ေဒါက္တာခင္ေမာင္ဝင္း(သခ်ၤာ) – ဂိတ္ေစာင့္ျခင္း
ဒီမိုကေရစီစနစ္မ်ား က်ဆံုးျခင္းအေၾကာင္းမ်ား – အခန္းဆက္ ၄
(မိုးမခဘာသာျပန္အခန္းဆက္) ၾသဂုတ္ ၃၊ ၂၀၁၈
HOW DEMOCRACIES DIE စာအုပ္တြင္ အႁခား၌မသံုးဖူးေသးေသာ ႏိုင္ငံေရးေဝါဟာရတစ္ခုကို သံုးထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုေဝါဟာရမွာ gate keeping ႁဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရးေဝါဟာရဟူသည္ ဘာကိုေခၚသည္ဟူသည္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ John Hoffman ႏွင့္ Paul Graham ေရးသားေသာ Introduction to Political Theory တြင္ ဤသို႔ဆိုထား သည္။ မည္သည့္ေဝါဟာရစကားလံုးကိုမဆို မည္သူမဆို ႏိုင္ငံေရးေဝါဟာရဟု သတ္မွတ္လိုက္လွ်င္ ထိုစကားလံုး သည္ ႏိုင္ငံေရးေဝါဟာရ ႁဖစ္သြားသည္။
‘gatekeeping’ ဟူေသာ စကားလံုးကို ရွင္းရလွ်င္ –
gate(noun) တံခါး၊ တံခါးေပါက္၊ ဝင္ေပါက္၊ ထြက္ေပါက္၊ ဂိတ္၊ ႃခံတံခါး
keep(verb) ထိန္းသိမ္းသည္၊ ေစာင့္သည္
keeping(noun) ထိန္းသိမ္းႁခင္း၊ ေစာင့္ႁခင္း
gatekeeping ကိုႁမန္မာလိုႁပန္လွ်င္၊ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းဟု အနီးစပ္ဆံုး ဘာသာႁပန္ႏိုင္သည္။
ထိုစကားလံုးသည္ မူလက ႏိုင္ငံေရးေဝါဟာရမဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ HOW DEMOCRACIES DIE စာအုပ္တြင္အသံုးႁပဳထားပံုအရ ႏိုင္ငံေရး ေဝါဟာရႁဖစ္သြားပါသည္။ ထိုစာအုပ္တြင္ သံုးထားေသာပံုစံအရ ‘gatekeeping’ ဟူသည္မွာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ ‘ဒီမိုကေရစီစံနစ္ မဆံုး႐ံႈးေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႁခင္း’ကို ေခၚသည္။ ထိုေဝါဟာရနဲ႔ဆက္စပ္၍ ‘gatekeeper’ဟူေသာ ေဝါဟာရကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေသာသူ (ဝါ)ႏိုင္ငံေရးသမား၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီကို ေခၚႏိုင္သည္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို မဆံုး႐ံႈးေစရန္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေသာလုပ္ငန္းမ်ား
ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းတြင္ ဆံုး႐ံႈးမႈမ်ား သည္။ မ်ားလည္းမ်ားသည္၊ အမွတ္တရလည္းရွိပါသည္။ သို႔ရာတြင္အခ်ိဳ႕ေသာ ဥေရာပတိုက္၏ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကမၻာ ၏ ႏွစ္ခုအေတာအတြင္းက ေအာင္ႁမင္စြာဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းလုပ္ငန္းကို ေအာင္ႁမင္စြာလုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ အံ့ႂသစရာ ေကာင္းသည္မွာ ႏိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားထံမွ ႄကီးမားေသာသင္ခန္းစာမ်ားကို ရရွိခဲ့ႁခင္းႁဖစ္သည္။
ဥပမာအားႁဖင့္ ဘယ္လ္ ဂ်ီယံ (Belgium)၊ ဖင္လန္(Finland)တို႔ ႁဖစ္ႂကသည္။ ၁၉၂၀ ႏွင့္၁၉၃၀ ႏွစ္မ်ားက ဥေရာပတိုက္၏ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ေသာကာလမ်ားအတြင္းက ဒီမိုကေရစီက်ဆံုးေတာ့မည့္လကၡဏာမ်ားကို ဘယ္လ္ဂ်ီယံ ႏိုင္ငံနဲ႔ ဖင္လန္ႏိုင္ငံတို႔တြင္ ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ ထိုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အစြန္းေရာက္ဝါဒီမ်ားတက္လာခဲ့သည္။ ထိုအစြန္းေရာက္ ဝါဒီမ်ားေႂကာင့္ ဒီမိုကေရစီက်ဆံုးေတာ့မည့္အႏၱရာယ္မ်ားမွ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သည့္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားက ကယ္တင္နိုင္ခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္တြင္ နာဇီဂ်ာမနီ၏ က်ဴးေက်ာ္မႈေႂကာင့္သာလွ်င္ အရာရာပ်က္စီး ယိုယြင္းခဲ့ ႂကရသည္။
ဟစ္တလာ(Hitler) ၏ နာဇီဂ်ာမနီ၏ က်ဴးေက်ာ္ႁခင္းမတိုင္မီ ဘယ္လ္ဂ်ီယံနဲ႔ ဖင္လန္တို႔တြင္ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္း အလုပ္(gatekeeping) ကို ေအာင္ႁမင္စြာလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ႂကသႁဖင့္ ဒီမိုကေရစီရွင္သန္ခဲ့ပံုမ်ားသည္ သမိုင္းတြင္ရွိပါသည္။ How Democracies Die စာအုပ္တြင္ ဤသမိုင္းႁဖစ္ရပ္မ်ားကို ေရးသားထားေသာ္လည္း ဘာသာႁပန္သူ (ေဒါက္တာခင္ေမာင္ဝင္း)သည္ ပါတီႏိုင္ငံေရးပရိယာယ္မ်ားကို နားမလည္သႁဖင့္ ထိုအႁဖစ္အပ်က္မ်ားကို ဘာသာႁပန္ ေပးႏိုင္စြမ္းမရွိပါ။
ဤကဲ့သို႔ ေအာင္ႁမင္စြာ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းအလုပ္ကို ေရွးအခါကသာမက မ်ားမႂကာမီကာကလည္း(Austria) ၾသစႄတီး ယား တြင္ ေအာင္ႁမင္စြာစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ပါသည္။ ႂသစႄတီးယားသည္ ႂသစေႂတးလ်(Australia) မဟုတ္ေႂကာင္း သတိေပးလိုပါသည္။ ႂသစႄတီးယားသည္ ဥေရာပတိုက္တြင္ရွိႃပီး ႂသစေႂတးလ်သည္ ကမၻာ့၏ေတာင္ဘက္စြန္းရွိ ကြ်န္းကေလးႁဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္က ႂသစႄတီးယားတြင္ ဒီမိုကေရစီဆံုး႐ံႈးေတာ့မည့္ အႏၱရာယ္ႄကံဳေတြ႔ရခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က ပါတီႏိုင္ငံေရးကိုဦးစားမေပးဘဲ ဒီမိုကေရစီမက်ဆံုးေရးကိုသာ ဦးစားေပး၍ အရာရာကိုလုပ္ေဆာင္ခဲ့သႁဖင့္ ဒီမိုကေရစီရွင္သန္ခဲ့သည္။
အခ်ဳပ္ကို ႁပန္ေႁပာရေသာ္ ဘယ္လ္ဂ်ီယံနဲ႔ ဖင္လန္၊ ႂသစႄတီးယားတို႔တြင္ ဘာသာႁပန္သူ၏စကားႁဖင့္ ေႁပာရလွ်င္ မည္ကဲ့သို႔လုပ္လိုက္သည္မသိ၊ ဒီမိုကေရစီမက်ဆံုးေအာင္ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းအလုပ္ကို လုပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ ႁပည္ေထာင္စုသည္ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းလုပ္ငန္းနဲ႔ပတ္သက္၍ အေတာ္ခ်ီးမြန္းေလာက္ေအာင္ပင္ လုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ႃပိဳင္ဘက္ပါတီႄကီး (၂) ခုႁဖစ္ေသာ ဒီမိုကရက္ႏွင့္ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီတို႔သည္ သူတို႔၏ႏိုင္ငံေရးမူဝါဒမ်ား ကြာႁခားမႈကို ဖယ္၍ ဒီမိုကေရစီရွင္သန္ေရးကို ဦးစားေပး၍ေဆာင္ရြက္ခဲ့ႂကသည္။ ဒီမိုကေရစီကိုက်ဆံုးေအာင္ လံႈ႕ေဆာ္ၾကသည့္ အခ်ိဳ႕ေသာႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားသည္ လူထုေထာက္ခံမႈကို အေတာ္ရရွိထားေသာေႂကာင့္ ဤအလုပ္သည္ ေႁပာသေလာက္မလြယ္ကူလွပါ။ ထိုပါတီ(၂)ခုစလံုးသည္ ဒီမိုကေရစီ စံနစ္ကို က်ဆံုးေအာင္လုပ္မည့္ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားကို အာဏာမရေအာင္ တားဆီးႏိုင္ခဲ့ႂကသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုရာဇ၀င္သမိုင္းတြင္မႈမွာ ၂၀၁၆ ထရမ့္အာဏာရရွိခဲ့သည္အထိသာ ႁဖစ္သည္။
ထရမ့္အာဏာရရွိခဲ့ႁခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီဆံုး႐ံႈးဖို႔အတြက္ ပထမအဆင့္ႁဖစ္သည္။ အကယ္၍ ဒုတိယနဲ႔ တတိယအဆင့္တို႔ကို မကူးေအာင္ တားဆီးႏိုင္လွ်င္ ဒီမိုကေရစီအတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ရွိႏိုင္သည္။
‘Gatekeeping in America’ (အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္းအလုပ္) ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ႁဖင့္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံကို ဒီမိုကေရစီမဆံုး႐ံႈးေအာင္ ႄကိဳးပမ္းခဲ့သည့္ႁဖစ္ရပ္မ်ား အေႂကာင္းကို ေရးသားထားသည္။ ဤအခန္းတြင္ ပထမဆံုးပါေသာ အေႂကာင္းအရာမွာ စိတ္ကူးယဥ္ဝတၴဳတစ္ခုအေႂကာင္း ႁဖစ္သည္။ ဝတၴဳ၏အမည္မွာ ‘The Plot Against America’ (အေမရိကန္ႏိုင္ငံကို ဆန္႔က်င္ေသာႄကံစည္မႈ) ျဖစ္ႃပီး ဝတၴဳေရးသူမွာ ဖိလစ္ေရာ(Phillip Roth) ႁဖစ္ သည္။ ဤကဲ့သို႔ေသာစာအုပ္ထဲတြင္ စိတ္ကူးယဥ္ဝတၴဳအေႂကာင္းကို အဘယ္ေႂကာင့္ထည့္ထားသည္မွာ စဥ္းစားစရာ ႁဖစ္ပါသည္။ ဘာေႂကာင့္ဟူသည္ကို မစဥ္းစားဘဲ ထိုအေႂကာင္းကို ဘာသာႁပန္၍တင္ဆက္ရေသာ္ …
ဤဝတၴဳတြင္ စာေရးဆရာသည္ သမိုင္းႁဖစ္ရပ္မ်ားကိုမွီ၍ စစ္မႁဖစ္မီကာလက အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ အကယ္၍ ဖက္ဆစ္ဝါဒလႊမ္းမိုးခဲ့လွ်င္ ဘာႁဖစ္မည္ကို စိတ္ကူးႁဖင့္ ပံုေဖာ္ထားသည္။ ဤဝတၴဳတြင္ အဓိက ဇာတ္ေကာင္မွာ ခ်ားလင္းဘတ္(Charles Lindberg) သည္ သမိုင္းတြင္ ဧကန္တကယ္ရွိခဲ့သည္။ ခ်ားလင္းဘတ္အေႂကာင္းကို ထိုစာအုပ္ေရးေသာ စာေရးဆရာသည္ စာဖတ္သူမ်ားအေနႁဖင့္ သိႃပီးသားလူတစ္ေယာက္ပမာ ထည့္သြင္းထားေသာ္လည္း ဘာသာႁပန္သူ ေဒါက္တာခင္ေမာင္ဝင္းအေနႁဖင့္ စာဖတ္သူမ်ားကို ထိုပုဂၢိဳလ္အေႂကာင္း သိသင့္သေလာက္ကို ႁဖည့္စြက္၍ေႁပာခ်င္ပါသည္။
ခ်ားလင္းဘတ္ကို (၁၉၀၂) တြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ သူ၏အထင္ရွားဆံုးေသာ ကမၻာေက်ာ္သြား ေသာလုပ္ရပ္မွာ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္က အတၱလႏၱိတ္သမုဒၵရာကိုႁဖတ္၍ တဦးထဲ မရပ္မနားဘဲ ေလယာဥ္ကို ေမာင္းႁခင္းႁဖစ္ သည္။ သူသည္ ေမလ၂၀ရက္ေန႔တြင္ နယူးေရာက္ခ္ႃမိဳ႕မွ ေလယာဥ္စ၍ေမာင္းခဲ့ရာ ေမ၂၁ရက္တြင္ ႁပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါရီသို႔ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ခ်ားလင္းဘတ္ကို ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းတြင္ ႏိုင္ငံအတြက္ အမူထမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ တြင္ ကြယ္လြန္သည္။ ဤသည္ကား စြယ္စံုက်မ္းထဲတြင္ ပါဝင္ေသာ ခ်ားလင္းဘတ္၏ အထုပၸတိၱအက်ဥ္းပင္ႁဖစ္ သည္။
သို႔ေသာ္ ဖီးေလာ့ဝတၴဳထဲတြင္ ခ်ားလင္းဘတ္သည္ ဤမွ်လြယ္လြယ္ကူကူႁဖင့္ လူထုေရွ႕မွ ေပ်ာက္ကြယ္မသြား ပါ။ ဝတၴဳထဲတြင္ ၁၉၄၀ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီသည္ ခ်ားလင္းဘတ္ကို သမၼတေလာင္းအႁဖစ္ တင္လိုက္သည္။ အေမရိကန္လူထု၏ သူရဲေကာင္းပမာႁဖစ္ေနေသာ ခ်ားလင္းဘတ္ကို ‘လစ္ဒီအသက္တရာေက်ာ္ရွည္ပါေစ’ ဟူေသာ ေျကးြ ေႂကာ္သံမ်ားႁဖင့္ ႄကိဳဆိုႂကသည္။ ခ်ားလင္းဘတ္သည္ အတၱလႏၱိတ္သမုဒၵရာကို ႁဖတ္သန္းခဲ့ေသာ ေလယာဥ္ႁဖင့္ တစ္ႃမိဳ႕ႃပီး တစ္ႃမိဳ႕ မဲဆြယ္စည္း႐ံုးေရးခရီးထြက္ခဲ့သည္။
သမၼတေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ခ်ားလင္းဘတ္သည္ ရုစဘဲ့ကို အႏိုင္ရခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ခ်ားလင္းဘတ္ အႁဖစ္မွန္မ်ား ေပၚလာသည္။ ခ်ားလင္းဘတ္သည္ နာဇီပါတီကို ေထာက္ခံသူႁဖစ္သည္။ သူ႕ကို ဟစ္တလာက အားေပးခဲ့ သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ခ်ားလင္းဘတ္သည္ ဟစ္တလာအပါအဝင္ အေမရိကန္၏ရန္သူမ်ားႁဖင့္ ႃငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္မ်ား ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။
ဤအႁဖစ္အပ်က္မ်ားသည္ စိတ္ကူးယဥ္ဇာတ္လမ္းမ်ားႁဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၂၀၁၆ တြင္ ထရမ့္သမၼတႁဖစ္လာသည့္ ေနာက္ပိုင္း ႁဖစ္ရပ္မ်ားသည္ ထိုဝတၴဳထဲရွိ စိတ္ကူးယဥ္ဇာတ္လမ္းမ်ားႁဖင့္ ေတာ္ေတာ္ဆင္တူသည္ဟု အေမရိကန္မ်ားက ဆိုသည္။ ၁၉၃၀ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ခဲ့စဥ္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ဒီမိုကေရစီဆံုး႐ံႈးေတာ့မည့္အႁဖစ္မ်ိဳး ႄကံဳခဲ့သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားက ဂိတ္ေစာင့္ေကာင္းေသာ ေႂကာင့္သာ ဒီမိုကေရစီဆက္လက္၍ ရွင္သန္ခဲ့ႁခင္းႁဖစ္သည္။
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
ဟစ္တလာ(Hitler) ၏ နာဇီဂ်ာမနီ၏ က်ဴးေက်ာ္ႁခင္းမတိုင္မီ ဘယ္လ္ဂ်ီယံနဲ႔ ဖင္လန္တို႔တြင္ ဂိတ္ေစာင့္ႁခင္း အလုပ္(gatekeeping) ကို ေအာင္ႁမင္စြာလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ႂကသႁဖင့္ ဒီမိုကေရစီရွင္သန္ခဲ့ပံုမ်ားသည္ သမိုင္းတြင္ရွိပါသည္။ —-
My answer:
Finnland was never invaded by Nazi Germany but by the Soviet Union!!
According to Wikipedia:
After a brief experimentation with monarchy, Finland became a presidential republic, with Kaarlo Juho Ståhlberg elected as its first president in 1919. The Finnish–Russian border was determined by the Treaty of Tartu in 1920, largely following the historic border but granting Pechenga (Finnish: Petsamo) and its Barents Sea harbour to Finland. Finnish democracy did not see any Soviet coup attempts and survived the anti-Communist Lapua Movement. The relationship between Finland and the Soviet Union was tense. Army officers were trained in France, and relations with Western Europe and Sweden were strengthened.
In 1917, the population was 3 million. Credit-based land reform was enacted after the civil war, increasing the proportion of capital-owning population.[53] About 70% of workers were occupied in agriculture and 10% in industry.[57] The largest export markets were the United Kingdom and Germany.
World War II and after
Areas ceded by Finland to the Soviet Union after World War II. The Porkkala land lease was returned to Finland in 1956
Main article: Military history of Finland during World War II
Finland fought the Soviet Union in the Winter War of 1939–1940 after the Soviet Union attacked Finland and in the Continuation War of 1941–1944, following Operation Barbarossa, when Finland aligned with Germany following Germany’s invasion of the Soviet Union. For 872 days, the German army, aided indirectly by Finnish forces, besieged Leningrad, the USSR’s second-largest city.[58] After resisting a major Soviet offensive in June/July 1944 led to a standstill, Finland reached an armistice with the Soviet Union. This was followed by the Lapland War of 1944–1945, when Finland fought retreating German forces in northern Finland.