မာန္သီဟထြန္း ဘာသာျပန္ – ေဆပီယန္စ္စာအုပ္ ေရးသားသူ ယူဗာလ္ ဟရာရီ ႏွင့္တြ႔ဆံုျခင္း
(သုိ႔မဟုတ္) တရားထိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ပိုေကာင္းမြန္ေသာ သမုိင္းပညာရွင္ျဖစ္လာသူ
(ေဆပီယန္စ္ ေဖ့စ္ဘြတ္ေပ့ခ်္) မိုးမခ၊ ေအာက္တိုဘာ ၉၊ ၂၀၁၈
(ဤအင္တာဗ်ဴးသည္ ေဗာက္စ္ မီဒီယာ (Vox Media)မွ အယ္ဒီတာ အဲဇာ ခလိန္း (Ezra Klein)က ယူဗာလ္ ဟရာရီအား ေမးျမန္းေဆြးေႏြးထားသည္မ်ားကုိ ဘာသာျပန္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ေအာက္ဆံုးတြင္ မူရင္းလင့္ ေပးထားပါသည္။)
ယူဗာလ္ ႏိုအာ ဟရာရီ၏ ပထမစာအုပ္ ‘ေဆပီယန္စ္’ ကုိ နိင္ငံတကာတြင္ အလြန္လူႀကိဳက္မ်ားသည္။ အစၥေရးလူမ်ိဳး သမုိင္းပညာရွင္ ဟရာရီ၏ စိတ္ကူး ဉာဏ္ထူးျခားေကာင္းမြန္စြာ ေရးသားထားေသာ ေဆပီယန္စ္ သည္ ဘီလ္ဂိတ္၊ မာ့ခ္ ဇူကာဘတ္၊ အိုဘားမား အစရွိသူတို႔၏ အႏွစ္သက္ဆံုးေသာ စာအုပ္စာရင္းဝင္၏။ (၂၀၁၈ ကမာၻ႔စီးပြားေရး ဖုိရမ္တြင္.. ပညာရွင္မ်ားတန္းစီ ေစာင့္ဆုိင္းေနၾကစဥ္ ဂ်ာမနီ အဓိပတိ အိန္ဂ်လာ မာကယ္ ကပင္ ဟရာရီထံသုိ႔ တကူးတက သြားေရာက္ကာ ေဆပီယန္စ္ကုိ သူမ ဖတ္ေၾကာင္း မိတ္ဆက္ေျပာဆိုခဲ့သည္။)
ဟရာရီ၏ ေနာက္တစ္အုပ္ျဖစ္ေသာ ဟုိမုိ ေဒးယူစ္- အနာဂတ္ သမုိင္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္ (Homo Deus : a Brief History of Tomorrow) သည္ လူသားမ်ားအတြက္ အနာဂတ္တြင္ ေစာင့္ဆုိင္းေနမည့္အရာမ်ား၊ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ စိတ္ကူးဉာဏ္ႏွင့္တီထြင္မႈမ်ားက ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ အနာဂတ္ကုိ ၿခိမ္းေျခာက္ေနပံုကို ေျပာထား၏။ ယင္းစာအုပ္သည္လည္း ပထမစာအုပ္ကဲ့သုိ႔ အလြန္စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းေပသည္။
ေဆပီယန္စ္ကုိ ဖတ္ၿပီးကတည္းက ဟရာရီနဲ႔ က်ေနာ္ စကားေျပာခ်င္ေနမိသည္။ သူနဲ႔ပတ္သက္၍ ကၽြႏု္ပ္တြင္ မဟာေမးခြန္းႀကီးတစ္ခု ရွိ၏။ အဘယ္သို႔ေသာ စိတ္ထားရွိသူက ေဆပီယန္စ္ ကဲ့သုိ႔ေသာ စာအုပ္ကုိေရးႏုိင္ပါသနည္း။ အခုေတာ့ က်ေနာ္သိရပါၿပီ။ ရွင္းလင္းေနေသာ စိတ္ရွိသူသာ ျဖစ္ေခ်၏။
ေျပာရမည္ဆုိလွ်င္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ေဆြးေႏြးမႈတြင္ ဟရာရီ ေျပာသမွ်အရာအားလံုးသည္ အံ့ၾသႏွစ္သက္ဖြယ္ေကာင္းလွသည္။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္ လံုးဝ ထင္မွတ္မထားသည္မွာ သူ၏ သမုိင္းဆုိင္ရာ၊ အနာဂတ္ဆုိင္ရာ စာတမ္းမ်ား၊ အလုပ္မ်ား ပတ္သက္၍ ဝိပႆနာ တရားက်င့္ျခင္း၏ အေရးပါပံုပင္ျဖစ္သည္။ ဟရာရီသည္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ရက္ ၆၀ ဝစီပိတ္ တရားက်င့္သည္။ ေအာက္ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားမွ ျဖတ္တန္သည္ ျဖတ္ကာ ဖတ္၍ရွင္းလင္းေစရန္ ျပန္လည္တည္းျဖတ္ ထုတ္ႏႈတ္ထားသည္မ်ား ျဖစ္သည္။ သူ၏ တရားထိုင္သည့္ အက်င့္မ်ားႏွင့္တကြ လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအရာမ်ားကုိ ျမင္လာႏိုင္ေစရန္ တရားထုိင္ျခင္းက အေထာက္အကူျပဳျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ထဲထဲဝင္ဝင္ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။
အသိဉာဏ္တု၊ အနာဂတ္ လုပ္ငန္းခြင္၊ ဟရာရီ အႏွစ္သက္ဆံုးေသာ စာအုပ္မ်ား စသည့္ ဟရာရီႏွင့္ က်ေနာ္တုိ႔၏ ေျပာဆုိေဆြးေႏြးမႈ အျပည့္အစံုကုိ နားေထာင္လုိပါက ေအာက္တြင္ လင့္ေပးထားပါသည္။ ကၽြႏု္ပ္၏ အဲဇာ ခလိန္းရိႈးကုိ iTune ႏွင့္ Spotify တုိ႔တြင္လည္း နားဆင္ႏိုင္ပါသည္။
Ezra Klein
တရားသာ မထိုင္ျဖစ္ခဲ့ရင္ အလယ္ေခတ္က စစ္ေရးသမုိင္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သုေတသနေတြပဲလုပ္ျဖစ္ေနမွာ လုိ႔ ဂါးဒီးယန္း သတင္းစာမွာ ခင္ဗ်ားေျပာခဲ့တယ္ေနာ္.. နီယန္ဒါသာလ္ေတြ လူသားစက္ရုပ္ေတြနဲ႔ မပတ္သက္တဲ့လူ ျဖစ္ေနမွာေပါ႔။ သမုိင္းပညာရွင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ တရားထုိင္ျခင္းက ခင္ဗ်ားကုိ ဘယ္လုိ အေျပာင္းအလဲေတြ ယူေဆာင္လာေပးသလဲ။
Yuval Harari
အဓိအားျဖင့္ ၂ခုရွိပါတယ္။ ပထမတစ္ခုက အာရံုစူးစုိက္ႏုိင္ျခင္းပဲ။ အသက္ရႈျခင္းလုိမ်ိဳးအရာကုိေတာင္ စူးစုိက္ႏုိင္ေအာင္ ကိုယ့္စိတ္ကုိ ကိုယ္အက်င့္လုပ္ထားတယ္ ဆုိရင္ ဒီ့ထက္အမ်ားႀကီး ႀကီးမားတဲ့အရာေတြအေပၚမွာ အာရံုစူးစုိက္ႏုိင္တဲ့ သမာဓိ ခင္ဗ်ားမွာရွိသြားၿပီ ေျပာရမယ္။ ၿပီးေတာ့ တကယ္အေရးပါတဲ့အရာေတြကုိ က်န္တဲ့ရွိရွိသမွ်အရာေတြထဲက ခြဲထုတ္ႏုိင္စြမ္းရွိသြားတယ္။ သိပၸံစာတမ္းေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ က်ေနာ့္အလုပ္ေတြထဲ အထိပါ ဒီသမာဓိကုိ ယူလာတာပဲ။ ခက္လည္း ေတာ္ေတာ္ေတာ့ ခက္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အင္မတန္ရွည္လ်ားတဲ့ သမုိင္းေၾကာင္းေတြ ေျပာရၿပီဆုိရင္ ဘာမဟုတ္တဲ့အရာေလးေတြမွာ ႏြံနစ္မလုိျဖစ္ သို႔မဟုတ္ တျခား သန္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြ အေၾကာင္းအရာေတြေနာက္ စိတ္က ပါသြားတာမ်ိဳးေပါ႔။ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သမွ်အားလံုးထဲမွာ တကယ္အေရးပါဆံုးကဘာလဲ ဆုိတာ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ အျမဲျပန္သတိေပးေနရတာဟာ ေတာ္ေတာ္ခက္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ လက္ရွိ ကမာၻေပၚမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနသမွ်ေတြထဲမွာ ဘယ္ဟာက တကယ္အေရးအပါဆံုးလဲ ဆုိတာမ်ိဳးေပါ႔။ ခုလုိမ်ိဳး က်ေနာ္ အာရံုစူးစုိက္ႏုိင္တာေတြက တရားထုိင္ျခင္းက ရတာပါ။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ က်ေနာ့အထင္ အဲဒီ ဝိပႆနာတရားက်င့္တယ္ဆုိတာကုိက တကယ့္အရွိတရားနဲ႔ စိတ္ကူးယဥ္မႈ (ရုပ္တရား နဲ႔ နာမ္တရား) ကုိ ခြဲျခားရတာပါ။ ဘယ္အရာက တကယ္ရွိတယ္.. ဘယ္အရာကေတာ့ျဖင့္ က်နာ္တုိ႔စိတ္ထဲမွာ အေတြးေတြနဲ႔ ဖန္တီးထား တည္ေဆာက္ထားတယ္ဆုိတာ ခြဲျခားရတာပါ။ ကိုယ္လက္ခံထားတဲ့အရာ ၉၉ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးက စိတ္ထဲက အေတြးေတြ သက္သက္ပါ။ သမုိင္းမွာလည္း အဲ့လုိပါပဲ။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဘာသာေရးအေတြးအေခၚေတြ၊ အမ်ိဳးသားေရး အေတြးအေခၚေတြ၊ စီးပြားေရး အေတြးအေခၚေတြရဲ႕ လႊမ္းမုိးမႈကုိ ခံရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒီအေတြးအေခၚေတြကုိ တကယ့္အရွိတရားအျဖစ္ လက္ခံလုိက္ၾကတာပဲ။
သမိုင္းပညာရွင္ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ က်ေနာ့္ရဲ႕ အဓိကရည္မွန္းခ်က္က ကမာၻႀကီးမွာ လက္ရွိတကယ္ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြနဲ႔ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက လူေတြဖန္တီးလာတဲ့ စိတ္ကူးယဥ္မႈသက္သက္.. အဲ့ဒီ ၂ခုကုိ ခြဲျခားျပဖုိ႔ပါ။ ဒါမွ လက္ရွိကမာၻေပၚမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ ထိန္းသိမ္းႏုိင္ သို႔မဟုတ္ နားလည္ႏုိင္မွာပါ။
Ezra Klein
ခင္ဗ်ားစာအုပ္ ေဆပီယန္စ္ မွာပါတဲ့အေတြးအျမင္ေတြထဲက အဓိကက်တာတစ္ခုက.. က်ေနာ္တုိ႔လူသားမ်ိဳးႏြယ္ ဟိုမိုေဆပီယန္စ္ေတြ ကမာၻကို အုပ္စုိးႏုိင္တာက က်ေနာ္တို႔ေတြ စိတ္ကူးယဥ္ႏုိင္တာ (သုိ႔) ပံုျပင္ေတြ (Story telling) ေျပာႏုိင္တာပဲ။ အားလံုး လက္ခံၾကတဲ့ အေတြးအယူအဆေတြကို စိတ္ကူးယဥ္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ တျခား တိရိစာၦန္မ်ိဳးစိတ္ေတြ လံုးဝမယွဥ္နုိင္တဲ့ အမ်ားနဲ႔ စုေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈမ်ိဳး က်ေနာ္တုိ႔လုပ္ေဆာင္ႏုိ္င္တာ။ ၿပီးေတာ့ ခင္ဗ်ားေျပာတာက စိတ္ကူးယဥ္တယ္ဆုိတာမွာ ကမာၻဦးပံုျပင္ေတြကအစ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒအဆံုးအထိပဲ။
တရားထိုင္တာက ခင္ဗ်ား အရွိတရားကုိ ျမင္ပံုနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာင္းလဲေစတယ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ္ေတာ့ ဆက္စပ္စဥ္းစားလုိ႔ မရဘူး.. ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕စိတ္က ကုိယ့္စိတ္ထဲမွာပဲ အယူအဆေတြ အေတြးေတြ ဖန္တီးေနတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္ရင္း ေနာက္ေတာ့ အဲ့ဒါေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကပဲ အစက ကို္ယ္ထင္ထားတာထက္ တကယ္ျဖစ္လာတယ္ဆုိတာ ခင္ဗ်ားေထာက္ျပမွပဲ အဓိပၸါယ္ရွိတာေတြ႔ရတယ္။
Yuval Harari
ဟုတ္ပါတယ္။ အတိအက်ပါပဲ။ အဲဒါကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ေတာ္ေတာ္နဲ႔မသိၾကဘူး။ ဒါေပမယ့္ လူသားေတြရဲ႕ ႀကီးမားေသာစုေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈတိုင္းဟာ စိတ္ကူးယဥ္မႈကုိ အေျခခံပါတယ္။ ဘာသာေရး ဟာ အရွင္းလင္းဆံုး ဥပမာပါပဲ။ အထူးသျဖင့္ ကုိယ့္ဘာသာ မဟုတ္တဲ့ တျခားလူေတြရဲ႕ ဘာသာေတြေပါ႔။ အဲ့ဒါကုိ နားလည္ဖုိ႔လြယ္ပါတယ္.. သန္းနဲ႔ခ်ီတဲ့လူေတြ အတူတကြ ပူးေပါင္းၿပီး ဘာသာေရးတုိက္ပြဲႏႊဲမယ္ သုိ႔မဟုတ္ ဂ်ီဟတ္လုပ္မယ္ သို႔မဟုတ္ ကာသီဒယ္ဘုရားေက်ာင္းေဆာက္မယ္ သုိ႔ တရားတင္းကုပ္ေဆာက္မယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ သူတုိ႔အားလံုး စိတ္ကူးယဥ္ဖန္တီးထားတဲ့ ဖန္ဆင္းရွင္၊ ေကာင္းကင္ဘံု၊ ငရဲဘံု ဆုိတာေတြ ယံုၾကည္ၾကလုိ႔ပါပဲ။
ဒီ့ထက္ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ အမ်ားႀကီးပုိခက္တာက က်န္တဲ့အျခားေသာ လူသားခ်င္းစုေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ အားလံုးဟာလည္း ေစာေစာကလုိပဲ စိတ္ကူးယဥ္ဖန္တီးမႈအေပၚ အေျခခံထားတာပဲ။ လူအခြင့္အေရးဆုိတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာၾကမယ္ဆုိရင္.. အဲဒါလည္း ဖန္ဆင္းရွင္တုိ႔ ေကာင္းကင္ဘံုတုိ႔လုိပါပဲ လူေတြ စိတ္ကူးယဥ္ဖန္တီးထားတဲ့အရာေတြပါ။ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတာ ဇီဝအရွိတရားေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ဇီဝေဗဒရႈေထာင့္က ေျပာရရင္ လူမွာ အခြင့္အေရးဆုိတာမရွိပါဘူး။ ဟုိမုိေဆပီယန္စ္ တစ္ေယာက္.. လူသားတစ္ေယာက္ကုိယူၿပီး အထဲကုိခြဲၾကည့္ပါ.. ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ဒီအဲင္ေအ စတာေတြပဲ ေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။ ဘာအခြင့္အေရးဆုိတာမွ ေတြ႔ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိတာ လူေတြဖန္တီးထားတဲ့ စိတ္ကူးထဲမွာသာ တည္ရွိေနတာပါ။
အလြန္ေကာင္းမြန္တဲ့ ေနာက္ဥပမာ တစ္ခုကေတာ့ ပိုက္ဆံပါ။ ပိုက္ဆံဟာ လူေတြထြင္ထားတဲ့အထဲက အေအာင္ျမင္ဆံုး စိတ္ကူး ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ပိုက္ဆံမွာ ငွက္ေပ်ာ္သီးတုိ႔ အုန္းသီးတုိ႔လုိ တကယ့္အႏွစ္တန္ဖိုး မရွိပါဘူး။ ေဒၚလာတစ္ရြက္ကုိ လက္ထဲကုိင္ၿပီး ၾကည့္လုိက္ပါ.. ခင္ဗ်ား စားလုိ႔မရဘူး၊ ေသာက္လုိ႔မရဘူး၊ ဝတ္လုိ႔မရဘူး။ တကယ္ေတာ့ ဘာတန္ဖိုးမွ မရွိဘူး (စာရြက္သက္သက္ပါ)။ အဲ့ဒါကုိ တန္းဖုိးရွိတယ္လုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔လက္ခံထားတာက အဲ့တာဟာ တန္ဖိုးရွိတယ္လုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔အားလံုး ယံုလုိ႔ပါ။ လူ႔အသုိင္းအဝို္င္းမွာ ခုလုိ စိတ္ကူးယဥ္ပံုျပင္ေတြ ေျပာျပမယ့္ ပံုေျပာဆရာႀကီးေတြ.. နတ္ဝင္သည္ေတြ ရွိတယ္။ သူတုိ႔ဟာ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္ေတြ.. ဖက္ဒရယ္ဘဏ္ရဲ႕ ဥကၠဌေတြ၊ ေငြေၾကးပညာရွင္ေတြေပါ႔။ ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ကုိ အရမ္းစိတ္ဝင္စားဖုိ႔ေကာင္းတဲ့ စိတ္ကူးပံုျပင္ေတြ လာေျပာတယ္.. “မင္းတို႔ ဒီ အစိမ္းေရာင္ စာရြက္ပုိင္းေလးေတြလား။ ငါတုိ႔ေျပာမယ္.. ဒီစာရြက္ပိုင္းေလးက ငွက္ေပ်ာ္သီးတစ္လံုးတန္တယ္ကြ”။
က်ေနာ္လည္း ယံုမယ္၊ ခင္ဗ်ားလည္းယံုမယ္၊ လူတုိင္းလည္း အဲ့ဒါကုိ ယံုၾကည္လက္ခံမယ္ဆုိရင္ အဲဒါ အလုပ္ျဖစ္တာပဲ။ တကယ္ကုိအလုပ္ျဖစ္တာ။ က်ေနာ္ ဒီတန္းဖိုးမရွိတဲ့စာရြက္ကို ယူမယ္.. ကိုယ္နဲ႔လံုးဝမေတြ႔ဖူးတဲ့ သူစိမ္းတစ္ေယာက္ဆီသြားၿပီး.. အဲ့လူကုိ ဒီစာရြက္ေလးေပးမယ္။ အဲ့က်ရင္ တကယ္စားလုိ႔ရတဲ့ ငွက္ေပ်ာ္သီးတစ္လံုးကို လဲလယ္တဲ့အေနနဲ႔ သူက က်ေနာ့္ကုိ ျပန္ေပးလိမ္ယ့္မယ္။
ဒါဟာ တကယ္အံ့ၾသစရာေကာင္းတာပါ။ အျခားမည္သုိ႔ေသာ သတၱဝါ တိရိစာၦန္မွ ဒါမ်ိဳးမလုပ္ႏိုင္ပါဘူး။ အျခားသတၱဝါေတြ တခါတေလ အလဲအလယ္လုပ္တာရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ခ်င္ပန္ဇီေတြ အလဲအလယ္ လုပ္ၾကပါတယ္။ မင္း ငါ႔ကုိ အုန္းသီးတစ္လံုးေပး.. မင္းကုိငါ ငွက္ေပ်ာသီးတစ္လံုးေပးမယ္။ အဲ့လုိ အလဲအလယ္မ်ိဳး ခ်င္ပန္ဇီ တစ္ေကာင္နဲ႔ အလုပ္ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မင္းငါ့ကုိ သံုးစားမရတဲ့ စာရြက္ပုိင္းေလးေပးရင္ မင္းကုိငါ ငွက္ေပ်ာသီးတစ္လံုး ျပန္ေပးရမယ္.. ဟုတ္လား?? ဒါမ်ိဳးေတာ့ ခ်င္ပန္ဇီတစ္ေကာင္နဲ႔ ဘယ္ေတာ့မွ အလုပ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဒါေၾကာင့္ပဲ ကမာၻႀကီးကုိ ထိန္းခ်ဳပ္အုပ္စုိးေနတာ.. ခ်င္ပန္ဇီေတြမဟုတ္ဘဲ က်ေနာ္တုိ႔ လူသားေတြ ျဖစ္ေနတာပါ။
Ezra Klein
ဒါေပမယ့္ ခုလုိ စိတ္ကူးယဥ္မႈေတြ ယံုတမ္းပံုျပင္ေတြေၾကာင့္ ထိရွပ်က္စီးလြယ္မႈေတြလည္း ျဖစ္လာႏုိင္တာပဲ။ ၂၀၀၈-၀၉ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းကုိ ဥပမာ ၾကည့္ၾကည့္ပါ။ အဲ့တုန္းက ျဖစ္ခဲ့တာက ကမာၻ႔စီးပြားေရး ေစ်းကြက္မွာ သတင္းတစ္ခု ရွိခဲ့တယ္။ စီးပြားေရး ေစ်းကြက္ဟာ ဘယ္ေလာက္ အႏ ၱရာယ္ေတြရွိေနတဲ့အေၾကာင္း.. အထူးသျဖင့္ အတိုးႏႈန္းျမင့္ ဘဏ္ေခ်းေငြေတြရဲ႕ အေၾကြးနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ေပါ႔။ ၿပီးေတာ့ အဲ့ဒီသတင္းက တကယ္ေတာ့ မွန္တာလည္း မဟုတ္ဘူး။ ဒါနဲ႔ပဲ ရုတ္တရက္ ေနာက္ထပ္သတင္းပံုျပင္တစ္ခု ထြင္ရပါေလေရာ။ ေနာက္ေတာ့လည္း အဲဒီထြင္ထားတဲ့သတင္းပံုျပင္ေပၚ အေျခခံတဲ့ အျခားသတင္းပံုျပင္ေတြ အားလံုးပါ ၿပိဳလဲကုန္တာပဲ။ သစ္ထုတ္လုပ္မႈက စေတာ့ေစ်းကြက္ေတြ ဘယ္လုိျဖစ္မယ္.. ၁ႏွစ္အတြင္း လူဘယ္ႏွစ္ေယာက္ေတာ့ အလုပ္ရမယ္ ဆုိတာေတြေလ။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ အရွိတရား၊အမွန္တရားကို ေျပာင္းလဲေစခဲ့တာပဲ။
ဒီေနရာမွာ ထိရွပ်က္စီးလြယ္တယ္ဆုိတာက က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ စိတ္ကူးထားတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ တကယ့္အရွိတရား၊ အမွန္တရားအျဖစ္ က်ေနာ္တုိ႔ အမွတ္မွား လက္ခံလုိက္တာပါပဲ။ အဲ့လုိ စိတ္ကူးယဥ္ထားတာေတြ စြဲစြဲၿမဲၿမဲရွိမွာ၊ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ခက္မွာလုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ အထင္ႀကီးလြန္သြားတာကိုး။
Yuval Harari
ဟုတ္ပါတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးပါပဲ။ စိတ္ကူးယဥ္ထားမႈ..သတင္းပံုျပင္ေတြေပၚမွာ အေျခခံထားလုိ႔ပဲ လူ႔အသုိင္းအဝုိင္း ဟာ ကမာၻေပၚက အျခားမည္သုိ႔ေသာ အသုိင္းအဝိုင္းထက္မဆို ေျပာင္းလဲဖုိ႔၊လူမႈအေရြ႕ျဖစ္ဖုိ႔ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းလြယ္ကူတာပါ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ အလြန္ ထိရွပ်က္စီးလြယ္တဲ့သေဘာလည္း ရွိတာေပါ႔။
ဥပမာ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အေၾကာင္း စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ အျခား သတၱဝါေတြၾကားမွာ အခ်င္းခ်င္းဆက္သြယ္မႈစနစ္ကုိ ညတြင္းခ်င္း ေျပာင္းလဲဖုိ႔ဆုိတာ အရမ္း ခက္ခဲပါတယ္။ လုံးဝ မျဖစ္ႏုိင္သေလာက္ပါပဲ။ ဥပမာအားျဖင့္ ပ်ားအံု တစ္ခုကုိ ေတြးၾကည့္ပါ။ ပ်ားေတြမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ အခ်င္းခ်င္းဆက္သြယ္မႈ စနစ္ဆုိတာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ တည္ရွိလာတာပါ။ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ႏွင့္ သဘာဝေရြးခ်ယ္မႈရဲ႕ အင္မတန္အခ်ိန္ယူ၊ အလြန္ရႈပ္ေထြးတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြေၾကာင့္သာ မဟုတ္ရင္ ဒီစနစ္ကုိ သူတုိ႔မေျပာင္းလဲ ႏုိင္ပါဘူး။ ပ်ားေတြအေနနဲ႔ တစ္မနက္မွာ ႏုိးလာၿပီး ပ်ားဘုရင္မကုိ အဆံုးစီရင္ၿပီး လုပ္သားပ်ားေတြနဲ႔ ကြန္ျမဴနစ္ပ်ားအာဏာရွင္စနစ္မ်ိဳး မထူေထာင္ႏုိင္ပါဘူး။
ဒါေပမယ့္ လူသားေတြ ၾကားမွာေတာ့ လူမႈေတာ္လွန္ေရးဆုိတာေတြ တကယ္ရွိပါတယ္။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာအတိကပဲ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္မွာ ရုရွားမွာ ကြန္ျမဴနစ္ ေတာ္လွန္ေရးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့မွာ ရုရွားလူမ်ိဳးေတြ လက္ခံယံုၾကည္ထားတဲ့အရာေတြကုိ ေျပာင္းလဲလုိက္ျခင္းအားျဖင့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက ဇာဘုရင္ကုိ အဆံုးစီရင္ၿပီး လံုးဝကြဲျပားတဲ့ လူမႈစနစ္တစ္ခုကို ရုရွားမွာ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ စတင္ထူေထာင္ခဲ့ၾကတယ္ေလ။ ဇာဘုရင္ရဲ႕ ဘုရားသခင္ကေပးတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆုိတာကုိ သူတုိ႔မယံုၾကည္ၾကေတာ့ဘူး။ အဲ့ဒီအစား အခုဆုိရင္ အခြင့္အာဏာဆုိတာ အလုပ္သမားေတြ၊ ျပည္သူေတြဆီကေနလာတယ္လုိ႔္ သူတုိ႔ယံုၾကည္ၾကတယ္ေလ။
ဒါေၾကာင့္ပဲ လူမႈအသုိင္းအဝိုင္းတုိင္းက သူတုိ႔ျပည္သူေတြ အသက္ငယ္စဥ္ကာလမွာပဲ သူတုိ႔ရဲ႕ လူမႈအသုိင္းအဝုိင္းရဲ႕ တည္ရွိမႈနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ဝါဒျဖန္႔ဖုိ႔၊ ဦးေႏွာက္ေဆးဖို႔အတြက္ အမ်ားႀကီး အားစုိက္လုပ္ေဆာင္ ျမဳပ္ႏွံၾကတာပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိတာ လူေတြ မယံုဘူးဆုိတာနဲ႔ အရာအားလံုးၿပိဳလဲသြားတာပဲ။
Ezra Klein
တရားထိုင္ျခင္း ေခါင္းစဥ္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ မေျပာခင္မွာ.. ခင္ဗ်ား ရက္ ၆၀ စခန္းဝင္ တရားထုိင္တယ္လုိ႔ ဖတ္ရတယ္။ အဲ့လုိမ်ိဳးအေတြ႔အႀကံဳနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္ေတာ့ စဥ္းစား စိတ္ကူးၾကည့္လုိ႔မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အဲ့ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ခင္ဗ်ားဘာေျပာစရာရွိမလဲဆုိတာနဲ႔ အဲဒါေတြက ခင္ဗ်ားရဲ႕ ဘဝမွာ ဘယ္လုိ အခန္းက႑ကေန ပါဝင္ေနလဲဆုိတာ က်ေနာ္ေတာ့ အရမ္းၾကားခ်င္ေနမိတယ္။
Yuval Harari
ပထမဆံုး ေျပာရမယ္ဆုိရင္ အဲဒါက အရမ္းခက္ပါတယ္။ ခင္ဗ်ားမွာ အာရံုပ်ံ႕လြင့္စရာ ဘာမွ မရွိရဘူး။ တီဗီမရွိရဘူး၊ အီးေမးလ္မရွိရဘူး၊ ဖုန္းမရွိရဘူး၊ စာအုပ္မရွိရဘူး။ စာလည္း မေရးရဘူး။ အခ်ိန္တုိင္း အခုိက္အတန္႔တိုင္းကို လက္ရွိဘာျဖစ္ပ်က္ေနသလဲဆုိတဲ့အေပၚ၊ တကယ့္အရွိတရားအေပၚ အာရံုစုိက္ေနရမယ္။ ကိုယ္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ကိုယ္မႀကိဳက္တဲ့အရာေတြ.. ေလာကႀကီးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ကိုယ္မႀကိဳက္တဲ့အရာေတြ.. ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကိုယ္ေမ့ထားတဲ့အရာေတြ.. မ်ိဳသိပ္ထားတဲ့အရာေတြ စိတ္ထဲဝင္လာတာပဲ။
အစမွာေတာ့ အေျခခံအက်ဆံုးျဖစ္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္မွာ ခံစားရတဲ့ အသက္ရႈသြင္းတာ..ရႈထုတ္တာ.. ဝမ္းဗုိက္မွာ ခံစားရတာ.. ေျခေထာက္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာ အားလံုးကုိ ဆက္စပ္မိၿပီဆုိရင္ လက္ရွိ ဘာျဖစ္ပ်က္ေနသလဲဆုိတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္စြမ္းရလာတာပဲ။ ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာ ဘာေတြျဖစ္ပ်က္ေနသလဲ ဆုိတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရွင္းလင္းတဲ့အသိေတြ ရလာတယ္။ ကိုယ့္အသက္ရႈသြင္းပံုကုိ မေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ မမွတ္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္ ေဒါသသေဘာ၊ ေၾကာက္ရြံ႕မႈသေဘာ၊ ပ်င္းသလုိခံစားေနရတာ စတဲ့အရာအားလံုး ကိုယ္က ေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ေတာ့ဘူး။ ကိုယ့္ရဲ႕ အသက္ရႈတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္ရတာက ကိုယ့္ရဲ႕ေဒါသ၊ ေၾကာက္ရြံ႕မႈစတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္ရတာထက္ ပိုလြယ္တာကုိး။
လူေတြက သူတုိ႔ရဲ႕ ေဒါသ၊ သူတုိ႔ရဲ႕ ေၾကာက္ရြံ႕မႈေတြကုိ နားလည္ခ်င္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ အသက္ရႈတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္တာကိုေတာ့ ဘာအေရးႀကီးလုိ႔လဲ လုိ႔ထင္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဝင္သက္ ထြက္သက္လုိ ရုိးရွင္းတဲ့ ထင္ရွားတဲ့အရာကုိမွ ခင္ဗ်ား မေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္၊ ဒီ့ထက္ အမ်ားႀကီးပုိခက္ခဲတဲ့ ပုိျပင္းထန္ရႈပ္ေထြးတဲ့ ကိုယ့္ေဒါသကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာႏုိင္ဖုိ႔ လံုးဝမျဖစ္ႏုိင္ဘူး။
အဲဒီ ရက္ ၆၀တရားစခန္းမွာ ဘာျဖစ္သလဲဆုိေတာ့။ ကိုယ့္စိတ္က စူးစုိက္မႈအား ပုိေကာင္းလာ ပိုရွင္းလင္း လာတာနဲ႔အမွ် ကိုယ္က နက္သထက္ နက္တဲ့ေနရာကုိ သြားလုိ႔ရလာတယ္။ အဲ့ေတာ့မွ ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာ ကိုယ့္ရဲ႕ ေဒါသေတြအားလံုး၊ ေၾကာက္ရြံ႕မႈေတြ အားလံုး အစျပဳၾကလာၾကတဲ့ ဇစ္ျမစ္ေနရာကုိ စျမင္ရေတာ့တာပါပဲ။ ကိုယ္က အဲဒါကုိ ဘာမွ လုပ္ဖုိ႔ မႀကိဳးစားရပါဘူး။ ကိုယ့္ေဒါသနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ဘာမွမေျပာရပါဘူး။ အဲ့ဒါကုိ တုိက္ခုိက္ဖို႔လည္း မႀကိဳးစားရပါဘူး။ ေစာင့္ၾကည့္ရံုပဲ ေစာင့္ၾကည့္ေနပါ။ ေဒါသဆုိတာ ဘာလဲ။ ပ်င္းတယ္ဆုိတာ ဘာလဲ။
ရက္၆၀ တရားစခန္းမွာအဲ့လုိ အခြင့္အေရးေတြ ရပါတယ္။ တခါတေလ ေဒါသစိတ္ကေလးျဖစ္တယ္.. အဲဒီစိတ္က ရက္ေပါင္းမ်ား ရွိေနေရာ။ ရက္ေပါင္းမ်ားစြာပဲ.. အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ကုိယ္က ဘာမွ မလုပ္ရပါဘူး။ ေစာင့္ၾကည့္ရံုပဲ ေစာင့္ၾကည့္ရတာပါ။ ေဒါသ ဆုိတာဘာလဲ။ ေဒါသဟာ ခႏၶာကုိယ္မွာ ျဖစ္တဲ့အခါက်ရင္ ဘယ္လုိခံစားရလဲ။ ငါေဒါသျဖစ္တဲ့အခါ ငါ့စိတ္ထဲမွာ တကယ္ ဘာေတြျဖစ္ေနသလဲ။ ဒီလုိမ်ိဳး ကုိယ့္အတြင္းစိတ္ထဲမွာ ျဖစ္ပ်က္တဲ့သဘာဝကုိ အမွန္တကယ္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရတာဟာ က်ေနာ္ေတြ႔ႀကံဳဖူးသမွ်ထဲမွာ ထူးျခားအံ့ၾသစရာ အေကာင္းဆံုးအရာပါ။
Ezra Klein
အဲ့လုိတရားထိုင္တာကုိ ခင္ဗ်ား အၿမဲမျပတ္ ဆက္တုိက္လုပ္ႏုိင္တာ.. သံႏၷိ႒ာန္ခ်ထားႏုိင္တာကုိေတာ့ က်ေနာ္အထင္ႀကီးမိတယ္ဗ်ာ။ ေဆပီယန္စ္ဟာ တမဟုတ္ခ်င္း ႏိုင္ငံတကာမွာ ေရာင္းအေကာင္းဆံုးျဖစ္သြားတယ္။ ဆီလီကြန္ေတာင္ၾကားမွာ အႀကီးအက်ယ္ လူႀကိဳက္မ်ားတယ္။ က်ေနာ္ ဘီလ္ဂိတ္ကုိ ဒီမွာ အင္တာဗ်ဴးတုန္းက ေဆပီယန္စ္ကုိ ဖတ္ဖုိ႔ က်ေနာ္ႏွင့္တကြ ပရိတ္သတ္ေတြကုိ သူတုိက္တြန္းခဲ့တယ္။ မာခ္ဇူကာဘတ္လည္း ေဆပီယန္စ္ အေၾကာင္းေျပာတယ္။ ဘာရက္ အုိဘာမားလည္း ထိုနည္းလည္းေကာင္းပဲ။ အခုဆုိ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးစကားဝုိင္းေတြ၊ အခေၾကးေငြေပးတဲ့ စကားဝိုင္းေတြ၊ ညီလာခံေတြ၊ အစည္းအေဝးေတြနဲ႔ ခင္ဗ်ားရဲ႕ ကိုယ္ပုိင္အခ်ိန္ကုိ ေတာင္းဆုိေနမွာကုိ က်ေနာ္ စဥ္းစားၾကည့္တယ္။ ခုဆုိ ခင္ဗ်ားမွာ လုပ္စရာေတြ မနည္းမေနာ ရွိေနမွာ အေသအခ်ာပဲ။ ခင္ဗ်ားရဲ႕ေအာင္ျမင္မႈေနာက္ပုိင္း ဒီဘက္ႏွစ္အတြင္းမွာ ဒီတရားထိုင္တာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာင္းလဲသြားတာ ရွိမရွိ က်ေနာ္ စိတ္ဝင္စားမိတယ္။
Yuval Harari
ေနာက္ညီလာခံတစ္ခု၊ ေဆြေႏြးစကားဝုိင္းတစ္ခု တက္ခ်င္စိတ္ကေတာ့ အၿမဲတမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီတရားထုိင္တာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္ စည္းကမ္းတက် တစုိက္မတ္မတ္လုပ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ဒါဟာ တကယ့္အေရးအႀကီးဆံုးအရာလုိ႔ က်ေနာ္သိေနတာကုိး။ ဒါဟာ က်ေနာ့္ ေအာင္ျမင္မႈေတြရဲ႕ အရင္းျမစ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္ ေနာက္တစ္ႏွစ္စာကုိ ႀကိဳတင္ အစီအစဥ္ခ်ေတာ့မယ္ ဆုိတာနဲ႔ ပထမဆံုး က်ေနာ္လုပ္တာက အဲဒါပဲ။ ၂၀၁၇မွာဆုိ က်ေနာ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ကေန ဒီဇင္ဘာ ၁၅ အထိက ရက္၆၀ တရားစခန္းအတြက္ အိႏိၵယကုိက်ေနာ္သြားမယ္ဆုိတာ ႀကိဳသိႏွင့္ၿပီးသားပါ။ က်ေနာ့္အခ်ိန္ဇယားမွာ အဲဒါကုိ အရင္ဆံုး က်ေနာ္သတ္မွတ္ပါတယ္။ က်န္တဲ့အရာေတြအားလံုး အဲဒါနဲ႔မတုိက္ေအာင္.. လြတ္ေအာင္ပဲ စီစဥ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၆ တုန္းကလည္း ဒီလုိပါပဲ။
တကယ္ဆုိ ထရမ့္ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲဆုိ ဇန္နဝါရီ ၂၀က်မွ က်ေနာ္ၾကားရတာပါ.. တရားစခန္းကေန အဲဒီအခ်ိန္မွ က်ေနာ္ ထြက္လာတာကုိး။ ႏုိဝင္ဘာ အေစာပုိင္းမွာ တရားစခန္း စဝင္ေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲကုိ က်ေနာ္လြတ္သြားတယ္။ ေစာေစာက က်ေနာ္ေျပာခဲ့သလုိပါပဲ. ဘယ္လိုမ်ိဳး စိတ္ပ်ံ႕လြင့္စရာမွ မရွိရပါဘူး။ ျပင္ပကမာၻနဲ႔ ဘယ္လုိ အဆက္အသြယ္မွ မရွိပါဘူး။ အီးေမးလ္မရွိ၊ တီဗီ မရွိ၊ ဘာမွ မရွိရပါဘူး။ ဆုိေတာ့ အျပင္မွာ ဘာေတြျဖစ္ေနၾကသလဲဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာမွ မသိရပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္စိတ္တြင္းမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြကေတာ့ အလြန္တရာမွပဲ စိတ္ဝင္စားဖုိ႔ ေကာင္းပါတယ္။
Ezra Klein
တေန႔တေန႔ကုိ ၂ နာရီ အၿမဲတမ္း တရားထုိင္တဲ့အျပင္.. တေန႔တာမွာ ရရွိတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အားလံုးကုိ ဘယ္လုိထားသုိ စီမံခန္႔ခြဲပါသလဲ။ တကယ္ စစ္မွန္တဲ့အရာ အေရးပါတဲ့အရာေတြ နဲ႔ ေပၚပင္ပံုျပင္သက္သက္အၾကားေရာ ဘယ္လုိခြဲျခားပါသလဲ။
Yuval Harari
က်ေနာ္ ဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကိုယ္ပုိင္အစီအစဥ္ ခ်ျဖစ္တယ္။ ေခတ္နည္းပညာက က်ေနာ့္အတြက္ အစီအစဥ္ခ်မွတ္ေပးတာကုိ က်ေနာ္လက္မခံဘူး။ အင္တာနက္က ပုိ႔စ္ေတြ..တြစ္တာေတြ အစား စာအုပ္ရွည္ႀကီးေတြ၊ ဝတၳဳေတြ က်ေနာ္ဖတ္ျဖစ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ရာစုႏွစ္မွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့အရာတစ္ခုက သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ရွားပါးငတ္မြတ္မႈကေန.. အတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အဆမတန္ ပိုလွ်ံမႈဘက္ကုိ အေရြ႕ျဖစ္သြားတယ္လုိ႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ အရင္ကဆုိ သတင္းအခ်က္အလက္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အဓိကျပႆနာေတြက လူေတြအတြက္ အလံုအေလာက္မရွိတာ၊ ဆင္ဆာျဖတ္ခံရတာ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြက ရွားတယ္.. ၿပီးေတာ့ ရယူဖုိ႔လည္း ခက္တယ္။ ခုဆို လံုးဝ ေျပာင္းျပန္။ အလြန္တရာကို ႀကီးမားမ်ားျပားတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြရဲ႕ လႊမ္းမုိးမႈကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ခံရတာပဲ။
က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ အာရံုစူးစုိက္ႏုိင္မႈနဲပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ့္တုိ႔ အထိန္းအကြပ္မဲ့သြားတယ္။ ျပင္ပက ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔အရာေတြက က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ အာရံုစူးစုိက္ႏုိင္မႈကုိ ခိုးယူသြားၾကတယ္။ က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ တရားထုိင္မွ မဟုတ္ပါဘူး.. အလုပ္လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း ျပင္ပက အရာေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ က်ေနာ့္ရဲ႕ အာရံုးစူးစုိက္မႈကုိ ေသြဖယ္မသြားရေအာင္ က်ေနာ္ အလြန္စည္းကမ္းႀကီးစြာ အေသအခ်ာပဲ အာရံုစိုက္ၿပီး ကိုယ့္ရဲ႕ စူူးစုိက္ႏုိင္မႈကုိ ထိန္းပါတယ္။
Ezra Klein
ခုလုိက်ေနာ္တုိ႔ေျပာဆုိေနၾကတာေတြက ဟုိမို ေဒးယူစ္ (Homo Deus) စာအုပ္နဲပတ္သက္ၿပီး ဆက္စပ္စဥ္းစားရမယ့္ အေၾကာင္းအရာ က်ေနာ့္ကုိ အမ်ားႀကီးေပးတာ အံ့ၾသစရာပဲ။ အဲ့ဒီ စာအုပ္ကို အတိုဆံုး ခ်ဳံ႕ေျပာရမယ္ဆုိရင္ လူသားေတြဟာ ဖန္ဆင္းရွင္ သုိ႔ ဘုရားသခင္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စိတ္ကူးယံုၾကည္မႈအေပၚမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ လူမႈအသိုင္းအဝုိင္းကုိ အေျခခံခဲ့ၾကတယ္။ ၿပီးေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း တစ္ရာ၊ ႏွစ္ရာေလာက္က်ေတာ့ လူသာပဓာနဆုိတဲ့ စိတ္ကူးယံုၾကည္မႈအေပၚ အေျခခံၾကျပန္ေရာ။ အခုဆုိရင္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာ စိတ္ကူးယံုၾကည္တဲ့အေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ဘက္ကုိ ေရြ႕ေနၾကတယ္။
လူ႔အသုိင္းအဝုိင္းကုိ အက်ိဳးျပဳမႈအတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ စိတ္ေက်နပ္ရမယ့္ အတုိင္းအတာက ကြန္ပ်ဴတာအကူအညီယူ အယ္လဂုိရီသမ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ သတင္းအခ်က္အလက္စီးဆင္းမႈေတြက ထုတ္ကုန္ေတြ၊ တန္ဖိုးေတြထြက္လာေအာင္ က်ေနာ္တုိ႔လုပ္မွ ျဖစ္မွာပါ။ စာအုပ္ကုိ ဖတ္ၾကည့္ေတာ့ အဲ့ဒီအေျခအေနေတြဟာ ခင္ဗ်ားထက္စာရင္ က်ေနာ္လုိလူမ်ိဳးမွာ ပုိျဖစ္ႏုိင္ေခ်မ်ားတယ္လုိ႔ က်ေနာ္ ခံစားရတယ္။ ဘာလုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ေလာကႀကီးထဲမွာ တေန႔တာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ဆူညံမႈေတြနဲ႔ ခပ္ေဝးေဝးမွာ ခင္ဗ်ားကေနတာကုိး။ ဒါေၾကာင့္လည္း အခ်ိန္တိုင္းမွာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြၾကားထဲမွာ လူတုိင္း နစ္ျမဳပ္စြဲမက္ေနၾကတာက ဘယ္လုိအေျပာင္းအလဲနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ထိ သက္ေရာက္မႈရွိလဲဆုိတာ ခင္ဗ်ားအတြက္ ျမင္ရတာ ပုိရွင္းမွာေပါ႔။
Yuval Harari
ဟုတ္ပါတယ္.. ခုနကေျပာတာက စာအုပ္သစ္နဲ႔ပတ္လုိ႔ အင္မတန္ေကာင္းမြန္တဲ့ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ပါပဲ။ က်ေနာ့္ရဲ႕ အသက္ရွင္ေနထိုင္ပံုက က်ေနာ္ဘယ္လိုေတြးေခၚသလဲဆုိတာကုိ လႊမ္းမိုးပါတယ္။ က်ေနာ့္ရဲ႕ သုေတသနေတြနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အဆံုးသတ္ရလဒ္ေတြက က်ေနာ္ရဲ႕ အသက္ရွင္ေနထုိင္ပံုနဲ႔ တထပ္တည္းက်ဖုိ႔ က်ေနာ္ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဘာလို႔လည္းဆုိေတာ့ သီအုိရီေတြနဲ႔ ရလဒ္ေတြ အျမင္ ထုတ္ၿပီးေတာ့ ကိုယ္တကယ္အသက္ရွင္ေနထုိင္ပံုေပၚ သက္ေရာက္ေျပာင္းလဲမႈ မရွိဘူးဆုိရင္ ဘာလုပ္မွာလဲ။ အဓိပၸါယ္မရွိဘူး ျဖစ္သြားမွာပါ။
ဘာသာျပန္ – မာန္သီဟထြန္း
(မိုးမခ မွတ္ခ်က္ – https://www.facebook.com/SapiensMyanmar/ မွ စာေရးသူ၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ ေတာင္းျပီး ကူးယူေဖာ္ျပပါတယ္)
မူရင္းလင့္
https://www.vox.com/…/yuval-harari-sapiens-interview-medita…
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
