(မုိးမခ) ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၅၊ ၂ဝ၁၈
လူေတြဟာ တေန႔တေန႔ စကၠန္႔နဲ႔အမွ် မိနစ္နဲ႔အမွ် ေသဆံုးေနတာပါပဲ။ ေရာဂါဘယျဖစ္လုိ႔၊ သေဘၤာေမွာက္လို႔၊ ေလယာဥ္ ပ်က္လို႔။ ေတာင္ၿပိဳလုိ႔၊ ငလ်င္လႈပ္လုိ႔၊ တိုက္ၿပိဳလုိ႔၊ အၾကမ္းဖက္ခံရလုိ႔ စတာ စတာေတြနဲ႔ ေသဆံုးေနတာပါပဲ။ ဒီလိုဆို လူ သားတဦးအျဖစ္ ဝမ္းနည္းတယ္ဆိုေပမဲ့ ကိုယ့္ေသြးသားမိတ္ေဆြ အရင္းအခ်ာမဟုတ္ေလေတာ့ ယူက်ံဳးမရ မပူေဆြးမိ တတ္ၾက၊ ႏွေမ်ာတသ မျဖစ္မိတတ္ၾက။
ဒါေပမဲ့ Apple Inc. ပူးတြဲတည္ေထာင္သူလည္းျဖစ္ သြားေလရာကြန္ပ်ဴတာပါသလို လူေတြအဆင္ေျပသြားေစတဲ့ အိုင္ဖုန္း တီထြင္သူလည္းျဖစ္တဲ့ Steve Jobs လိ္ု ပါရမီရွင္မ်ဳိးကြယ္လြန္ေတာ့ ေဆြမေတာ္မ်ိဳးမစပ္၊ မသိမကြၽမ္းဘဲ ႏွေမ်ာမိ၊ ဝမ္းနည္း မိ၊ ေၾကကြဲမိ၊ သူကေတာ့ ကုမရတဲ့ေရာဂါနဲ႔ကြယ္လြန္သြားတာ မတတ္နို္င္ေပမဲ့ ၂ဝ၁၈ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၄ ရက္က လည္ပင္းမွာ ဓားဒဏ္ရာနဲ႔ေသဆံုးသြားရွာတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ဝါဒီ Esmond Bradely Martin ကေတာ့ အဖိုးတန္ လူသားတေယာက္ ေလာ ကေကာင္းက်ဳိးေတြ အမ်ားႀကီးလုပ္ႏိုင္ေသးရက္ မေသသင့္ဘဲေသရတာမို႔ ေသြးမေတာ္သားမစပ္ လူခ်င္း မသိမကြၽမ္းဘူးဘဲ ဒီလုိလူေသတာ အထူးေၾကကြဲ ႏွေမ်ာမိတာအမွန္။
Esmond Bradely Martin ဟာ ဆင္စြယ္နဲ႔ ၾကံ့ခ်ဳိေရာင္းဝယ္ကုန္သြယ္ေနတာေတြကို ဆယ္စုႏွစ္ေတြခ်ီၿပီး စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ ေနတဲ့ ကင္ညာနို္င္ငံအေျခစိုက္ အေမရိကန္ပတ္ဝန္းက်င္ဝါဒီ။
သူဟာ မၾကာခင္ကမွ ျမန္မာနိုင္ငံကို သုေတသနခရီးသြားခဲ့ၿပီး သူေတြ႕လာေတြေရးသားေနတာတဲ့။
ေသေတာ့ နိုင္႐ိုဘီၿမိဳ႕က သူ႔ေနအိမ္မွာ၊ ဘယ္သူ႔လက္ခ်က္ေတာ့မသိ၊ ဓားဒဏ္ရာက လည္ပင္းမွာ၊ အိပ္ရာေပၚမွာေသဆံုး ေနတာကို သူ႕မိန္းမကအရင္ေတြ႕တာတဲ့။ ရဲက ဒီလူသတ္မႈကုိစံုစမ္းေနၿပီး ေဖာက္ထြင္းမႈလုိ႔ သံသယျဖစ္တယ္ဆိုပဲ။ အ သက္ ၇၅ ႏွစ္ရြယ္ Bradely Martin ဘာအေၾကာင္းေၾကာင့္ အသတ္ခံရခံရ သူအသတ္ခံရတဲ့သတင္းက နိုင္ငံတကာ ပတ္ ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးသမားေတြ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခားသြားတာက အမွန္။ (သူဟာ လူလူခ်င္း ကြၽန္ျပဳခံရတဲ့ကိစၥေတြဘက္ အာ႐ံုတိမ္းညႊတ္ေနတုန္း ဗမာျပည္သြားခဲ့တာလုိ႔လည္း သတင္းတပုဒ္က ဆိုပါတယ္။ သူဘာေတြေတြ႕လုိ႔ ဘာေတြ ေရးေန သလဲေတာ့ သတင္းေတြမွာ မေတြ႕ရပါဘူး။)
သူဟာ အႏၱရာယ္ရွိမွန္းသိသိ တ႐ုတ္၊ ဗီယက္နမ္၊ လာအိုနိုင္ငံေတြကို ဆင္စြယ္တို႕ၾကံ႕ခ်ိဳတို႕ ဝယ္တဲ့လူ အေယာင္ေဆာင္သြားတတ္တဲ့လူ၊ ဝတ္တာစားတာကလည္း ေတာက္ေတာက္ေျပာင္ေျပာင္ သပ္သပ္ယပ္ယပ္ အက်အန၊ အေပၚကုတ္အက်ီ ၤအိတ္ထဲ ေရာင္စံု လက္ကိုင္ပုဝါထိုး၊ ဒီရိွဴး ဒီပံုနဲ႔ ဆင္စြယ္ၾကံံခ်ိဳ ကုန္သည္ေတြ၊ အေရာင္းအဝယ္လုပ္သူေတြဆီသြား။ သူတို႔ွဆီက တန္ဖိုးရွိလွတဲ့ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြစုေဆာင္း၊ ေမွာင္ခိုေစ်းနဲ႔ ေမွာင္ခိုလုပ္ငန္းအေၾကာင္း အေသးစိတ္ အတိအက်သိ၊ ဒါေတြကို စာတေစာင္ေပတဖြဲ႕ေရး။
သူႀကိဳးပမ္းလို႔ပဲ၊ သူဖြင့္ခ်တဲ့ သား႐ိုင္းတိရစာၦန္ေမွာင္ခိုလုပ္ငန္းေၾကာင့္ပဲ တ႐ုတ္နိုင္ငံဟာ ၾကံ့ခ်ဳိအေရာင္းအဝယ္လုပ္တာေတြ ၁၉၉ဝ ျပည့္ႏွစ္မွာပိတ္လိုက္ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္တြင္းမွာ ဆင္စြယ္အေရာင္းအဝယ္လုပ္တာေတြပါပိတ္ပင္။ ဒါေပမဲ့ ေမွာင္ ခိုဆိုပါမွ အျမစ္ျပတ္ႏို္င္ဖို႔ ခဲယဥ္းသား။ တေနရာမွာ လုပ္ရကိုင္ရခက္ရင္ ေနာက္တေနရာေရႊ႕။ ခုဆို လာအိုဟာ ဆင္စြယ္အ ေရာင္းအဝယ္ အျမန္ထြန္ကားလာတဲ့ႏိုင္ငံ ျဖစ္လုိ႔လာေပါ့။
ဦးပုညရဲ႕ ဆႏၵန္ဆင္မင္းဝတၱဳက အစြယ္လိုသူမိဖုရားေၾကာင့္ ေသာနုတၱိဳရ္မုဆိုးလို ဆင္စြယ္လိုလုိ႔ ဆင္သတ္သူေတြေၾကာင့္ အာဖရိကဆင္ေတြ အသတ္ခံေနရတာမို႔ Esmond Martin ဟာ အာဖရိကဆင္ေတြမ်ဳိးေပ်ာက္ေတာ့မယ့္ကိစၥ စံုစမ္းေဖာ္ ထုတ္တာပါပဲ။ တခ်ိန္တည္း ၾကံ့ခ်ိဳလိုလုိ႔ ၾကံ့ေတြ အသတ္ခံေနရတာေတြကို စံုစမ္း၊ ေလာဘသားေတြစနက္နဲ႔ မ်ဳိးေပ်ာက္မွာ စိုးေၾကာက္ရတဲ့ ဆင္နဲ႔ၾကံ့ကို သူ႔နည္းသူ႔ဟန္နဲ႔ ကာကြယ္တာပါပဲ။
WWF- ကမာၻ႔သားရိုင္းတိရိစာၦန္ရံပံုေငြအဖြဲ႕ကေတာ့ ဗမာ့ဆင္ေတြ ခိုးသတ္ခံေနရတာကို ကာကြယ္ဖို႔စိုင္းျပင္းေနပါတယ္။ အာရွမွာ ဆင္ေကာင္ေရ ငါးေသာင္းေလာက္ေတာင္မက်န္ေတာ့ဘဲ ဗမာျပည္မွာ ဆင္ေကာင္ေရ ႏွစ္ေထာင္ေတာင္မရွိခ်င္ေတာ့ ဘူးတဲ့။
အစဥ္အလာအားျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံက ဆင္ထီး (၁) ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ ဆင္စြယ္ရွိလုိ႔ ဆင္စြယ္အတြက္သက္သက္ ဆင္ခိုး သတ္ တာနည္းေပမဲ့ ခုေတာ့ အသတ္ခံေနရတယ္တဲ့။ ဆင္စြယ္မရွိလည္း ဆင္သားေရ၊ ဆင္႐ိုး၊ ဆင္အံ၊ ဆင္ၿမီးလိုခ်င္လုိ႔ ဆင္ေတြ အထီး-အမ မေရြး အသတ္ခံေနရတာ။ ၂ဝ၁၃ ကစလုိ႔ ဆင္ေကာင္ေရ ၁၁ဝ ေလာက္ အသတ္ခံရၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဆင္ခိုးသတ္တဲ့လူေတြကိုဖမ္းမယ့္ အဖြဲ႕ ၁ဝ ဖြဲ႔အတြက္ WWF က ေဒၚလာ ႏွစ္သိန္းေျခာက္ေသာင္းေက်ာ္လွဴၿပီး သင္တန္း လည္းေပး၊ ပစၥည္းကိရိယာေတြလည္းေပး၊ ဝတ္စံုေတြလည္းေပးတာ၊ ပဲခူး႐ိုးမနဲ႔ ဧရာဝတီတိုင္းမွာ ျဖန္႔ခ်၊ အာဖရိကတိုက္က ဆင္တိုင္း ဆင္စြယ္ေပါက္ၾကေပမဲ့ အာရွဆင္ထီးတခ်ိဳ႕ပဲ ဆင္စြယ္ရွိတာတဲ့။ ဗမာေတြက အစြယ္ပါတဲ့ဆင္ကို ေခၚေဝၚတာက စြယ္စံုဆင္။
စြယ္စံုဆင္မဟုတ္လည္း ထိုင္းႏိုင္ငံက ကမၻာလွည့္ခရီးသြားလုပ္ငန္းအတြက္ ျမန္မာ့ဆင္ေတြ ထိုင္းနိုင္ငံ ခိုးထုတ္ခံရတာက တမ်ဳိး၊ ခုလို အသတ္ခံရတာက တမ်ဳိး။
Esmond ဟာ WWF; TRAFFIC သား႐ိုင္းတိရိစာၦန္ေမွာင္ခိုကူးမႈေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႕ Save the Elephants ဆင္မ်ား ကယ္တင္ေရးအဖြဲ႕ အပါအဝင္ ဆင္နဲ႔ ၾကံ့ခိုးသတ္တာေတြတိုက္ဖ်က္ဖို႕ ဆယ္စုႏွစ္ေတြခ်ီလုပ္လာတာ။ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ဖြား ေပမဲ့ ၿဗိတိန္ Liverpool မွာ ပထဝီဝင္ဘာသာရပ္ ပါရဂူဘြဲ႕သင္တန္းတက္၊ ကင္ညာကိုေရာက္သြားေတာ့ အဲဒီမွာ ဆင္ေတြ အသတ္ခံတဲ့ဇာတ္လမ္းက စေနၿပီ။ ဒါနဲ႔အာဖရိကဆင္စြယ္ေတြ ဘယ္လိုပံုနဲ႔ဘယ္ကို ဘယ္ေစ်းနဲ႔ခိုးထုတ္သလဲဆိုတာ အ တြင္းက်က်ေလ့လာဖို႔ ျဖစ္လာတာပါပဲ။
၁၉၇ဝ ျပည့္လြန္ႏွစ္ပိုင္းမွာပဲ သူရိုက္ကူးတဲ့ သားရိုင္းတိရစာၦန္ေမွာင္ခို မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ဟာ သားရိုင္းေမွာင္ခိုအေၾကာင္း ရိုက္ ကူးတဲ့ ပထမဆံုးမွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ေတြထဲက တကားပါပဲ။ အေကာက္ခြန္ဌာနတာဝန္ရွိသူေတြ၊ ခပ္ညစ္ညစ္နိုင္ငံေရးသမားေတြ၊ အၿမီးက်က္ အၿမီးစားေခါင္းက်က္ေခါင္းစား အေရာင္းအဝယ္သမားေတြ၊ ၾကားခံလူေတြနဲ႔ ရစ္ပတ္လိမ္ဖြဲ႕ေနတဲ့ သား႐ိုင္းေမွာင္ ခိုလုပ္ငန္း စံုစမ္းရင္ ဘယ္သူမွ ေဘးမကင္းတာမို႔ သူလို စြန္႔စားသူက ရွားမွာလည္း တကယ္ရွား။
ေမွာင္ခိုေစ်းနဲ႔ ဝယ္လက္ကို စံုးစမ္းေဖာ္ထုတ္နိုင္တဲ့အတြက္ တ႐ုတ္နိုင္ငံဟာ ၾကံ့ခ်ဳိအေရာင္းအဝယ္လုပ္တာေတြ ၁၉၉ဝ ျပည့္လြန္က ပိတ္ပင္တားျမစ္လို္က္ၿပီး ျပည္တြင္းဆင္စြယ္အေရာင္းအဝယ္ကို ၂ဝ၁၈ ဇန္နဝါရီမွာ ပိတ္ပင္လိုက္တာဟာ သူ႔ႀကိဳးပမ္းခ်က္ရလဒ္လုိ႔ သတင္းေတြကေဖာ္ျပပါတယ္။
၂ဝ၂၇ တုန္းကလုပ္တဲ့ေမးျမန္းခန္းမွာ ဆင္စြယ္ေတြဘယ္ေရာက္သြားလဲေမးရင္ အ႐ုပ္ေတြ ပန္းပုေတြထုဆစ္ဖို႔ တရုတ္နိုင္ငံ ေရာက္သြားတာပဲလုိ႔ အမ်ားကေျပာမယ္။ တကယ္ေတာ့ ၄ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ဂ်ပန္ကိုေရာက္သြားတာလုိ႔ သူကေျပာပါတယ္။ ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္က ဥေရာပေရာက္ၿပီး ၁ဝ က ၁၅ ရာခုိင္ႏႈန္းက အေမရိကန္ေရာက္ကုန္တာမို႔ တိရိစာၦန္ေတြကို ကယ္ ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေစ်းကြက္ရွိတဲ့ေနရာသိရမွာျဖစ္ၿပီး တိုက္ဖ်က္တဲ့။
ဒါေၾကာင့္လည္း ဆင္ေတြ၊ ၾကံ႕ေတြအသတ္ခံရတဲ့ သတင္းရဖို႔ဆိုရင္ သူဟာ အေဝးလံဆံုး ေနရာေတြထိ ခရီးဆန္႔ႏိုင္သူလည္း ျဖစ္ျပန္ပါတယ္။
သူ႕အိမ္ဟာ ႐ို႐ိုဘီၿမိဳ႕ ဆင္ေျခဖံုးမွာရွိၿပီး လံုျခံဳေရးအတားအဆီးေတြနဲ႔ လမ္းမႀကီးေတြမွာ လံုျခံဳေရးအေစာင့္ေတြရွိေပမဲ့ တခ်ဳိ႕က ျခံႀကီးဝင္းႀကီးေတြနဲ႔ေနၾကတာမို႔ ဆင္ေတြ ၾကံံ့ေတြကို ကယ္တင္ခ်င္သူဟာ သူ႔အသက္သူ မကယ္တင္ႏိုင္ဘဲ ေလာကအက်ဳိးသယ္ပိုးရင္း အသက္စေတးလိုက္ရရွာတာ ရင္နာစရာ။
photo credit : Save the Elephants