ေဇာ္ေအာင္ (မုံရြာ) – အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ၊ ဒီမိုကေရစီစံျပမျဖစ္ႏိုင္ပါ (ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါး)

ဒီမိုကေရစီနည္းနဲ႕ေရြးခံရတဲ့ ဂ်ိဳကိုဝီဒိုဒို ေနာက္လမွာ၊ သမၼတအျဖစ္ က်မ္းသစၥာဆိုမယ္ျဖစ္ပါတယ္။ အေျပာင္းလဲကာလမွာေတာ့ အင္ဒိုနီးရွားမွာ အတိတ္က အရိပ္ဆိုးမ်ား ေပၚေနပါတယ္။ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲရံႈးသြားတဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္းလဲျဖစ္၊ အာဏာရွင္သမၼတေဟာင္း၊ ဆူဟာတိုရဲ့ သားမက္လဲျဖစ္ခဲ့သူက ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ေျပာင္းဖို႕ ေလွ်ာက္ထားပါတယ္။ ရံုးအျပင္ဖက္မွာေတာ့ အာဏာရွင္ေဟာင္းေထာက္ခံသူမ်ားနဲ႕ လက္ရွိအေရြးခံသမၼတ ဂ်ိဳးကိုဝီဒိုဒို ေထာက္ခံသူမ်ား ပဋိပကၡျဖစ္ျပီး၊ အဓိကရုံးႏွိမ္နင္းရဲေတြက ေရပိုက္၊ မ်က္ရည္ယိုဗံုးမ်ားသံုးျပီး၊ လူစုခြဲေနရပါတ္။

ေနာက္ဆံုးေတာ့ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးက သမၼတဂ်ိဳကိုဝီဒိုဒုိ ေရြးခ်ယ္ခံရမႈကို အတည္ျပဳေပးလိုက္လို႕ ျပီးသြားပါျပီ။

အင္ဒိုနီးရွားသမိုင္းမွာေတာ့ အက်ိတ္အနယ္အျဖစ္ဆံုး သမၼတေရြးေကာက္ပြဲျဖစ္ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းစြာနဲ႕ျပီးဆံုးသြားတဲ့အတြက္ ဂ်ာကာတာျမိဳ႕ေတာ္ဝန္ဟာ ပါလီမန္မွာ က်မ္းသစၥာဆိုရေတာ့မယ္ျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္နဲ႕ အာဏာကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာလႊဲေျပာင္းျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ဂ်ာဗားအေနာက္ပိုင္းျပည္နယ္မွာ မဲေပးဖို႕လူမ်ားတန္းစီေနပံု Credit Bay Ismoyo/Agence France-Presse — Getty Images

ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္က ဒီမိုကေရစီက်စြာေရြးေကာက္ထားတဲ့ အစိုးရကို အာဏာသိမ္းျဖဳတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ၈ႏွစ္အတြင္း ဒုတိယအၾကိမ္ျဖစ္ပါ တယ္။ မေလးရွားနဲ႕ ကေမၻာဒီယားေတြမွာလဲ မႏွစ္က ေရြးေကာက္ပြဲမွာ လက္ရွိအစိုးရက မသမာလုပ္ေဆာင္တယ္လို႕ အတိုက္အခံမ်ားကစြပ္ စြဲထားပါတယ္။ မေလးရွား၊ ကေမၻာဒီယား နဲ႕ စင္ကာပူအပါအဝင္ ဘယ္ေသာခါမွာ ဒီမိုကေရစီက်စြာ ေရြးေကာက္ျပီး၊ အတိုက္အခံကိုအာဏာ လႊဲျခင္း မရွိခဲ့ဖူးပါဘူး။

ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီက်စြာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပခဲ့ေပမဲ့၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားစြာနဲ႕ က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ယခင္သမၼတေဟာင္း ၂ေယာက္ကိုလဲ၊ ေနာက္တက္လာတဲ့ သမၼတလက္ထက္မွာ ဖမ္းဆီး၊ေထာင္ခ်ျခင္း အျဖစ္ပ်က္ေတြရွိပါတယ္။

အဲဒီႏိုင္ငံမ်ားက ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ပါတီစနစ္နဲ႕ ကြန္ျမဴနစ္မ်ားအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဗီယက္နမ္းႏိုင္ငံနဲ႕၊ ေနာက္တစ္ႏိုင္ငံကေတာ့ စစ္အာဏာရွင္စနစ္က ဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့ျမန္မာႏိုင္ငံတို႕ျဖစ္ပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားမွာေတာ့ ဧျပီလ ၂၀၁၄မွာ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပခဲ့တာ၊  လူဦးေရ သန္းေပါင္း ၁၄၀ မဲေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ မဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိသူအားလံုးရဲ့ ၇၅% မဲေပးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ျပိဳင္ဆိုင္တဲ့ ပါတီအားလံုးက ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို လက္ခံၾကပါတယ္။

အခုခ်ိန္မွာေတာ့ အင္ဒိုနီးရွားဟာ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ ဒီမိုကေရစီအရွိဆံုး ႏိုင္ငံျဖစ္ေနတာကို ဘယ္သူမွမျငင္းႏိုင္ပါဘူး။ ဒါမ်ိဳးျဖစ္လာမယ္လို႕ ၁၉၉၈ခုႏွစ္ အာဏာရွင္ဆူဟာတို ႏႈတ္ထြက္သြားခ်ိန္က ဘယ္သူမွမခန္႕မွန္း၊ မေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ဘူးလို႕ ၾသစေၾကးလွ်ား အမ်ိဳးသားတကၠသိုလ္က အင္ဒိုနီးရွားစပယ္ရွယ္လစ္ ေလ့လာသူ၊ မားကပ္စ္မစ္ဇာ ဆိုသူကေျပာပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားမွာ ျပဳျပင္စရာမ်ားရွိေနပါေသးတယ္။ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈဟာ ႏိုင္ငံရဲ့သန္း၂၅၀ လူဦးေရအတြက္ ရိုးေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာေရးလူနည္းစု အဖြဲ႕အစည္းမ်ားလဲ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ လူ႕အခြင့္ေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားရွိေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ လူအခြင့္ေရးေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕ဝင္မ်ားဟာ အစိုးရလံုျခံဳေရးတပ္မ်ားရဲ့ ေႏွာင္ယွက္မႈမ်ားခံေနရဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့၊ အရင္က လူ႕အခြင့္ေရေဖာက္ဖ်က္မႈ၊ ဆိုးဝါးတဲ့ေနရာမ်ားစြာမွာ အခုအခါ လူ႕အခြင့္ေရးတိုးတက္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားေရြးေကာက္ပြဲနဲ႕ ဒီမိုကေရစီေအာင္ျမင္မႈဟာ ထိုင္းႏိုင္ငံနဲ႕မတူပါဘူး။ ဆူဟာတို အလြန္ေခတ္မွာ အရပ္သားေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ စစ္ဗိုလ္မ်ားကို ႏိုင္ငံေရးေလာကမွ ထြက္ခြာေစလိုက္ပါတယ္။ ဥပေဒျပဳ အ၇ပ္သားပညာရွင္မ်ားဟာ စစ္တပ္ကို ပါလီမန္ေနရာမ်ားကေန ဖယ္ရွားပစ္ႏုိင္ခဲ့ျပီး  တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္ပြဲေတြ သမၼတ ကေန ျမိဳ႕ေတာ္ဝန္အထိ က်င္းပေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

စစ္ဗိုလ္မ်ားကို အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းရဲ့ အရာရွိၾကီးမ်ားမလုပ္ဖို႕ ဥပေဒျပဌာန္း၊ တားျမစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွားစစ္တပ္ၾကီးရဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုပါ မစြန္႕မေနရ၊ စြန္႕လႊတ္ျပီး၊ ပုဂၢလိကထံ ေရာင္းခ်ေစႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ထိုင္းႏိုင္ငံစစ္တပ္ကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံေရးသမိုင္းမွာ စစ္တပ္က အျမဲတပ္ပါဝင္စြတ္ဖက္ေလ့ရွိတာကို ေတြ႕ရမယ္ျဖစ္ပါတယ္။ အခုအခ်ိန္ထိ စြတ္ဖက္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၃၀ ေနာက္ပိုင္းမွာ တစ္ဒါဇင္ေလာက္ စစ္တပ္၊ အာဏာသိမ္းျခင္း လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါဟာ စစ္တပ္က တိုင္းျပည္ကာကြယ္ေရးကိုပဲလုပ္ေဆာင္တယ္ ဆိုျပီးအာဏာသိမ္းေလ့ရွိပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားမွာ အေရပါတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈတစ္ခုကေတာ့ ဆူဟာတိုအာဏာစြန္႕သြားျပီး၊ တစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားကို လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာေပးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ဗဟိုဦးစီးစနစ္ကေသြဖယ္သြားေစခဲပါတယ္။ ပါတီၾကီးတစ္ခုက ႏိုင္ငံေရးကိုၾကီးစိုးဖို႕ခက္ခဲသြားေစခဲ့ပါတယ္။

ပါတီငယ္မ်ားလဲ ေရြးေကာက္ပြဲရံႈးေပမဲ့၊ ဆက္လက္အသက္ရွင္သန္ခြင့္ ရရွိေစပါတယ္။ ရံႈးသြားတဲ့ပါတီငယ္မ်ားကို အႏိုင္ရရွိတဲ့ပါတီက ဖ်က္သိမ္းပစ္ေစတာမ်ိဳးကို တားျမစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဗဟိုေရြးေကာက္ပြဲမွာ ရံႈးေပမဲ့၊ ျပည္နယ္၊ေဒသေတြမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆက္လက္ရရွိေစပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတဲ့ ျပည္နယ္၊ေဒသမ်ားမွာ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈနဲ႕ ေဒသခံေခါင္းေဆာင္တစ္ဒါဇင္ခန္႕အေရးယူခံရပါတယ္။

မစၥတာဂ်ိဳကို ကေတာ့ မွတ္သားဖြယ္ရာ ေဒသခံေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗဟိုဂ်ာဗားျပည္နယ္က ဆူရာကာတာျမိဳ႕မွာေမြးဖြားခဲ့ျပီး၊ ၅၃ႏွစ္အရြယ္မွာ ဒုတိယအၾကိမ္ေျမာက္ ျမိဳ႕ေတာ္ဝန္အျဖစ္ေရြးခံခဲ့ရပါတယ္။ တခ်ိန္ထဲ ၂၀၁၂ မွာ ဂ်ာကာတာျမိဳ႕ေတာ္ဝန္အျဖစ္လဲ အေရြးခံရျပီး၊ ႏိုင္ငံကိုေခါင္းေဆာင္ဖို႕ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝေၾကာင္း ျပသႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

သူဟာ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံရဲ့ အာဏာရွင္ဆူဟာတိုနဲ႕ ကင္းရွင္းတဲ့ ပထမဆံုးသမၼတအျဖစ္ သမိုင္းဝင္ျဖစ္သြားပါတယ္။

သူဟာ ေအာက္တိုဘာ ၂၀ရက္ေန႕မွာ က်မ္းသစၥာဆိုမယ္ျဖစ္ျပီး လက္ရွိသမၼတျဖစ္သာ ဆူစီလို ဘမ္ဘန္း ယူဒိုရိုႏို တက္ေရာက္ပါမယ္။ ယူဒိုရုိႏို ဟာ သမၼတသက္တမ္း ၂ၾကိမ္းထမ္းေဆာင္ျပီးျဖစ္လို႕၊ အေျခခံဥပေဒအရ သမၼတထပ္မံ အေရြးခံခြင့္မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒီလို အာဏာဆက္မယူႏိုင္ေအာင္ ဥပေဒအရ တားျမစ္ထားျခင္းကို မေလးရွား၊ ကေမၻာဒီယား၊ စင္ကာပူတို႕မွာ မေတြ႕ရပါဘူး။

ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ အာဏာရပါတီက အုပ္ခ်ဳပ္တာႏွစ္ေပါင္းၾကာျမင့္ေနတဲ့အတြက္ အင္ဒိုနီးရွားလို အာဏာလႊဲေပးဖို႕ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး..လို႕..စင္ကာပူ ႏိုင္ငံတကာအင္စတီက်ဳ Singapore Institute of International Affairs, ဥကၠဌျဖစ္သူ ဆိုင္မြန္ေတး ကေျပာပါတယ္။ ဒါမ်ိဳး ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းလႊဲ လုပ္ရပ္ေတြကို လုပ္ေလ့မရွိပါဘူးလို႕လဲ ဆိုင္မြန္ေတးက ထပ္မံေျပာပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားကေတာ့ အတိုက္ခံကို အာဏာလႊဲေျပာင္းေရးဟာ ျပသနာမရွိေၾကာင္း လက္ေတြ႕ျပလိုက္ပါျပီ။

ဒီမိုကေရစီစနစ္ စတင္ေျပာင္းလဲတဲ့ ပထမႏွစ္မွာ ႏိုင္ငံသားမ်ားစြာ ေသြးထြက္သံယိုမႈမ်ားနဲ႕ လမ္းေပၚထြက္ျပီး ဆႏၵျပခဲ့ၾကပါတယ္။ လူမ်ားေထာင္နဲ႕ခ်ီျပီးေသဆံုးခဲ့ရပါတယ္။ အစၥလမ္ဘာသာေရး အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ စစ္ေသြးၾကြသူမ်ားေၾကာင့္ စစ္တပ္က အရပ္သားထံကို အာဏာလႊဲေပးဖို႕ စိုးရိမ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အႏွစ္၄၀အတြင္း ပထမဆံုး ဒီမိုကေရစီနည္းနဲ႕ ေရြးေကာက္ခံရတဲ့ သမၼတဝါဟစ္ တက္လာျပီး၊ ၂၀၀၁ခုႏွစ္မွာ တာဝန္မေၾကမႈ၊ အက်င့္ပ်က္မႈမ်ားနဲ႕ သမၼတရာထူးကေန ဖယ္ရွားခံလိုက္ရပါတယ္။  ဒု-သမၼတျဖစ္သူ မဂါဝတီ သမၼတျဖစ္လာပါတယ္။  ဒီအျဖစ္အပ်က္ဟာ ပါလီမန္အတြင္းမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ပါတယ္။

အရင္က အာဏာရွင္ဆူဟာတိုလက္ထက္မွာေတာ့ သမၼတအျဖစ္ ေကာ္မတီကေရြးခ်ယ္ခဲ့ေပမဲ့ ၂၀၀၄မွာ ပထမဆံုး ျပည္သူလူထုမွ တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္တဲ့သမၼတအျဖစ္ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း ယူဒိုရုိႏို ေရြးခ်ယ္ခံရပါတယ္။ ထိုအခ်ိန္က လက္ရွိသမၼတျဖစ္သူ မဂါဝတီ ဟာ  အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံစတင္ခဲ့တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးဆူကာႏိုရဲ့သမီး ျဖစ္ပါတယ္။ သမၼတေရြးပြဲ ရံႈးႏိုမ့္ျပီး၊ အာဏာလႊဲေပးလိုက္ပါတယ္။

အခု ျပီးသြားတဲ့ အင္ဒိုနီးရွား သမၼတေရြးေကာက္ပြဲဟာ လြတ္လပ္ျပီး၊ တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲလို႕ ေျပာလို႕မရပါဘူး။ ရံႈးသြားတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးေဟာင္း ပရာဗိုမို ဆူဘင္တို အရံႈးကိုလက္ခံခဲ့ေပမဲ့၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲမသမာမႈေတြရွိတယ္လို႕ ေျပာပါတယ္။ ပရာဗိုမို က အေျခခံဥပေဒရံုးအထိ တင္ျပကန္႕ကြက္ခဲ့ေပမဲ့၊ ပယ္ခ်ျခင္းခံရပါတယ္။ သူ႕ေနာက္က ရပ္တည္ေပးတဲ့ ညြန္႕ေပါင္းအစိုးရ ပါတီမ်ားက ေရြးေကာက္ပြဲကို စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕နဲ႕ စစ္ေဆးေပးဖို႕ ေတာင္းဆိုေနပါတယ္။

ဒီလို စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕မွာ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေစတဲ့ အာဏာရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးကြ်မ္းက်င္သူမ်ားကေတာ့ ဒါမ်ိဳး စံုစမ္းစစ္ေဆးအဖြဲ႕ျဖစ္လာဖို႕ အလားအလာနည္းပါးတယ္လို႕ ေျပာပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပရာဗိုမို ဘက္သား ပါတီအခ်ိဳ႕ဟာ ဂ်ိဳကို ရဲ့အစိုးရမွာ ေနရာရမယ္ လို႕ ေမွ်ာ္လင့္ေနတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီပါတီငယ္မ်ား ဂ်ိဳကို ဘက္ေရာက္သြားရင္ ပါလီမန္မွာ ဥပေဒျပဳမႈကို ဂ်ိဳကိုအုပ္စုက ၾကီးစိုးသြားမယ္ျဖစ္ပါတယ္။

ပရာဗိုမိုကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲရံႈးတာကို လက္မခံခ်င္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ သူ႕ရဲ့ အျမဲတမ္းအတိုက္အခံမဟာမိတ္ အဖြဲ႕ဟာ ရက္မ်ားမၾကာမီ ေျပာင္းလဲမႈေတြျဖစ္လာမွာပါလို႕ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံေရးသိပၸံ၊ ဂ်ာကာတာျမိဳ႕မွာ ႏူဆာဘာတီ ကေျပာပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားဟာ လူဦးေရအမ်ားျပားဆံုး၊ အထူထပ္ဆံုး မြတ္ဆလင္ႏိုင္ငံျဖစ္ျပီး၊ လူမ်ိဳးစုေပါင္း ၃၀၀ေက်ာ္ ကြဲျပားစြာရွိေနပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အရပ္သားအစိုးရ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ခရီးစဥ္ကို စစ္တပ္ကလက္ခံျခင္းဟာ အဓိကမွတ္တိုင္ျဖစ္ပါတယ္။

September 5, 2014, on page A12 of the New York edition , In Southeast Asia, Indonesia Is an Unlikely Role Model for Democracy By JOE COCHRANESEPT ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးျဖစ္ပါတယ္။ မြတ္ဆလင္ိႏိုင္ငံပင္ ဒီမိုကေရစီေျပာင္းႏိုင္သည္.. ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္ကဘာအခက္ခဲရွိပါသနည္း…။   (မိုးမခေဆာင္းပါး)