ကုိသန္းလြင္ ● အီဂ်စ္မွေနာက္ထပ္ ဖါ႐ိုဘုရင္

ကုိသန္းလြင္ ● အီဂ်စ္မွေနာက္ထပ္ ဖါ႐ိုဘုရင္
(မုိးမခ) မတ္လ ၁၉၊ ၂ဝ၁၉

(၁)
အီဂ်စ္ျပည္တြင္ ဖါ႐ုိဘုရင္ႀကီး ဟုတင္စားေခၚေဝၚျခင္းခံရသူ ေဟာ့စနီမူဘာရက္ (Hosni Mubarak) အႏွစ္ ၃ဝ ၾကာ အုပ္စိုး ေနျခင္းကို ျပည္သူလူထုက လမ္းမ်ားေပၚထြက္၍ဆႏၵျပျခင္းျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာရွစ္ႏွစ္က အဆံုးသတ္ေစခဲ့ၾကပါသည္။ ထို အခ်ိန္မွစ၍ အီဂ်စ္လူမ်ိဳးသည္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားက်င္းပျခင္းႏွင့္ ဆႏၵခံယူပြဲမ်ားက်င္းပျခင္းေၾကာင့္ (၉) ႀကိမ္တိုင္တိုင္ မဲမ်ား ထည့္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယခု သမၼတစီစီ (Abdel Fattah el-SiSi) မွာ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ဧၿပီလက ေရြးေကာက္ပြဲျပန္လည္အေရြးခဲ့ရျပီး ေနာက္ထပ္ (၄) ႏွစ္ သူ၏သက္တမ္းကို အတည္ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။

၎သည္ သူ၏ေနာက္ဆံုးသက္တမ္းျဖစ္ရမည္ဟု အီဂ်စ္တမ်ိဳးသာလံုးက နားလည္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယခု ထိုသို႔မဟုတ္ေတာ့ပါ။

(၂)
ေဖေဖာ္ဝါရီလေစာေစာပိုင္းက အီဂ်စ္ပါလီမန္က အဆိုျပဳခ်က္တခုကို ေစာလ်င္စြာ ပူးေပါင္းျပင္ဆင္၍ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ကို ျပင္ဆင္ရန္ အစျပဳခဲ့ပါသည္။ သမၼတ၏ လုပ္ေဆာင္ပိုင္ခြင့္ပါဝါကို ပို၍က်ယ္ ျပန္႔ေစသည့္အျပင္ ေလးႏွစ္သက္တမ္းမွာလည္း မဟုတ္ေတာ့ဘဲ (၆) ႏွစ္ျဖစ္သြားရပါသည္။ သမၼတစီစီသည္ ၂ဝ၃၄ ခုႏွစ္အထိ သမၼတအျဖစ္ေနႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။

ထိုျပင္ဆင္မႈမ်ားကိုေတြ႔ရေသာအခါ တူရကီႏိုင္ငံ ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္က ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒျပင္ဆင္ခဲ့သည္ကို သတိရေစပါသည္။ သမၼ တျဖစ္သူ အက္ဒဝန္ (Recep Tayyip Erdogan) က သူသမၼတအျဖစ္ေနခဲ့ျပီးေသာႏွစ္မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားျခင္းမရွိဘဲ ေရွ႕ဆက္ရမည့္ႏွစ္မ်ားကိုသာရည္ရြယ္ျပီး ျပင္ဆင္ခဲ့ပါသည္။ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကိုျပင္ဆင္ျခင္းမွာ သမၼတစီစီကို အသက္ရွင္ေနသ၍သမၼတ အျဖစ္ေနေစျပီး အျခားဖါ႐ုိဘုရင္တစ္ေယာက္ကို ထပ္မံဖန္တီးေပးသလို ျဖစ္ေနပါသည္။

ပါလီမန္တြင္ကန္႔ကြက္သူ ၁၆ ေယာက္ရွိပါသည္။ ၁၇ ေယာက္ဟုလည္းေျပာၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေထာက္ခံမဲက ၄၈၅ မဲရွိရာ ဖြဲ႔စည္းပံုျပင္ဆင္မည့္ဘက္က အႏိုင္ရရွိသြားပါသည္။

ဖြဲ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးမွာ စပၸါယ္ရွယ္ ေကာ္မတီမွ ျပဳျပင္ျခင္း၊ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးျခင္းတို႔ျပဳလုပ္ေပးရန္လိုၿပီး ပါလီမန္ကိုျပန္လည္တင္ျပရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေနာက္မွ အတည္ျဖစ္ရန္ ျပည္သူသို႔ ဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဤျပင္ဆင္ခ်က္ တရပ္လံုးမွာ ဧျပီလလယ္ (သို႔မဟုတ္) ေမလဆန္းတြင္ ၿပီးစီးမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ေမးစရာ ေမးခြန္းမ်ားရွိသည္မွာ မဲေပးပြဲတြင္ ဘာေတြျဖစ္မလဲဆိုတာျဖစ္ျပီး မဲေပးပြဲ မတိုင္မီတြင္လည္း ဘာေတြျဖစ္ဦးမည္မသိျဖစ္ေနပါသည္။

အခ်ိဳ႕ကလည္း ဆႏၵခံယူပြဲမွာအေျဖထြက္ပီးသား၊ မဟုတ္လွ်င္လည္း အေျဖကိုမရ ရေအာင္ (Rig) လုပ္မည္ဟုဆံုးျဖတ္ထား ၿပီးသားဟု အလြယ္တကူ ေကာက္ခ်က္ခ်ၾကသည္။ ေမးခြန္းေမးရန္ရွိသည္မွာ အီဂ်စ္ျပည္သူမ်ား၊ ေဒါက္တာမ်ား၊ ပေရာ္ဖက္ဆာမ်ားMPမ်ားမွာဆႏၵခံယူပြဲအေျဖကိုနားလည္နားလည္ သေဘာေပါက္ျခင္းရွိမရွိျဖစ္သည္။ သမၼတစီစီသည္ေနာက္ထပ္၁၅ႏွစ္မွ်ၾကာေအာင္အီဂ်စ္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ ပါလိမ့္မည္။ ျပည္သူတို႔သည္ ၁၅ ႏွစ္ၾကာေအာင္ ခံႏိုင္ရည္ရွိမရွိ စဥ္းစားရပါသည္။

ကိုင္႐ုိၿမိဳ႕ေတာ္၏ ဆင္ေျခဖံုးေဒသမ်ား၊ ေတာင္ပိုင္းက်ေသာၿမိဳ႕မ်ား အလက္ဇႏၵီးယား၊ မင္ရာၿမိဳ႕မ်ားမွာ ႏိုင္ငံ၏ဆင္းရဲသား မ်ားေနထိုင္ရာေနရာမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသူတို႔သည္ ဖြဲ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ျခင္းကို အာ႐ုံမစိုက္ႏိုင္ၾကဘဲ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် ျမင့္တက္ေန ေသာ ကုန္ေစ်းႏႈန္းကသာ အဓိကစိတ္ဝင္စားစရာ ျဖစ္ေနသည္။ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္က မီးရထားလက္မွတ္သည္ အီဂ်စ္ေငြ ၁ ေပါင္ မွ်ေပးရျပီးယခု ၇ ေပါင္ျဖစ္ေနသည္။ ဆီတပံုးမွာ ၈ ေပါင္ေပးခဲ့ရၿပီး၊ ယခုအခါ ေပါင္ ၅ဝျဖစ္ေနျပီ။

မၾကာမွီက အိုင္အမ္အက္ဖ္ (IMF) မွ ေဒၚလာ ၁၂ ဘီလီယံေခ်းေငြေၾကာင့္ ဤအခက္အခဲမ်ားျဖစ္လာရၿပီး သူတို႔သည္ အ ေျပာင္းအလဲကို ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကသည္။ ဤျပင္ဆင္မႈကို ဆန္႔က်င္ၾကသူမ်ားအေနျဖင့္ ဤျပင္ဆင္ခ်က္အေပၚေဝဖန္ျခင္း (Campaign) ကလုပ္၍ “ႏိုး” လုပ္ၾကဖို႔ ႏိုးေဆာ္ျခင္းစသည္တို႔ကို မေတြ႔ရေပ။ တိုင္းျပည္၏အတိုက္အခံအင္အားစုအတြက္ တိုင္းျပည္ကိုလမ္းေၾကာင္း ေျပာင္းေပးႏိုင္ သည့္ အခြင့္အေရးတရပ္ျဖစ္ေပသည္။

သမၼတထရမ့္ကစီစီကို ”Great guy” ဟုေျပာ ေလ့ရွိျပီး စီစီလုပ္သမွ်ကိုေထာက္ခံမည့္သေဘာရွိေနသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ပြန္ပီ႐ို (Mike Pompeo) ကမူသူ၏ ဇန္နဝါရီလ အလည္အပတ္လာေရာက္စဥ္က သမၼတကို ခ်ီးခ်ီးပပေျပာသြားသည္။ ယခု သမၼတထရမ့္မွာ သူ၏အ႐ႈတ္ေတာ္ပံုမ်ားႏွင့္ လံုးျခာလိုက္ေနသျဖင့္ တစံုတရာေဝဖန္ေျပာဆိုရန္ အလွမ္းေဝးသည္။

ကမၻာ့ကုလသမဂၢ (Atomic Energy Agency) တြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ျပီး ႏိုဘယ္ဆုခ်ီးျမွင့္ျခင္းခံရသူ အယ္ဘာရာဒိုင္း (ElBaradei) မွာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယသမၼတအျဖစ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ စီစီ၏ စစ္သားမ်ားက ဆႏၵျပသူ ၈ဝဝ ေက်ာ္ကိုသတ္ျဖတ္ေသာေၾကာင့္ ၂ဝ၁၃ ခု၊ ၾသဂုတ္လတြင္ ရာထူးမွႏုတ္ထြက္ခဲ့ျပီး ယခုအခါ ျပည္ပသို႔ေရာက္ရွိေနသည္။ သူက “အာရပ္ေႏြဦး ေနာက္ေၾကာင္းျပန္” ေနၿပီဟု တြစ္တာတြင္ေရးသားခဲ့သည္။

အီဂ်စ္၏ လူ႔အခြင့္အေရးေဖါက္ဖ်က္မႈမ်ားမွာ သိသာလွသည္။ လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ထားျပီး ဝက္ဘ္ဆိုက္ေပါင္းမ်ားစြာကို ပိတ္ပင္ခံရသည္။ သတင္းကိုေမွာင္ခ်ထားၿပီး သတင္းမီဒီယာမ်ားမွာလည္း အစိုးရ၏ထိမ္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ရွိသည္။ အက်ဥ္းေထာင္မ်ားတြင္ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ေနသည္ဟု လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔မ်ားက ေျပာၾကသည္။

၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္ မူဘာရတ္ျပဳတ္က်ခဲ့ေသာေတာ္လွန္ေရးတြင္ ေဖေဖာ္ဝါရီ  ၁ ရက္ေန႔သည္ အဓိကက်သည္။ ထိုေန႔တြင္ အဓိက ႐ုဏ္းႏွိမ္နင္းေရးပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ မိမိတို႔ေနရာမ်ားကိုစြန္႔ခြာၿပီး ဆႏၵျပသူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းခဲ့သည္။ ဆႏၵျပသူမ်ားက “လူတ သန္းေက်ာ္ခ်ီတက္မည္” ဟု သႏၶိဌာန္ခ်၍ စည္း႐ုံးခဲ့ၾကသည္။ ထိုေန႔က ယခင္က ေၾကာက္ရြံ႕၍ေရွာင္တိမ္းေနခဲ့ၾကေသာ မိ သားစုမ်ား၊ ဆင္းရဲသားမ်ားအားလံုးက စုေပါင္းဆံုးျဖတ္လိုက္္ၾကေသာေန႔ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္မ်ား စုေပါင္း၍ မူဘာရက္ ျပဳတ္က်ခဲ့ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ယခုအခ်ိန္သည္လည္း အီဂ်စ္ျပည္သူအေပါင္းအတြက္ ထိုကဲ့သို႔စည္းလံုးညီညြတ္စြာဖ႔ြဲစည္ပံု ျပင္ဆင္ေရးကို ဆန္႔က်င္ၾကရ မည္အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။

(၃)
ကမာၻတြင္ အေမရိကန္၏ဦးေဆာင္မႈ ဆုတ္႐ုတ္လာေနခ်ိန္တြင္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔လုပ္ ေဆာင္ေနၾကပါသည္။ ဖိလိပိုင္တြင္ လူေျမာက္မ်ားစြာကို ေဆးမႈျဖင့္သတ္ခဲ့ေသာ သမၼတက ဂ်ာနယ္လစ္မ်ားကို ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်ေနသည္။ ကေမၻာဒီးယားတြင္ အရွည္ၾကာဆံုးအာဏာရွင္ႀကီးက အမတ္အမ်ားစုကို ထိမ္းခ်ဳပ္ထားသည္။ တ႐ုတ္၊ အီဂ်စ္၊ ယူဂႏၶာ၊ ႐ုရွားႏွင့္ တူရကီတို႔တြင္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားက သူတို႔အသက္ရွိသ၍ ေခါင္းေဆာင္လုပ္မည္ဟု ေႂကြးေၾကာ္ ေနၾကပါသည္။ ေဆာ္ဒီအိမ္ေရွ႕မင္းသားမွာဂ်ာနယ္လစ္တစ္ေယာက္ကိုသတ္သည္ဟုသံသယရွိေနၾကျပီး ပိုလန္၊ ဘရာဇီး၊ ဟန္ေဂရီတို႔မွာ အာဏာကိုမက္ေသာေခါင္းေဆာင္မ်ားေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီမွာ ေနာက္တန္းေရာက္ေနရသည္။

သူတို႔သည္ယခင္က “ငါတို႔ဒီလိုလုပ္ရင္ အေမရိကန္ကဘာေျပာမလဲ” ဟု မွန္ေရွ႕တြင္ ေမးခဲ့ၾကပါသည္။ အေမရိကန္တို႔က ” လုပ္ခ်င္ရာလုပ္ ငါတို႔စိတ္မဝင္စား” ဟုသာ ေျဖပါလိမ့္မည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: El-Sisi May Rule Egypt Until 2034, Under Parliamentary Plan by Declan Walsh New York Times February 14 2019