(မုိးမခ) ဇန္နဝါရီ ၁၇၊ ၂၀၁၇
(၁)
ကြၽန္ေတာ္ပုဂံေညာင္ဦးသို႔ အေစာဆံုးေရာက္ဖူးရသည္မွာ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ခန္႔က ျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းလမ္းက ကားေမာင္း၀င္လာေတာ့ ျမင္လိုက္ရေသာ ပုဂံမွာ အုတ္႐ိုးညိဳညိဳတို႔ျဖင့္ ႀကီးမားခန္႔ညားလွေသာ ပန္းခ်ီကားႀကီးတခ်ပ္ကို ၾကည့္လိုက္ရသလိုဘဲ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုနိမိတ္ပံုသည္ ကြၽန္ေတာ့္မ်က္ေစ့ထဲမွ ထြက္သြားသည္ဟုမရွိ၊ ယခုအခ်ိန္ထိ ပုဂံၿမိဳ႕ ေဟာင္းကိုျမင္ရလွ်င္ မိႈင္းေသာ၊ ညိဳ႕ေသာျမင္ကြင္းမွာ မေျပာင္းလဲပါ။
ယမန္ႏွစ္ၾသဂုတ္လက လႈပ္လိုက္ေသာငလ်င္ေၾကာင့္ ပုဂံမွာဘုရား၊ ပုထိုးေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရျပန္သည္။ မိတ္ေဆြတဦးက သူ႔သ မီး ဗိသုကာမဟာသိပံၸဘြဲ႕ရ အင္ဂ်င္နီယာတေယာက္ ပုဂံဘုရားမ်ား အပ်က္အစီးစာရင္းျပဳစုေရးကိစၥအတြက္ေရာက္ ေနပါ သည္။ သူတို႔ ပေရာဂ်က္လုပ္ေနပါသည္။ သြားေတြ႕ျပီး အားေပးစကားေျပာ၊ ေစာင့္ေရွာက္ေပးပါဟု မွာသည္။
ေက်ာင္းသားအဖြဲ႔ ဦးေရ (၅၀) ခန္႔တည္းခိုရာ ပုဂံျမိဳ႕သစ္ေဟာ္တယ္သို႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ေရာက္ရွိသြားၾကပါသည္။ တည္းခိုခန္း ပိုင္ရွင္က အေဆာက္အဦးေရွ႕ေျမကြက္လပ္မွာ စားပြဲကုလားထိုင္ေတြကိုခ်ကာ သူတို႔ရုံးခန္းသဖြယ္ ျပင္ဆင္ေပးထားပါသည္။ စက္မႈတကၠသိုလ္မွ ပါေမာကၡတဦးကဦးေဆာင္သည္။ သူတို႔သည္ ဘုရားေစတီမ်ား၏ အပ်က္အစီးမ်ားကို ဗိသုကာ ပညာရႈ ေဒါင့္မွ စာရင္းျပဳမွတ္တမ္းတင္ေနၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္က တက္ညီလက္ညီ ေန႔မအား၊ ညမအား၊ အလုပ္လုပ္ေနၾက ေသာ လူငယ္မ်ားကိုျမင္သည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေရာက္ရွိသြားခ်ိန္မွာ ေန႔လည္ ၁၂ နာရီထိုးဖို႔ နာရီ၀က္ခန္႔လိုေနေသးရာ သူ သည္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ကို လက္ခံစကား မေျပာႏိုင္ဘဲျဖစ္ေနသည္။ နာရီ၀က္ခန္႔္ေနမွ သူအားလပ္ပါမည္ဟု ေျပာေလသည္။
(၂)
“သမီးတို႔က အရင္ေခတ္အဆက္ဆက္က ဘုရားေစတီစာရင္းမရွိလို႔ စာရင္းျပဳစုေနၾကရတာလား” ဟု ေမးမိပါသည္။
“စာရင္းေတြကရွိတယ္၊ ဒါေပမဲ့ ဒီေန႔ မမွန္ႏိုင္ေတာ့ဘူးေလ” ဟု ေျပာသည္။ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္က ေဂၚဒြန္လု႔ (စ) ၏ Old Burma – Early Pagan (Gordon Luce) စာအုပ္ သံုးအုပ္တြဲ ထြက္လာခဲ့ပါသည္။ ထိုစာအုပ္မွာ ပုဂံ၏ ဗိသုကာလက္ရာမ်ားႏွင့္ ဘုရားမ်ားစာရင္းကိုမွတ္တမ္းတင္ထားေသာစာအုပ္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ အာနႏၵာဘုရားအတြင္းတြင္ ဘုရား၏ ျဖစ္ေတာ္စဥ္ကို မွတ္တမ္းျပဳထားေသာ ရုပ္ပြားေတာ္ ၈၀ ရွိသည္ဟု ၾကားဖူးရာတြင္ သူ႔ူစာအုပ္တြင္ မွတ္တမ္းတင္ဓါတ္ပံုမ်ားကို ေတြ႕ႏိုင္သည္။
ရွင္မဟာသီလ၀ံသ၏ “ရာဇ၀င္ေက်ာ္” အလိုအရ သေရေခတၱရာျမိဳ႔ကို ဘီစီ ၄၄၄ တြင္တည္သည္။ ပုဂံကိုတည္ ေထာင္ ေသာႏွစ္မွာ ေအဒီ ၁၅၆ ျဖစ္ပါသည္။ လု႔ (စ) က ပုဂံရာဇ၀င္ကိုေရးရသည္မွာ ေခါင္းႏွင့္ေျခေထာက္မပါေသာ ၀မ္းဗိုက္ပိုင္း အေၾကာင္းကိုေရးရသည္ႏွင့္တူေနသည္ဟု ၿငီးတြားခဲ့သည္။ ပုဂံေခတ္ကျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ အေၾကာင္းေတြကသာ သမိုင္းအ ေထာက္အထားေတြရွိျပီး ပုဂံေခတ္၏ အၾကိဳႏွင့္ အႏွာင္းကာလေတြမွာ ခိုင္လံုျခင္းမရွိပါ ဟုဆိုလိုသည္။ ပုဂံရာဇ၀င္ကို ဒုတ္ထမ္းေျပာရသည္ဟု ဆိုၾကသည္မဟုတ္ပါသေလာ၊ ၁၉ရ၅ခု ငလ်င္ေၾကာင့္ ဘုရားေစတီ၊ ပုထိုးမ်ားပ်က္စီးခဲ့ရာတြင္ အ ပ်က္အစီးမ်ားကို ျပင္ဆင္ရန္ႏွင့္ စာရင္းျပဳစုရန္ ကုလသမဂၢ UNESCO သို႔ ျမန္မာအစိုးရက အကူအညီ ေတာင္းခဲ့ပါသည္။ ယူနက္စကို၏အလုပ္မ်ားကို ၁၉၈၀ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ျပင္သစ္တကၠသိုလ္ (Ecole Francaise d’Extreme – Orient) မွ Mr Pierre Pichard ဦးေဆာင္ေသာအဖြဲ႔ကို ေစလႊတ္ေပးခဲ့ပါသည္။
ဆိုင္ကယ္တစီး ႏွင့္ ဘုရားအျပိဳအပ်က္မ်ားအၾကားေနရာအႏွံ႔သြားျပီး အလုပ္လုပ္ေနေသာ ျပင္သစ္ဗိသုကာပညာရွင္ၾကီး၏ အလုပ္လုပ္ပံုကိုေဒသခံေတြကယေန႔အထိ ေျပာေနၾကတုန္ုးပင္ျဖစ္ပါသည္။ သူစတင္ အလုပ္၀င္ၿပီးမၾကာမီမွာပင္ Pagan News Letter စာေစာင္ကို ၁၉၈၂ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္အတြင္းႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ သူက သူ႔သုေတသနမွတ္တမ္းမ်ားမွစာအုပ္ႏွစ္အုပ္ျပဳစုခဲ့ရာ “Inventory of Monuments at Pagan” ရွစ္တြဲပါစာအုပ္ ႏွင့္ “Pentagonal Monuments at Pagan” စာအုပ္မ်ားျဖစ္သည္။ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္က စာရင္း တခုတြင္ ဘုရားမ်ားကို အမွတ္စဥ္မ်ားျဖင့္ မွတ္တမ္းမွာ နံပါတ္ ၁၅၀၀ အထိသာရွိသည္။ (အာနႏၵာေစတီ ၁၄၆၅) သူ၏လုပ္ငန္းမစမွီ သူ႔မွာ ေစတီ ၁၀၀ မွ ၂၀၀ အထိသာမွတ္တမ္း အတိအက်ရွိသည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္ကစတင္ခဲ့ေသာ သုေတသနလုပ္ငန္းမွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ တြင္အဆံုးသတ္ခဲ့ျပီး အ က်ယ္ ၁၃ ကီလိုမီတာႏွင့္ ၆ ကီလိုမီတာဧရိယာတြင္းမွ ဘုရားေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္ကို စာရင္းတင္ႏိုင္ခဲ့သည္ (အားလံုး ၂၈၃၄ ဆူရွိသည္)
သူ၏ အတြဲရွစ္တြဲပါရွိေသာစာအုပ္မွာ ပုဂံ၏ဗိသုကာလက္ရာမ်ားႏွင့္ဘုရားေစတီစာရင္းကို မွတ္တမ္းတင္ထား ျခင္းျဖစ္ပါ သည္။ ေစတီမ်ားကို အမွတ္စဥ္ေပးရာတြင္ လ႔ု (စ) ၏စာရင္းႏွင့္ တိုက္ႏိုင္ေအာင္ ရည္ညႊန္းခ်က္ နံပါတ္မ်ားတြဲေပးထားသည္။ သူ၏ ဘုရားေစတီစာရင္းမွာ ျပင္သစ္ျပည္က Website တြင္ database ဖိုင္အျဖစ္ တင္ထားသည္ဟု ဆိုသည္။ ကြၽန္ေတာ္ ရွာၾကည့္ေတာ့ မေတြ႔ေတာ့ပါ၊ သို႔ပါေသာ္လည္း သူက ၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားကျပဳစုခဲ့ေသာ စာရင္းျဖစ္သည္မို႔ သမီးတို႔၏ ယခုလုပ္ ငန္းအတြက္ အေထာက္ကူျပဳမွာကေတာ့ ေသခ်ာပါသည္။
ယခုသမီးတို႔လုပ္ေနေသာ အလုပ္မွာ လု (စ) ႏွင့္ ပီခ်ပ္တို႔၏ စာရင္းမ်ားအပါအ၀င္ မွတ္တမ္းမ်ားကို ပို၍ျပည့္စံုမွန္ကန္ေအာင္က်ိဳးစားေပးေနတာပါဟုဆိုလ်င္ လမ္းေၾကာင္း အမွန္ေပၚေရာက္ေနတာဟု ကြၽန္ေတာ္ထင္ပါ သည္။
ပီခ်ပ္၏ဒုတိယစာအုပ္မွာ ဘက္ငါးဘက္ပါေသာငါးမ်က္ႏွာ ဘုရားမ်ားအေၾကာင္းျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၂ ရာစုအကုန္ ၁၃ ရာစု အစပိုင္းတြင္ ထိုဘုရားမ်ားကို ပုဂံတြင္ ၁ ဆူ၊ စေလ၊ ဟသၤာတႏွင့္ေရႊဘိုတို႔တြင္ တည္ခဲ့ၾကသည္။ ဘဒၵကမၻာၾကီးတြင္ ဘုရားငါးဆူပြင့္ျခင္းနိမိတ္ကိုယူ၍ ဤငါးမ်က္ႏွာဘုရားမ်ားကိုတည္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ပီခ်ပ္ ကငလ်င္တို႔တြင္ ေငြေရာင္အနားသတ္မရွိဘူးဆိုသည့္တိုင္ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ ယခင္ကမေတြ႔ခဲ့ရေသာ အႏုပညာလက္ရာအေျမာက္အမ်ားကိုေတြ႔ခဲ့ရသည္ဟုဆိုပါသည္။ ဘုရားရွင္လက္ထက္ေတာ္က သာ၀ထၳိမွ သူေဌးမ ၀ိသာခါ၏ ပုဗၺာရံု ေက်ာင္းေတာ္ကို ပံုစံယူ၍ေဆာက္လုပ္ခဲ့ေသာ သဗၺညဳေစတီအထက္ထပ္မွာ ဆင္းတုေတာ္တဆူရွိခဲ့သည္။ ငလ်င္ေၾကာင့္ ဦးေခါင္းေတာ္ကြဲအက္သြားခဲ့ရာ အတြင္းမွ လက္ရာေကာင္းေသာ ပန္းပုရုပ္မ်ား၊ ဆင္းတုေတာ္မ်ားေတြ႔ၾကရသည္ဟုမွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ သုေတသနဌာနမွ ဦးေအာင္ၾကိဳင္ကမူ အ၀တ္ေပၚတြင္ေရးဆြဲထားေသာ ႏွစ္ ၉၀၀ ေက်ာ္က ပန္းခ်ီကား တခ်ပ္ကို လိပ္လ်က္သား ေစတီအမွတ္ ၂၀၁၉ မွ ဘုရားဆင္းတု၏ လက္ေတာ္အတြင္းမွ ေတြ႔ရွိရသည္ဟုေျပာသည္။
စာရင္းေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲ ျပဳစုထားေစကာမူ ေပ်ာက္သြားေသာ ဘုရားေတြ၊ ရုတ္တရက္ေပၚလာေသာ သို႔မဟုတ္ ေနာက္ ပိုင္းတည္ၾကေသာ ဘုရားေတြေၾကာင့္ ကက္တေလာက္ျပဳစုရာတြင္ အခက္ခဲမ်ားစြာ ၾကံဳေတြ႕ရပါသည္ဟု ေျပာေနသည္။ ကိုလိုနီေခတ္က အိႏၵိယေက်ာက္စာ၀န္ကိုေခၚျပီး ပုဂံတြင္ စာရင္းျပဳစုဘူးသည္ဟု ေျပာၾကသည္။ ဘုရားအမည္ ဘြဲ႕ေတာ္ေတြကိုရြာကလူၾကီးလုပ္သူေတြကိုေမးရာ ရြာလူၾကီးတို႔က မိမိတို႔ကို အထင္မေသးေစရန္ စဥ္းစားမိရာ သမိုင္းဆန္ဆန္ စိတ္ ကူးယဥ္နာမည္ေတြကို ေပးခဲ့ၾကသည္ဟုဆိုသည္။ တနယ္တေက်းကလာရေသာ ပညာရွင္ေတြမွာ မရိပ္မိ၊ နားမလည္ၾက ေသာအခါ စာရင္းေတြထဲတြင္ သမိုင္းႏွင့္ ညွႇိႏိႈင္း၍မရႏိုင္ေသာနာမည္ေတြပါကုန္သည္ဟု ၾကားရဘူးသည္။
၁၃ရာစုႏွစ္အတြင္း ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ အတြင္းတြင္ ဘုရားေစတီေပါင္း ၂၅၀၀ ေက်ာ္မွ်တည္ခဲ့ၾကရာ ၁၀ ရက္လ်င္ ဘုရားတဆူႏႈန္း တည္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္ဟု မွတ္တမ္းေတြရွိခဲ့ၾကသည္။ သာသနာ ထြန္းကားစည္ပင္ခဲ့ၾကပံုမွာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားမွာ ဘုရင္ေရႊနန္းေတာ္ထက္ ေကာင္းေသးသည္ဟု ဆရာေဒါက္တာသန္းထြန္းက မွတ္ခ်က္ခ်ဘူးသည္။
ရွင္မဟာသီလ၀ံသက “ဂူပုထိုးသို႔” ဟု ကဗ်ာတြင္ေရးခဲ့သျဖင့္ ဘုရားေစတီတို႔ကို ဘုရား၊ ေစတီ၊ ပုထိုးဟုသတ္မွတ္ရန္ အ တြက္ အခက္အခဲေတြ ျဖစ္ကုန္ၾကရသည္ဟုလည္း ၾကားရဘူးပါသည္။ ေစတီေတာ္ ၀င္ေပါက္ကို ေစတီေပါက္ႏွင့္ ကြမ္း ေတာင္ေပါက္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးသာၾကားဖူးရာ ေဗာဓိေပါက္၊ ျပသဒ္ေပါက္ႏွင့္ အျခားေသာေစတီေပါက္ေတြရွိပါေသးသည္။ ကြၽန္မ တို႔ ဒါေတြကိုလဲ စာရင္းျပဳစုေနၾကပါတယ္ဟုေျပာလိုက္သည္။
ကြၽန္ေတာ္သည္ ေရွးေဟာင္းသုေတသနလုပ္ငန္းေတြကို ေစ့ငုေသခ်ာစြာသိသူမဟုတ္ပါ၊ ဗိသုကာပညာရပ္အေၾကာင္းကို လည္း ေစ့ေစ့စပ္စပ္ ေသခ်ာမေျပာႏိုင္ပါ၊ သို႔ပါေသာ္လည္း တကၠသိုလ္ေက်ာင္းက ပညာတတ္လူငယ္ကေလးေတြ အားၾကိဳး မာန္တတ္ အလုပ္လုပ္ေနၾကပံုကိုျမင္ခဲ့ရေၾကာင္းကိုသာ ေျပာလိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။
သူတို႔သည္ မိဘ၏အုပ္ထိန္းမႈကင္းၾကသူေလးေတြမဟုတ္၊ သို႔ပါေသာ္လည္း မိဘမ်ားႏွင့္ အိမ္ကိုပစ္ခါ ပုဂံ၌ အခ်ိန္ျပည့္ေန ရင္း တိုင္းျပည္အတြက္လိုအပ္ခ်က္ကိုျဖည့္ဆည္းေပးေနၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သူတို႔ပေရာဂ်က္က ႏွစ္လခြဲခန္႔ၾကာျမင့္ပါသည္။
ႏိုင္ငံျခားသားေတြက ပေရာဂ်က္ကာလတြင္ ဧည့္သည္လိုလာ၊ ဧည့္သည္လိုေနျပီး သုေတသနလုပ္ငန္းကို လုပ္ၾကသည္ႏွင့္ မတူ၊ ဤတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ားသည္ မိမိႏိုင္ငံ၊ မိမိယဥ္ေက်းမႈ မိမိပိုင္ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ ေနၾကသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ သူတို႔၏လုပ္အားႏွင့္ တိုးတက္ေနေသာေခတ္၏ ဆက္သြယ္ေရးကိရိယာ၊ ကြန္ပ်ဴတာ၊ အင္တာ နက္ စြမ္းအားတို႔ႏွင့္ေပါင္းစပ္ေပးႏိုင္လ်င္ ေနာင္တခ်ိန္၌ ျပန္ျပင္ရန္လြယ္ကူေသာမွတ္တမ္းေတြကိုဖန္တီးေပးႏိုင္လိမ့္မည္ဟုကြၽန္ေတာ္ယံုၾကည္ပါသည္။
(၃)
ႏိုင္ငံ၏ ေပၚလစီေရးဆြဲသူမ်ားသို႔ အၾကံဳျပဳလိုသည္မွာ ကြၽန္ေတာ္ျမင္ခဲ့ရေသာ ဗိသုကာေက်ာင္းသား ၅၀ ခန္႔၏လုပ္အားကို အသံုးခ်ၾကရသည့္ ဥပမာကိုယူႏိုင္ၾကေစရန္ျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အျခားကိစၥရပ္မ်ားတြင္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း သားမ်ား၏ ကိုယ္စြမ္းအားဉာဏ္စြမ္းအားကို အသံုးခ်ႏိုင္ၾကရန္ျဖစ္ပါသည္။
ဥပမာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕မွာ ကားေတြျပည့္သိပ္ၾကပ္ေနျခင္းျပႆနာကို ဤနည္းကိုသံုး၍ျဖင့္ ေျဖရွင္းႏိုင္ၾကပါသည္။ တကၠသိုလ္မွ ပါေမာကၡတေယာက္ကို သူလိုသမွ် ရံပံုေငြႏွင့္ ေက်ာင္းသားအေရအတြက္ကိုေပး၍ ရန္ကုန္အပါအ၀င္ ျမန္မာျပည္အႏွံ႔ လမ္း ပမ္းဆက္သြယ္ေရးစနစ္ၾကီး၏ အေကာင္းအဆိုး ျပႆနာအ၀၀ကို ေလ့လာေစသည့္ ပေရာဂ်က္တာ၀န္ မ်ိဳးေပးေစခ်င္ပါ သည္။ သူတို႔ထံမွ ေျဖရွင္းရမည့္ ျပႆနာမ်ားကို စာရင္း ျပဳစုေပးႏိုင္ၾကသလို ေျဖရွင္းနည္းအတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ အၾကံ ဉာဏ္မ်ားလည္း ရႏိုင္ၾကပါလိမ့္မည္။
ျပသနာေျဖရွင္းရန္အတြက္ ပထမအဆင့္မွာ ျပႆနာမ်ားရွိေနေၾကာင္း သိနားလည္ၾကရန္ျဖစ္ပါသည္။
ကိုသန္းလြင္