(မုိးမခ) ေမ ၁၅၊ ၂၀၁၇
(၁)
လြန္ခဲ့ေသာ ၂၀၁၆ခု ႏို၀င္ဘာက က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတြင္အစိုးရမဟုတ္ေသာျပည္သူအမ်ား စုေပါင္း၍ အမွန္တရားႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာ (Truth and Dignity Commission) ဆိုသည့္ေကာ္မရွင္တစ္ခုကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါသည္။ အာဏာရွင္ဘင္အလီ (Zine el-Abidine Ben Ali) လက္ထက္က ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာအစိုးရ၏ ရက္စက္ၾကမ္း ၾကဳတ္စြာဖိႏွိပ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ လုပ္ရပ္မ်ားကိုၾကားနာစစ္ေဆးေပးမည့္ ေကာ္မရွင္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ မတရားညႇဥ္းပမ္း ႏွိပ္စက္ခံရသူ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းက်ခံရသူ၊ ေသဆံုး ခဲ့ရသူတို႔၏ ေဆြမ်ိဳးသက္ေသမ်ားဖိတ္ေခၚ၍သူတို႔ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားကုိ ၾကားနာၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အာဏာပိုင္မ်ားဘက္ မွလည္း မည္သူမဆိုလာေရာက္ ထြက္ဆိုႏိုင္ေၾကာင္းကိုလည္း ဖိတ္ေခၚထားပါသည္။
(၂)
၂၀၁၁ခု လြန္ခဲ့ေသာ ၆ႏွစ္က က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတြင္ သစ္သီးေရာင္းသူတဦး စီးပြားေရးဒဏ္ ဖိစီးျပီး ဆႏၵျပသည့္ အေနျဖင့္ မိမိဘာသာ သတ္ေသခဲ့ရာမွ အာရပ္ေႏြဦး (Arab Spring) ဟုေခၚေသာ လူထုလႈပ္ရွားမႈတရပ္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါသည္။ ထိုလႈပ္ရွားမႈသည္ အီဂ်စ္၊ ယီမင္၊ လစ္ဗ်ားႏွင့္ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမ်ားသို႔ လ်င္ျမန္စြာပ်ံ႕ႏွံ႔သြားခဲ့ပါသည္။
ယခု၂၀၁၇ ခုႏွစ္ေရာက္ေသာအခါ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံတြင္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားေသာ အရပ္သားအစိုးရမွာ ျဖဳတ္ခ်ခံခဲ့ရျပီးစစ္အာဏာရွင္အစိုးရ ရွိေနပါသည္။ ယီမင္၊ ဆီးရီးယားႏွင့္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံတို႔တြင္ ဆိုးရြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္ေနၾက ရပါသည္။ က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတြင္သာ ဒီမိုကေရစီက်က် ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားေသာ အစိုးရက အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ ရွိပါသည္။
အာရပ္ေႏြဦးလႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံအမ်ားျပားတြင္ အာဏာရွင္ၾကီးမ်ား ျပဳတ္က်သြားၾကေသာ္လည္း လူအမ်ားေမွ်ာ္လင့္သလို ဒီမိုကေရစီလူ႔ေဘာင္သစ္ကိုမထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါ၊ အာဏာရွင္မ်ား လက္ထက္က အတိုက္အခံအဖြဲ႔ အစည္းမ်ားအေပၚ ရက္ရက္စက္စက္ႏွိပ္ကြပ္ခဲ့ျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ၀န္ထမ္းအဖြဲ႔အစည္း (သို႔မဟုတ္) လူမႈအဖြဲ႔အစည္းဟူ၍ အခိုင္အမာ မက်န္ရစ္ေတာ့ပါ၊ အာဏာရွင္မ်ားမရွိေတာ့ခ်ိန္တြင္ ႏိုင္ငံတြင္ လိုအပ္သည့္ ဗ်ဴရုိကေရစီ ယႏၱယားကို ဆက္လက္ မလည္ပတ္ေစႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု သံုးသပ္ၾကပါသည္။
က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတြင္မူ ျပည္သူမ်ားဘက္က အစဥ္ရပ္တည္ခဲ့ေသာ အဖြဲ႔အစည္းတခုရွိခဲ့ပါသည္။ ႏိုင္ငံတြင္ အၾကီးဆံုး အလုပ္သမား သမဂၢ (Trade Union) က ဦးေဆာင္၍ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား၊ လူ႔အခြင့္အေရးတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ား စုေပါင္း၍ (National Dialogue Quartet) ေခၚ အဖြဲ႔အစည္းကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကပါသည္။ သူတို႔သည္ မတူညီေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအၾကား၊ ၾကား၀င္ေစ့စပ္ေပးႏိုင္မႈေၾကာင့္ ပဋိပကၡမ်ားကို သက္သာေစခဲ့သည္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို ေရးဆြဲႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး လြတ္လပ္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲကိုက်င္းပႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရတက္လာေသာအခါ ထိုအဖြဲ႔ၾကီးကို ႏိုဘယ္လ္ေကာ္မတီက ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြက္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဗယ္ဆုကို ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ပါသည္။
(၂)
ကြၽန္ေတာ္တို႔သည္ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ၏ လူျဖဴအစိုးရ ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားအျပီးတြင္ အာဏာရပါတီႏွင့္ အစိုးရ ကဦးေဆာင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာ (Truth and Reconciliation Commission) အေၾကာင္းကို ၾကားဖူးၾကပါသည္။ အသားအေရာင္ခြဲျခားမႈစနစ္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္လာေသာ အာဖရိကအစိုးရသစ္က ျပည္သူတို႔၏ နစ္နာခ်က္မ်ားကို စံုစမ္း၊ စစ္ေဆး၊ ျပဳျပင္ ထိမ္းသိမ္းသင့္သည္တို႔ကို လုပ္ေဆာင္ၾကရန္ ျဖစ္ပါသည္။
က်ဴးနီးရွားႏိုင္ငံကလည္းျဖစ္ျပီးသမွ်အေၾကာင္းတို႔ကို ေမ့ေပ်ာက္ျပစ္ျခင္းထက္ ၄င္းတို႔ကိုစနစ္တက် မွတ္တမ္း တင္ထားလို ဟန္ရွိပါသည္။ ေထာင္ေပါင္မ်ားစြာေသာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္းမ်ားက ဘာရလိမ့္မည္ဟူ ေသာေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ဘာမွမရွိဘဲ ေကာ္မရွင္သို႔ လာေရာက္ထြက္ခ်က္ေပးၾကပါသည္။ ထိုထြက္ဆိုသူမ်ားအား စာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မက္ေဆ့ခ်္ မ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တယ္လီဖံုးတို႔မွလည္းေကာင္း၊ အားေပးစာ၊ အၾကံျပဳစာ၊ ေထာက္ခံခ်က္ေပးစာ စသည္တို႔ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေထာက္ခံမႈမ်ား ရရွိေနၾကပါသည္။
ငါးလအတြင္း ၾကားနာမႈ ရွစ္ၾကိမ္လုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါသည္။ မည္သို႔ပင္ စိတ္ထိခိုက္ေၾကကြဲရပါသည္ ဆိုေစ၊ မိမိတို႔၏ အတိတ္ျဖစ္ရပ္မ်ားႏွင့္ခံစားခ်က္အသီးသီးကို ရင္ဖြင့္ေနၾကပါသည္။ အာဏာရွင္ေဟာင္း ဘင္အလီ ကိုယ္တိုင္မွာ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးရားႏိုင္ငံတြင္ ေနထိုင္ေနရာမွ ထိုတီဗြီအစီအစဥ္မ်ားကို အျမဲၾကည့္ရႈ႕ နားေထာင္ ေနသည္ဟု သူ႔ေရွ႕ေနလုပ္သူက ေျပာျပပါသည္။
ထိုေကာ္မရွင္ အလုပ္လုပ္ပံုမ်ားမွာ ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္အျခားပဋိပကၡမ်ားျဖင့္ ျပည့္ေနေသာ အေရွ႔အလယ္ပိုင္း ေဒသအတြင္း၌ ေတာက္ပေသာအလင္းေရာင္တခု သဘြယ္ ျဖစ္ေနသည္ဟု သတင္းစာမ်ားက ေရးၾကပါသည္။
က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံတြင္း၌ ျပႆနာမ်ားျပီးဆံုးသြားျပီဟုဆုိလိုျခင္းမဟုတ္ပါ၊ လူငယ္လူရြယ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတို႔ မွာ အၾကမ္းဖက္သမား (ISIS) အဖြဲ႔ႏွင့္သြားေရာက္ပူးေပါင္းေနၾကျပီး အခ်ိဳ႕မွာလည္း ႏိုင္ငံသို႔ ျပန္လာေနၾကျပီ ျဖစ္သည္။ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားေနျခင္းမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္ ေသာင္းၾကမ္းသူတို႔၏ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားေၾကာင့္ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမွာ ရႈတ္ေထြးေနဆဲျဖစ္သည္ဟုလည္းဆိုႏိုင္ပါသည္။
ေကာ္မရွင္၏ ဦးတည္ခ်က္ျဖစ္သည့္ ျပီးခဲ့ေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွ သင္ခန္းစာရယူရန္၊ အျပစ္ရွိသူမ်ားကို ထိုက္သင့္ေသာ ျပစ္ဒဏ္ကိုေပးႏိုင္ရန္၊ တဖက္ကလည္း ရန္သူေတာ္မ်ားအၾကား ေၾကေအးေျပလည္ျပီး အတူ တကြေနထိုင္ အလုပ္လုပ္ႏို္င္ရန္ကိစၥမ်ားမွာ အေႏွာင့္အယွက္ႏွင့္ အခက္အခဲမ်ားစြာ ေတြ႔ၾကံဳၾကရပါသည္။ ေကာ္မရွင္၏ လုပ္ရပ္မ်ားကို ရႈတ္ခ်သူမ်ားလည္းရွိေနၾကပါသည္။
မည္သို႔ဆိုေစ ျပည္သူသန္းေပါင္းမ်ားစြာတို႔က သက္ေသထြက္ခ်က္မ်ားကိုရင္သတ္ရႈ႕ေမာၾကည့္ရႈအားေပး ေနၾကပါသည္။ အမွန္တရားကိုေျပာၾကားျခင္းျဖင့္ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းသင့္ျမတ္ေရး၏ လမ္းစတခုျဖစ္သည္ ဟုလည္း သေဘာေပါက္လာၾကပါသည္။ ဘာမွမျဖစ္ေစဦး တျပည္လံုးက ပါ၀င္ေဆြေႏြး (National Debate) ေနၾကသည္ကိုျမင္ရသည္မွာ အားတက္ဖြယ္ပင္ျဖစ္ပါသည္။
ပဌမဆံုးအၾကိမ္ အခမ္းအနားကို ျပည္သူမ်ား၏ ၃ပံု၁ပံု (၁.၈ သန္း) ကတီဗြီမ်ားမွၾကည့္ခဲ့ၾကျပီးလူဦးေရႏွစ္သန္း ခန္႔က အင္တာနက္မွၾကည့္ရႈခဲ့ၾကပါသည္။ တီဗြီကုမၺဏီၾကီး ၄ခုက တျပိဳင္နက္တည္းထုတ္လႊင့္ေပးခဲ့ၾကပါသည္။ အႏွစ္ ၆၀ၾကာေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္သြားေသာအာဏာရွင္အစိုးရလက္ထက္ လူသတ္မႈမ်ား၊ ေပ်ာက္ဆံုးသြားသူမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္ႏွိပ္စက္မႈမ်ား အေၾကာင္းကို ညဥ္႔နက္သန္းေခါင္တိုင္သည္အထိ သက္ေသမ်ားက ဆက္တိုက္ ထြက္ဆိုခဲ့ၾကပါသည္။ ၂၀၁၀-၁၁ ခုႏွစ္အထိ အစိုးရက ဖံုးကြယ္ရန္ၾကိဳးစားမႈမ်ား၊ လိမ္လည္ေျပာဆိုခ်က္မ်ားမွာ တစတစႏွင့္ ရုပ္လံုးေပၚလာၾကပါသည္။
သူအဖမ္းခံရစဥ္က အသက္ ၂၀ သာရွိေသးေသာ Mr Bramin ဆိုသူမွာ သူ႔အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ဖြဲ႔ြဲ႔ႏြဲ႔ေျပာျပရင္း၊ ေနခ်င္းညဥ္႔ခ်င္း ႏိုင္ငံေက်ာ္သူျဖစ္သြားပါသည္။ အစၥလာမ္ စစ္ေသြးႂကြသူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းသည္ဟူေသာ စြက္စြဲခ်က္ျဖင့္ သူ အဖမ္းခံခဲ့ရျခင္းျဖစ္ရာ သူ၏ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားေပ်ာက္ဆံုးသြားရပံု၊ သူ၏မိသားစု၀င္မ်ားကို အစိုးရအရာရွိမ်ားကႏွိပ္ကြတ္ၾကပံုမ်ားကို စီကာပတ္ကံုးေျပာျပခဲ့ပါသည္။
သူက သူတို႔၏အေျခအေနမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံ (Abu Ghrab Prison) ေထာင္ထက္ အေျခအေနပိုဆိုးေၾကာင္း၊ သူက ထိုစဥ္က ေထာင္ပိုင္ျဖစ္သူ၏နာမည္ကို ထုတ္ေဖၚေျပာခဲ့ရာ ထိုေတာင္ပိုင္က ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈမ်ားႏွင့္ ပါတ္သက္၍ ျငင္းဆိုျခင္းမျပဳခဲ့ပါဟုဆိုသည္။ ထိုစဥ္က ေထာင္၀န္ထမ္းႏွစ္ဦး ကလည္း ေကာ္မရွင္သို႔လာျပီး အစစ္ခံခဲ့ရာ သူ႔ထြက္ဆိုခ်က္မ်ားမွာ မွန္ကန္သည္ဟုေထာက္ခံခဲ့ၾကပါသည္။ “ကြၽန္ေတာ္က သူတို႔ကိုအျပစ္ မတင္ပါဘူး စနစ္ၾကီးမွာဘဲအျပစ္ရွိပါတယ္” ဟု သူကေျပာသည္။ ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္ခံရသူတစ္ဦး၏ ခြင့္လႊတ္ ေသာအေျပာအဆိုကို တိုင္းျပည္က ရင္သတ္ရႈေမာၾကည့္ရႈအားေပးခဲ့ၾကပါသည္။
ယခုအခ်ိန္အထိ ၾကားနာျပီးသမွ် အမႈေပါင္း ၆၅၀၀၀ ေက်ာ္မွ်ရွိျပီးျဖစ္ရာ အမႈ ၁၀၀ ခန္႔ကို ဆက္လက္အေရး ယူႏိုင္ရန္ တင္ျပမည္ဟု ေကာ္မရွင္ထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားက ဆိုသည္။
ယခုကဲ့သို႔ျပီးခဲ့ေသာ ျပစ္မႈမ်ားအား ျပန္လည္သံုးသပ္ရေသာ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားကို ေတာင္အာဖရိက၊ လက္တင္ အေမရိက ပိုလန္ႏွင့္အျခားႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕တြင္ ၾကံဳခဲ့ၾကဖူးသည္။ ထိုႏိုင္ငံမ်ား၏ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွ သင္ခန္းစာယူ၍ ႏွိပ္စက္သူႏွင့္ ခံရသူကို မ်က္ႏွာျခင္းဆိုင္ရေအာင္ မျပဳလုပ္ပါဟု ေကာ္မရွင္ကဆိုသည္။ ထိုသို႔ မ်က္ႏွာျခင္းဆိုင္ ေပးလ်င္ မလိုလားအပ္ေသာခံစားခ်က္ေပါက္ကြဲမႈမ်ားၾကံဳၾကရသည္။ ေကာ္မရွင္က လာမည့္အစီအစဥ္မ်ားတြင္ အာဏာပိုင္မ်ားဘက္မွ သက္ေသ ထြက္သူမ်ားကို အဓိကထားဖိတ္ေခၚထားျပီး သူ႔တို႔က ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုၾကမွ သာအာဏာရွင္တို႔၏သေဘာ သဘာ၀ကို ပိုမိုနားလည္ႏိုင္မည္ဟုယူဆၾကသည္။
(၃)
က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံ လက္ရွိသမၼတၾကီးျဖစ္သူ မစၥတာအက္စ္ဘာစီ (Beji Caid Essebsi) ေသာ္လည္းေကာင္း သူ၏အစိုးရ အရာရွိၾကီးမ်ားေသာ္လည္းေကာင္း ေကာ္မရွင္၏ဖိတ္ေခၚခ်က္ကို လက္မခံခဲ့ၾကပါ၊ သမၼတၾကီး မွာယခင္အာ ဏာရွင္ လက္ထက္က အစိုးရအဖြဲ႔၀င္တဦးလည္းျဖစ္ပါသည္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း ေကာ္မရွင္မွာ တဖက္သက္က်လြန္းသည္။ နစ္နာသူမ်ားဘက္က ပါလြန္းသည္ဟု ေ၀ဖန္ၾကပါသည္။
က်ဴနီးရွားႏိုင္ငံကဲ့သို႔ တစ္ႏိုင္ငံလံုးအံုၾကြေတာ္လွန္ျပီး လူအမ်ားေသဆံုးၾကရေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားက အစိုးရ ကို မိမိတို႔၏ေပၚလစီႏွင့္ တိုင္းျပည္အေျခအေနတို႔ကို ျပန္လည္သံုးသပ္ရန္အခြင့္အေရးမ်ားေပးခဲ့ပါသည္။ ယခု ဒီမိုကေရစီေခတ္ တြင္လည္း အတိတ္ကာလကဘာေတြမွားျပီး ဘယ္သို႔လမ္းမွားေရာက္ၾကရျခင္းအေၾကာင္းကို ေပၚလစီေရး ဆြဲသူ အာဏာ ပိုင္မ်ားက သိရွိနားလည္သေဘာေပါက္ၾကရန္လိုသည္။
ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ားကို ေဖၚထုတ္အျပစ္ေပးရန္ထက္ ဘာ့ေၾကာင့္မွားခဲ့ရသည္ဆိုျခင္းကို သိနားလည္ၾကရပါ မည္၊ သို႔မွသာ အနာဂါတ္ႏိုင္ငံေတာ္တြင္ မလိုလားအပ္ေသာ ေပၚလစီအမွားမ်ားခ်မွတ္ျခင္းကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ၾက မည္ျဖစ္ပါသည္။
ကိုသန္းလြင္
Ref: Tunisia’s Truth- Telling Renews a Revolution’s Promise, Painfully, Carlotta Gall, New York Time, April 22 2017.
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
