက္စ္လူသားမ်ိဳးစိတ္ (Homo florescence) မ်ိဳးတုန္းသြားခဲ့သည္။ လက္ရွိလူသားမ်ား (Homo sapiens) သာ တစ္ခုတည္း အသက္ရွင္က်န္ရစ္ေသာ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ ျဖစ္လာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၂,၀၀၀ ခန္႔တြင္ စုိက္ပ်ိဳးျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ တိရိစာၦန္မ်ားႏွင့္အပင္မ်ားကုိ ယဥ္ပါးေအာင္ ေျပာင္းလဲေမြးျမဴခဲ့သည္။ လူသားမ်ား အေျခတက် ေနထုိင္မႈမ်ားရွိလာခဲ့သည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ မွစ၍ ပထမဆံုးေသာႏုိင္ငံမ်ား၊ စာေရးသားမႈမ်ား နဲ႔ ေငြေၾကးမ်ား ရွိလာသည္။ ဗဟုနာထ ဘာသာမ်ား (သုိ႔) တစ္ပါးမကေသာ နတ္ဘုရားမ်ားကုိ ကုိးကြယ္ေသာ ဘာသာမ်ား ရွိလာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၄၂၅၀ တြင္ ပထမဆံုးေသာ အင္ပါယာ – ဆာဂုန္ဘုရင္၏ အေခဒီယန္း အင္ပါယာ။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀ တြင္ လူသားအားလံုးအတြက္ ေငြေၾကးျဖစ္ေသာ – ေငြဒဂၤါးျပားမ်ား တီထြင္ျခင္း။ လူသားအားလံုး၏ အက်ိဳးလုိလားေသာ လူသားအားလံုးဆုိင္ရာ နုိင္ငံေရးစနစ္ ျဖစ္သည့္ – ပါရွန္း အင္ပါယာ။ သတၱဝါ အေပါင္းတုိ႔ကုိ ဒုကၡဆင္းရဲမွ လြတ္ေျမာက္ေစမည့္ လူသားအားလံုးနဲ႔ဆုိင္ေသာ သစၥာတရားဟူသည့္ – ဗုဒၶဝါဒ အိႏၵိယတြင္ ေပၚလာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ မွစ၍ တရုတ္ႏုိင္ငံတြင္ ဟန္အင္ပါယာ။ ေျမထဲပင္လယ္ေဒသတြင္ ေရာမ အင္ပါယာ။ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စသည္တုိ႔ေပၚလာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၄၀၀ တြင္ အစၥလာမ္ ဘာသာေပၚေပါက္လာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ မွစ၍ သိပၸံပညာဆုိင္ရာေျပာင္းလဲမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ လူသားမ်ားသည္ ၎တုိ႔၏ မသိနားမလည္မႈမ်ားကုိ ဝန္ခံၾကရာမွ အလြန္တရာႀကီးမားေသာ စြမ္းအားမ်ား စတင္ပုိင္ဆုိင္လာၾကသည္။ ဥေရာပသားမ်ားမွ အေမရိက တုိက္မ်ားႏွင့္ သမုဒၵရာေဒသမ်ားကုိ စတင္သိမ္းပိုက္လာၾကသည္။ ကမာၻႀကီးတစ္ခုလံုးသည္ သမုိင္းဇတ္ခံုတစ္ခုပံုစံ ျဖစ္လာသည္။ အရင္းရွင္ဝါဒ စတင္ဦးေမာ့လာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ မွစ၍ စက္မႈနဲ႔ထုတ္လုပ္မႈဆုိင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ မိသားစုမ်ားႏွင့္ လူ႔အသိုင္းအဝုိုင္းမ်ားကုိ ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ေစ်းကြက္မ်ားက အစားထုိးလာသည္။ အပင္မ်ားႏွင့္တိရိစာၦန္မ်ား အၾကီးအက်ယ္ မ်ိဳးတုန္းသြားသည္။
လက္ရွိအခ်ိန္
လူသားမ်ား ကမာၻျဂိဳဟ္၏ အကန္႔အသတ္ကုိ ေက်ာ္လြန္သြားၿပီ ျဖစ္သည္။ ႏ်ဴးကလီးယား အဏုျမဴ လက္နက္မ်ားက လူသားမ်ား၏ ရွင္သန္မႈကုိ ၿခိမ္းေျခာက္လ်က္ရွိသည္။ သက္ရွိ သတၱဝါမ်ားသည္ သဘာဝ၏ေရြးခ်ယ္မႈထက္ လူတုိ႔၏အသိဉာဏ္ဒီဇုိင္းက ပံုသြင္းျခင္း ပုိခံလာေနရသည္။
အနာဂတ္
လူတုိ႔၏အသိဉာဏ္ဒီဇုိင္းသည္ သက္ရွိအားလံုး၏ အေျခခံသေဘာတရား ျဖစ္လာမည္ေလာ။ လက္ရွိလူသားမ်ား(Homo sapiens) ကုိ လူတုိ႔ထြင္ထားေသာ မဟာလူသားမ်ား(superhumans)က အစားထိုးသြားမည္ေလာ။
ဘာသာျပန္ – မာန္သီဟထြန္း
Sapiens – A Brief History of Humankind အစကုိ ဘာသာျပန္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ေနာက္ေနာင္တြင္လည္း တစ္ပတ္လွ်င္ တစ္ပုဒ္က် ဘာသာျပန္ၿပီးသားသမွ်ထဲမွ အနည္းငယ္စီ တင္ေပးသြားပါမည္။ အားလံုးကုိ ေက်းဇူးတင္ပါသည္။
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
