ေဒါက္တာခင္ေမာင္ဝင္း (သခ်ၤာ) – အေၿခခံဥပေဒ၏ အာမခံခ်က္

Steven Levitskyႏွင့္ Danicl Ziblatt တုိ႔ေရးသားေသာ HOW DEMOCRACIES DIE မွ The Guardrails of Democracy ဘာသာၿပန္သည္။အေမရိကန္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေခတ္အဆက္ဆက္တြင္ သူတုိ႔ႏုိင္ငံ၏ အေၿခံဥပေဒအေပၚအလြန္ယုံ ႀကည္ႀကသည္။ သူတုိ႔၏အေၿခခံဥပေဒသည္ သူတုိ႔၏ယုံႀကည္ခ်က္၏ ဗဟုိအခ်က္အၿခာၿဖစ္သည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသည္ ကမာ့ၻ႔ႏုိင္ငံမ်ားက အတုယူႏုိင္ရန္ ေရြးထားေသာနုိင္ငံၿဖစ္သည္။ ကမာၻ႔ႏုိင္ငံမ်ားကုိ လမ္းညႊန္ရန္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးရန္ ၿဖစ္လာေသာႏုိင္ငံၿဖစ္သည္ဟု ယုံႀကည္ခဲ့ႀကသည္။ ဤယုံႀကည္ခ်က္မ်ားသည္ ယခုအခါတြင္ ေမွးမွိန္လာၿပီၿဖစ္ေသာ္လည္း အေၿခခံဥပေဒအေပၚ ယုံႀကည္မႈမွာၿမင့္မားေနဆဲၿဖစ္သည္။ ၁၉၉၉ က ၿပဳလုပ္ခ့ဲေသာ စာရင္းေကာက္မႈတြင္ ေတြ႔ရသည္မွာ ၈၅ ရာခုိင္ႏႈန္း၏ အေမရိကန္ၿပည္သူမ်ားသည္ ၿပီးခဲ့ေသာရာစုအတြင္းတြင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံၿပိဳကြဲမသြားၿခင္းသည္ အေၿခခံဥပေဒေႀကာင့္ ၿဖစ္သည္ဟု ယုံႀကည္ႀကသည္ဟူ၏။

ဤယုံႀကည္ခ်က္သည္ ဧကန္တကယ္ယုံႀကည္ထုိက္ေသာအရာၿဖစ္ရဲ႕လား? ဤေမးခြန္းကုိ သုံးႀကည့္ ပါမည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာအတြင္းတြင္ အေမရိကန္သမုိင္းကုိၿပန္ႀကည့္ေသာ္၊ အေၿခခံဥပေဒသည္ သမၼတမ်ားကုိ အာဏာမ်ားလုိသည္ထက္ ပုိ၍ ယူထားၿခင္းႏွင့္ အာဏာအလြဲသုံးစားၿပဳလုပ္ၿခင္းတုိ႔ကုိ မၿပဳလုပ္ ႏုိင္ရန္ တားဆီးႏုိင္ခံသည့္ၿဖစ္ရပ္အေနၿဖင့္ အနည္းဆုံးႏွစ္ႀကိမ္ႀကံဳခ့ဲသည္။

ပထမအႀကိ္မ္မွာ သမၼတ ေအဘရာဟင္လင္ကြန္း လက္ထက္ကၿဖစ္သည့္သမၼတလင္ကြန္းသည္ ၿပည္တြင္းစစ္ကာလတြင္ လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေက်ာ္၍ လုပ္ႏုိင္ခ့ဲသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ၿပည္တြင္းစစ္ၿပီးသြားေသာအခါ တြင္ အေၿခခံဥပေဒအရ၊ တရားရုံးခ်ဳပ္က ထုိလုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ားကုိ ၿပန္လည္၍ ရုပ္သိမ္းႏုိင္ခဲ့သည္။ေနာက္ၿဖစ္ရပ္တစ္ခုမွာ ၁၉၇၂ တြင္ သမၼတနစ္ဆင္(Nixan) လုပ္ရပ္ၿဖစ္သည္။ ထုိလုပ္ရပ္မွာ လူမ်ား၏ ေႀကးနန္းမ်ားကုိ ခုိးနားေထာင္ေသာ ၿဖစ္ရပ္ၿဖစ္သည္။ ထုိၿဖစ္ရပ္ကို ႏုိင္ငံေရးေလာကတြင္ ဝါးတားဂိတ္ (Watergate)ၿဖစ္ရပ္ဟုေခၚသည္။ ဤစာအုပ္ကုိ ဘာသာၿပန္ေသာသူအေနၿဖင့္ ထုိအေႀကာင္းကုိ ယခုေရး ထားသေလာက္ထက္ပုိ၍ နားလည္ႏုိင္စြမ္းမရွိပါ။ စာေရးသူနားလည္သေလာက္ေၿပာရလွ်င္ သမၼတအေနၿဖင့္ လုပ္ပုိင္ခြင့္မရွိေသာလုပ္ရပ္ကုိ လုပ္ၿပီး ထုိလုပ္ရပ္သည္ လူသိရွင္ႀကားၿဖစ္သြားသၿဖင့္ သမၼတကုိယ္တုိင္ပင္ ႏႈတ္ထြက္ရေသာ အၿဖစ္ကုိေရာက္သြားသည္။

ဤၿဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုစလုံးတြင္ အေၿခခံဥပေဒသည္ ဒီမုိကေရစီကုိ အကာအကြယ္ေပးႏုိင္ၿခင္းကုိ ျပသသည္။

 ေမးရမည့္ေမးခြန္းမွာ-

 “အေၿခခံဥပေဒသည္ ဒီမုိကေရစီကုိ ဧကန္တကယ္ အကာအကြယ္ေပးႏုိင္ေသာအရာျဖစ္ပါသလား? ”

 “အေၿခခံဥပေဒ ဒီမုိကေရစီကုိ ၿဖစ္ထြန္းၿခင္းကုိ အာမခံႏုိင္ပါသလား? ”

ဤသုိ႔အတိအက်ေမးခြန္းေမး လာလွ်င္ အေၿဖမွာ

 “ မၿဖစ္ႏုိင္ပါ”

ဟူ၍ ၿဖစ္သည္။အေႀကာင္းမွာ သမိုင္းၿဖစ္ရပ္မ်ားကုိ ႀကည့္လွ်င္ ေရပက္မဝင္ေအာင္ ေရးဆြဲထားေသာ အေၿခခံဥပေဒမ်ားသည္ပင္လွ်င္ ဒီမုိကေရစီကုိ အာမခံရန္ ပ်က္ကြက္သည့္ ၿဖစ္ရပ္မ်ားစြာရွိသည္။ အထင္ရွားဆုံးသမုိင္းၿဖစ္ရပ္ တစ္ခုကုိ ဥပမာေပးရလွ်င္ ၁၉၁၉ တြင္ ေရးဆြခဲ့ေသာ ဂ်ာမဏီႏုိင္ငံ၏ ဝုိင္မာအေၿခခံဥပေဒ(Weimer Constitutions)ၿဖစ္သည္။ ထုိဝုိင္မာအေၿခခံဥပေဒကုိ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံ၏ အေတာ္ဆုံးဥပေဒပညာရွင္မ်ားဦးေဆာင္ ၍ ေရးဆြဲထားၿခင္းၿဖစ္သည္။ ထုိအေၿခခံဥပေဒႏွင့္ ဥပေဒအရ အုပ္ခ်ဳပ္ၿခင္း(rule of law) တုိ႔သည္ မည္သည့္ အစုိးရမွ အာဏာရွင္မၿဖစ္ေစရန္ႏွင့္ ဥပေဒကုိအလြဲသုံးစားလုပ္၍ ၿပည္သူတုိ႔ကုိ မညွင္းပန္းႏုိင္ရန္အတြက္ အာမခံထားၿခင္းၿဖစ္သည္ဟု ယုံႀကည္ႀကသည္။ သုိ႔ေသာ္ ၁၉၃၃ တြင္ ဟစ္တလာအာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္တြင္ အေၿခခံဥပေဒႏွင့္ဥပေဒအရ အုပ္ခ်ဳပ္ၿခင္းတုိ႔သည္ က်ဆုံးသြားေလသည္။

ဤက့သုိ႔အေၿခခံဥပေဒသည္ ဒီမုိကေရစီကုိအာမခံႏုိင္သည့္ ဥပမာမ်ားသည္ ကုိလုိနီေခတ္ေနာက္ပုိင္း လက္တင္အေမရိက (Latin America) ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ရွိခဲ့ေလသည္။ ထုိဥပေဒမ်ားထမွ အခ်ိဳ႕ကုိေဖာ္ၿပပါမည္။

ထုိႏုိင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကုိ အတုယူ၍ အေၿခခံဥပေဒမ်ားကုိေရးဆြဲၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာႏုိင္ငံမ်ား၏ အေၿခခံဥပေဒမ်ားသည္ အေမရိကန္ ၿပည္ေထာင္စု၏ အေၿခခံဥပေဒကုိပင္ ကူးခ်ထားသက့ဲသုိ႔ ၿဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္လည္း ဤႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ၿပည္တြင္းစစ္ မ်ားၿဖစ္ခဲ့ၿပီး အာဏာရွင္ႏုိင္ငံမ်ားၿဖစ္သြားႀကသည္။

ဥပမာ – အာဂ်င္တီးနား(Argentina) ကုိႀကည့္ပါ၊ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ေရးဆြဲခဲ့ေသာယင္းႏုိင္ငံ၏ အေၿခခံဥပေဒသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ အေၿခခံဥပေဒႏွင့္ အလြန္ဆင္တူပါသည္။ ထုိဥပေဒေရးဆြထားရာတြင္ သုံးေသာ စကားလုံးမ်ား၏ သုံးပုံႏွစ္ပုံသည္ အေမရိကန္နုိင္ငံ၏ ဥပေဒထဲမွ ကူးခ်ထားၿခင္းၿဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ယင္းအေၿခခံဥပေဒသည္ ၁၉  ရာစုေနာက္ပုိင္းၿဖစ္ခ့ေသာ တရားမွ်တမႈကင္းမ့ဲေသာ ေရြးေကာက္ပဲြမ်ားကုိ မတားဆီးႏုိင္ပါ၊ ၁၉၃၀, ၁၉၄၃ တုိ႔တြင္ၿဖစ္ခ့ဲေသာစစ္တပ္မွ အာဏာသိ္မ္းပဲြမ်ားကုိလည္း မတားဆီးႏုိင္ပါ။

ေနာက္ဥပမာ-၁၉၃၅ ခုတြင္ ေရးဆဲြခဲ့ေသာ ဖိလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံ(Philippines) ၏ အေၿခခံဥပေဒသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ညႊန္ႀကားခ်က္ၿဖင့္ ေရးခ့ဲၿပီး အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ လႊတ္ေတာ္ကပင္ အတည္ၿပဳေပးခ့ၿခင္း ၿဖစ္သည္။ ထုိအေၿခခံဥပေဒထတြင္ အာဏာခြဲေဝၿခင္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားအာမခံခ်က္၊ သမၼတ၏ႏွစ္ႀကိမ္ သက္တမ္းအကန္႔အသတ္တုိ႔ပါဝင္သည္။ သုိ႔ေသာ္ သမၼတမားကိုး(Marcos)သည္ ႏွစ္ႀကိမ္သက္တမ္းအကန္႔အသတ္ၿပီးတြင္ မထြက္လုိေသာေႀကာင့္ ၁၉၇၂ တြင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေႀကၿငာၿပီး ဆက္လက္၍အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။

အကယ္၍မ်ား အေၿခခံဥပေဒ၏ၿပဌာန္းခ်က္မ်ားသည္ ဒီမုိကေရစီကုိ အာမခံခ်က္ေပးႏိုင္ခဲ့လွ်င္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ အေၿခခံဥပေဒအတုိင္းေရးဆြဲထားေသာ နုိင္ငံမ်ားသည္ အာဏာရွင္ႏုိင္ငံမ်ား ၿဖစ္မသြား ႏုိင္ပါ။ ယင္းအေၿခခံဥပေဒပါ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ စာရြက္ေပၚတြင္သာရွိၿပီး တကယ္လက္ေတြ႔တြင္ ဘာမွအသုံးမဝင္သက့ဲသုိ႔ၿဖစ္ေနေလသည္။

အလြန္ေကာင္းမြန္စြာေရးဆြဲထားေသာ အေၿခခံဥပေဒမ်ားသည္ပင္လွ်င္ ဒီမုိကေရစီကုိ အာမခံႏိုင္စြမ္းမရွိပါ၊ အာမ မခံႏုိင္သည့္ လုံေလာက္ေသာအေႀကာင္းရွိပါသည္။ ထုိအေႀကာင္းမွာ အေၿခခံဥပေဒဟူသမွ်သည္ ဘယ္ေတာ့မွ ၿပည့္စုံမႈမရွိၿခင္းၿဖစ္သည္။ ဥပေဒ၏ သေဘာသဘာဝအတုိင္း ေပ်ာ့ကြက္၊ ဟာကြက္၊ မရွင္းလင္းသည့္အရာ၊ အဓိပၸါယ္ႏွစ္ခြၿဖစ္ေနေသာအရာမ်ားသည္ အၿမဲတမ္းရွိေနမည္ၿဖစ္သည္။ ဘယ္ေလာက္ ၿပည့္စုံေအာင္ေရးထားသည္ၿဖစ္ေစ၊ ၿဖစ္လာႏုိင္ေသာအေၿခအေနအားလုံးကုိ ကာမိေအာင္ေဖာ္ၿပထားႏုိင္စြမ္း မရွိႏုိင္ပါ။ အေၿခခံဥပေဒတြင္ပါဝင္ေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေကာက္ႏုိင္ေသာ ဟာကြက္မ်ားသည္ ဘယ္ေတာ့မွမကင္းႏုိင္ပါ၊ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ အေၿခခံဥပေဒထဲတြင္ အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေကာက္ႏုိင္ေသာ စကားလုံးမ်ားစြာရွိေနသည္။ ထုိစကားလုံးမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီ၍ ပင္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား အၿငင္းပြားေနရဆဲၿဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဤစကားလုံးမ်ားကုိ ဥပေဒေရးဆြဲခ့ဲေသာသူမ်ားကုိယ္တုိင္ ပင္ မစဥ္းစားမိေသာအဓိပၸါယ္ေကာက္ပုံေကာက္နည္းမ်ားလည္း ရွိႏိုင္ေသးသည္။ အေၿခခံဥပေဒထဲတြင္ပါဝင္ ေသာစကားလုံးမ်ားအတုိင္း တိတိက်က်လုိက္နာ၍ အရာရာတုိင္းကုိ ေဆာင္ရြက္ၿခင္းသည္လည္း ဥပေဒ၏ တကယ့္အႏွစ္သာရကုိ ေပ်ာက္သြားေစႏုိင္သည္။

တရားဥပေဒစနစ္တုိင္းတြင္ရွိေသာ ဟာကြက္မ်ားႏွင့္ အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေကာက္ပုံေကာက္နည္းမ်ား ေႀကာင့္ အေၿခခံဥပေဒတစ္ခုတည္းကုိ အားကုိး၍ ဒီမုိကေရစီကုိ ထိန္းသိမ္းရန္ အာဏာရွင္စနစ္ကုိ တားဆီး ႏုိင္ရန္ မၿဖစ္ႏုိင္ပါ။