Photo Credit – Digital Media Pro / Haoka / Shutterstock / Paul Spella / The Atlantic |
ေဒါက္တာခင္ေမာင္၀င္း (သခၤ်ာ) – ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာ
ဒီမိုကေရစီစနစ္မ်ား က်ဆံုးျခင္းအေၾကာင္းမ်ား – အခန္းဆက္ ၂၇
(မိုးမခ) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၁၊ ၂၀၁၉
Steven Levitsky ႏွင့္ Daniel Ziblatt ေရးသာေသာ HOW DEMOCRACIES DIE စာအုပ္မွ Trump Against the Guardrails ကုိ ဆက္လက္၍ ဘာသာျပန္ျခင္းျဖစ္သည္။
“ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာ” ၏ ေခါင္းစဥ္အျပည့္အစံုမွာ “သမၼတထရမ့္၏ က်န္ရွိေသာ သက္တန္းတြင္ ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာ” ျဖစ္သည္။ ေဒၚနယ္ထရမ့္သည္ ၂၀၁၇ တြင္ အေမရိကန္သမၼတ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ သူ၏လက္ထက္တြင္ ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္းမ်ားခ်ိဳးေဖာက္ခဲ့ျခင္းအေၾကာင္းကုိ ေရွ႕တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သူ၏ က်န္ရွိေသာ သမၼတသက္တမ္းအတြင္းတြင္ ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာသည္ အဘယ္နည္း?။ ဤေမးခြန္း၏ အေျဖမွာ- အခ်က္အလက္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအေပၚတြင္ တည္ေနပါသည္။ ထုိအခ်က္အလက္မ်ားကုိ ယခုသံုးသပ္၍ ျပႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားပါမည္။
ထရမ့္သည္ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီမွ သမၼတျဖစ္လာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဒီမုိေရစီ၏ ကံၾကမၼာသည္ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီ၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ အျပဳအမူအေပၚတည္သည္။ ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ လုပ္ငန္းမ်ား၏ ေအာင္ျမင္မႈသည္ ၎တုိ႕ထဲမွ အစိုးရအဖြဲ႕ထဲတြင္ ပါ၀င္ေသာ သူမ်ားက သူတုိ႕ကုိ အကာ အကြယ္ေပးျခင္းအေပၚတည္သည္။ အကာအကြယ္ေပးျခင္းဟူရာတြင္ အစိုးရကုိပင္ လုိအပ္လွ်င္ အတုိက္ အခံလုပ္၍ ကာကြယ္ေပးရန္ ပါ၀င္သည္။ သမၼတ႐ူးစဘယ္ (Roosevelt) ၏ တရား႐ံုးကုိ သူ႕သေဘာရွိ ျပင္ဆင္ျခင္း အစီအစဥ္ႏွင့္ သမၼတနစ္ဆင္ (Nixon) ၏ အာဏာရွင္သန္ေသာ အစီအစဥ္မ်ား၊ က်ဆင္းသြား ျခင္းသည္ အာဏာရပါတီကုိယ္တုိင္က သမၼတကုိ ဆန္႕က်င္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ပုိလန္ (Poland) ႏုိင္ငံတြင္ အာဏာရပါတီကုိယ္တုိင္က အစိုးရ၏ အာဏာရွင္ဆန္ဆန္လုပ္ရပ္မ်ားကုိ ဆန္႕က်င္ခဲ့သည္။ ပါတီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အစိုးရက တင္သြင္းေသာ ဥပေဒမူၾကမ္းမ်ားကုိပင္ ပယ္ခ်ခဲ့သည္။ ဟင္ေဂရီ (Hungary) ႏုိင္ငံတြင္မူကား အာဏာရ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္သမွ်ကုိ အာဏာရပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားက အားလံုး ေကာင္းပါသည္ဟူ၍ လုိက္ေလ်ာခဲ့သည့္အတြက္၊ အာဏာရွင္စံနစ္ ရွင္သန္၍ ဒီမုိကေရစီက်ဆံုးခဲ့သည္။
သမၼတေဒၚနယ္ထရ့မ္ႏွင့္ သူ၏ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီတုိ႕၏ ဆက္ဆံေရးသည္လည္း ဒီမုိကေရစီ၏ ေရွ႕ေရးအတြက္ အေရးပါပါသည္။ သစၥာေစာင့္ေသာ ပါတီ၀င္မ်ား သံုးမ်ိဳးရွိပါသည္။ ၎တုိ႕မွာ- ထက္သန္ ေသာ သစၥာေစာင့္သူမ်ား (active loyalists) မလုပ္မျပဳတ္ေနေသာ သစၥာေစာင့္သူမ်ား (passive loyalists) ေ၀ဘန္တတ္သူသစၥာေစာင့္သူမ်ား (Critical loyalists) ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ထက္သန္သူမ်ားသည္ သမၼတကုိ ေထာက္ခံ႐ံုသာမက သမၼတဘာကုိပဲ လုပ္ေစကာမူ လူသိရွင္ၾကားေထာက္ခံသည္။ မလုပ္မျပဳတ္ေနေသာ သူမ်ားသည္ အရွက္တကြဲျဖစ္ေသာအခါတြင္ လူမ်ားေရွ႕မွ ေနာက္ကြယ္သုိ႕ေရာက္သြားသည္။ သုိ႕ေသာ္ မဲေပးသည့္အခါတြင္ သမၼတကုိသာ မဲေပးသည္။ ေ၀ဘန္တတ္သူမ်ားသည္ သမၼတကုိ ေ၀ဘန္သည္။ သမၼတသည္ မဟုတ္တာလုပ္လွ်င္၊ ခပ္ခြါခြါေနသည္။ သုိ႕ေသာ္ သမၼတကုိ အားနည္းေစမည့္အလုပ္အမ်ိဳး ကုိ မလုပ္ပါ။ ထုိသံုးမ်ိဳးစလံုးသည္ သမၼတကုိ သစၥာေစာင့္သူမ်ား ျဖစ္ၾက၍ သမၼတ၏ အာဏာတည္ၿမဲေရး အတြက္သာ လုပ္ၾကသည္။
သမၼတႏွင့္ သက္ဆုိင္ရာတြင္ သံုးတတ္ေသာ ဗ်ဴဟာေနာက္တစ္မ်ိဳးမွာ- ေဘာင္တစ္ခုအတြင္း ကန္႕သတ္မွတ္ျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း (containment) ျဖစ္သည္။ အာဏာရပါတီ၀င္မ်ားသည္ သမၼတကုိ ကိစၥ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေထာက္ခံသည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း သမၼတသည္ ႏုိင္ငံကုိအႏၲရာယ္ျပဳႏုိင္ေသာ ေနရာတြင္ စည္းတားထားသည္။ ႏုိင္ငံကုိ အႏၲရာယ္ျပဳႏုိင္ေသာ စည္းကုိမေက်ာ္ေစရန္ ဂ႐ုစုိက္သည္။ သမၼတႏွင့္ သူတုိ႕သည္ ပါတီတစ္ခုတည္း၏ အဖြဲ႔၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္၊ သမၼတ၏ ေကာင္းက်ိဳးသည္ သူတုိ႕၏ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ရည္ရွည္အားျဖင့္ သမၼတသည္ႏုိင္ငံ၏ ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ကုိ အႏၲရာယ္ေပးႏုိင္သည္ဟူသည္ကုိ မွတ္သားထားသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ အာဏာရပါတီ၀င္မ်ားသည္ သမၼတ ႏွင့္ပူးတြဲ၍ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သမွ် လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ သို႕ေသာ္လည္း သမၼတသည္ အာဏာကုိအလြဲသံုးစားျပဳျခင္း (abuse of power) ကုိ မလုပ္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းၾကရသည္။ အာဏာရ ပါတီ၀င္မ်ားသည္ သမၼတကုိ တည္ၿမဲေနေစရန္ သုိ႕ေသာ္အာဏာကုိ အကန္႕အသတ္ျဖင့္သာ သံုးႏုိင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။
တတိယနည္းျဗဴဟာမွာ၊ သမၼတကုိ ရာထူးမွ ဖယ္ရွားႏုိင္ေသာ နည္းမ်ားကုိ ရွာျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိအလုပ္သည္ တန္ဖိုးႀကီးႀကီးေပးဆပ္ရေသာ အရာျဖစ္ႏုိင္သည္။ သမၼတကဲ့သုိ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္ကုိ ဖယ္ရွား ေသာအလုပ္ကုိ လုပ္ေသာသူသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ သစၥာေဖာက္မႈျဖင့္ တရားစြဲခံရႏုိင္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း သမၼတ၏ လုပ္ငန္းသည္ မဲေပးထားေသာ ျပည္သူမ်ားကုိ ထိခုိက္ေစေသာ အလုပ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ဟု အမ်ားက ယူဆလွ်င္၊ ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားကလည္း ဤအလုပ္သည္ႏုိင္ငံအတြက္ လုပ္ရမည့္အလုပ္ျဖစ္သည္ဟု သေဘာတူလွ်င္ လုပ္ရမည္ျဖစ္သည္။
ယခုအခ်ိန္အထိမည္သည့္ အာဏာရပါတီ (ရီပတ္ဘလစ္ကန္) ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ သမၼတထရမ့္ ကုိရာထူးမွ ဖယ္ရွားသည့္အလုပ္ကုိစတင္၍ မႀကိဳးပမ္းေသးပါ။
ယခုေျပာခဲ့ေသာ ဗ်ဴဟာသံုးခုတြင္ သမၼတထရမ္အေပၚမည္သည့္နည္းျဖင့္မဆို သစၥာေစာင့္ျခင္း (loyalty) သည္ ဒီမုိကေရစီအတြက္ အက်ိဳးမျပဳပါ။ အကန္႕အသတ္ျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းသည္၊ အကန္႕ အသတ္ျဖင့္ အေထာက္အကူ ျပဳႏုိင္ပါသည္။ ထရမ့္ကဲ့သုိ႕ေသာ သမၼတကုိ ဖယ္ရွားျခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီကုိ အေထာက္အကူေပးႏုိင္ေသာ္လည္း မည္သည့္အာဏာရပါတီ၀င္ကမွ မလုပ္ၾကပါ။
ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာကုိ အက်ိဳးသက္ေရာက္ႏုိင္ေသာ ေနာက္ထပ္အရာတစ္ခု ျပည္သူ႕ဆႏၵ (public opinion) ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ စစ္တပ္ကုိလည္း အားကုိး၍ မျဖစ္၊ အၾကမ္းဖမ္းမႈမ်ားကုိလည္း လုပ္ဖုိ႕မလုိလာလွ်င္၊ လူအမ်ား၏ ဆႏၵ (ျပည္သူ႕ဆႏၵ) ကုိ အားကုိုးရမည္ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ လူမ်ား၏ မဲဆႏၵႏွင့္တက္လာေသာ ေခါင္းေဆာင္သည္။ ျပည္သူလူထု၏ ေထာက္ခံမႈ 70% ကုိရရွိထား လွ်င္၊ ေ၀ဖန္သူမ်ားသည္ ေခါင္းေဆာင္ဘက္က လုိက္ၾကသည္။ မီဒီယာမ်ားသည္လည္း ေပ်ာ့ေျပာင္းသြားၾက သည္။ တရားသူႀကီးမ်ားကလည္း အစိုးရကုိဆန္႕က်င္ေသာ အမိန္႕မ်ိဳးကုိ ခ်မွတ္ရန္၀န္ေလးၾကသည္။ ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္ေသာ ႏုိင္ငံေရးသမားမ်ားသည္ပင္လွ်င္ အထီးက်န္ျဖစ္ေနမည္ကုိ စိုးရိမ္၍ အစိုးရကုိ သိသိ သာသာမဆန္႕က်င္ရဲၾကေခ်။
အကယ္၍ မဲဆႏၵႏွင့္တက္လာေသာ အစိုးရျဖစ္ေသာ္လည္း ျပည္သူလူထု၏ ေထာက္ခံမႈသည္ 50% ေက်ာ္႐ံုမွ်သာ ျဖစ္လွ်င္ မီဒီယာႏွင့္အတုိက္အခံတုိ႕သည္ ဆန္႕က်င္ရဲၾကသည္။ တရားသူႀကီးမ်ား သည္ သမၼတကုိ ဆန္႕က်င္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳးကုိ ဆံုးျဖတ္ရဲၾကသည္။ ႏုိင္ငံေရးသမားမ်ားၾကားတြင္ လည္း၊ သမၼတကုိ ဆန္႕က်င္သူမ်ားေပါမ်ားလာႏုိင္သည္။
အေမရိကန္သမၼတထရမ့္၏ လူထုေထာက္ခံမႈသည္ ဘယ္ေလာက္အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိသည္ကုိ သိရန္၊ ဤေမးခြန္းကုိဘဲေျဖၾကည့္ၾကပါ။
အကယ္၍ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတစ္ခုလံုးသည္ အေနာက္ဗာဂ်ီးနီးယားျပည္နယ္ (West Virginia) ကဲ့သုိ႕ျဖစ္ခဲ့လွ်င္ ဒီမုိကေရစီဒ အေျခအေနသည္ ဘာျဖစ္မည္နည္း?
ဤေနရာတြင္ ေျမာက္ဗာဂ်ီးနီးယားျပည္နယ္ႏွင့္ အေမရိကန္တစ္ႏုိင္ငံလံုး၏ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန ကုိသံုးသပ္၍ၾကည့္ေသာ္ ဤကဲ့သုိ႕ေတြ႕ႏုိင္သည္။
၂၀၁၇ ၏ ပထမႏွစ္၀က္တြင္ ထရမ့္ကုိ ေထာက္ခံေသာ လူထု၏ ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ 60% ရွိသည္။ ထုိကာလတြင္ တစ္ႏုိင္ငံလံုး၏ ေထာက္ခံမႈသည္ 40% သာရွိသည္။
အေနာက္ဗာဂ်ီးနီးယားတြင္ သမၼတ၏ ေထာက္ခံမႈမ်ားျပားမႈေၾကာင့္ ထုိျပည္နယ္တြင္ သမၼတ ထရမ့္ကုိ ဆန္႕က်င္မႈသည္ အေတာ္ေလ်ာ့သြားသည္။ အတိုက္အခံအမတ္မ်ားျဖစ္ေသာ ဒီမုိကရက္ တစ္အမတ္မ်ားထဲတြင္ပင္လွ်င္ သမၼတကုိ ဆန္႕က်င္မႈအားနည္းလွ်က္ရွိသည္။ ဒီမုိကတစ္အမတ္ ဂ်ိဳးမန္ခ်င္ (Joe Manchin) သည္ အခ်ိန္ထက္၀က္ေက်ာ္ေက်ာ္တြင္ သမၼတရမ့္ကုိ ေထာက္ခံအားေပးသည္။ လႊတ္ေတာ္၏ ဒီမုိကရက္တစ္အမတ္ ဂ်င္ဂၽြတ္စတစ္ (Jim Justice) သည္ ဒီမိုကေရတစ္ပါတီမွ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီသုိ႕ပင္ ေျပာင္းသြားခဲ့သည္။
ဤသည္ကားအေနာက္ဗာဂ်ီးနီးယာတြင္ျဖစ္ေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ သမၼတထရမ့္၏ လူႀကိဳက္မ်ားလာေလ၊ သူသည္ ဒီမုိကေရစီအတြက္ အႏၲရာယ္မ်ားေလေလျဖစ္သည္။
သမၼတထရမ့္၏ လက္ထက္တြင္ ဒီမုိကေရစီ၏ ကံၾကမၼာကုိ သံုးသပ္ၾကည့္ေသာ္၊ ၎သည္ေအာက္ ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားအေပၚတြင္ မူတည္ ေနပါသည္။
အာဏာရပါတီ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီ၀င္မ်ား၏ အျပဳအမူ။
သမၼတထရမ့္ႏွင့္ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီ တုိ႕၏ ဆက္ဆံေရး။
သမၼတကုိ သစၥာေစာင့္ေသာသူ သံုးမ်ိဳး (loyalists 3 kinds)။
သမၼတကုိ အကန္႔အသတ္ျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း (containment)။
ျပည္သူ႕ဆႏၵ (public opinion)
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)