 |
|
Nov. 11, 2012: A bridge under construction across the Irrawaddy River, east of Shwebo, Myanmar is seen collapsed after a strong earthquake. (Weekly Eleven News/AP) |
ေမာင္ေက်းေရ (ေခတၱ ကယ္လီဖိုးနီးယား) – ငလ်င္ႏွင့္ ေျမေအာက္ေရ အေရး
(မိုးမခ) ဧျပီ ၂၂၊ ၂၀၁၇
၁ – စကားဦး
က်ြန္ေတာ္ ငလ်င္ပညာရွင္မဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ စက္ေရတြင္းဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေက်းရြာေရရရိွေရး (၀န္ထမ္းဘ၀/ ၁၉၈၀-ခုႏွစ္) ကစ၍ စဥ္ဆက္မျပတ္ေလ့လာမွတ္သား လုပ္ကိုင္ခဲ့ပါသည္။ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ စက္ေရတြင္းမ်ားဆိုင္ရာ အတိုင္ပင္ခံ၊ အၾကံေပးအလုပ္မ်ားကို လုပ္ကိုင္ေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ ေရအေရးဆိုင္ရာေဆာင္းပါးမ်ားကို ျပည္သူမ်ားအတြက္ ဂ်ာနယ္၊ စာေစာင္မ်ား၊ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ အခါအားေလ်ာ္စြာ ေရးသားပါသည္။ ဤေဆာင္းပါးသည္ ငလ်င္ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ စက္ေရတြင္းမ်ား၌ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည့္ အေျခအေနႏွင့္ ၾကံဳေတြႏွိင္သည့္အႏၱရာယ္မ်ားကို ေရးသားထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
၂ – ငလ်င္ႏွင့္ ေျမေအာက္ေရ
၂ – ၁ – ငလ်င္သည္ ကမာၻေျမၾကီး၏အေပၚမ်က္ႏွာျပင္ တုန္လႈပ္မႈ၊ တုန္ခါမႈပင္ ျဖစ္သည္။ ငလ်င္လိႈင္းသည္ ေျမတြင္း ေက်ာက္ခ်ပ္လြာမ်ား ပြတ္တိုက္ တြန္းကန္အားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္၏။ ဘူမိေဗဒပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေခၚအေ၀ၚအရ ျပတ္ေရြ႔ (Fault) ေက်ာမ်ားကို ဗဟိုျပဳ၍ ျဖစ္ေလ့ရိွပါသည္။ (ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ငလ်င္ ေဘးအႏၱရာယ္မွ ေရွာင္ကြင္းမရပါ။ ငလ်င္ႏွင့္ ေဘးအႏၱရာယ္အေၾကာင္းမ်ားကို ငလ်င္ပညာရွင္မ်ား ေရးသားထားသည့္ စာေစာင္၊ ေဆာင္းပါး၊ စာအုပ္မ်ား မ်ားစြာရိွပါသည္)
၂-၂ – ေျမေအာက္ေရသည္ ကမၻာေျမမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္၊ ေျမလႊာ (သဲ၊ ေက်ာက္စာရစ္၊ သဲဆန္ေသာေျမ)
(Sand, Gravel, Sandy soil) စသည္တို႔ အတြင္း၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာက္လႊာ၊ ေက်ာက္ခ်ပ္ၾကား (Fractures / Rocks) မ်ားအတြင္း၌ ေသာ္လည္ေကာင္း ေရေအာင္းလႊာအျဖစ္ စိမ့္၀င္ခိုေအာင္းေန၏။
၃ – ငလ်င္ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ ေရတြင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ပ်က္ပံု (အက်ိဳး အျပစ္မ်ား)
ငလ်င္သည္ ဘူမိေဗဒဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ားကို အေျခခံပါသည္။ ငလ်င္ႏွင့္ ဇလေဗဒဆိုင္ရာ၊ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ားသည္လည္း ဆက္သြယ္မႈ ရိွေနၾကသည္။ ကမာၻအေပၚယံေျမသားဆိုင္ရာဂုဏ္သတၱိမ်ားႏွင့္လည္း မကင္းေပ။ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ စက္ေရတြင္းဆိုင္ရာ ဇလဘူမိေဗဒပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာ သိရိွေနသည္။ ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားကို အဂၤလန္္ႏိုင္ငံအေျခစိုက္ သတၱဳတြင္းဆိုင္ရာ ေျမေအာက္ေရ ေလ့လာေရးအဖြဲ႔ကလည္း ငလ်င္ေၾကာင့္ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာေျမေအာက္ေရေျပာင္းလြဲမႈ ျဖစ္စဥ္ကိုစူးစမ္းကေလ့လာထားပါသည္။
ေဒးဗစ္ဟလ္အမ္ (David Helms) ဆိုသူ အေမရိကန္ဘူမိေဗဒ၊ ဇလဘူမိေဗဒ စူးစမ္းေလ့လာေရးပညာရွင္ကလည္း ငလ်င္လိႈင္းအားသည္ ေရခိုေအာင္းေနေသာေျမလႊာႏွင့္ ေက်ာက္ခ်ပ္လႊာမ်ားကို ေရြ႔လ်ားေစေသာေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ ေရတြင္းမ်ားကို ထိခိုက္ေစေၾကာင္း ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
ငလ်င္လႈပ္ခတ္မႈေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရကို အဓိက ဆိုးက်ဴိးၾကီး ႏွစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ႏိုင္ေစသည္။ ပဌမ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ (Water Level) ကိုလႈပ္ခတ္မႈ ျဖစ္ေစပါသည္။ ဒုတိယအေနႏွင့္ ေျမေအာက္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ အနိမ့္အျမင့္ကို ေျပာင္းလြဲ သြားေစပါသည္။
ေျမေအာက္ေရ၏ အက်ိဳးအျပစ္ကို အေျခအေနသံုးမိ်ဳး (မလႈပ္ခင္၊ လႈပ္ေနစဥ္ႏွင့္ လႈပ္ျပီး) တြင္ ျဖစ္ပ်က္ေလ့ရိွေၾကာင္း ေလ့လာသိရိွရပါသည္။ (ထိုအျဖစ္အပ်က္မ်ားသည္ စကၠန္႔ပိုင္း မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ျဖစ္ပ်က္သြားျခင္းျဖစ္သည္။ တခါတရံ ငလ်င္ျပင္းအား အရွိန္မေသေသးပါက ထပ္မံျဖစ္တတ္ပါေသးသည္။)
ငလ်င္မလႈပ္မီ ျပတ္ေရႊ႔ေၾကာ (ျပတ္ေရႊ႕ဇံု) (Fault Zone) ႏွင့္နီးသည့္ေနရာေတြမွာ ေျမတြင္းဖိအားေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္လာသလို နိမ့္က်သြားသည္လည္း ရိွ၏။
အေမရိကန္ ဘူမိေဗဒစူးစမ္းေလ့လာေရးဌာန၏ ေလ့လာခ်က္အရ ငလ်င္လႈပ္ရာ ဗဟိုရပ္၀န္းက ေပ ေထာင္ ေသာင္္းအက်ယ္အ၀ွမ္းအတြင္း ငလ်င္လိႈင္းျပင္းအား ပမာဏအလိုက္ ေရတြင္းမ်ားက ေရမ်ား ေနာက္က်ိလာျခင္းသည္ ငလ်င္လုပ္ေတာ့မည့္အရိပ္အေရာင္ကို ျပေနေၾကာင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။
ပိတ္ေလွာင္မထားေသာ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလြာ (unconfined aquifer) (သို႔) ေရထြက္အား ေကာင္းေသာ ပိတ္ေလွာင္ထားသည္ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလြာ (high permeability confined aquifer) မ်ားတြင္ ထိုသို႔ျဖစ္ပ်က္မူ႔မ်ား လ်င္ျမန္စြာျဖစ္ေပၚေလ့ရိွပါသည္။ ထိုေရအေရာင္ေျပာင္းေနျခင္းသည္ (၆) လ တစ္ႏွစ္ ခန္႔ထိ ရိွေနႏွိင္ၾကာင္း ဆက္မျပတ္ေလ့လာျခင္းက သိရပါသည္။ (Brodsky et al 2003 ) ငလ်င္လႈပ္ေနစဥ္အတြင္း ငလ်င္လိႈင္အားေၾကာင့္ ေျမတြင္းတုန္ခါမႈ ျဖစ္ေပၚသည္ႏွင့္ တျပိဳင္တည္း ေျမေအာက္ေရေအာင္းလႊာအတြင္း ေရဖိအားေျပာင္းလြဲမႈ ျဖစ္ေစပါသည္။ ထိုအခါ ေျမေအာက္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ လႈပ္ခတ္ လာပါသည္။ ငလ်င္ျပင္းအားျမင့္မား၍ ငလ်င္ဗဟိုခ်က္ႏွင့္ မေ၀းကြာပါက ဆိုးကိ်ဳးသက္ေရာက္မႈ ပိုပါမည္။
ေရေအာင္းသဲလႊာမ်ားသည္ အခ်ိဳ႔ေနရာမ်ားတြင္ ငလ်င္လိႈင္းအားေၾကာင့္ သိပ္သည္းက်စ္လစ္ သြားျပီး ေရခမ္းေျခာက္သြားသည္။ အခ်ိဳ့ေနရာမ်ားရိွ ေရေအာင္းသဲလႊာမ်ားမွာ က်စ္လစ္သိပ္သည္းမႈ မရိွသည့္ ေက်မြလြယ္ေသာေျမလြာ၊ ေက်ာက္လြာမ်ားျဖစ္သျဖင့္ သဲဆန္ေသာေဖ်ာ္ေရအျဖစ္ ေျပာင္းလြဲျပီး ေရတြင္းမွတဆင့္ ေျမေပၚသို႔ ပန္းထြက္လာႏိုင္သည္။ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေခၚအေ၀ၚအရ (liquefaction) ဟု ေခၚဆိုပါသည္။
ေျမတြင္းငလ်င္လိႈင္းသြား အျမင့္ဆံုးအရွိန္ (Peak Ground Acceleration –PGA) တန္ဘိုးျမင့္ ေသာ ေနရာအရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ေျမေအာက္တြန္ကန္အားေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရမ်ား သဲႏွင့္ အတူ (သို႔) ေရမ်ားသာ ေရတြင္းမ်ားမွ ပန္းထြက္လာျခင္း၊ ေရခန္းေျခာက္ျခင္း၊ စက္ေရတြင္းအနီး ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေျမက်ြံက်ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။
ငလ်င္လႈပ္ျပီးေနာက္ ေရတြင္း (စက္ေရတြင္း၊ လက္တူးတြင္း) ေျမေအာက္ေရမ်က္နွာျပင္သည္္ အတက္အက်ျဖင့္ ဆက္လက္ ေဘာင္ဘင္ခတ္ေနေသးသည္။ (ေျမေအာက္ေရဖိအား အသင့္အတင့္အ ေနအထားတြင္) ထိုသို႔သိရိွႏွိင္ရန္ ေျမေအာက္ေရေနကို အလိုအေလ်ာက္တိုင္းတါေသာစက္ျဖင့္ စဥ္ဆက္မျပတ္ တိုင္းတာ၊ မွတ္တမ္းျပဳစုျခင္းက ေလ့လာသိရိွလာပါသည္။ မ်က္ျမင္လည္း ျမင္ေတြ႔နွိင္သည္။ တြင္းေရမ်ားလည္း ဆက္လက္ ေနာက္ေနပါသည္။ မီးခိုးေရာင္၊ ညိဳညစ္ညစ္ျဖစ္သြားပါမည္။
ငလ်င္လႈပ္ခတ္ျပီးေနာက္ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္နိမ့္က်ျခင္း၊ ေရလ်ံထြက္လာျခင္းမ်ားသည္ မိနစ္အနည္းငယ္အတြင္း ငလ်င္မလႈပ္မီကအေျခအေနသို႔ လ်င္ျမန္စြာျပန္ေရာက္ႏွိင္သကဲ့သို႔ ရက္လၾကာျမင့္စြာ ေစာင့္ဆိုင္းရသည္မ်ားလည္း ရိွပါသည္။ ဘူမိေဗဒအရ ေျမလႊာႏွင့္ ေက်ာက္လႊာမ်ား အေနအထား ေျပာင္းလြဲသြားမႈၾကာင့္ ဇလဘူမိေဗဒအေနအထားမ်ား ေျပာင္းလြဲသြားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ငလ်င္လႈပ္ခတ္ရာ ဗဟိုခ်က္ႏွင့္နီးျပီး၊ ငလ်င္အားျပင္းထန္ပါက စက္ေရတြင္းမွေရမ်ား ေျမမ်က္ႏွာ ျပင္အထိ လ်ံထြက္ျခင္း (သို႔) စက္ေရတြင္းမွ ေရမ်က္ႏွာျပင္ နိမ့္က်သြားျပီး တြင္းေရခမ္းေျခာက္သြားျခင္း မ်ားျဖစ္ေစပါသည္။
ထိုအျပင္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား၏ ေရစီးဆင္းပံု ေျပာင္းလြဲမႈႏွင့္ ေျမေအာက္ေရမ်ာက္နွာျပင္ ေျပာင္းလြဲမႈမ်ားသည္လည္း ဆက္စပ္မႈရိွေနၾက၏။ (ဥပမာ – ရန္ကုန္ျမစ္၊ လိႈင္ျမစ္၊ ပဲခူးျမစ္ စသည္တို႔ႏွင္ နီးကပ္ေနသည့္ ျမိဳနယ္မ်ားရိွ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလႊာႏွင့္ ေရတြင္းမ်ား) ငလ်င္လႈပ္ရာ ရပ္၀န္းအတြင္း ငလ်င္လိႈင္းျဖတ္သန္းသြားသည့္အခ်ိန္မွစ၍ ျဖတ္သန္းသြားျပီးေနာက္ အခ်ိန္အထိ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္လႈပ္ခတ္ေနေၾကာင္း၊ သုေတသနမွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရသည္။ ဆက္လက္သုေတသနျပဳလုပ္ရန္ေတာ့ လိုေသးသည္ျဖစ္ေၾကာင္း အေမရိကန္ ဘူမိေဗဒေလ့လာတိုင္းတာေရးက ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
အထက္ပါအေျခအေနသံုးရပ္သည္ငလ်င္ျပင္းအားပမာဏ အမ္ (၆) (M 6) (M mean earthquake magnitude) ( ပီဂ်ီေအ တန္ဘိုး ( ၀.၁၅ ~ ၀.၃) အထက္ ျပင္းအားရိွ ငလ်င္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ႏွိင္ေျခမ်ားပါသည္။
ငလ်င္လႈပ္ခတ္မူ႔ေၾကာင့္လည္း စက္ေရတြင္းစကာမ်ား သဲပိုက္ဆို႔မႈမ်ား ျဖစ္ေစႏွိင္ပါသည္။ ေရထြက္အား ေလ်ာ့နည္းေစပါသည္။ စက္ေရတြင္းတူးစဥ္က တြင္းအေပၚပိုင္း၌ ျပန္ဖို႔ထားေသာရြ႔့့ံေျမမ်ား၊ သရြတ္ေျမမ်ား (grouting materials) သည္လည္း တြင္းဇကာကို ပိတ္ဆို႔ေစျခင္း ေရစစ္ဇကာမွတဆင့္ တြန္းကန္အားေၾကာင့္ ေျမေပၚသို႔ ပန္းထြက္လာျခင္းမ်ား ျဖစ္ေစႏိွင္ပါသည္။
အခ်ိဳ႔တြင္းမ်ား သဲမ်ားလိုက္လာျပီးေနာက္၊ ေရထြက္အားပိုေကာင္းလာေစပါသည္။ ထိုအရာအားလံုးသည္ ေက်ာက္လႊာအေနအထားဘူမိေဗဒ၊ ေရေအာင္းလႊာအမိ်ဳးအစားအလိုက္၊ ေနရာေဒသအလိုက္ ကြဲျပားျခားနားစြာ ျဖစ္ပ်က္ေနျခင္းျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ အေျခအေနသံုးမိ်ဳးတြင္ ျဖစ္ပ်က္ျခင္းမ်ားအားလံုးသည္ စကၠန္႔ပိုင္း၊ မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ျဖစ္ပ်က္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ဘူမိေဗဒစူးစမ္းေလ့လာေရးဌာနႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ သိပၸံႏွင့္နည္းပညာဌာနတို႔ ပူးေပါင္းျပီး ငလ်င္ေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရ မည္သို႔ျဖစ္ပ်က္ႏိုင္သည္ကို (၁၉၄၆) ခုႏွစ္ နမ္ကိုင္း (Nankai) ငလ်င္မလႈပ္ခင္ ရက္ေပါင္းမ်ားစြာၾကိဳတင္၍ စူးစမ္းေလ့လာခဲ့သည့္မွတ္တမ္းမ်ားအရ ေျမေအာက္ေရေနာက္က်ိလာေၾကာင္း၊ ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ အနိမ့္အျမင့္ အတက္အက်ရိွလာေၾကာင္း ၾကိဳတင္သိရိွခဲ့သည္။ ထိုအျပင္ (၁၉၇၅) ခုႏွစ္တြင္လည္း ဟိုင္ခ်င္းငလ်င္ (ျပင္းအားပမာဏ (၇.၃) မလႈပ္မီ ငလ်င္ငယ္မ်ားလႈပ္ျခင္း၊ ေရတြင္းကေရမ်ား ေဘာင္ဘင္ခတ္လာျခင္း၊ ေရဒြန္ဓါတ္ေငြ့မ်ား ထြက္လာျခင္းမ်ားကို ၾကိဳသိခဲ့ရသည္။ ေရလ်ံက်ျခင္း၊ ေရပူမ်ားထြက္လာျခင္း၊ ေရတြင္းေရခမ္းေခာ်က္ျခင္းမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။
ငလ်င္ေဘးႏၱရာယ္ စိုးရိမ္ေနရသည့္ ျမန္မာႏွိင္ငံအေနႏွင့္ ေျမေအာက္ေရ အလြန္အက်ြန္သံုးစြဲေနေသာျမိ့ဳမ်ား၊ စက္မႈဇံုေဒသမ်ားအတြက္ စဥ္စားစရာနမူနာ သာဓကတခု ျဖစ္ပါသည္။
၄ – ျမန္မာႏွိင္ငံအတြင္းငလ်င္ႏွင့္ ေျမေအာက္ေရ အႏၱရာယ္
ငလ်င္ပညာရွင္မ်ား၏အဆိုအရ ရန္ကုန္ – သန္လ်င္တဝိုက္၊ ငလ်င္အႏၱရာယ္ က်ေရာက္ေစႏိုင္ေသာ ဗဟိုဌာန အနည္းဆံုး ၄ခု ရွိသည္။ အေရွ႕ဖက္က စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕၊ အေနာက္ဖက္က ေဒးဒရဲ၊ ေျမာက္ဖက္ တိုက္ၾကီးအနီးအနားႏွင့္ ေတာက္ဖက္ မုတၱမပင္လယ္ထဲက ျပတ္ေရြ႕မ်ား ျဖစ္သည္။
ေျမေအာက္ေရႏွင့္ စက္ေရတြင္းမ်ားဆိုင္ရာ ပညာရပ္ရႈေဒါင့္မွ ေလ့လာၾကည့္ေသာအခါ၊ မႏၱေလး၊ အမရပူရ၊ ရန္ကုန္ျမိ့ဳမ်ားသည္ ငလ်င္ျပင္းအား ပမာဏ အမ္ (၆) အထက္ လႈပ္ခတ္လာပါက ေျမေအာက္ေရမ်ားေရတြင္းမွ တဆင့္လ်ံတက္လာႏိုင္ျခင္း၊ တြင္းခမ္းေျခာက္ျခင္းမ်ား ၾကံဳေတြႏိုင္ပါသည္။
ရန္ကုန္ျမိ့ဳသည္ ျပင္းအားအဆင့္၊ မာကလ္လီစေကးအတန္း (၈) ထိ ခံရဖြယ္ရိွသည္ဟု ငလ်င္ပညာရွင္မ်ားက ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။ မဟာရန္ကုန္ျမိ့ဳ နယ္နမိတ္အတြင္း၊ ရန္ကုန္ျမိ့ဳတြင္ပိုင္း၊ အေနာက္ဘက္ျခမ္း၊ ဦး၀ိစာရလမ္းမွသည္ အင္းစိန္လမ္းတေလ်ာက္ အေနာက္ဘက္ျခမ္းရပ္ကြက္မ်ား (ၾကည္ျမင္တိုင္၊ စမ္းေခ်ာင္းမွသည္ ဒညင္းကုန္းအထိ) နွင့္ ရန္ကုန္အေရွ႔ပိုင္း၊ ဒဂံုျမိ့ဳသစ္မ်ားတြင္ ျဖစ္ပ်က္ႏိုင္ပါသည္။ အဆိုပါအရပ္ေဒသမ်ားသည္ ခ်ိဳင့္၀ွမ္းပို႔ခ် ေျမေအာက္ေရေအာင္းလြာ (Valley-filled aquifer) က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ျဖစ္ တည္လ်က္ရိွေနျခင္းက ဇလဘူမိေဗဒ၊ ဘူမိေဗဒအေျခအေနမ်ားက အဓိကျဖစ္ပါသည္။ ရန္ကုန္ျမိ့ဳတြင္ ငလ်င္လႈပ္ခတ္မႈ စေကး ပီဂ်ီေအ (၀.၂ – ၀.၃ ဂ်ီ) အတြင္းရိွျမိ့ဳနယ္မ်ားတြင္ ေရတြင္းမ်ားက ေရလ်ံျခင္းျဖင့္ ေျမေအာက္ေရမ်ား ေျမေပၚသို႔ တက္လာႏွိင္ပါသည္။ ထိုအျပင္ ျပည္လမ္း၊ အင္းယားကန္ေဘာင္၏ အေနာက္ဘက္ျခမ္း (ျပည္လမ္းႏွင့္ အင္စိန္းလမ္းၾကား) ရိွရပ္ကြက္၊ ျမိ့ဳနယ္မ်ားအတြင္းရိွ ေရတြင္းမ်ား၊ အတြက္ ပိုမိုစိုးရိမ္ရပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ျပည္လမ္းဘက္ျခမ္း တာေဘာင္သည္ ကမာၻေအးဘုရားလမ္း အေရွ့ဘက္ျခမ္းတာေဘာင္ထက္ ခံနွိင္အား နည္းပါသည္။ ေအာက္ခံေျမသားသဘာ၀၊ ဂုဏ္သတၱိမတူပါ။ အင္းယားကန္ေဘာင္က ေရထုထည္ပမာဏကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရပါမည္။
မႏၱေလးျမိ့ဳျပည္သူမ်ား၏ (၆၀ – ၇၀) ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေျမေအာက္ေရကို မွီတင္းေနၾကသည္။ မႏၱေလးျမိ့ဳ ရပ္၀ွမ္းေဒသရိွ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလႊာမွာ ေရမ်ားစြာထုတ္ယူႏိုင္သည့္ ေျမေအာက္ေရမ်က္နွာျပင္တိမ္ေသာ ႏုံးေျမေရေအာင္းလြာ (Alluvial aquifer) ျဖစ္သည္။ ငလ်င္၏တြန္းအား၊ ဖိအားဒဏ္ကို ခံႏွိင္အားနည္းသည့္ ေျမေအာက္ေရေပ်ာ္၀င္ေနေသာ ေျမႏုေျမေအာင္းလြာျဖစ္သည္။ ငလ်င္ျပင္းအားပမာဏ အမ္(၆) အထက္ လႈပ္ခတ္လာပါက မႏၱေလးနန္းေတာ္၀န္း၏ ေတာင္ဘက္ (အေနာက္ဘက္ပိုင္း)၊ အေနာက္ဘက္၊ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ ေနရာအမ်ားအျပားတြင္ ေရတြင္းမ်ားေရလ်ံျခင္း၊ အခ်ိဳ့ေနရာမ်ားတြင္ ေျမက်ြံသြားျခင္း (Sinkhole) မ်ား ျဖစ္သြားေစႏိုင္ပါသည္။
စာေရးသူ ေလ့လာသိရိွထားသည့္ သာဓကမ်ားမွာ (၂၂ – ၀၉ – ၂၀၀၃) ေန႔တြင္ ေတာင္းတြင္းၾကီး ငလ်င္ ျပင္းအား ပမာဏ (၆.၈) ေၾကာင့္ ဆတ္သြားရြာႏွင့္ ဘူတာရိွေရတြင္းမ်ား၊ စက္ေရတြင္းမ်ား ေရလ်ံ တက္လာျပီး အခ်ိဳ႔တြင္းမ်ား ေရခမ္းေခ်ာက္သြားျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါသည္။ အခ်ိဳ႔ (ယခင္က) ေရမထြက္သည့္တြင္းမ်ား ေရမ်ားထြက္လာျခင္း၊ မီးရထားသံလမ္းမ်ား လိမ္ေကာက္သြားေၾကာင္း၊ မိိတ္ေဆြ (အိုးအိမ္ဦးစီးဌာနက အျငိမ္းစား၊ ဇလဘူမိေဗဒပညာရွင္တစ္ဦး) ေျပာျပခ်က္ကို ေရးသားေဖၚျပအပ္ပါသည္။
(၂၄ – ၀၈ – ၂၀၁၆) ေန႔တြင္ အနက္မီတာ (၅၈) ကီလိုမီတာကို ဗဟိုထားလႈပ္ခတ္သြားေသာ ျပင္းအားပမာဏ အမ္ (၆.၇) ရိွ ေခ်ာက္ငလ်င္ေၾကာင့့္ မေကြးတိုင္းေဒသၾကီး၊ စလင္းျမိ့ဳနယ္၊ ဆင္ျဖဴက်ြန္းႏွင့္ အနီးအနားေက်းရြာမ်ားက ေရတြင္းမ်ား ေျမမ်က္ႏွာျပင္ အထက္ (၂- ၃) ေပေက်ာ္အထိ ေရလ်ံက်ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါသည္။ ထိုေနာက္ ေရတြင္းမွ ေရမ်ား ျပန္လည္နိမ့္ဆင္းသြားသည္ကို ဓါတ္ပံုမ်ားက ေျပာေနပါသည္။ (ပံု) ရႈ ။
(၁၃ – ၀၄ – ၂၀၁၆) ငလ်င္ျပင္းအားပမာဏ (၆.၉) ရိွ ကေလးျမိ့ဳ ငလ်င္ေၾကာင္းလည္း အနီးအနားပတ္၀န္းက်င္ေက်းရြာမ်ားရိွ ေရတြင္းမ်ား ေရလ်ံျခင္း၊ ေခ်ာင္းရိုး၊ ေျမာင္းရိုးမ်ား ေရလမ္း ေရစီးပံုစံ ေျပာင္းလြဲသြားျခင္းမ်ား ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည္ကို မံုရြာျမိ့ဳေန၊ ေရအရင္းအျမစ္အသံုးခ်ေရးဦးစီးဌာနမွ အျငိမ္းစား ဇလဘူမိေေဒပညာရွင္ႏွင့္ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းျခင္းျဖင့္ စူးစမ္း သိရပါသည္။
အထက္ပါ ျဖစ္ရပ္ (၃) ခု ကို အေျခခံေလ့လာျခင္းျဖင့္ ငလ်င္ျပင္းအား ပမာဏ (၆- ၆.၅) အထက္ လႈပ္ခတ္သည့္ငလ်င္မ်ားသည္ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ ေရတြင္းမ်ားကို အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစေၾကာင္း သက္ေသျပေနပါသည္။ ဘူမိေေဒ၊ ဇလဘူမိေဗဒ အေနအထားမ်ား ၊ ေျမေအာက္ ေရေန အေနအထားမ်ား ေျပာင္းသြားျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။
ေက်ာက္လႊာ ထူထပ္သည့္အရပ္ေဒသ၊ ေတာင္ၾကီး၊ ရွမ္းျပည္၊ ေမာ္လျမိဳင္၊ မြန္ျပည္နယ္စသည့္ေဒသမ်ားရိွ ထံုးေက်ာက္၊ ေရေအာင္းလႊာမ်ား (ေက်ာက္ၾကားေရေအာင္းလြာ) (fracture rock aquifer) မွာမူ ငလ်င္ျပင္းအားပမာဏမ်ားေလ ေရခိုေအာင္းေနသည့္ ကြဲေၾကာင္းမ်ား၊ က်ယ္ျပန္႔လာျခင္း၊ က်င္းေျမာင္းသြားျခင္း (သ႔ို) ပိတ္သြားျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ ေရထြက္ႏႈန္းမ်ားလည္း ေျပာင္းလြဲသြားေစပါမည္။
၅ – ေျမေအာက္ေရကို အသံုးျပဳေနၾကသူမ်ား ၾကိဳတင္သိထားသင့္ေသာ နည္းလမ္းမ်ား
၅-၁။ ေဆာက္လုပ္ေရးပညာရွင္မ်ား အေဆာက္အဦတည္ေဆာက္ရန္ ပံုစံထုတ္ေရးဆြဲရာတြင္ ေရပင္ေရရင္း (ေရတြင္း) မ်ား (water supply source) အတြက္ ေရသံုးစြဲမႈ ပမာဏႏွင့္ ေရရရိွႏိုင္မႈပမာဏကို အေျခခံ တြက္ခ်က္၍ ရပ္ကြက္ အစုအဖြဲ႔အလိုက္၊ စက္မူ႔ဇံုအလိုက္ သီးျခားေနရာတေနရာတြင္ စက္ေရတြင္း၊ ေရတြင္းမ်ားတူးျပီး ေျမေအာက္ေရ ထုတ္ယူသံုးစြဲသည့္စနစ္ကို က်င့္သံုးရန္္။
(ယခင္ ဦးႏုအစိုးရႏွင့္ မဆလေခတ္က ေဆာက္လုပ္ထားသည့္ ျပည္ေထာင္စုုရိပ္သာ (ယခု မရိွေတာ့ပါ) အိမ္ယာ၊ ဦး၀ိစာရအိမ္ရာ၊ မင္းမႏုိင္အိမ္ရာမ်ားကဲ့သို႔ စက္ေရတြင္းမ်ားကို သီးသန္႔ေနရာ ေပးသင့္ပါသည္။)
ယခင္က အိုးအိမ္ဦးစီးဌာနက ေဆာက္လုပ္ေပးထားသည့္ ၾကိ့ဳကုန္းအိမ္ရာတြင္ ေရတြင္းကို သီးျခားတေနရာတြင္ တူးေဖၚ၍ တိုက္ခန္းမ်ားကို ေရျဖန္႔ေ၀ခဲ့ပါသည္။ ယခုအခါ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းမႈ မရိွသည့္အတြက္ စက္ေရတြင္းမ်ားမွ ေရေပးေ၀ႏိုင္ျခင္း မရိွေသာအခါ တတိုက္ တတြင္း၊ မိမိအစီအစဥ္ႏွင့္ ထုတ္ယူသံုးစြဲေနၾကသည္။ ငလ်င္အႏၱရာယ္ ျဖစ္လာပါက စိုးရိမ္ရသည့္ေျမသားအမ်ိဳးအစားတြင္ ပါ၀င္ေနသည္။
၅ -၂။ ယေန႔ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ ကန္ထရုိက္တိုက္၊ အဆင့္ျမင္အေဆာက္အဦမ်ား ေအာက္ရိွ ေရတြင္းမ်ားမွ ေရထုတ္ယူသံုးစြဲေနျခင္းက ငလ်င္လႈပ္သည့္အခါ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အႏၱရာယ္ကို ဖိတ္ေခၚေနျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔လုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ားကို တားျမစ္ရန္။
၅ – ၃ ။ ထိုအျပင္ ရန္ကုန္ျမိ့ဳ၊ ဦး၀ိစာရလမ္း အေနာက္ဘက္၊ ျပည္လမ္း အေနာက္ဘက္ျခမ္း၊ အင္းစိန္လမ္းမၾကီး အေနာက္ဘက္ျခမ္းရပ္ကြက္မ်ား၊ မဟာရန္ကုန္ အေရွ႔ပိုင္းျမိ့ဳသစ္မ်ားတြင္ စက္ေရတြင္း၊ ေရထုတ္ပိုက္၌ ေရအားထြက္ေပါက္မ်ား (relief bar) တတ္ထားသင့္ပါသည္။
၅ – ၄ ။ ငလ်င္လႈပ္ျပီးကာစ (တစ္ရက္ ႏွစ္ရက္) အတြင္း ေရတြင္းေရကို မသံုးဘဲ ျပင္ပက သန႔္စင္ေသာေရကို သံုးရန္။
၅ – ၅ ။ ငလ်င္လႈပ္ျပီးေနာက္ စက္ေရတြင္းကို စစ္ေဆးရန္။ မ်က္ျမင္ပ်က္စီးမႈမ်ားကို စစ္ေဆးရန္။
၅ – ၆ ။ တြင္းေရကို ေသာက္သံုးရန္ သင့္ မသင့္ ေရအရည္အေသြး စစ္ေဆးရန္။ စစ္ေဆးျပီးမွ သံုးရန္။
၅ – ၇။ ေရအေရာင္အေသြးေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ အနံအသက္ရိွျခင္း၊ ေရထြက္ႏႈန္း ေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ တို႔သည္ ငလ်င္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ေရအေရာင္ ညိဳညစ္ညစ္ အေရာင္သည္ တရက္ႏွစ္ရက္အတြင္း မေျပာင္းပါက ေျမေအာက္ေရ က်ြမ္းက်င္ပညာရွင္ႏွင့္ တိုင္ပင္သင့္ပါသည္။ ေရ၀င္ေပါက္ဇကာ က်ိဳးပ်က္သြားပါက ထိုသို႔ျဖစ္ႏွိင္ပါသည္။
၅- ၈ ။ ေရတြင္းကို ျပန္လည္ေရမႈတ္ ေဆးေၾကာရန္။
နိဂံုး
ငလ်င္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည့္ ေျမေအာက္ေရေဘးႏၱရာယ္မ်ားကို သိရိွရန္ႏွင့္ ၾကိဳတင္လုပ္ေဆာင္၍ ရသည္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။
ေမာင္ေက်းေရ (ေခတၱ ကာလီဖိုးနီးယား)
က်မ္းကိုး၊ ။ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ငလ်င္၊ ျမန္မာ့ငလ်င္ေဘး ေလ်ာ့ခ်ေရး (ေဒါက္တာသိန္း) ဘူမိေဗဒ ၊ ၁၉၇၄ အသင္း ပညာရပ္ စာစဥ္ (၁) ၁၉၇၄။
– SCIENCE VOL 300, 27 JUNE 2003 / Stream flow and Water Well Responses to Earthquakes
– DEC (AL / US): Earthquake Information for Private Well Owners
– Earthquakes and Groundwater and Surface Water Management at Mines Sites
Gareth Digges La Touche,Golder Associates, 1 Alie Street, London, E1 8DE, UK,
– Brodsky EE “ (2003) A mechanism for sustained groundwater pressure changes induced by distant earthquakes”
သင့္အေၾကာင္း သင့္လုုပ္ငနး္ ေၾကာ္ျငာ သည္ေနရာမွာ ေၾကာ္ျငာႏိုုင္ပါျပီ
