(လမ္းခုလတ္ – ၂၀၁၃) မသီတာ(စမ္းေခ်ာင္း) နဲ႔ PEN Myanmar အေၾကာင္း စကားလက္ဆုံ

 ဒီဇင္ဘာ လဆန္း၊ ရန္ကုန္ျမိဳ့၊ ပဲဲ့တင္သံဂ်ာနယ္တိုက္မွာ အယ္ဒီတာ၊ စာေရးဆရာ မသီတာ(စမ္းေခ်ာင္း)နဲ႔ ေတြ႔ဆုံခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ ထိုအခ်ိန္တုန္းက ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းတခုျဖစ္တဲ့ PEN International ရဲ့ အဖြဲ႔ခြဲ PEN Myanmar ကို ႏို၀င္ဘာ ၂၇ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ေလာေလာလတ္လတ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ျပီးခါစ၊ အသစ္စက္စက္ ထူေထာင္ျပီးခါစ အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ဆရာမ မသီတာ(စမ္းေခ်ာင္း)နဲ႔ PEN Myanmar အသင္းအေၾကာင္း၊ ျမန္မာကေလာင္ရွင္မ်ားရဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ၊ ရည္မွန္းခ်က္ေတြအေၾကာင္း စကားလက္ဆုံ ေျပာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

 ေမး။    ။ PEN International အေၾကာင္း အရင္ေျပာပါဦး။

          ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ကတည္းက လန္ဒန္မွာ စဖြဲ႔တဲ့အဖြဲ႔။ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုေရးသားခြင့္ကို ကာကြယ္ေပးဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္တယ္။ အေစာဆုံးေပၚလာတဲ့ အစုိးရမဟုတ္တဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတခုျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၀၁ ႏိုင္ငံ၊ စင္တာေပါင္း ၁၄၀ ေက်ာ္ ရွိေနျပီေပါ့။

ေမး။    ။ ျမန္မာျပည္အေနနဲ႔ ဆရာမ အေနနဲ႔ PEN International ဆက္စပ္မႈကို ေျပာမယ္ဆိုရင္ …

          က်မတို႔ စသိခြင့္ရတာကေတာ့ …၁၉၈၈ အေရးေတာ္ပုံအျပီး စစ္အစုိးရကို ေ၀ဖန္တဲ့ စာ ‘ဘာေတြျဖစ္ကုန္ၾကျပီလဲ’ ဆိုတာနဲ႔ ကိုမင္းလူ၊ ကိုမ်ဳိးျမင့္ျငိမ္းနဲ႔ ကိုစိန္လႈိင္တို႔ အဖမ္းခံခဲ့ရတယ္။ အဲသည္မွာ PEN International က အက်ဥ္းက်ခံရတဲ့ စာေရးဆရာေတြကို ဂုဏ္ထူးေဆာင္အသင္း၀င္ေတြအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳတယ္၊ ဂုဏ္ျပဳတယ္ ဆိုတာကို ထုတ္ျပန္တယ္။ PEN ရဲ့ ဘယ္စင္တာကလည္းေတာ့ မမွတ္မိေတာ့ဘူး။ အဲဒါမွာ က်မတို႔ စသိတယ္၊ စိတ္၀င္စားခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆုံး ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ အဖမ္းခံရတယ္။ အဲသည္မွာ က်မလည္း PEN International ရဲ့ honorary member ျဖစ္လာရာကေန၊ PEN အေမရိကန္စင္တာကေန award ေတြ ရတာေတြ ရွိခဲ့တယ္။ အဲသည္ေတာ့ ဒီက စာေပလြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ခြင့္ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ PEN တို႔ Amnesty တို႔က အျမဲစိတ္၀င္တစား လုပ္ကိုင္ေနတဲ့အဖြဲ႔ေတြအျဖစ္ က်မအေနနဲ႔ အီးေမးေတြ မရွိခင္ကတည္းက သူတို႔ကို ဆက္သြယ္ျပီး ေက်းဇူးတင္စကားေျပာၾကားခဲ့တယ္။  ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ႏိုင္ငံျခား ပထဦးဆုံး ထြက္ခြင့္ရတဲ့ ခရီးမွာ က်မဖာသာ Amnesty တို႔ PEN တို႔ရဲ့ ရုံးခန္းေတြကို ရွာေဖြျပီး သြားေတြ႔တယ္၊ မိတ္ဆက္တယ္၊ သူတို႔ေတြ ဘာေတြ လုပ္သလဲဆိုတာကို ေလ့လာတယ္၊ ေမးျမန္းစုံစမ္းတယ္။ အဲသည္မွာ PEN ရဲ့ ႏိုင္ငံတကာက စင္တာအေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ ရင္းႏွီးလာျပီးေတာ့ က်မစာအုပ္ေတြ စာေတြကို ဖတ္ၾကတာ၊ သူတို႔ ဘာသာနဲ႔ ျပန္ဆိုၾကေတြ လုပ္ျဖစ္ခဲ့ၾကတယ္။ တကမာၻလုံးက ဘာသာစကား အေသြးအေရာင္မတူတဲ့ စာေရးဆရာေတြ ကေလာင္ရွင္ေတြ အခ်င္းခ်င္းရဲ့ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးမႈ၊ ယိုင္းပင္းမႈေတြကို သေဘာက်မိတာေပါ့။ ကိုယ့္ကို ဘာမွမသိတဲ့၊ မျမင္ဘူးတဲ့ စာေရးဆရာမ်ားက ကိုယ္ရဲ့ လြတ္ရာလြတ္ေၾကာင္းကို လုပ္သလို၊ ကိုယ့္လုိပဲ အက်ဥ္းက်ခံေနရတဲ့ စာေရးဆရာမ်ားကိုလည္း လူသားမ်ဳိးႏြယ္တခုတည္းရဲ့ စည္းလုံးညီညြတ္မႈကို ျပခ်င္တယ္၊ ကိုယ့္ဖက္ကလည္း ႏိုင္ငံတကာက လႈပ္ရွားမႈေတြကိုပါ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ သိရွိလာေအာင္ လုပ္ခ်င္ခဲ့တယ္။

ေမး။    ။ အဲသည္တုန္းက လုပ္လို႔ရခဲ့သလား။

          အဲသည္အခ်ိန္တုန္းက စာေပစိစစ္ေရး ရွိတယ္၊ အကန္႔အသတ္ေတြ ရွိေနေတာ့ က်မတို႔မွာ အျပင္က သူတို႔လႈပ္ရွားမႈေတြဆီမွာ ပါလို႔ရေပမယ့္၊ သူတို႔လႈပ္ရွားမႈေတြကို ျမန္မာျပည္ထဲအထိ ေရာက္လာေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ခဲ့ဘူး။ ေတာက္ေလ်ာက္က ဒီအတိုင္းပဲ သြားေနခဲ့တာေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ဆုံးတေခါက္က US မွာ ေနဘုန္းလတ္ PEN ဆုရတယ္။ သြားျပီး စကားသြားေျပာတယ္။ ဒီဖက္မွာ ဘာမွ မလႈပ္ရွားႏိုင္ခဲ့ဘူး။ ၂၀၁၁ ဒီဖက္ပိုင္းေရာက္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ PEN စင္တာ ေပၚဖို႔ေကာင္းျပီလို႔ PEN က လူေတြက တိုက္တြန္းတယ္။ က်မကိုယ္တိုင္ကလည္း PEN လိုလႈပ္ရွားမႈေတြကို ျမန္မာစာေရးဆရာေတြနဲ႔ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လုပ္ခ်င္ေနတဲ့ ဆႏၵကလည္း အရမ္းကို ရွိေနတယ္။

ေမး။    ။ PEN Myanmar ဆိုတာက ဒီအတိုင္း ေထာင္လိုက္၊ ဖြဲ႔လိုက္လို႔ ရတာ မဟုတ္ဘူးလား။

          ၂၀၁၃ ပိုလန္မွာ PEN အစည္းအေ၀းတခုကို သြားတက္ျဖစ္တယ္။ အဲသည္မွာ စကားေျပာျဖစ္တယ္။ အျခား PEN English ကလူေတြ သည္ကို လာေတာ့လည္း ေသေသခ်ာခ်ာ ေဆြးေႏြးျဖစ္တာေတြ ရွိတယ္။ ဘယ္လို Constitution ဖြဲ႔စည္းပုံမ်ဳိး ေရးဆြဲမလဲ။ ဘယ္လို တည္ေထာင္ရင္ ေကာင္းမလဲ ေျပာေနတာေတြ ရွိတာေပါ့့။ သည္ေတာ့ ပိုလန္ ညီလာခံက်ေတာ့ PEN ေတြထဲက ထုတ္ေ၀သူအခ်ဳိ႔၊ အဖြဲ႔၀င္အခ်ဳိ႔ေတြက ျမန္မာျပည္ကို လာခ်င္တယ္။ လာျပီးေတာ့ ျမန္မာျပည္က ထုတ္ေ၀သူအခ်ဳိ႔၊ စာေရးဆရာအခ်ဳိ႔နဲ႔ ေတြ႔ခ်င္တယ္၊ နားေထာင္ခ်င္တယ္။ PEN Myanmar Center ေပၚေပါက္ဖို႔ အလားအလာ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ။ အထဲက အေနအထားေတြ သိခ်င္တယ္။ ဒါနဲ႔ ဇူလိုင္မွာ ၂ သုတ္ခြဲျပီး လာၾကတယ္။ က်မက ေတြ႔သင့္ေတြ႔ထိုက္တဲ့သူေတြနဲ႔ ေတြ႔ႏုိင္ေအာင္ စီစဥ္ေပးလိုက္တယ္။ သူတို႔ျပန္သြားျပီးေတာ့ က်မကိုပဲ ျပန္ဆက္သြယ္လာတယ္။

ေမး။    ။ ျပန္ဆက္သြယ္လာတယ္ဆိုေတာ့ ေထာင္ခ်င္ရင္ ေထာင္လို႔ရျပီေပါ့။

          အဲသလိုမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ရဲ့ ႏွစ္ပတ္လည္အစည္းအေ၀းတခု ရွိတယ္။ အိုက္စလန္မွာေပါ့။ စက္တင္ဘာမွာ၊ ၇၉ ၾကိမ္ေျမာက္ အစည္းအေ၀း။ စင္တာတခုေပၚေပါက္ဖို႔အတြက္ ဆိုတာက ကိုယ့္မွာ ဖြဲ႔စည္းပုံတခု ရွိရတယ္။ PEN International ရဲ့ ပဋိညာဏ္ကို လက္မွတ္ထုိးရတယ္။ အဲသည္လို လက္မွတ္ထိုးတဲ့စာေရးဆရာ အနည္းဆုံး ၂၀ ရွိရမယ္။ သူတို႔ရဲ့ ေဒတာေတြကို PEN အဖြဲ႔ကို တင္ျပရမယ္။ အဲဒါေတြ ယူေဆာင္လာျပီးေတာ့ ကိုယ္စားလွယ္တဦးကေန သူတို႔ ညီလာခံမွာ တင္သြင္းရမယ္၊ တင္ျပရမယ္။ အဲဒီက်မွ သူတို႔ေတြက Vote လုပ္မယ္၊ မဲဆႏၵကို ခံယူမယ္။ သူတို႔က PEN Myanmar ေပၚေပါက္ဖို႔အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္ဆိုမွ က်မတို႔ဆီမွာ ထူေထာင္လို႔ရျပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ဴလိုင္နဲ႔ စက္တင္ဘာၾကားထဲမွာ က်မက အသည္းအသန္ကို အဲသည္အခ်ိန္မီ နားလည္တဲ့ ရင္းႏွီးတဲ့စာေရးဆရာေတြ၊ ထုတ္ေ၀သူေတြနဲ႔ စီစဥ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားၾကီးကိုေတာ့ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ မေျပာႏိုင္ခဲ့တာေတာ့ ရွိတာေပါ့။ ျပီးေတာ့ တႏွစ္စာ Plan Activity ေတြလည္း ညီလာခံမွာ တင္သြင္းရပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္မသြားႏိုင္ခဲ့ေတာ့ ေနဘုန္းလတ္သြားျပီး တင္ျပခဲ့တယ္။ အာရွက ႏိုင္ငံ ၂ခု ကို ညီလာခံက approve လုပ္ေပးလိုက္တယ္။ တခုက က်မတို႔ ႏိုင္ငံေပါ့။

ေမး။    ။ PEN Myanmar ျဖစ္ဖို႔ အဲသည္လုိ လုပ္ရတာ ဆိုေတာ့ PEN Center ေတြထဲမွာ approve မျဖစ္တာေတြေကာ ရွိသလား။ အဖ်က္ခံရတာေတြေကာ ရွိသလား။

          ရွိတာေပါ့။ approve ျဖစ္ျပီးသား center ေတြထဲမွာ သူတို႔ရဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္စြာေရးသားထုတ္ေဖာ္ခြင့္ကို ကာကြယ္တာမလုပ္ဘဲ ဖိႏွိပ္တာေတြ၊ ခ်ဳိးႏွိမ္တာေတြ လုပ္တဲ့ စင္တာေတြကို ညီလာခံကေန terminate လုပ္တာေတြ ရွိတယ္။ ၂ ခုလား ၃ ခုလား မသိဘူး။ လႈပ္ရွားမႈ မရွိတာကတေၾကာင္း၊ Government ရဲ့ mouth piece ေတြ ျဖစ္လာတယ္ေပါ့။ indePENdent မျဖစ္ေတာ့ဘူးေပါ့။ တစုတဖြဲ႔ရဲ့ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးကိရိယာျဖစ္လာလို႔ သူတို႔က terminate လုပ္တယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြ ရွိတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ approve ရဖို႔လုပ္တာကို က်မကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး စိတ္ေမာ လူေမာ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။

ေမး။    ။ အခ်ိန္တိုတိုတြင္း လုပ္ရတာရယ္၊ ျမန္မာျပည္တြင္းက PEN ဆိုတဲ့ Poets, Playwrights, Editors and Novelists ေတြ Publisher ေတြ၊ new media သမားေတြ အားလုံးက ျဖစ္ေျမာက္ေရးကာလမွာ မပါခဲ့ၾကရေတာ့ နားလည္မႈ မလြဲၾကဖူးလား။

          တခ်ဳိ႔က က်မတို႔ ၾကိတ္ျပီး ေထာင္လိုက္ျပီးလို႔ ထင္ၾကတယ္။ တကယ္က က်မတို႔က ေထာင္လိုက္တာ မဟုတ္ဘူး၊ ေထာင္ခြင့္ရဖို႔ လုပ္ေနတာ။ ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ ျပင္ဆင္တာ။ ပထမေျခလွမ္းေလ။ ေထာင္ခြင့္ရမွ ေထာင္လို႔ရတာေလ။ ေနာက္ျပီးေတာ့ တကယ္ေထာင္တဲ့ဆီမွာ constitution အရ membership organization – အသင္း၀င္မ်ားနဲ႔ ဖြဲ႔တဲ့အဖြဲ႔၊ အသင္း၀င္ေတြကမွတဆင့္ board of directors ေတြကို open election ကို လုပ္ေပးရတယ္။ open election ကေန BOD ထြက္လာမွပဲ ဒီစင္တာကို အားလုံးက အသိအမွတ္ျပဳတယ္။ သည္ေတာ့ လူ ၂၀ နဲ႔က ေထာင္ခြင့္ရဖ္ို႔ ၾကိဳးစားခဲ့တာ။ အဖြဲ႔ဖြဲ႔ဖို႔ကေတာ့ က်မတို႔က PEN ေတြ လိုက္စည္းရုံးရတာေပါ့။ လိုက္စုစည္းရတာေပါ့။

ေမး။    ။ ျဖစ္ေျမာက္ေရးေကာ္မီတီအစည္းအေ၀းကေန ထုတ္ျပန္ေပးရတာေပါ့။

          အဲဒါက ေအာက္တိုဘာ ၃ ရက္မွာ Home Media Center မွာ က်မတို႔ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႔ အစည္းအေ၀း၊ အဲသည္က်မွ PEN International ဆီက ဖြဲ႔စည္းခြင့္ျပဳတဲ့စာ တရား၀င္ရတယ္။ အဲသည္ေန႔မွ အမ်ားျပည္သူကို အသိေပးႏိုင္တယ္၊ ဖြင့္ေပးတယ္၊ အားလုံးကို ဖိတ္ေခၚရတယ္ေပါ့။ အဲသည္ကေန ႏို၀င္ဘာထဲမွာ အစဦးဆုံး ညီလာခံနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္လိုက္ခ်င္တယ္။ ဒါမွလည္း စင္တာကို တကယ္ကို ေထာင္ႏုိင္ေတာ့မယ္ေလ။ အမ်ဳိးသားေန႔မွာ ေထာင္လိုက္တယ္။ အားလုံး oPEN ပဲ။ သတင္းေထာက္ေတြေကာ၊ ပရိသတ္ေတြအားလုံးေရွ႔မွာ … ႏို၀င္ဘာ ၂၇ ရက္ေန႔

ေမး။    ။ ေအာ္ … ထူေထာင္လိုက္တာေပါ့။

          ဟုတ္တယ္။ တခါတည္း အသင္း၀င္ေတြ လက္ခံတယ္၊ ဒါရိုက္တာလည္း ေရြးတယ္၊ ေကာ္မီတီေတြလည္း ဖြဲ႔တယ္။ ဒါရိုက္တာေတြကေန ဥကၠဌတို႔၊ အတြင္းေရးမွဴးတို႔၊ ဘ႑ာေရးမွဴးတို႔ ေရြးတယ္။ အသင္း၀င္တိုင္းက ဘယ္ေကာ္မတီမွာမဆို အကန္႔အသတ္ ၀င္လုပ္လို႔ရတယ္။ ဘာသာျပန္နဲ႔ ဘာသာစကား၊ အမ်ဳိးသမီးစာေရးဆရာမ်ား၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုင္ရာ၊ အက်ဥ္းက်ခံစာေရးဆရာမ်ားဆိုင္ရာနဲ႔ PEN Myanmar လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ေရး စတဲ့ ေကာ္မီတီေတြ ဖြဲ႔ၾကတယ္။

ေမး။    ။ အသင္း၀င္ေတြဆိုတာက …

          ပုံမွန္အသင္း၀င္ေတြ၊ ဧည့္အသင္း၀င္ေတြ ဆိုျပီး ရွိတယ္။ ေက်ာင္းသား လူငယ္ေတြ၊ ၀ါသနာရွင္ေတြက ဧည့္အသင္း၀င္ေတြေပါ့။ အားလုံးက ေကာ္မီတီေတြမွာ ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိတယ္။ အသင္း၀င္ေတြကေန ဒါရိုက္တာအျဖစ္ ၀င္အေရြးခံၾကရမယ္။ ေကာ္မီတီေတြကို ဒါရိုက္တာေတြက ဦးေဆာင္ရမွာေပါ့။ ပုံမွန္အဖြဲ႔၀င္ေတြက လစဥ္ေၾကး ၂ ေထာင္က်ပ္၊ ဧည့္အသင္းသားေတြက တလကို ၁ ေထာင္က်ပ္။ ဂုဏ္ထူးေဆာင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသူေတြက အသင္း၀င္ေၾကး ေပးစရာမလိုဘူး။

ေမး။    ။ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ေတြဆိုတာက …

          PEN International က ဂုဏ္ျပဳထားတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြဆိုရင္ .. ဦး၀င္းတင္၊ ေဒၚစမ္းစမ္းႏြဲ႔ (သာယာ၀တီ)၊ ဖ်ာပုံနီလုံဦး၊ ဆရာမင္းလူ၊ ေနဘုန္းလတ္၊ ဇာဂနာ၊ မ်ဳိးျမင့္ျငိမ္းနဲ႔ က်မကိုယ္တိုင္ ပါခဲ့တာေပါ့။ ျပီးေတာ့ ေထာင္က်စာေရးဆရာအျဖစ္နဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုလည္း PEN International ကေန ဂုဏ္ထူးေဆာင္အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္။

ေမး။    ။ သည္လိုဆိုေတာ့ PEN ဆိုတာက အစဥ္အလာနဲ႔ ဂုဏ္သိကၡာကို ေလးစားေစာင့္ေရွာက္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတခုဆိုေတာ့ အသင္း၀င္အျဖစ္ ပါ၀င္ၾကတာနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ဘယ္လိုမ်ဳိး အလားအလာေတြ ရွိသလဲ။

          ႏိုင္ငံတကာရဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ စာေပမိသားစုေတြ ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားႏိုင္မယ္၊ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အလုပ္ေတြ ပိုလုပ္ႏိုင္မယ္၊ တဦးနဲ႔တဦး အသိအမွတ္ျပဳမႈေတြ ရွိလာမွာေပါ့။ တိုင္းရင္းသားဘာသာ စကားေတြအတြက္လည္း အလုပ္ေတြပိုလုပ္လာႏိုင္တယ္၊ တုိင္းရင္းသားဘာသာ စာေရးဆရာေတြလည္း ပါေစခ်င္တယ္။ ႏိုင္ငံတကာေရာက္ ျမန္မာဘာသာစကားနဲ႔ ေရးသားလုပ္ကိုင္ေနသူေတြလည္း ပါ၀င္ေစခ်င္တယ္။ ျပည္ပမွာ သူတို႔စင္တာေတြက လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ျမန္မာကို ကိုယ္စားျပဳျပီး တက္ေရာက္ႏိုင္တာေပါ့။ ျပီးေတာ့ ျမန္မာစင္တာကိုလည္း ျပန္ျပီး အေၾကာင္းၾကားႏုိင္တယ္။ ျပည္တြင္းကလည္း ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကိုယ့္စာရိတ္နဲ႔ကို သြားျပီး တက္ေရာက္ႏိုင္မယ္။ အခု ေလာေလာဆယ္ ဆားဗီးယားနဲ႔ ကေနဒါကေန PEN Myanmar အသင္း၀င္ ပါတဲ့သူ၊ အမ်ဳိးသမီး ၂ ဦးရွိတယ္။ သူတို႔က ျမန္မာဘာသာစကားနဲ႔ စာေရးၾကတယ္ေပါ့။

ေမး။    ။ အသင္း၀င္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ျပီးေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိး သတ္မွတ္ခ်က္ရွိသလဲ။ အျခား အသင္းအဖြဲ႔ေတြမွာ ပါ၀င္ေနၾကတဲ့သူေတြကေကာ PEN Myanmar ထဲမွာ ပါ၀င္လို႔ရသလား။ PEN Myanmar ထဲမွာ အသင္း၀င္လိုက္တာဟာ ႏိုင္ငံတကာက PEN ေတြနဲ႔ ဘယ္လိုပတ္သက္သြားသလဲ။

          PEN Myanmar ၀င္လိုက္တာဟာ PEN International အသင္း၀င္လိုက္တာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ အလိုလိုျဖစ္ျခင္းပဲ။ ျပီးေတာ့ ဒီမွာရွိတဲ့ စာေရးဆရာေတြ၊ မီဒီယာအလုပ္လုပ္သူေတြက ဒီက ဟိုက ဘယ္အဖြဲ႔မွာပဲပါပါ PEN ရဲ့ ရပ္တည္ခ်က္နဲ႔ လုပ္ငန္းေတြကို သေဘာက်လို႔၊ အားေပးခ်င္လို႔၊ လုပ္ကိုင္ခ်င္လို႔ ပါတယ္ဆိုရင္လည္း လြတ္လပ္စြာ ပါလို႔ရတာပါပဲ။ အဓိကကေတာ့ အခ်က္ ၂ ခ်က္ေပါ့။ PEN ရဲ့ ပဋိဥာဏ္ကို လက္မွတ္ထိုးရမယ္၊ ေရးဆြဲထားတဲ့ Constitution အတိုင္းလိုက္နာရမယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ အျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြမွာ တာ၀န္ယူထားတဲ့သူျဖစ္ရင္ေတာ့ ဒီက PEN Myanmar က ဒါရိုက္တာဘုတ္အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ ၀င္အေရြးခံလို႔ မရဘူး။ သာမန္ member ေတာ့ ျဖစ္ခြင့္ရွိတယ္။ စဥ္းစားေစခ်င္တာကေတာ့ PEN ပဋိဥာဏ္ကို လက္မွတ္ထိုးျပီးေတာ့ အဲသည္အခ်က္ကို ဆန္႔က်င္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြမွာ ရွိေနတဲ့ (လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေဖာ္ခြင့္ကို တားဆီး၊ ကန္႔သတ္၊ ပိတ္ပင္တဲ့) အဲသလိုအဖြဲ႔ေတြမွာအသင္း၀င္ထားသူေတြကေတာ့ PEN ကို မ၀င္ခင္မွာ စဥ္းစားေစခ်င္တယ္။ conflict of interest ျဖစ္တာေပါ့။ အက်ဳိးစီးပြားခ်င္း ပဋိပကၡျဖစ္တယ္ေလ။ ဒါကေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ စဥ္းစားေစခ်င္တယ္။

ေမး။    ။ ေလာေလာဆယ္ လႈပ္ရွားမႈအလုပ္ေတြက ဘာေတြရွိလဲ။

          မူလရည္ရြယ္ခ်က္ေတြက PEN Myanmar က သစ္လြင္ေသာ စာေပ၊ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေဖာ္ခြင္႔၊ ေက်ာင္းပညာေရးနွင္႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏုိင္ေရးတို႔ျဖစ္တယ္။ ေလာေလာဆယ္မွာ အလုပ္အေနနဲ႔ကေတာ့ လူထုအတြက္ ရသစာေပေတြ ပိုျပီး ခံစားရရွိႏိုင္ဖို႔ (exposure) လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ဖို႔ ရွိတယ္။ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားရယ္၊ ျမန္မာရယ္ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားရယ္ tri-lingual ဘာသာသုံးမ်ဳိးတြဲထားတဲ့ စာအုပ္အျမည္းသေဘာမ်ဳိး ထြက္ဖို႔ လုပ္ထားတာ ရွိတယ္။ ေနာက္ေတာ့ စာေရးဆရာေတြနဲ႔ workshop ေတြ training ေတြ လုပ္ခ်င္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အျပင္ meeting ေတြ တက္မယ္၊ ပြဲေတာ္ေတြ သြားတက္ရမယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္ ပိုျပီးေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာစကားေကာ၊ သူမ်ားဘာသာစကားနဲ႔ေကာ ကၽြမ္းက်င္ဖို႔။ ျပီးေတာ့ စာေပေဟာေျပာပြဲေတြမွာ ေျပာတယ္ဆိုတာက ပရိသတ္ကို ေျပာတာက တမ်ဳိး၊ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္း စာသမားေတြၾကားထဲမွာ ေျပာဆိုၾကတဲ့အခါမွာ ေနရာေတြ က႑ေတြအသီးသီးက form ေတြေပါ့၊ ကာရန္မဲ့ျခင္း မမဲ့ျခင္းတို႔၊ LP တို႔ … အဲဒါေတြကို ဘယ္လုိ ေရးၾကတာလဲဆိုတဲ့ academic workshop မ်ဳိးေတြ၊ first person နဲ႔ ေရးသလား၊ third person နဲ႔ ေရးသလား၊ အားသာခ်က္က ဘာေတြလဲ ဆိုတာမ်ဳိး အေၾကာင္းအရာေရြးတာတို႔ကို ေဆြးေႏြးတာေတြ ေျပာဆိုၾကတာေတြ လုပ္ခ်င္တယ္။ ဒီထက္ပိုလုပ္ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ အျပင္မွာ ရွိေနတဲ့ အျခား ႏိုင္ငံတကာက PEN center က အသင္းသားေတြကိုပါ ဖိတ္ျပီးေတာ့ workshop တို႔ festival တို႔ ဒါမ်ဳိးေတြပါ လုပ္ခ်င္တယ္။

ေမး။    ။ ဒီလိုဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္က local စာေပလႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာက global စာေပလႈပ္ရွားမႈေတြပါ ခ်ိတ္ဆက္ေပးမယ့္ သေဘာေပါ့။

          ဟုတ္တယ္။ ႏို၀င္ဘာ ၁၅ တုန္းကဆိုရင္ ဒါက Writers in Prison Day ျဖစ္တယ္။ ဒါကို ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ သိရွိလာေအာင္ ပဲ့တင္သံဂ်ာနယ္မွာ က်မေရးတယ္။ ဒီႏွစ္အတြက္ အက်ဥ္းက်ေနတဲ့ ႏိုင္ငံတကာက အာရုံစိုက္ျခင္းခံထားရတဲ့ စာေရးဆရာေတြက ဘယ္သူေတြ ျဖစ္တယ္။ ေကာ္မီတီထဲမွာလည္း အက်ဥ္းက်ခံစာေရးဆရာမ်ားဆိုင္ရာ ေကာ္မီတီဆိုတာ ရွိတယ္ေလ။ ဒီေကာ္မီတီေတြအားလုံးက PEN International မွာလည္း ရွိတဲ့ ေကာ္မီတီေတြပဲ။ PEN Myanmar အတြက္ local ျဖစ္တဲ့ ေကာ္မီတီကေတာ့ PEN Myanmar လုပ္ငန္းေကာ္မီတီဆိုတာ တိုးထားတာ ဒီမွာရွိတယ္။ Translation & Linguistic Committee လည္း ဒီမွာေကာ၊ ဟိုမွာပါ ရွိတယ္ေလ။ အျပင္က လႈပ္ရွားမႈေတြမွာလည္း က်မတို႔အသင္း၀င္ေတြက ပတ္သက္တာ၊ အားေပးတာေတြ လုပ္ၾကမယ္။ ဒီက စာေပသမားေတြ လႈပ္ရွားမႈေတြ အားေကာင္းသည္ထက္ အားေကာင္းလာေအာင္၊ စနစ္တက်နဲ႔ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ပါ လက္တြဲႏိုင္ေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းျပီး လုပ္ၾကဖို႔ပါပဲ။

ေမး။    ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ လမ္းခုလတ္ ၂၀၁၃ မွာ မသီတာ(စမ္းေခ်ာင္း)နဲ႔ ေတြ႔ဆုံခိုက္ သူရဲ့ အားသြန္ခြန္စိုက္ လုပ္ေဆာင္ ၾကိဳးပမ္းေနတဲ့ PEN Myanmar ေျခလွမ္းသစ္ကို အခုလိုမ်ဳိး မွတ္တမ္းတင္ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။

ညႊန္း – PEN Myanmar Facebook Page – https://www.facebook.com/penmyanmar