မကိုဋ္ေတာ္
သန္းဝင္းလိႈင္
ဇူလုုိင္ ၁၈၊ ၂၀၁၃
ေရွးျမန္မာမင္းမ်ား၏ အဆင္တန္ဆာမ်ားအနက္ ῾ သရဖူ ᾽ သည္ မကိုဋ္ေတာ္ကဲ့သို႔ ဦးေခါင္းေတာ္နွင့္ ဦးေခါင္းေတာ္နွင့္ဆိုင္သည့္ အဆင္တန္ဆာ ျဖစ္သည္။ ῾သရဖူ ᾽ နွင့္ ပတ္သက္၍ ῾ ျမန္မာအဘိဓါန္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ᾽ အတြဲ ၄ (ရ – ဠ ) စာမ်က္နွာ ၁၈ဝ တြင္ ῾ ရွင္ဘုရင္ စသည္ ျမင့္ျမတ္သူတို႔ ေဆာင္းသည့္ ဦးေဆာင္းတန္ဆာ ᾽ ဟူ၍ အနက္ဖြင့္ဆိုထားေပသည္။
သို႔ေသာ္ တစ္ခ်ိန္က သရဖူကို အခ်ိဳ႔က မကိုဋ္ေတာ္ကဲ့သို႔ ဦးေခါင္းေတာ္နွင့္ဆိုင္သည့္ အဆင္တန္ဆာဟု ဆို၍ အခ်ိဳ႔ကမူ လည္ရြဲရင္လႊမ္းတန္ဆာမ်ိဳး ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခ့ဲၾကသည္။
῾ ရာဇာ၀ါဒေမတၱာစာ ᾽ ၊ ῾သမႏၱ စကၡဳဒီပနီက်မ္း ᾽၊ စြယ္စံုေက်ာ္ထင္အေျဖ ᾽ စသည္တို႔ကို ျပဳစုေတာ္မူခဲ့ေသာ မံုေရြး ေဇတဝန္ဆရာ ေတာ္ဘုရားၾကီး ရွင္အာဒိစၥရံသီက ῾ပါရမီေတာ္ခန္းပ်ိဳ႔ အေျဖက်မ္း ᾽ တြင္ ဤသို႔ ဆိုေတာ္မူခ့ဲသည္။
῾ သရဖူ ကို ယခုအခါ ပညာရွိတို႔သည္ ဦးေခါင္းတန္ဆာ အဝင္သြင္း၍ မကိုဋ္ကို ေဗာင္း၊ ဥိီးေပါင္း ဦးရစ္ကဲ့သို႔ ပ်ိဳ႔ကဗ်ာလကၤာ ရတုစပ္ဆိုၾကသည့္ စာေဟာင္းစာတမ္း မေတြ ့ရဘူးေခ်။ ဦးေဆာင္းတန္ဆာမွာလည္း ေဗာင္း၊ မကိုဋ္ ၊ သင္းက်စ္၊ ဟု၍ သံုးပါးကိုသာ ေတြ့ဖူးသည္။ သရဖူနွင့္တကြ ေလးပါး ဟူ၍ စာေဟာင္းစာတမ္း မေတြ့ရဘူးေခ်။ ေရွးဆရာတို႔ ပ်ိဳ႔ ကဗ်ာတို႔၌လည္း ဦးေခါင္းတန္ဆာ၌ တိုက္ရိုက္ ထိစပ္သည္ကို မေတြ႔၊ လည္ရြဲရင္လႊမ္းတန္ဆာ၌ ေရာယွက္၍ စပ္သည္ကို ေတြ့ရဖူးေခ်သည္။ ဘံုခန္းတြင္ ဘရဏီနတ္သမီး၏ အေျခြအရံတို႔ ဝတ္ဆင္ဟန္ကို ျပရာ၌ ῾ ေရာင္ေမာင္း ျပက္ျပက္ ၊ ဘယက္သရဖူ၊ ေရႊျခဴသင္တိုင္း၊ ဘယ္နွင့္ခိုင္း၍ နွိဳင္းရွာပလိမ့္ ᾽ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ေဝဠဳရိယ နတ္သား ဆင္ဝတ္ဟန္တြင္ ῾ ျမေနွာင္းေဍာင္းလည္း၊ ျမတ္ေကာင္းျပည့္ထူ၊ သရဖူတန္ဆာ၊ လည္မွာစလြယ္ ဆယ့္ကိုးသြယ္သား၊ ရွုဖြယ္ေရာင္ခ်က္၊ ျဗြံ႔အမ်က္ထက္ ᾽ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ῾ ဝင္လေစမူ ၊ ရြက္ထိီးျဖဴ၍ သရဖူလည္မာ၊ တန္ဆာခ်စ္ဖြယ္၊ ဘယက္သြယ္နွင့္ ၊ စံပယ္တင့္ျမတ္၊ လတ္ၾကီးလြတ္ကို ᾽ ဟူ၍ လည္ေကာင္း၊ ေရႊဗိမာန္ရွင္ နတ္သား၏ အေျခြအရံ နတ္သမီး ေမာင္းမတို႔ ဆင္ဟန္တို႔ကို ဆိုရာ၌ ῾ တင့္တယ္ေမြ႔ေလ်ာ္၊ ေျခြရံေတာ္ကို၊ ေျမာ္လတံုလည္း၊ တပံုတည္းလွွ်င္၊ စုလည္းယကင္၊ စီအင္ေျပာက္၊ ဘယက္သရဖူ၊ ေရႊျခဴသင္တိုင္း၊ ဆိုင္းရရိုင္းလွွ်င္᾽ ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဘူရိဒတ္လကၤာတြင္ ဘူရိဒတ္ နဂါးမင္းကို နဂါးမတို႔ ဆင္ယင္၍ ခစားျပရာဟန္၌ ῾ ညိီလာခစား ၊ထံပါးမေကြ ၊ ကိုယ္ၾကပ္ေနလ်က္၊ ေရႊကြန္ရက္နွင့္ ၊ ဘယက္သရဖူ၊ ေရႊျခဴရင္လႊမ္း၊ ေရႊျခည္လႊမ္း၍ ᾽ ဟူ၍ လည္းေကာင္း ဤသို႔ စသည္ျဖင့္ ရင္လႊမ္းတန္ဆာ၊ လည္ရြဲတန္ဆာ စသည္တို႔နွင့္ အနီးအပါးျပဳ၍ စပ္သည္။
ယင္းသို႔ မံုေရြးဆရာေတာ္ၾကီး ကိုးကားျပဆိုခဲ့သည္မ်ားကို အေထာက္အထားျပဳေသာ္ သကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ေက်ာ္ခန္႔ အင္းဝေခတ္အတြင္းကေပၚေသာ စာေဟာင္းစာတမ္းမ်ားအရ သရဖူကို လည္ရြဲ ရင္လႊမ္းတန္ဆာနွင့္ တြဲ၍ တစ္မ်ိဳး၊ ဦးေခါင္းတန္ဆာ ျဖစ္ေသာ မကိုဋ္နွင့္ တြဲ၍တစ္သြယ္ နွစ္မ်ိဳးနွစ္ဖံု ေတြ႔ရွိရေလသည္။
မင္းၾကီးမဟာေဇယသခၤယာ ေရးသားေသာ ῾ ေရႊဘံုနိဒါန္း ᾽စာ-၄၉ ၌မူ ေဗာင္းေတာ္၊ျမတြယ္ ေရႊသားေဗာင္းေတာ္ မ်ားကို ေခါက္တံု႔ျပင္ဆင္ထားရာ ျဖစ္၍ ῾ ေဗာင္းေတာ္ေဆာင္ ᾽ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ေၾကာင့္ျဖင့္ ဆိုသည္၊ ေဗာင္းေတာ္၊ မကိုဋ္ေတာ္ စေသာ ဦးေခါင္းေတာ္ တန္ဆာမ်ားတြင္ သရဖူေတာ္ကို ထည့္၍ျပထားသည္ကို ေထာက္ေသာ္ ထိုေခတ္၌ သရဖူေတာ္သည္ မကိုဋ္ေတာ္၊ ေဗာင္းေတာ္တို႔ကဲ့သို႔ ဦးေခါင္းတန္ဆာျဖစ္ေၾကာင္း သိသာသည္။
ရန္ကုန္ျမိဳ႔ အတြင္းဝန္မ်ားရံုး ပညာေရးဌာန စာေရးၾကီး ဦးစံဘက မႏၱေလးျမိဳ႔ ေတာင္ငူ ကိုးခရိုင္၀န္မင္း ၊ မင္းၾကီးမဟာမင္းထင္ရာဇာထံ မကိုင္ဋ္ေတာ္ ၊ သရဖူေတာ္၊ ဥကၠဌ္ေတာ္၊ စည္းပံုေတာ္၊ ဦးေသွ်ာင္ေတာ္မ်ားအေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထားေမးျမန္းသျဖင့္ ေျဖၾကားခ်က္တြင္ သရဖူေတာ္သည္ ဘုရင္မင္းဧကရာဇ္မွ တစ္ပါး အျခားသူတို႔ မဆင္ရေသာ ဦးေခါင္းတန္ဆာမ်ိဳး ျဖစ္ေၾကာာင္း ပံုျဖင့္ ေသခ်ာစြာ ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ပံုတြင္ သရဖူသည္ မကိုဋ္ေတာ္ကဲ့သို႔ပင္ ေခါင္းေဆာင္တန္ဆာ ျဖစ္၍ အေသးစိတ္ ျခယ္လွယ္ပံု၌သာ ျခားနားေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။
(ဆရာၾကီးေဇယ်ကလည္း သရဖူ ေခါင္းေဆာင္းတန္ဆာနွင့္ ပတ္သက္၍ ေအာက္ပါအတုိင္း မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။)
(၁) ေရွးက သရဖူဆိုသည္မွာ လည္ရြဲရင္လႊမ္းတန္ဆာ ျဖစ္ခဲ့သည္။
(၂) ထို႔ေနာက္ သကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္တြင္ လည္ရြဲရင္လႊမ္းတန္ဆာမွ ဦးေခါင္းေဆာင္း တန္ဆာအရသို႔ ကူးေျပာင္းသည္။ သို႔ကလို ေျပာင္းမွုေၾကာင့္ ေနွာင္းလူတို႔ အမွတ္အသားမွာ လည္ရြဲနွင့္ ဦးေခါင္းတန္ဆာ မကြဲမျပား ေရာေထြးယွက္တင္ရွိသည္။
(၃) အင္းဝေခတ္ ေနာက္ပိုင္း သို႔မဟုတ္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္မုူကား လည္ရြဲတန္ဆာ လံုး၀ေပ်ာက္၍ ဦးေခါင္းတန္ဆာ အျဖစ္သို႔ ကြဲကြဲျပားျပား ေရာက္သည္ဟု ယူဆရန္ ရွိေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၁၉၂ ခုနွစ္တြင္ ၀က္မစြတ္ ဒုတိယနဝေဒး ေရးသားခဲ့ေသာ အင္းဝျမိဳ႔ မဟာေအာင္ေျမဘံုသာေက်ာင္း ေက်ာက္စာ၌ –
῾ ပလႅင္ေတာ္နီး ၊ေျပာင္ၾကီး ေပါက္သား၊ ေတာဖ်ား ျခေသၤ့ ၊စာရွာေတြ ့ေသာ္၊ ျခေသၤ့ မနွိုက္၊ ပင္မတိုက္ထိ၊ အၾကိဳက္ေတာ္မွတ္၊ ေလာကနတ္သား၊ လက္၀ါးျဖန္႔ခ်ဳပ္၊ စည္းစုပ္ကားေျခ၊ ေဗာင္းေရႊ သရဖူ၊ ျမျခဴျမိတ္နား၊ စုလ်ားဘယက္၊ ညီးညီးလက္မွ်၊ ပ်ံလြန္လာလွ်င္ ၊ နွစ္ပါးရန္စ၊ ျငိမ္းေစရသည္း။ ᾽
ဟု ပါရွိရာ ေလာကနတ္ ေဆာင္းေသာ ေခါင္းေဆာင္းရတနာသည္ သရဖူဟု အတိအလင္း သိရေလသည္။ ေလာကနတ္ ရုပ္လံုးရုပ္တုမ်ား၌ ေဆာင္းထားေသာ သရဖူပံုသည္ မကိုဋ္နွင့္ ကြဲ၍ ေဗာင္းနွင့္ ပို၍တူသည္။ မကိုဋ္သည္ ျပသာဒ္ပံု အဆင့္ဆင့္ တက္၍ ထိပ္သို႔ ခြ်န္သြားေသာ္လည္း သရဖူကား ေဗာင္းကဲ့သုိ႔ ပံုတြင္ ထိပ္မွ အခြ်န္မ်ားပါေနျခင္းမွ်သာ ျဖစ္သည္။ ဘုရင္မ်ားသာ ေဆာင္းခြင့္ရွိသည္။
ျမန္မာမင္းမ်ားသည္ က်န္းဂန္ထြက္ ညႊန္းခ်က္မ်ားနွင့္ ရိုးရာမပ်က္၀တ္စားဆင္ယင္ေလ့ ရွိၾကစျမဲ ျဖစ္သည့္အတုိင္း ၀တ္ဆင္ၾက၏။ ရာဇာဘိေသက ခံပြဲၾကိီးမ်ား၌ ၀တ္ဆင္ေသာ အ၀တ္တန္ဆာမ်ားမွာ ေရႊျခည္၊ ဂႏၱာန္တို႔ အဖိုးထိုက္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာစီ အဝတ္တန္ဆာမ်ားနွင့္ မကိုဋ္ ဦးေခါင္း တန္ဆာတို႔ျဖစ္သည္။ ထိုမွတစ္ပါး လူပရိသတ္တို႔နွင့္ နွုတ္ဆက္ကန္ေတာ့ခံရာတြင္ ဝတ္ဆင္ရပံု တစ္မ်ိဳး၊ တရားစီရင္ရာ၊ စစ္ထြက္ရာ၊ သာမန္ အနားယူစဥ္အခါ စသည့္အခ်ိန္တို႔၌ ေနရာဌာနလိုက္၍ ဝတ္ဆင္ရေလသည္။ ဘုရင္နွင့္ မင္းညီမင္းသားတို႔၏ ဥိီးေခါင္းေဆာင္း တန္ဆာမ်ားမွာ အက်ဥ္းအားျဖင့္ ေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္သည္။
မကိုဋ္ – မင္းခမ္းမင္းနား ပြဲေတာ္ၾကီးမ်ားတြင္ ၀တ္ဆင္ေသာ မကိုဋ္မွာ ဦးေခါင္း၌ ေဆာင္းရေသာ တန္ဆာျဖစ္၏။ ေစတီပံုကဲ့သို႔ ရတနာမ်ိဳးစံု ျခယ္လွယ္ထားသျဖင့္ လြန္စြာတင့္တယ္သည္။ ယခုအခါ လူတိိုင္းလိုပင္ ေတြ ့ျမင္သိရွိၾကသည္။
သင္းက်စ္ – မကိုဋ္ေအာက္ နဖူးျပတြင္ တပ္ဆင္ေသာ ῾ သင္းက်စ္ ᾽ မွာ ရတနာအမ်ိဳးမ်ိဳးနွင့္ ဂုႏၱာန္ထိုး၍ ၾကယ္ေပါင္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထား၏။ ေရွးအခါက ၄င္းသင္းက်စ္ကို ῾ ကဥၥနာမာလာ ᾽ ဟုေခၚ၏။ စၾကာမင္းတို႔၌ မဟာပုရိသတို႔၏ ဥဏွီသ လကၡဏာ လွပေသာ ပကတိနဖူးျပင္ကို အစြဲျပဳ၍ ေရႊ ေငြတို႔ျဖင့္ ျပဳလုပ္ေသာ တန္ဆာျဖစ္သည္ ဟုု စာေဟာင္းမ်ား၌ ဆိုေလသည္။
မကိုဋ္မွာ သင္းက်စ္၏ အထက္သို႔ အေခြလိုက္ ကိုးဆင့္ျပဳ၍ အၾကီးငယ္ အစဥ္အတုိ္င္း ေစတီသဏၭာန္တက္၍ သြား၏။ ထိုအေခြ ကိုးခုတြင္ စိန္ေတာင္ဟု ေခၚေသာ အခြ်န္ကေလးမ်ား ေထာင္လ်က္ရွိ၏။ ထိပ္ဆံုးတြင္ သရဖူဟု ေခၚေသာ အထြတ္ကေလး တပ္ဆင္ထား၏။ မိန္းမတို႔၏ ῾ စည္းပံု ᾽ ၌ သရဖူ မတပ္၊ ပန္းခက္ တပ္ထား၏။ ယခုအခါ ေဒါင္းရုပ္ တပ္ဆင္ၾကသည္ကို ေတြ့ရ၏။ စည္းပံုမွာ အျပင္ေရႊသား ၊ အတြင္းကား ကတၱီပါ အနီ ခံရ၏။
မင္းေျမာက္တန္ဆာ ငါးပါး ᾽ ဝင္ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔၏ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ အဆင္တန္ဆာသင္းက်စ္တြင္ –
(၁) မကုိဋ္ေရႊပန္းနွင့္ တစ္စပ္တည္း ျပဳလုပ္အပ္ေသာ မကုဋာဗဒၶိကသင္းက်စ္၊
(၂) မကိုဋ္ေရႊပန္းနွင့္ မစပ္ သက္သက္ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ သုဒၶိကသင္းက်စ္ ဟူ၍ နွစ္ပါးရွိသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ῾ သက္တင္ခို႔လား၊ နဖူးဖ်ားဝယ္ ၊ ေရႊသားသင္းက်စ္၊ ေရွ႔မြန္ဇာစ္ေၾကာင့္ ၊လွ်ပ္စစ္ေျပာင္ေျပာင္ ၊ ညဥ့္မိုက္ေမွာင္၌ တိမ္ေတာင္လင္းလင္း၊ ဝင္းဘိေသာနွယ္၊ ရႊန္းရႊန္းတယ္မွ်᾽ ဟူ၍ နဖူးသင္းက်စ္ ကို စပ္ဆိုထားသည္။
* ဦးေခါင္းထိပ္ထက္တြင္ ဆံပင္ကို စုစည္းထားသည့္ပံု ျပဳလုပ္ထားေသာ မိန္းမ ဆံပင္စြပ္။
(နဖူးစည္းနွင့္ တြဲဖက္၍ ဝတ္ဆင္ရသည္။ ဦးေခါင္းေဆာင္းက့ဲသို႔လည္း ေတြ့သည္။
*မင္းေျမာက္တန္ဆာငါးပါး ကား (၁) ခေဂၢါေခၚ သန္လ်က္၊ ဆတၱံေခဴ ထီး၊ မုဏွိသံ ေခၚ သင္းက်စ္၊ ပါဒုကာ ေခၚ ေျခနင္းနွင့္ ၀ါဠဗိဇနီ ေခၚ သားျမီးယပ္တို႔ ပင္ျဖစ္သည္။
တစ္ဖန္ ဘြဲ႔သင္းက်စ္ကိုမူ ῾ စတုမဟာရာဇ္ ၊ သင္းက်စ္ႏြဲ့ႏြဲ႔ ေရႊဘြဲ႔ေရးေရး၊ အမည္ေပးထား၊ ေက်ာ္ေသြးနွံ႔ေခ်ာက္၊ နတ္ေလးေယာက္᾽ ဟူ၍ ေရွးစာဆိုတို႔ စပ္ဆိုခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ့အႏြဲ့အရ (၁) နဖူးသင္းက်စ္ ၊ (၂) ဘြဲ့သင္းက်စ္ ဟူ၍ နွစ္မ်ိဳး ကြဲေၾကာင္း သိရေလသည္။
သရဖူ – ဘုရင္တို႔၏ မကိုဋ္ကို ῾မကိုဋ္သရဖူ ᾽ ဟုေခၚၾကေသာ္လည္း ῾သရဖူ ᾽မွာ အထြတ္ကိုသာ ဆိုသည္။ မကုဋာသဒၵါ ၊ ကိရိယာတသဒၵါ ပရိယာယ္ နွစ္ပါး သာျပသည္။ အထြတ္ တပ္ဆင္မွသာ သရဖူဟု ေခၚေလသည္။
နားပန္ – မကိုဋ္၏ ေနာက္ နားရြက္နွစ္ဖက္ ေနာက္ကြယ္မွ လက္၀ဲ လက္ယာ နားပန္း သို႔မဟုတ္ နားကင္း ဟုလည္းေခၚၾကသည္။ နားပန္ ေခၚ နားကင္းမွာ ေက်ာက္မ်က္ရတနာမ်ား ျခယ္ထားေသာ ပန္းႏြယ္ပံုသဏၭာန္ုျဖစ္၏။ အခ်ိဳ႔ေလာကီက်မ္းမ်ား၌ နားကင္းသည္ မကိုဋ္၌ မဆင္ရ။ စည္းပံု၌သာ ဆင္ယင္ရသည္ဟု ဆိုေလသည္။
နားပန္ သို႔မဟုတ္ နားကင္း၏ အဓိပၸာယ္ကို ဦးသိန္းလွိဳင္ ျပဳစုေသာ ῾ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာ့သမိုင္း သုေတသနအဘိဓါန္ ᾽ စာမ်က္နွာ ၇၅ ၌ (၁) နားတြင္ တပ္ေသာ အညြန္႔အတက္၊ (၂) မကိုဋ္တြင္တပ္ဆင္ေသာ နားအဆင္တန္ဆာဟု ေဖာ္ျပထားသည္။
ေဗာင္း – ဆိုသည္မွာ ဘုရင္နွင့္ မင္းညီမင္းသားမ်ား ဦးေခါင္းထက္၌ ဆင္အပ္ေသာ တန္ဆာကို ဆိုလို၏။ အခ်ိဳ႔ မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေဗာင္းသည္ အသင့္ေဆာင္းရန္ ရတနာ စီျခယ္ထားေသာ ဦးထုတ္သဏၭာန္ကို ဆိုလိုသည္ကို ေတြ့ရ၏။ အခ်ိဳ႔ စာေဟာင္းမ်ား၌ကား ေဗာင္းဆိုသည္မွာ ေခါင္းေပါင္းျဖဴကို ဆိုလိုသည္ဟု ေတြ ့ရေလသည္။ ဦးေဗာင္းဦးရစ္ ဟူ၍လည္း ေတြ့ရ၏။ အင္း၀ျမိဳ႔ မင္းၾကီးစာေစာ္ကဲ လက္ထက္က ရခိုင္ကို သိမ္းပိုက္ျပီးလွ်င္ ေစာမြန္ၾကိးကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွုး ခန္႔ထားခဲ့စဥ္ ေစာမြန္ၾကီး ဆက္သလိုက္ေသာ ရခိုင္ နန္းက်ငယ္ေပါင္ေသာ ῾ က်ည္းဦးေဗာင္း ᾽ ေခၚ အသင့္ေပါင္းျပီး ဦးရစ္ ဦးေဗာင္းကို မင္းၾကီးစြာေစာ္ကဲ ရရွိျပီးေနာက္ အမတ္ပညာရွိၾကီးမင္းရာဇာ ေလွ်ာက္ထားခ်က္ေၾကာင့္ ထိုဦးေဗာင္းကို အသံုးမျပဳဘဲ အလားတူ ဦးေဗာင္းတစ္ခုကို ရတနာအမ်ိဳးမ်ိဳး ျခယ္လွယ္၍ သံုးစြဲသည္ဟု လာရွိသျဖင့္ ဦးေဗာင္းမွာ ထိုအခ်ိန္က စ၍ ေပၚသည္ဟု အခ်ိဳ႔ မွတ္တမ္းမ်ား၌ ေဖာ္ျပထားေလသည္။
မူးမတ္တို႔ ဆင္ယင္ထားေသာ ေဗာင္းမွာ ῾ ေဗာင္းစလြယ္အပ္၊ စြဲေရႊရင္အပ္နွင့္ ᾽ ဟူသကဲ့သို႔ ေခါင္းေပါင္းျဖဴ ေပါင္း၍ ရာထူးအလိုက္ စလြယ္တပ္ဆင္ျပီးလ်ွင္ ယပ္ရိုးရွည္ကို ကိုင္လွ်က္ လႊတ္ရုံး စသည္တို႔ကို တက္ၾကရေၾကာင္း မွတ္တမ္းေဟာင္းမ်ား၌ ဆိုသည္။
ျမန္မာဘုရင္တို႔၏ နန္းေတာ္မ်ား၌ နန္းမ နန္းဦးနွင့္ တည့္တည့္၌ ῾ ေဗာင္းေတာ္ေဆာင္ ᾽ ကို သီးျခားထားရွိျပီးလွ်င္ သရဖူေတာ္၊ မကိုဋ္ေတာ္ ၊ ပတၱျမားေဗာင္းေတာ္၊ န၀ရတ္ေဗာင္းေတာ္၊ ေရႊသားေဗာင္းေတာ္၊ ေငြသားေဗာင္းေတာ္၊ ပကတိ ေဗာင္းထုပ္ေတာ္၊ ျမသြယ္ေဗာင္းေတာ္မ်ားကို အျမဲျပင္ဆင္လ်က္ ထားေလ့ရွိၾက၏။ ထိုအခ်ိန္ေလာက္မွ အစျပဳ၍ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕သည္ ဦးေဗာင္းကိ အထုူးသျဖင့္ အျမတ္တနိုး ၀တ္ဆင္ေလ့ ရွိၾကသည္။
● အေနာက္တုိင္း သရဖူ
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ကာလတြင္ ဘုရင္စနစ္က်င့္သံုးဆဲ အေနာက္နိုင္ငံမ်ား၌ ဘုရင္မ်ား၊ မိဘုရားမ်ား မင္းခမ္းမင္းနားမ်ားတြင္ ဦးေခါင္းတြင္ ေဆာင္းေလ့ရွိေသာ ῾ သရဖူ᾽ ( Crown) ဟုပင္ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ မူလက သရဖူသည္ ထီးနန္းစံေသာ ဘုရင္ဧကရာဇ္မ်ားနွင့္ မည္သို႔မွ် သက္ဆုိင္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ ေရွးေခတ္ ေျပးပြဲျပိဳင္ပြဲမ်ားတြင္ ေအာင္ပန္းဆြတ္ခူးသူမ်ားအား သံလြင္ပန္းခက္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ သရဖူမ်ားကို ခ်ီးျမွင့္ရိုး ရွိခဲ့ဖူးေလသည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ကား သရဖူကို ပန္းကံုးပန္းပြင့္တို႔ မဟုတ္ဘဲ ထာ၀စဥ္ခိုင္ခံ့ေသာ ေရႊ ေငြ ေက်ာက္မ်က္ရတနာတို႔ျဖင့္ ျပဳလုပ္လာခဲ့သည္။ ေရွးေခတ္ ေရာမ လူမ်ိဳးမ်ား သည္ သူရသတၱိနွင့္ ျပည့္စံုသူမ်ားအတြက္ ဂုဏ္ျပဳသည့္ အထမ္းအမွတ္ျဖင့္ ေရႊသရဖူ၊ ေငြသရဖူမ်ား ကို ခ်ီးျမွင့္ေလ့ရွိၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျမိဳ႔တစ္ျမိဳ႔ သိမ္းပိုက္ေအာင္ျမင္ေသာ စစ္ပြဲျပန္ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးမ်ားကို ရတနာ စီခ်ယ္ထားသည့္ သရဖူကို ခ်ီးျမွင့္ေလသည္။ အျခားသရဖူ အမ်ိဳးမ်ိဳးလည္း ရွိၾကေသးသည္။ မဂၤလာေဆာင္မ်ား၊ ေပ်ာ္ပြဲသဘင္မ်ား၊ စားေသာက္ပြဲမ်ား၊ စ်ာပနအခမ္းအနားမ်ားတြင္ သက္ဆိုင္ေသာ သရဖူမ်ားကို အေနာက္တိိုင္း၌ အသံုးျပဳၾကသည္ ။
အခ်ိဳ႔ေသာ ေရာမဘုရင္မ်ားသည္ ေျပးပြဲခုန္ပြဲမ်ားသိို႔ ရွုစားရန္ ၾကြေရာက္ေတာ္မူၾကသည့္အခါတြင္ ῾ Tiara ᾽ ေခၚ ဦးရစ္ (သရဖူငယ္) မ်ားကို ဆင္ျမန္းျခင္းသည္ ဘုရင္မင္းျမတ္တည္း ဟူေသာ ရာထူးနွင့္ မူလက မည္သုိ႔မွ် သက္ဆိုင္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ သို႔ျဖစ္၍ ေရာမဘုရင္မ်ားသည္ ေနာင္အခါတြင္ ဦးရစ္မ်ားကို မင္းတို႔၏ အေဆာင္အေယာင္တစ္ခု အျဖစ္ စတင္အသံုးျပဳၾကေသာအခါ တိုင္းသူျပည္သားတို႔က မ်ားစြာ မနွစ္ျမိဳ႔ခဲ့ၾကေခ်။ လူမ်ားသည္ ဦးရစ္ (Tiara) နွင့္ သရဖူ ( Crown ) ကို ရုတ္တရက္ မခြဲျခားနုိင္ၾကေသာ္လည္း ၊ စင္စစ္ ထိုနွစ္ခုမွာ မ်ားစြာျခားနားသည္။ သရဖူကို အေနာက္တိုင္းမွ မင္းဧကရာဇ္မ်ား၊ ဧကရီဘုရင္မမ်ားသည္ ရာဇဘိေသက ေခၚ နန္းတက္ပြဲနွင့္ ပါလီမန္ သို႔မဟုတ္ လႊတ္ေတာ္ ဖြင့္ပြဲ ပိတ္ပြဲ စသည့္ မင္းခမ္းမင္းနားမ်ား ၌သာ ေဆာင္းေလ့ရွိၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သရဖူဟူ၍ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔သာ ေဆာင္းေသာ အေလ့အထမွာ အေရွ့တိုင္းမွ အတုယူခ့ဲေၾကာင္း ထင္ရွားေပသည္။
ေရွးေခတ္သံုး ဦးရစ္နွင့္ ယခုေခတ္ အသံုးျပဳလွ်က္ရွိၾကေသာ သရဖူမ်ားသည္ တစ္ခုနွင့္ တစ္ခု ပံုသဏၭာန္ခ်င္း မ်ားစြာမကြာျခားသည့္အေၾကာင္းမွာ ယခုေခတ္ သရဖူမ်ားကို ေရွးေခတ္သံုး ဦးရစ္၏ ပံုသဏၭာန္ကို ယူ၍ ျပဳလုပ္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။
ထို႔ေနာက္ သရဖူကို ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔သာ ေဆာင္းရရိုးျဖစ္ေသာ အစဥ္အလာ သတ္မွတ္ေသာအခါ သရဖူမ်ားကို ဘုရင့္နွင့္ ဘုရင္မမ်ား ေဆာင္းေသာ သရဖူ၊ မင္းညီမင္းသားမ်ား ေဆာင္းေသာ သရဖူ၊ျမိဳ႔စား ရြာစားမ်ား အဆင့္ေဆာင္းေသာ သရဖူ စသည္ျဖင့္ သရဖူ ပံုသဏၭာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ခြဲျခားထားေလသည္။ သရဖူအားလံုးတြင္ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔ ေဆာင္းေသာ သရဖူမွာ အဆင့္အတန္းအျမင့္ဆံုးျဖစ္သည္။ မင္းညီ မင္းသား၊ ျမိဳ႔စား နယ္စား၊ ရြာစား မွာကား ဘုရင္ေဆာင္းေသာ သရဖူ ေအာက္ အဆင့္အတန္းနိမ့္ေသာ သရဖူငယ္မ်ားကိုသာ ေဆာင္းရေလသည္။ ယခုေခတ္တြင္ အေနာက္တုိင္း၌ အသံုးျပဳေနၾကေသာ ဒ်ဴ႔ျမိဳ႔စား (Duke) ဘြဲ့ရမ်ား ေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္မွာ ေရႊနဖူးစည္းေပၚတြင္ ေရႊျဖင့္ျပီးေသာ စထေရာ္ဗယ္ရီရြက္သဏၭာန္ ရွစ္ရြက္ကိုမ်ိဳး တပ္ဆင္ထားသည္။ ῾မားကြစ္ ᾽
( Marquis) ျမိဳ႔စားဘြဲ့ရသူမ်ား ေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္သည္ နဖူးစည္းေပၚတြင္ စထေရာ္ဗယ္ရီ ရြက္မ်ိဳး ေလးရြက္သာ ပါ၍ တစ္ရြက္နွင့္ တစ္ရြက္ စပ္ၾကားတြင္ ပုလဲလံုးမ်ားကို တပ္ဆင္ထားသည္။ မားကြစ္ေအာက္ တစ္ဆင့္နိမ့္ေသာ ῾ Earl ᾽ (အားလ္) ဘြဲ ့ရမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူမ်ားမွာ ေရႊနဖူးစည္းေပၚတြင္ ေရာင္ျခည္တန္းရွစ္သြယ္ ထိုးထြက္ေန၍ ေရာင္ျခည္တန္း တစ္ခုနွင့္တစ္ခု စပ္ၾကားတြင္ ေရႊျဖင့္အတိျပီးေသာ စထေရာ္ဗယ္ရီ တစ္ရြက္စီ တပ္ဆင္ထားသည္။ စထေရာ္ဗယ္ရိီရြက္၏ အျမင့္မွာ ေရာင္ျခည္တန္း၏ အျမင့္ ေလးပံုတစ္ပံု ရွိသည္။ ῾ Viscount ᾽ ( ဗိုင္းေကာင့္) ဘြဲ ့ရ ျမိဳ႔စားမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္တြင္ကား ေရႊနဖူးစည္းတြင္ ပုလဲလံုး ၁၆ လံုးတပ္ဆင္ထားသည္။ ῾Baron ᾽ (ဗယ္ရြန္) ဘြဲ့ရ မွဴးမတ္ငယ္မ်ား၏ သရဖူငယ္၌မူ ပုလဲလံုး ေျခာက္လံုး တပ္ဆင္ထားေလသည္။
မည္သို႔ဆိုေစ ဘုရင္မင္းျမတ္တို႔၏ ဦးေခါင္း အဆင္တန္ဆာမ်ားအနက္ သရဖူသည္ အထြတ္အျမတ္ထားအပ္သည့္ မင္းေျမာက္တန္ဆာ တစ္ပါးပင္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။
● ကိုးကားစာနယ္ဇင္းမ်ား
၁။ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း အတြဲ ၁၃၊ ရန္ကုန္၊ စာေပဗိမာန္၊ ပ ၾကိမ္ ၁၉၇၃။
၂။ ဒဂုန္နတ္ရွင္ ၊ ျမန္မာ့ရိုးရာ အဆင္တန္ဆာ ၊ ရန္ကုန္ ၊ စာေပဗိမာန္ ျပည္သူ႔လက္စြဲစာစဥ္ ( ခုနွစ္မပါ )
၃။ ေဇယသခၤယာ ၊ ေရႊဘံုနိဒါန္း ၊ ရန္ကုန္ ၊ ဟံသာ၀တီပံုနွိပ္တိုက္ ၊ ဒု ၾကိမ္ ၊ ၁၉၆၀။
၄။ ျမန္မာစာအဖြဲ့ ၊ ျမန္မာအဘိဓါန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္၊ အတြဲ ၃၊ ၄၊ ၅၊ ပ ၾကိမ္ ၁၉၇၉။
၅။ ေရွးေဟာင္းစာေပသုေတသီတစ္ဦး ၊ နန္းမွုနန္းရာ အဆင္တန္ဆာနွင့္ သိမွတ္ဖြယ္ရာမ်ား (ပထမတြဲ၊ (လက္နွိပ္စက္မူ)
၆။ ဦးသိန္းလွိုင္၊ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာ့သမိုင္းသုေတသနအဘိဓါန္ ၊ ရန္ကုန္၊ တကၠသိုလ္မ်ား သမိုင္းသုေတသနဌာန ၊ ပ ၾကိမ္ ၂၀၀၀ ျပည့္နွစ္။
၇။ သန္းဝင္းလဳွိုင္၊ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓါန္ (ဒုတိယတြဲ ) ၂၀၁၀ ပညာေရႊေတာင္စာေပတိုက္။
၈။ Moskow, Shirley , Crowning Glories Changi International Airport Magazine , April/ May,2000.
၉။ Brus, Rewe’. The Crown: Symbol of Monarchy , Bi weekly magazine, Feb 1998.
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
