>
ေအာင္သာငယ္
ဇန္န၀ါရီ ၁၇၊ ၂၀၀၉
၁၉၄၆ မွ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္အတြင္း ပါလက္စတုိင္းနယ္ေျမ ဆုံးရွဳံးမႈ။အစိမ္းေရာင္မွာ ပါလက္စတုိင္းနယ္ေျမျဖစ္ၿပီး၊ အျဖဴေရာင္မွာ အစၥေရးနယ္ေျမျဖစ္သည္။
လက္ဘႏြန္ ပဋိပကၡ (၁၉၇၈)
ဒီျပသနာရဲ႕ အစကေတာ့ PLO ကေန ခြဲထြက္ခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕တခုျဖစ္တဲ့ ဖာတာ (Fatah) အဖြဲ႕က အဖြဲ႕၀င္ ၁၁ ေယာက္ဟာ ၁၉၇၈ မတ္လ ၁၁ ရက္မွာ အေမရိကန္ ကမၻာလွည့္ ခရီးသည္ တေယာက္ကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီေနာက္ သူတို႕ဟာ အစၥေရးႏိုင္ငံရဲ႕ တတိယ အႀကီးဆံုး ၿမိဳ႕ျဖစ္တ့ဲ Haifa ၿမိဳ႕အနီးက ကမ္းရိုးတမ္း လမ္းေပၚမွာ ခရီးသည္တင္ ကားတစီးကို စီးနင္းခဲ့တယ္၊ အစၥေရး ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒုတိယ အႀကီးဆံုး ျမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ Tel Aviv ကို ေနာက္ထပ္ ခရီးသည္တင္ ကားတစီးနဲ႕ ေမာင္းခ် လာခဲ့တဲ့ လမ္းတေလွ်ာက္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပစ္ခတ္မႈေတြမွာ အစၥေရး ႏိုင္ငံသား ၃၆ ေယာက္ ေသေၾကခဲ့ၿပီး ၇၆ ေယာက္ ဒဏ္ရာရခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုမ်ိဳး အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ေနာက္ထပ္ မျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္တဲ့ အေနနဲ႕ Litani စစ္ဆင္ေရးလို႕ အမည္ ေပးၿပီး အစၥေရး ကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႕က ဆင္ႏႊဲခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲတခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ဆင္ေရးရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ ကေတာ့ လက္ဘႏြန္ ေတာင္ပိုင္းေဒသကို ေျခကုပ္ယူၿပီး အစၥေရး ႏိုင္ငံထဲကို ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ေနတဲ့ PLO အပါအ၀င္ တျခား ပါးလက္စတိုင္း လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕ေတြကို Litani ျမစ္ရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ျခမ္းကို ေရာက္သည္ အထိ တိုက္ထုတ္ဖို႕ပါပဲ။ လက္ဘႏြန္ ႏိုင္ငံထဲကို မတ္လ ၁၄ ရက္ေန႕မွာ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အစၥေရးရဲ႕ ဒီ စစ္ဆင္ေရးဟာ စစ္ေရးအရ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီး PLO နဲ႕ တျခား လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕ေတြကို Litani ျမစ္ေျမာက္ဖက္ျခမ္း ေရာက္ေအာင္ တိုက္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ လက္ဘႏြန္ အစိုးရရဲ႕ ကန္႕ကြက္မႈေၾကာင့္ ကုလသမဂၢျငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္သိမ္းမႈတပ္ က မတ္လ ၂၃ ရက္ေန႔ကေန စတင္ၿပီး ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေဒသေတြမွာ တပ္စြဲလုိက္ပါတယ္။ အစၥေရး ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႕ကို တစိပ္တပိုင္း တပ္ရုတ္သိမ္းေစခဲ့ပါတယ္။
ပထမ လက္ဘႏြန္စစ္ပြဲ (၁၉၈၂)
ပထမလက္ဘႏြန္စစ္ပြဲလို႕ အစၥေရးႏိုင္ငံက ေခၚဆိုေလ့ရွိတဲ့ ဒီစစ္ပြဲဟာ ဇြန္လ ၆ ရက္ေန႕မွာ အစၥေရးကာကြယ္ေရးတပ္က လက္ဘႏြန္ႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းကို ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ရာကေန စတင္ ျဖစ္ပြားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အစၥေရးက ဒီစစ္ဆင္ေရးကုိ Operation Peace of the Galillee လုိ႔ အမည္ေပးပါတယ္။
ဒီစစ္ပြဲရဲ႕ အေၾကာင္းခံကေတာ့ ဇြန္လ ၃ ရက္ေန႕မွာ ေသနတ္သမား ၃ ေယာက္က အစၥေရးသံအမတ္ Shlomo Argov ကို လန္ဒန္ျမိဳ႕ေပၚမွာ ဦးေခါင္းကို ပစ္ခတ္ၿပီး လုပ္ၾကံခ့ဲမႈျဖစ္ပါတယ္။ လုပ္ၾကံသူ ၃ ဦးလံုးကို ဖမ္းဆီးရမိၿပီး Abu Nidal Organization (ANO) ရဲ႕ အဖြဲ႕၀င္ေတြ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရပါတယ္။ Abu Nidal ဟာ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီလို႕ ေခၚတဲ့ Fatah အဖြဲ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ပါလက္စတိုင္း ႏိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို လက္တုန္႕ျပန္တဲ့အေနနဲ႕ PLO တပ္ဖြဲ႕ေတြ တည္ရွိေနတဲ့ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းေဒသကို အစၥေရး နယ္စပ္ကေန ကီလိုမီတာ ၄၀ အကြာ အထိ ရွင္းလင္းမယ္လို႕ တရား၀င္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၿပီး တိုက္ခိုက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီတိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ပဲ စက္တင္ဘာလထဲမွာေတာ့ လက္ဘႏြန္မွာ ရွိေနတဲ့ တိုက္ခိုက္ေရး အင္အား ၆၅၀၀ အထိ ရွိတဲ့ PLO တပ္ေတြဟာ ေဂ်ာ္ဒန္၊ ဆီးရီးယား၊ အီရတ္၊ ဆူဒန္၊ ေတာင္ယီမင္၊ ေျမာက္ယီမင္၊ ဂရိ၊ တူနီးရွား စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို တရား၀င္ ဆုတ္ခြာခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ Multinational Force in Lebanon (MNF) ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံစံု တပ္ေတြ ျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္၊ အီတလီနဲ႕ ျဗိတိသွ် တပ္ေတြက PLO ဆုတ္ခြာမႈကို ႀကီးၾကပ္ ကြပ္ကဲခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ ေမလမွာေတာ့ အစၥေရးတပ္ အခ်ိဳ႕ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းကေန စတင္ ဆုတ္ခြာေပးခဲ့ၿပီး စစ္ပြဲ ၿပီးဆံုးခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ ဇြန္လ အထိ အစၥေရးတပ္မ်ား လက္ဘႏြန္ တပ္မေတာ္နဲ႕အတူ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းမွာ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။
ဟစ္ဇဘိုလာ
အစၥေရးကာကြယ္ေရးတပ္ဖြဲ႕ေတြ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းကို ၀င္ေရာက္ သိမ္းပိုက္ခ်ိန္ကေန စတင္ ေပၚေပါက္ လာၿပီး ယေန႕အခ်ိန္အထိ အစၥေရးတပ္ေတြကို ေပ်ာက္က်ားစစ္ ဆင္ႏႊဲေနခဲ့တဲ့ ဟစ္ဇဘိုလာ (Hezbollah) အဖြဲ႕ကိုလည္း အာရပ္-အစၥေရး ပဋိပကၡထဲမွာ ထည့္သြင္း ေျပာဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟစ္ဇဘိုလာဟာ လက္ဘႏြန္ ေတာင္ပိုင္းေဒသမွာ ယေန႕အခ်ိန္ထိ ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ေနတုန္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ဟာ ရွီယာမြတ္ဆလင္ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕ တခုျဖစ္ၿပီး အာရပ္ကမၻာနဲ႕ မြတ္ဆလင္ကမၻာက အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႕အစည္း တခုလည္း ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။
ဟစ္ဇဘုိလာ တပ္ဖဲြ႔၀င္ ၂ဦး
(ဓာတ္ပုံ-AP)
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ အစၥေရး၊ ကေနဒါနဲ႕ နယ္သာလန္ ႏို္င္ငံေတြကေတာ့ ဟစ္ဇဘိုလာကို အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ ေၾကညာထားပါတယ္။ ၁၉၈၂ လက္ဘႏြန္ စစ္ပြဲ အခ်ိန္ကေန စတင္ၿပီး ယေန႕ထက္ထိ အေသခံ ဗံုးခြဲမွႈမ်ား၊ ျပန္ေပးဆြဲမႈမ်ား၊ ေခ်ာင္းေျမာင္း ပစ္ခတ္မႈမ်ား၊ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ စီးနင္းတိုက္ခိုက္မႈမ်ားနဲ႕ အစၥေရး ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႕ေတြကို ဟစ္ဇဘိုလာ တပ္ဖြဲ႕ေတြက ဆက္တိုက္ တိုက္ခိုက္ေနခဲ့ပါတယ္။
တခု အံ့ၾသစရာ ေကာင္းတာကေတာ့ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁၁ ရက္ေန႕မွာ World Trade Center ကို Al Qaeda က တိုက္ခိုက္မႈကို ဟစ္ဇဘိုလာေတြက အရပ္သားမ်ားကို တိုက္ခိုက္မႈအျဖစ္ ရႈံ႕ခ်ခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပင္တဂြန္စစ္ဌာနခ်ဳပ္အေပၚ တိုက္ခိုက္မႈကိုေတာ့ ေထာက္ခံျခင္းလည္း မျပဳ၊ ရႈံ႕ခ်ျခင္းလည္း မရွိဘဲ ဟစ္ဇဘိုလာက ႏႈတ္ပိတ္ေနခဲ့ပါတယ္။
ပထမ အင္တီဖာဒါ လႈပ္ရွားမႈ (၁၉၈၇)
Intifada ဒါမွမဟုတ္ war of stones လို႕ ေခၚတဲ့ အစၥေရး ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႕ေတြကို ေက်ာက္တံုး ေက်ာက္ခဲ ေတြနဲ႕ ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္တဲ့ ပါလက္စတိုင္း ျပည္သူလူထုရဲ႕ အစၥေရး အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ဆန္႕က်င္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈဟာ Jabalia ဒုကၡသည္စခန္းကေန စတင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီလႈပ္ရွားမႈအတြင္းမွာ ပါလက္စတိုင္းျပည္သူ ၁၀၀၀ ေလာက္ကို ပါလက္စတိုင္းေတြကပဲ သစၥာေဖာက္တယ္လို႕ ယူဆၿပီး သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ တကယ့္တကယ္ကေတာ့ သတ္ျဖတ္ခံရသူေတြရဲ႕ အနည္းစုကိုသာ အစၥေရး အာဏာပိုင္ေတြနဲ႕ ဆက္သြယ္ခဲ့တယ္လို႕ သက္ေသျပႏိုင္ခဲ့တာပါ။
ဒီလႈပ္ရွားမႈဟာ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ထိ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကာလေတြအတြင္းမွာ အစၥေရးတပ္ေတြ လက္ခ်က္နဲ႕ ပါလက္စတိုင္းျပည္သူေတြ ၁၂၀၀ ေလာက္ ေသေၾကခဲ့ၿပီး ပါလက္စတိုင္း လူထု လက္ခ်က္နဲ႕ အစၥေရးစစ္သား ၁၆၀ ေက်ာ္လည္း ေသဆံုးခဲ့ရပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္းျပည္သူ ၁၂၀,၀၀၀ ေက်ာ္လည္း အဖမ္းအဆီးခံခဲ့ရပါတယ္။
ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ (၁၉၉၀)
ဒီစစ္ပဲြကေတာ့ အီရတ္ႏုိင္ငံက သူ႔လုိပဲ အာရပ္ႏုိင္ငံတခုျဖစ္တ့ဲ ကူ၀ိတ္ကုိ က်ဴးေက်ာ္ သိမ္းပုိက္ရာကေန ျဖစ္ခ့ဲပါတယ္။ ၁၉၉၀ ၾသဂုတ္ ၂ ရက္ေန႕ကေန ၁၉၉၁ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၈ ရက္ေန႕အထိ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕ စစ္ပြဲမွာလည္း အစၥေရးႏိုင္ငံဟာ ပါ၀င္ ပတ္သက္ခ့ဲရျပန္ပါတယ္။
ၾသဂုတ္လမွာ ကူ၀ိတ္ႏိုင္ငံကို ၀င္ေရာက္သိမ္းပိုက္ခဲ့တဲ့ အီရတ္ႏိုင္ငံအေပၚ စစ္ေရးအရ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ အျဖစ္ ကုလသမဂၢရဲ႕ အတည္ျပဳခ်က္နဲ႕အတူ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၄ ႏိုင္ငံပါ၀င္တဲ့ ညြန္႕ေပါင္း တပ္ဖြဲ႕ေတြက ကူ၀ိတ္ကို က်ဴးေက်ာ္ထားတဲ့ အီရတ္တပ္ေတြကို တိုက္ထုတ္ရာကေန ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ စတင္ခဲ့ ပါတယ္။
ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲမွာ အီရတ္က အစၥေရးႏိုင္ငံကို စစ္ထဲပါ၀င္လာေအာင္ စကဒ္ဒံုးက်ည္ေတြ ပစ္ခတ္ၿပီး ရန္စခဲ့ပါတယ္။ အီရတ္ရဲ႕ တြက္ကိန္းမွာေတာ့ ညြန္႕ေပါင္းတပ္ဖြဲ႕ထဲမွာ အစၥေရးႏိုင္ငံ ပါ၀င္လာခဲ့ရင္ အေမရိကန္နဲ႕ ညြန္႕ေပါင္းအျဖစ္ တြဲေနတဲ့ အာရပ္ႏိုင္ငံေတြ ထြက္သြားလိမ့္မယ္လို႕ ယူဆခဲ့တာပါပဲ၊ ဒါ့အျပင္ ဘာသာေရး စစ္ပြဲအသြင္ ေဆာင္ေအာင္လည္း အားထုတ္ခဲ့တာပါပဲ။
ဒီလိုနဲ႕ အစၥေရးႏိုင္ငံေပၚ စကဒ္ဒံုးက်ည္ စုစုေပါင္း ၃၉ လံုး ပစ္ခတ္ၿပီး ရန္စခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္တုန္းကမွ နားရြက္ တံေတြး ဆြတ္တာကုိ ၿငိမ္မခံခဲ့တဲ့ အစၥေရးႏိုင္ငံက ဒီတခါေတာ့ ၿငိမ္ခံခ့ဲပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဖိအားေပးမႈေၾကာင့္သာ ျငိမ္ခံေနခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ကလည္း အစၥေရးကို စစ္ေရးအရ ၀င္ေရာက္ မစြက္ဖက္ေအာင္ သံတမန္နည္းအရ အစြမ္းကုန္ ဖိအား ေပးခဲ့တဲ့ အျပင္ Patriot ေခၚတဲ့ ဒံုးခြင္းဒံုး Anti-Missile System ေတြ ေပးပို႕ၿပီး စကဒ္ဒံုးက်ည္ေတြရန္က ကာကြယ္ႏိုင္ေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေပးခဲ့ပါတယ္။ အကယ္၍သာ အစၥေရး ေလတပ္က အီရတ္ကို လာေရာက္ ဗံုးၾကဲခဲ့ရင္ ေဂ်ာ္ဒန္နဲ႔ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံေတြကို ျဖတ္ေက်ာ္လာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ဒီႏိုင္ငံေတြကလည္း စစ္ပြဲထဲကို အီရတ္ဘက္ကေန ပါ၀င္ တိုက္ခိုက္ လာႏိုင္ေျခ ရွိတာေၾကာင့္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးမႈ ျဖစ္လာေစမွာပါပဲ။
သူ႕ကို ထိလာရင္ အျမဲတမ္း လက္တုန္႕ျပန္ေလ႕ရွိတဲ့ အစၥေရးႏိုင္ငံကိုေတာ့ ဒီစစ္ပြဲမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက နားခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
မုိင္းနင္းမိေသာ ကေလးငယ္တဦး
ေအာ္စလို သေဘာတူညီခ်က္ (၁၉၉၃)
အေမရိကန္သမတ ကလင္တန္ ေရွ႕ေမွာက္မွာ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုက အဲန္ဒရီေကာ့ဇီယက္ဗ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ၀ါရဲန္ခရစၥတိုဖာတို႕ကို သက္ေသထားၿပီး အစၥေရး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ယစ္ဇက္ရာဘင္နဲ႕ PLO ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ ယာဆာရာရာဖတ္တို႕ ေနာ္ေ၀းႏိုင္ငံ ေအာ္စလိုျမိဳ႕မွာ ၾသဂုတ္လ ၂၀ ရက္ေန႕က တရား၀င္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
သေဘာတူညီခ်က္အရ ဂါဇာကမ္းေျမွာင္ေဒသနဲ႕ West bank ေခၚတဲ့ ေဂ်ာ္ဒန္ျမစ္ အေနာက္ဖက္ကမ္း ေဒသေတြ ကေန အစၥေရး ကာကြယ္ေရး တပ္ေတြကို ဆုတ္ခြာေပးမွာ ျဖစ္ၿပီး Palestinian Authority ေခၚတဲ့ ပါလက္စတိုင္း အစိုးရကို ဖြဲ႕စည္းၿပီး ဒီေဒသေတြကို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီနည္းနဲ႔ ပါလက္စတုိင္း အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ။
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
