မာန္သီဟထြန္း – ေဆပီယန္စ္၊ အပိုင္း (၁၀) – ဘာသာစကားအစ
Sapiens – A Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari
(မိုးမခ) ဇန္န၀ါရီ ၁၂၊ ၂၀၁၉
စာေရးသူ၏ ေဖ့စ္ဘြတ္မွ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
ေဆပီယန္စ္ (၁၀)
အမ်ားက သေဘာတူၾကတဲ့ အေျဖကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ဘာသာစကားဟာ လုိသလုိျပဳျပင္လုိ႔ရၿပီး အံ့ၾသစရာေကာင္းတဲ့ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းမႈရွိတာပါ။ အေရအတြက္ အကန္႔အသတ္ရွိတဲ့ အသံေတြ၊ သေကၤတေတြကုိ ဆက္စပ္အသံုးျပဳၿပီး အကန္႔အသတ္မရွိ ဝါက်ေပါင္းမ်ားစြာကုိ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ေရးသားႏုိင္တယ္။ ဝါက်တစ္ခုခ်င္းစီကလည္း သူ႔အထိုက္အေလ်ာက္ သူအဓိပၸါယ္ရွိတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ပတ္ဝန္းက်င္ သဘာဝေလာကႀကီးအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အံ့မခန္းမ်ားျပားလွတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလ့လာမွတ္သား၊ သုိေလွာင္ၿပီး အခ်င္းခ်င္းေျပာဆုိ ဆက္သြယ္ႏုိင္ၾကတာပါ။
ေမ်ာက္စိမ္းတစ္ေကာင္က သူ႔အေဖာ္ေတြကုိ “သတိထား.. ျခေသၤ့တစ္ေကာင္ လာေနတယ္” လုိ႔ေတာ့ ေအာ္ေျပာႏုိင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေန႔ေခတ္လူသားတစ္ေယာက္က သူ႔အေဖာ္ေတြကုိ ဒီေန႔မနက္ ျမစ္ေကြ႔နားမွာ ျခေသၤ့တစ္ေကာင္က အေမရိကန္ေျပာင္တစ္အုပ္ကုိ ေခ်ာင္းေနတာ သူျမင္ခဲ့တဲ့ေၾကာင္း ေျပာျပႏုိင္တယ္။ ဒီ့အျပင္ အဲဒီေနရာအတိအက်ႏွင့္တကြ အဲဒီေနရာကုိသြားႏုိင္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိပါ ဆက္ေျပာျပႏုိင္တယ္။ အဲဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး သူတုိ႔လူအုပ္သည္ ျမစ္ကုိသြား၊ ျခေသၤ့ကုိေမာင္းထုတ္ၿပီး ေျပာင္အုပ္ကုိ အမဲလုိက္ရန္ သင့္မသင့္ကုိ ေခါင္းခ်င္းဆုိင္ေဆြးေႏြးႏုိင္ၾကပါတယ္။
ဒုတိယ သီအုိရီအရ.. ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ဒီထူးျခားတဲ့ ဘာသာစကားဟာ ကမာၻေလာကႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ အခ်င္းခ်င္းေဝမွ်ရင္းနဲ႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲတိုးတက္လာတာပါ လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ လူသားအခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ အသိေပးေဝမွ်ဖုိ႔လုိအပ္တဲ့ အေရးႀကီးဆုံး သတင္းအခ်က္အလက္ဟာ လူသားေတြႏွင့္ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာပဲျဖစ္တယ္။ ျခေသၤ့ေတြ၊ အေမရိကန္ေျပာင္ေတြရဲ႕အေၾကာင္း မဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ဘာသာစကားဟာ အခ်င္းခ်င္းအၾကား အတင္းေျပာၾကျခင္းပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာခဲ့တယ္။ ဒီသီအုိရီအရ ဟုိမို ေဆပီယန္စ္ေတြဟာ ပင္ကုိအားျဖင့္ပင္ လူမႈေရးသတၱဝါေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ လူမႈေရးအရ အတူစုေပါင္းလုပ္ေဆာင္ၾကတာေတြဟာ အသက္ရွင္က်န္ဖုိ႔ ႏွင့္ မ်ိဳးပြားဖုိ႔အတြက္ ေသာ့ခ်က္ေတြျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးခ်င္းစီက ျခေသၤ့မ်ားႏွင့္အေမရိကန္ေျပာင္ေတြရဲ႕ တည္ေနရာကုိ သိတာနဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး။ သူတို႔အုပ္စုထဲမွာ ဘယ္သူက ဘယ္သူ႔ကုိမုန္းတယ္။ ဘယ္သူနဲ႔ဘယ္သူ အတူအိပ္ၾကတယ္။ ဘယ္သူက ရုိးသားၿပီး ဘယ္သူက လိမ္တတ္သူ ျဖစ္တယ္စတာေတြကုိ သူတုိ႔သိထားဖုိ႔က အမ်ားႀကီး ပုိအေရးႀကီးပါတယ္။
ပံု. ၄ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံ စေတတယ္ဂူတြင္ရွိေသာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၂,၀၀၀ခန္႔က ျခေသၤ့လူသား (သို႔မဟုတ္ ျခေသၤ့အမ်ိဳးသမီး) ဆင္စြယ္ရုပ္တု။ ကုိယ္ထည္ပုိင္းသည္ လူနဲ႔တူေသာ္လည္း ေခါင္းပိုင္းသည္ ျခေသၤ့နဲ႔တူသည္။ ဤအရာသည္ ပထမဆံုးေသာ လူသားတုိ႔၏ အႏုပညာလက္ရာ ဥပမာတစ္ခုအျဖစ္ လံုးဝလက္ခံရမည့္ အရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ဤရုပ္တုသည္ ဘာသာတရားႏွင့္ဆက္ႏြယ္ေနေသာအရာ ျဖစ္ႏုိင္ေသာ္လည္း ျပင္ပတြင္ တကယ္မရွိေသာအရာကုိ စိတ္ကူးယဥ္ပံုေဖာ္ႏုိင္သည့္ လူသားတုိ႔၏ စိတ္အစြမ္းကုိ ေဖာ္ျပေနေပသည္။
အဖြဲ႔ဝင္ဦးေရ ၆၀၊ ၇၀ ရွိတဲ့လူအုပ္စုတစ္ခုမွာ သူတုိ႔အခ်င္းခ်င္းၾကားက ေျပာဆုိရင္းႏွီးမႈေတြဟာ အၿမဲတမ္းေျပာင္းလဲေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီေျပာဆုိရင္းႏွီးမႈ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြအားလံုးကုိ လူတစ္ေယာက္တည္းက အၿမဲသိေန၊ မွတ္မိေနဖုိ႔ဆုိတာ နည္းနည္းေနာေနာ ပမာဏ မဟုတ္ပါဘူး။ (အေယာက္ ၅၀ ရွိေသာလူအုပ္စုတစ္ခုမွာ.. တစ္ဦးခ်င္း ေျပာဆုိရင္းႏွီးမႈေပါင္း ၁၂၂၅ ခုရွိၿပီး မေရတြက္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားၿပီး နက္နဲတဲ့ လူမႈဆက္ဆံေရးအေရာအေႏွာ ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္)။
လူဝံေတြဟာ အခုလုိမ်ိဳး တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးၾကားက လူမႈေရးသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ စိတ္ဝင္စားမႈ ထက္သန္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ဟာ သူတုိ႔အခ်င္းခ်င္းအၾကား ျဖစ္ျဖစ္ေျမာက္ေျမာက္ အတင္းအဖ်င္း မေျပာဆုိႏုိင္ၾကဘူး။ နီယန္ဒါသာလ္ေတြနဲ႔ အေစာပုိင္း ဟုိမိုေဆပီယန္စ္ေတြလည္း တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦးကြယ္ရာတြင္ အတင္းေျပာဖုိ႔ အခက္အခဲ ေတြ႔ခဲ့ၾကမွာပါ။ အတင္းေျပာတယ္ဆုိတာ လူအမ်ား အပုတ္ခ်တဲ့အရာျဖစ္ေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လူသားေတြ အေရအတြက္မ်ားမ်ားနဲ႔ စုေပါင္းလုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ေနရာမွာ တကယ္အေရးပါတဲ့အရာ ျဖစ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ခုနစ္ေသာင္းေက်ာ္က ေခတ္သစ္ ေဆပီယန္စ္ေတြ ရရွိခဲ့တဲ့ ဒီ ဘာသာစကားစြမ္းရည္ အသစ္ေၾကာင့္ သူတုိ႔ဟာ နာရီေပါင္းမ်ားစြာ အတင္းေျပာႏုိင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဘယ္သူကေတာ့ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတယ္ ဆုိတဲ့ ခုိင္မာတဲ့သတင္းအခ်က္အလက္မ်ိဳးေၾကာင့္ အုပ္စုေသးေသးေလးကေန ပုိမုိႀကီးမားတဲ့အုပ္စု ျဖစ္လာႏုိင္ခဲ့တယ္။ ဒီလုိနဲ႔ပဲ ေဆပီယန္စ္တုိ႔ဟာ ပုိစုစည္းလာၿပီး ပုိရႈပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ စုေပါင္းျခင္းေတြ လုပ္ေဆာင္လာႏုိင္တဲ့အထိ တုိးတက္လာခဲ့ပါတယ္။
အတင္းေျပာၾကတယ္ဆုိတဲ့ သီအုိရီဟာ လူရယ္စရာ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏုိင္ေပမယ့္လည္း ေလ့လာခ်က္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အဲဒါကုိ ေထာက္ခံၾကပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္ လူသားေတြရဲ႕ အလြန္က်ယ္ျပန္႔တဲ့ဆက္ဆံေရးဟာ.. အီးေမးလ္ပံုစံ၊ ဖုန္းေျပာတဲ့ပံုစံ၊ သတင္းစာ ေခါင္းႀကီး ပံုစံ ျဖစ္ေနေပမယ့္.. အဲဒါေတြအားလံုးဟာ အတင္းအဖ်င္းေတြပါ။
အတင္းေျပာဖုိ႔ဆုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အားလံုးက ကုိယ့္သဘာဝတစ္ခုအျဖစ္ အလြယ္တကူလုပ္ၾကတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ဘာသာစကားဟာလည္း အဲဒီအတင္းေျပာဖုိ႔အအတြက္ပဲ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာခဲ့တာနဲ႔ တူပါတယ္။
သမုိင္းပါေမာကၡေတြ ေန႔လယ္ထမင္းစားခ်ိန္ဆံုၾကရင္ ပထမကမာၻစစ္ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းအရင္းကုိ ေျပာၾကတယ္ ထင္ပါသလား သုိ႔မဟုတ္ သိပၸံညီလာခံတစ္ခုက ေကာ္ဖီေသာက္နားခ်ိန္မွာ နယူးကလီးယား ရူပေဗဒပညာရွင္ေတြဟာ quarks အဏုျမဴအမႈန္အေၾကာင္း ေျပာၾကတယ္ ထင္ပါသလား။ တစ္ခါတစ္ေလေတာ့ ေျပာၾကမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားအားျဖင့္ သူတုိ႔ဆံုၾကတဲ့အခါ ဘယ္ပါေမာကၡကေတာ့ သူ႔ေယာက်ာ္းေဖာက္ျပန္ေနတာကုိ မိသြားတဲ့အေၾကာင္း၊ တကၠသိုလ္ဌာနခြဲမႈး နဲ႔ မဟာဌာနမႈးတုိ႔ စကားမ်ားရန္ျဖစ္ ၾကတဲ့အေၾကာင္း၊ ဘယ္လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္တစ္ေယာက္ကေတာ့ သုေတသနေထာက္ပံ့ေၾကးကုိ Lexus ကားဝယ္ဖုိ႔သံုးလုိက္တာ စတဲ့ ေကာလာဟလ ေတြကုိသာ အခ်င္းခ်င္းၾကား အတင္းေျပာၾကတာပါ။ အတင္းအဖ်င္းဆုိတာ အျပစ္အနာအဆာကုိပဲ အာရံုစိုက္ေျပာတယ္။ အတင္းအဖ်င္း ျဖန္႔ေဝသူေတြဟာ ကနဦးစတုတၳမ႑ိဳင္ လူသားေတြပါ။ အဲဒီကေနတဆင့္ လိမ္ညာတတ္တဲ့ကပ္ပါးရပ္ပါးမ်ားရန္ေတြကေန ကာကြယ္ေပးၿပီး လူ႔အသုိင္းအဝုိင္းကို အသိေပးတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ ျဖစ္လာၾကတာပါ။
ျဖစ္ႏုိင္ေခ်အမ်ားဆံုးကေတာ့ အတင္းေျပာျခင္း သီအိုရီ ႏွင့္ ျမစ္နားမွာ ျခေသၤ့တစ္ေကာင္ ရွိေနတယ္ဆုိတဲ့ (အံ့ၾသစရာေကာင္းေအာင္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ဘာသာစကား) သီအုိရီ ႏွစ္ခုလံုးဟာ မွန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဘာသာစကားရဲ႕ အမွန္တကယ္ ထူးျခားကြဲျပားတဲ့ ဝိေသသလကၡဏာဟာ လူေတြ၊ ျခေသၤ့ေတြရဲ႕ သတင္းအေၾကာင္းအရာေတြကုိ အခ်င္းခ်င္း မွ်ေဝေျပာဆုိႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။
အမွန္မွာေတာ့ အျပင္မွာတကယ္မရွိတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ အခ်င္းခ်င္းျဖန္႔ေဝေျပာဆုိႏုိင္ၾကတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလ့လာထားရသေလာက္ဆုိရင္ ကိုယ္တုိင္ မျမင္ဘူး၊ မကိုင္ဘူး၊ အနံ႔ပင္မခံဘူးတဲ့ အရာဝတၳဳေတြကုိ ေဖာ္ျပေျပာဆုိႏုိင္တာဆုိလုိ႔ ေဆပီယန္စ္ေတြသာ ရွိပါတယ္။
ေရွးစိတ္ကူးယဥ္ပံုျပင္ေတြ၊ ဒ႑ာရီေတြ၊ နတ္ဘုရားေတြ ႏွင့္ ကုိးကြယ္တဲ့ဘာသာေတဟာ စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီးနဲ႔အတူ ကမာၻေပၚမွာ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေပၚထြက္လာခဲ့ၾကတယ္။
အျခားလူသတၱဝါမ်ိဳးစိတ္မ်ားေတြလုိပဲ တိရိစာၦန္ေတြလည္း ေရွးအရင္က “သတိထား၊ ျခေသၤ့တစ္ေကာင္ လာေနတယ္” လုိ႔ ေျပာဆုိ ႏုိင္ခဲ့မွာပါ။ စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီးရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ “ျခေသၤ့သည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ မ်ိဳးႏြယ္စုကုိေစာင့္ေရွာက္သည့္ ဝိဉာဥ္ျဖစ္သည္” လုိ႔ ေျပာဆုိႏုိင္စြမ္းကုိ ဟုိမိုေဆပီယန္စ္ေတြသာ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ စိတ္ကူးယဥ္ဖန္တီးထားေသာ အရာေတြကုိ ေျပာဆုိႏုိင္စြမ္းဟာ ေဆပီယန္စ္တို႔႔ရဲ႕ ဘာသာစကားမွာ အထူးျခားဆံုးေသာ ဝိေသသလကၡဏာ တစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။
ဘာသာျပန္ – မာန္သီဟထြန္း
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
