အိမ့္ခုိင္ဦး – က်ည္ဆန္ၾကားက သတင္းသမား
( မိုုးမခမဂၢဇင္း ေဖေဖာ္၀ါရီထုုတ္) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၂၊ ၂၀၁၅
(သတင္းသမားေတြအတြက္ လုုံျခံဳေရး သတိေပးေခါင္းေလာင္းသံ )
[ဤေဆာင္းပါးကို ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ စာနယ္ဇင္းမဟာမိတ္အဖြဲ႕ (SEAPA Fellowship Preogram 2014 ) အတြက္ ဖိလစ္ပုုိင္ႏုုိင္ငံသုုိ႔ သြားေရာက္ကာ ေရးသားထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ေဆာင္းပါးရွင္ မအိမ့္ခိုင္ဦးသည္ ျမန္မာသတင္းေထာက္တစ္ဦး ျဖစ္ၿပီး ဗြီအိုေအ သတင္းဌာန (ျမန္မာပိုင္း) အတြက္ ျမန္မာ့မီဒီယာသံုးသပ္ခ်က္ အစီအစဥ္ တင္ဆက္ေနသူလည္း ျဖစ္သည္။ ယခုႏွစ္အတြက္ အဓိကအေၾကာင္းအရာအျဖစ္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား သတ္ျဖတ္္ခံရမႈအေပၚ အျပစ္ေပးအေရးယူႏိုင္ျခင္း မရွိသည္ကို ေဒသတစ္၀န္း နားလည္မႈျမႇင့္တင္ေရး ျဖစ္သည္။ ျမန္မာဘာသာသုုိ႔ ကုုိေအးခုုိင္မွ ျပန္ဆုုိေပးခဲ့ပါသည္။]
ကီဒါပါ၀မ္ ၊ဖိလစ္ပုုိင္ႏုုိင္ငံ (KIDAPAWAN, Philippines) ၂၀၀၄ ခုႏွစ္တုန္းက အသံလႊင့္ဌာန သတင္းေထာက္တစ္ေယာက္ျဖစ္သည့္ မာလူမာနာက ေခါင္းေပၚမွာ ပု၀ါတစ္ထည္ကို စည္းေႏွာင္လိုက္ၿပီး ကိုတာဘာတိုၿမိဳ႕ႏွံ႔ေအာင္ သူမေနာက္က တေကာက္ေကာက္လိုက္ေနသည့္ ေသနတ္သမားေတြကို လမ္းစေဖ်ာက္ဖို႔ ႐ုပ္ဖ်က္ခဲ့ရသည္။
ထိုႏွစ္က ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပသည့္ ႏွစ္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့သည့္အျပင္ သူမ၏ သတင္းေပးပို႔ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားမွာ စိတ္ၿငိဳျငင္သည့္အျပင္ ေဒါသပါ ထြက္ကုန္ၾကသည္။ ပထမေတာ့ သူမ၏ ဖုန္းသို႔ သတ္မည္ျဖတ္မည္ဟူေသာ ၿခိမ္းေျခာက္စာေတြ ပို႔သည္။ သည့္ေနာက္မွာေတာ့ အျဖဴေရာင္ဗင္ကားေလးျဖင့္ လက္နက္ကိုင္ လူတစ္စုက သူမေနာက္က တေကာက္ေကာက္ လိုက္ေလေတာ့သည္။
“က်မ ဘယ္သြားသြား သူတို႔ကို ေတြ႕ေနရေတာ့ သူတို႔ က်မေနာက္က လိုက္ေနၾကၿပီဆိုတာ က်မသိလိုက္တယ္။ က်မ ဘုရားေက်ာင္းကန္သြားရင္လည္း သူတို႔ကို ေတြ႔တာပဲ။ ႐ံုးမွာလည္း ေတြ႔ျပန္တာပဲ” ဟု လက္ရွိမွာ DXND-NDBC ေရဒီယို၏ သတင္းႏွင့္ မ်က္ေမွာက္ေရးရာဌာန အႀကီးအကဲအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနေသာ မာနာက ျပန္လည္ဖြင့္ဟသည္။
အကယ္၍ သူမကို မသတ္လွ်င္ေသာ္မွ အေႏွာက္ယွက္ျဖစ္ေစသည့္ လူမ်ားကို ေရွာင္ရွားလြန္ေျမာက္ႏိုင္ဖို႔ သူမႀကိဳးစားခဲ့သည္။
“က်မ မ်က္မွန္ကလြဲလို႔ ၀တ္ပံုစားပံုကို ျပင္တယ္။ မ်က္မွန္မပါရင္လည္း ျမင္မွ မျမင္ရဘဲ။ ၿပီးေတာ့ ေခါင္းၿမီးၿခံဳတယ္။ အကၤ် ီ အရွည္ေတြ ၀တ္တယ္။ က်မကေလး ႏွစ္ေယာက္ကိုပါ သူတို႔ရဲ႕ ၀တ္ပံုစားပံုေတြ ေျပာင္းေပးလိုက္ရတယ္” ဟု သူမက ဆက္ေျပာသည္။
သူမအသက္အႏၲရာယ္ရွိေနၿပီ ဆိုသည္ကို သိၿပီးေနာက္ မာနာ၏ ႐ံုးက သူမကို ကီတာဘာတိုၿမိဳ႕မွ ၁၂၀ ကီလိုမီတာခန္႔ ေ၀းသည့္ ကီဒါပါ၀န္ၿမိဳ႕ရွိ သတင္းဌာနသို႔ ေဘးဆီးရန္ကာ ေျပာင္းေရႊ႕ေစခဲ့သည္။
ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ယခုထိ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ ၾကာခဲ့သည့္တိုင္ အလားတူ ၿခိမ္းေျခာက္အၾကမ္းဖက္မႈေတြက ဆက္ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။
မာနာတို႔ မိသားစုကို ၂၀၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ေျပာင္းေရႊ႕ေစခဲ့သလိုပင္ အထူးသျဖင့္ ျပည္နယ္မ်ားမွာ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ေနၾကသည့္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားသည္ အလားတူၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားကို ႀကံဳေတြ႕ၾကရလ်က္ရွိသည္။ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားသည္ ရပ္တန္႔သြားသည္ဟု မရွိ၊ အေႏွာင့္အယွက္ေပး ဒုကၡေပးသူမ်ားကလည္း အျပစ္ေပး ဒဏ္တပ္မခံရဘဲ လူအမ်ားအေပၚ လႊမ္းမိုးႏိုင္သူမ်ား၊ ဓနအင္အားႀကီးမားသူမ်ားက ဥပေဒျပင္ပမွနည္းမ်ားျဖင့္ ထင္ရာစိုင္းေနျခင္းကို အားေပးအားေျမႇာက္ျပဳရာက်ကာ ေ၀ဖန္မႈသံမ်ားကို တိတ္ေစသည့္ျပင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို ထိုးစစ္ဆင္လာေတာ့သည္။
တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ သူတို႔၏ ပစ္မွတ္ထားတိုက္ခိုက္မႈမ်ားက ပိုမိုရဲတင္းလာၿပီး ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ား၊ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားထိ ဦးတည္လာသည္။ အထူးသျဖင့္ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလ ၂၃ ရက္တြင္ မာဂြင္ဒါႏို၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ရက္စက္စြာ သတ္ျဖတ္မႈေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းသမား ၃၂ ဦးအပါအ၀င္ လူ ၅၈ ဦး ေသဆံုးခဲ့ရသည္။
ယခင္ကေတာ့ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအတြက္ အေျခအေနေတြ ေအးေဆးၿငိမ္သက္သြားသည့္ထိ တစ္ေနရာမွာ ပုန္းေအာင္းေန၊ သို႔တည္းမဟုတ္ မာနာလိုပဲ ေသနတ္သမားေတြ မမွတ္မိေတာ့ေအာင္ ႐ုပ္ဖ်က္ေနလိုက္လ်င္ ရသည္။ သည္ေန႔ေခတ္မွာေတာ့ လံုၿခံဳဖို႔အတြက္ ကိုယ္တိုင္လည္း ေသနတ္ေဆာင္ဖို႔ လိုလာသည္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ မိတ္ေဆြမ်ားစြာ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည့္ ေၾကာက္စရာ ရက္စက္မႈႀကီးမတိုင္မီကပင္ ေသနတ္လိုင္စင္ ကိုင္ေဆာင္ထားခဲ့သည့္ ဖိလစ္ပိုင္ေဒးလီး အင္ကြိဳင္ရာ သတင္းစာမွ ၀ါရင့္သတင္းေထာက္တစ္ဦးျဖစ္သူ အာခိလိဇုုိနီရုုိကေတာ့ “ဒီႏိုင္ငံမွာ အသက္အႏၲရာယ္ကို တစ္ခါေလာက္ ၿခိမ္းေျခာက္ခံရဖူးတာနဲ႔ ကိုယ့္တစ္ဘ၀လံုးစာ အဲဒီေျခာက္လွန္႔မႈႀကီး ေအာက္မွာ ေနရမယ္လို႔သာ ေတြးထားေပေတာ့” ဟု ဆိုသည္။
“ကိုယ့္အကာအကြယ္ကို ဘယ္ေတာ့မွ မေလွ်ာ့မိေစနဲ႔။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ကၽြန္ေတာ္က လွည့္ၾကည့္လွည့္ၾကည့္နဲ႔ သြားေနရတာပဲ” ဟု ေတာင္ပိုင္းျပည္နယ္မ်ားတြင္ တရားမ၀င္ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္း၊ သစ္ခိုးခုတ္ျခင္းမ်ားအား ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ အဆုုိပါ ၀ါရင့္ သတင္းေထာက္က ဆိုသည္။
“လံုၿခံဳတယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ခံစားခ်က္က စိတ္ခ်လက္ခ်ေနေပေတာ့ ဆိုတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ အၿမဲတမ္း လံုၿခံဳေရးအတြက္ သတိရွိေနရတယ္။ လံုၿခံဳမႈအတိုင္းအတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စိတ္ထဲမွာ အၿမဲထားရတယ္” ဟု မင္ဒါနာအို စာေစာင္မွ သတင္းေထာက္တဦး ဂ်ဳိးဆက္ဂ်ဴဘီလက္ကလည္း သူ႔အေတြ႔အႀကံဳအရ ရင္ဖြင့္ခဲ့သည္။
အာခိလိ ႏွင့္ ဂ်ဴဘီလက္တို႔ ႏွစ္ဦးလံုး လြန္ခဲ့သည့္ ငါးႏွစ္က ရက္စက္သည့္ သတ္ျဖတ္ပြဲမွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ မူလကေတာ့ သူတို႔သည္ ထိုစဥ္က ဘူလူယန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးေရြးေကာက္ပြဲမွ လက္ေထာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးေလာင္း အက္စ္ေမးလ္မန္ဂူဒါဒါတူႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သတင္းရယူရန္ လိုက္သြားခဲ့ၾကသည့္ အုပ္စုထဲတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ လူအုပ္စုထဲမွ သူတို႔ျပတ္က်န္ခဲ့ၿပီးေနာက္ လိုက္မသြားတာကမွ ေကာင္းလိမ့္မည္ဟု စိတ္ထဲတြင္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထိုစိတ္ကူးေျပာင္းသြားသည္ကပင္ သူတို႔အသက္ခ်မ္းသာခြင့္ ရခဲ့သည္။
လုုံျခံဳေရးအသိ သတိေပးေခါင္းေလာင္းသံ
ႏိုင္ငံတကာ သတင္းေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္ ကြန္ရက္မ်ားအတြက္ အီရတ္ သို႔မဟုတ္ ဆီးရီးယားကဲ့သို႔ စစ္ေၾကာင့္ ဖ႐ိုဖရဲ ျဖစ္လ်က္ရွိသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သတင္းလိုက္ရန္ လံုၿခံဳေရးသင္တန္းမ်ားကို သတင္းေထာက္မ်ားက တက္ေရာက္ၾကရမည္ဟု စံသတ္မွတ္ခ်က္ တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။
သို႔တိုင္ ႏိုင္ငံတစ္၀န္း ကြန္ျမဴနစ္တို႔၏ ထႂကြေသာင္းက်န္းမႈမ်ားႏွင့္ မြတ္ဆလင္တို႔၏ ပုန္ကန္မႈမ်ားေၾကာင့္ မီဒီယာသမားမ်ား၏ လံုၿခံဳေရး ၿခိမ္းေျခာက္ခံေနရေသာ ဖိလစ္ပိုင္ကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ထိုသို႔သတ္မွတ္ခ်က္မ်ဳိး ရွိဖို႔ ခဲယဥ္းသည္။
မာဂြင္ဒါႏို လူသတ္ပြဲကေတာ့ ကြင္းဆင္းေနရေသာ မီဒီယာသမားမ်ားကိုသာမက အလုပ္စားပြဲႏွင့္ ခြဲစရာမလိုသည့္ အယ္ဒီတာမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူမ်ား၏ မ်က္လံုးအစံုတို႔ကိုပါ ပြင့္ေစခဲ့ေလသည္။ ရံဖန္ရံခါသာ ရရွိသည့္ အခြင့္အေရးတစ္ခု အျဖစ္သာ ႐ႈျမင္ထားၾကသည့္တိုင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၏ လံုၿခံဳေရးသည္ အေရးထားစိုးရိမ္စရာ ဦးစားေပးစရာ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့သည္။
ဖိလစ္ပိုင္တြင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအတြက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ား ဆက္လက္ရွိေနသည္ေၾကာင့္ပင္ အခ်ဳိ႕ေသာ မီဒီယာ ကုမၸဏီမ်ားသည္ သူတို႔၏ နယ္သတင္းေထာက္မ်ား၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားသည့္ နယ္ေျမေဒသမ်ားတြင္ သတင္းလိုက္ရန္ တာ၀န္က်သည့္ သတင္းေထာက္မ်ားအတြက္ လံုၿခံဳေရးမိတ္ဆက္သင္တန္းမ်ား၊ ေလ့က်င့္ပ်ဳိးေထာင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္္ လိုအပ္ေၾကာင္း သတိထားမိလာၾကသည္။
မနီလာစာစဥ္အတြက္ ေရးသားလ်က္ရွိေသာ ဂ်ဴဘီလက္က ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ေဒသတစ္ခုသို႔ သြားေရာက္ရန္အတြက္ မသြားမီထဲကပင္ ေဒသအေျခအေနကို ေစ့ငုၿပီးမွ ေရွ႕ဆက္ဘာလုပ္ရမည္ကို ဆံုးျဖတ္ေၾကာင္း ေျပာသည္။ သူက ေဒသအေျခအေနကို ေဒသခံႏွင့္ စစ္ဘက္ အာဏာပိုင္မ်ားထံမွ ေမးျမန္းေလ့ရွိသည္။
“ကိုယ့္တစ္ကိုယ္ရည္လံုၿခံဳမႈအတြက္ အထူးအေလးထားရတာကေတာ့ ေသခ်ာသလားမေမးနဲ႔။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ကိုယ္ေတြလို သတင္းေထာက္ေတြအေနနဲ႔ လံုၿခံဳေရးဆိုတာ ကိုယ္တိုင္အေလးထားရမယ့္ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္ေနတာပဲေလ။ ကိုယ့္လံုၿခံဳေရးအတြက္ တျခားသူေတြမွာ တာ၀န္ရွိပါတယ္လို႔ ေျပာလို႔မရဘူး။ ကိုယ့္လံုၿခံဳေရးကို ကိုယ္တိုင္ကပဲ ဂ႐ုစိုက္ရမွာ” ဟု လံုၿခံဳေရးသင္တန္းမ်ား တက္ေရာက္ခဲ့သည့္ သူက ဆိုသည္။
ဖိလစ္ပိုင္စတား သတင္းစာတြင္ ေရးသားလ်က္ရွိေသာ ဂၽြန္အန္ဆင္ကလည္း အလားတူ သင္တန္းမ်ဳိး တက္ေရာက္ဖူးသည္။ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္လ်က္ရွိသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ အသက္အႏၲရာယ္ က်ေရာက္ျခင္းမရွိေအာင္ ထိန္းသိမ္းသည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရဲဘက္ႏွင့္ စစ္ဘက္က ပံုမွန္သင္တန္းမ်ား ေပးလ်က္ရွိသည္။ မိမိ၏ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရလ်င္ မည္သို႔မည္ပံု ဂ႐ုစိုက္ရမည္၊ သူတို႔၏ ေဘးကင္းလံုၿခံဳေရးအတြက္ ေဆး႐ံုကို မည္သည့္နည္းျဖင့္ အျမန္ဆံုးပို႔ေဆာင္ရမည္ စသည္တို႔ကိုပါ သူတို႔ကို သင္ၾကားေပးထားသည္။
“ကၽြန္ေတာ္တို႔အမ်ားစုမွာ ကာကြယ္ေရး၀တ္စံုေတြ ရွိတယ္။ ကာဗလာ ၀တ္စံုေတြနဲ႔ သံခေမာက္ဦးထုပ္ေတြေပါ့။ ၿပီးေတာ့ စစ္ဘက္ကလည္း ခြင့္ျပဳခ်က္ ယူရတယ္။ စစ္ဘက္က သူတို႔အရင္သြားပါ့မယ္၊ ေျမျမႇဳပ္မိုင္းေတြ ရွင္းပါ့မယ္။ သူပုန္ေတြ မရွိတာ ေသခ်ာေအာင္ လုပ္ပါဦးမယ္၊ အဲဒီအခ်ိန္ထိ ေစာင့္ပါဦးလို႔ ေျပာရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဘက္က ေစာင့္ေနရတယ္။ ျဖစ္လာႏိုင္ေျခရွိသမွ် ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြကို ရွင္းထားၿပီးၿပီဆိုတာ ေသခ်ာတဲ့အထိ လုပ္ၿပီးမွ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကို သြားခြင့္ျပဳတဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း စစ္ဘက္မွာ ရွိတယ္။ တိုက္ခိုက္မႈေတြ ဆက္ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ခင္ဗ်ားကို သူတို႔က ေပးသြားမွာ မဟုတ္ဘူး”ဟု သူကဆိုသည္။
လံုၿခံဳေရးအေျခအေနေတြကို ေထာက္လွမ္းသံုးသပ္ျခင္းသည္လည္း အေရးႀကီးေၾကာင္း အြန္ဆင္က ေထာက္ျပသည္။
“မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနေတြထဲ တစ္ဖက္နဲ႔ တစ္ဖက္ ပစ္ခတ္လာၾကတဲ့အခါ ဘယ္အခ်ိန္က်ရင္ေတာ့ ခံခ်လို႔ရတယ္။ ဘယ္အခ်ိန္ဆိုရင္ေတာ့ ေျပးႏိုင္မွလြတ္မယ္ဆိုတာကအစ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိကို သိထားရမွာ” ဟု ဆိုသည္။ သူတို႔၏ စာတည္း(အယ္ဒီတာ)မ်ားထံမွ ရရွိသည့္ ညႊန္ၾကားမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ေမးျမန္းၾကည့္ရာ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိသည့္ ေနရာမ်ားသို႔ သြားေရာက္ရမည့္ ၀န္ထမ္းမ်ားအား သတိေပးမႈမ်ား ျပဳလုပ္သည္ဟု သိရသည္။
“တစ္ခါတစ္ေလဆိုရင္ မသြားခ်င္ေလာက္ေအာင္ ေျပာတာမ်ဳိး၊ ဖုန္းနဲ႔ပဲ သတင္းလွမ္းယူပါလားလို႔ တိုက္တြန္းတာမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္ေတြကလည္း အဲလိုေျပာေတာ့မွ စိတ္ထဲ ေခါင္းထဲ တရြရြျဖစ္လာၿပီး သြားလိုက္ဦးမယ္ကြ ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္တယ္” ဟု ေျပာသည္။
“အေရးႀကီးတာက အရွည္ျမင္ႏိုင္ဖို႔ပဲ။ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေနတဲ့ေနရာကို သြားရမလား၊ မသြားရဘူးလားဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ရမယ္။ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဆက္ၿပီးသတင္းယူႏိုင္တယ္။ ဘယ္အခ်ိန္က်ရင္ေတာ့ သတင္းယူတာရပ္ၿပီး ျပန္ဆုတ္ရမယ္ ဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ရမွာပဲ။ ဒါက အရွည္သျဖင့္ ေတြးႏိုင္ျမင္ႏိုင္မွ။ ဥာဏ္ရွိပါမွ။ ဆင္ျခင္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ဥာဏ္ကေတာ့ အၿမဲတမ္း ရွိေနရမယ္” ဟု သူက သတိေပးသည္။
လန္ဒန္အေျခစိုက္ သတင္းရယူျခင္း လံုၿခံဳမႈအင္စတီက်ဴ႕မွ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးမွဴး ဗစ္တာ ရက္ဒ္မြန္ဘာတာရီယိုက သူတို႔ရဲ႕ သင္တန္းအစီအစဥ္ေတြထဲမွာ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကို တကယ့္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနတဲ့ အေျခအေနလို အခင္းအက်င္းတစ္ခု၊ ေဒါသထြက္ေနတဲ့လူအုပ္ႀကီးနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရခ်ိန္၊ ေဒါသထြက္စရာ အေၾကာင္းအရာ ေပၚေပါက္ လာႏိုင္ခ်ိန္မ်ဳိး အသြင္ဖန္တီးေပးၿပီး၊ ႏွစ္ဖက္အျပန္အလွန္ ပစ္ခတ္ေနသည့္ၾကားမွာ လက္ေတြ႔ မည္သို႔ လုပ္ကိုင္ၾကရမည္ ဆိုသည္ကို ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးသလို မည္သို႔အခ်က္အလက္ စုေဆာင္းရမည္၊ ေထာက္လွမ္းမႈေတြကို မည္သို႔ေရွာင္ရွားရမည္၊ စစ္ေဆးေရးႏွင့္ေတြ႔သည့္အခါ မည္သို႔ျပဳမူဟန္ေဆာင္ရမည္တို႔အျပင္ အေထြေထြ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားကို မည္သို႔ရင္ဆိုင္ရမည္ စသည္တို႔ကိုပါ သင္ၾကားေပးသည္။
သို႔ေသာ္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနသည့္ မည္သည့္ေနရာကိုမဆို သြားေရာက္ေတာ့မည္ဆိုပါက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ မီဒီယာ၀န္ထမ္းမ်ားက ထိုေနရာႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး တတ္ႏိုင္သမွ် အခ်က္အလက္မ်ား၊ မည္သို႔ေသာ လူမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း ဟူသည္မ်ားကို ျပင္ဆင္စုေဆာင္းရန္ သူက တိုက္တြန္းသည္။
“အေျခအေနက ဘယ္လိုျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ ရွာၾကည့္။ အဲဒီေနရာမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ဖူးတဲ့ သမိုင္းေၾကာင္း ရွိဖူးလား၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ လူမႈေရး အေျခအေနေတြက ဘယ္လိုရွိလဲ”ဟု လူ႔သိုက္ၿမံဳ သတင္းပညာႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစင္တာက ေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးျဖစ္သည့္ သတင္းေထာက္ေဟာင္း ဘာတာရီယိုက ဆိုပါသည္။
ေနရာေဒသႏွင့္ ပတ္သက္၍ လက္ေတြ႔က်သည့္ အခ်က္အလက္မ်ားကို ရယူရာတြင္ မိုးေလ၀သအေျခအေန၊ သတင္းေထာက္ သြားေရာက္ဖို႔လိုအပ္သည့္ အခ်ိန္ကာလ အတိုင္းအတာတို႔လည္း ပါ၀င္ေၾကာင္း သူက ဆိုသည္။ ထိုအခ်က္အလက္မ်ားေပၚ အေျခခံကာ ခရီးသြားရာတြင္ ေဆာင္ယူသြားရမည့္ အစားအစာ၊ ေရ၊ ဆက္သြယ္ေရး ကိရိယာႏွင့္ ေရွးဦးသူနာျပဳစုမႈ ပစၥည္းမ်ားကို သိရွိသတ္မွတ္ႏိုင္ေပမည္။
စာနယ္ဇင္းသမားလား၊ ေကာင္းဘြိဳင္ေတြလား
မီဒီယာသမားမ်ားကို သတ္ျဖတ္ျခင္းအား ရဲတင္းစြာ ျပဳမူလာၾကျခင္းေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားသည္ လံုၿခံဳေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပိုမို အာ႐ံုစိုက္လာၾကသည္။ သို႔ေသာ္ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ဥပေဒစိုးမိုးမႈ အားနည္းၿပီး စစ္ဘုရင္မ်ားႏွင့္ စစ္ေသြးႂကြမ်ား မင္းမူလ်က္ရွိေသာ ေ၀းလံသည့္ ေနရာမ်ားသို႔ သြားရာတြင္ ေသနတ္တစ္လက္ ေဆာင္သြားဖို႔က ပို၍ ဆြဲေဆာင္မႈရွိသည္ဟူေသာ စိတ္ကူးစိတ္သန္းမ်ဳိးကိုလည္း ျဖစ္ေပၚေစသည္။
လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္အေတာ္ၾကာခန္႔ကမူ စာနယ္ဇင္းသမားက ေသနတ္ေဆာင္သည္ဟူ၍ ၾကားလို႔မွ်မေတာ္သည့္ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ယေန႔ေခတ္မွာေတာ့ မီဒီယာသမားမ်ားၾကားမွာ မထူးဆန္းသည့္ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္လာသလို မီဒီယာ အသိုင္းအ၀ုိင္းထဲတြင္လည္း ေမးခြန္းမ်ား ထြက္ေပၚလာဆဲျဖစ္သည္။
ေသမင္းႏွင့္ ေတ့လြဲေလး လြဲခဲ့ရသူမ်ားႏွင့္ ေသနတ္ကသာ သူတို႔အတြက္ လံုၿခံဳမႈေပးစြမ္းႏိုင္သည္ဟု ခံစားထင္ျမင္သူမ်ားကို ေသနတ္ကိုင္သင့္မကိုင္သင့္ ျငင္းခုန္ရန္ ခက္ခဲပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္ ဤသည္သာ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္းျဖစ္သည္ဟု အားလံုးက ယံုၾကည္ေနၾကသည္ မဟုတ္ပါ။
ဒါဗာယိုၿမိဳ႕အေျခစိုက္ မင္ဒါသတင္းဌာနမွ ဓာတ္ပံုသတင္းေထာက္ ဖ႐ြိဳင္လင္ဂယ္လာဒိုကမူ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား ေသနတ္ေဆာင္သည့္ကိစၥကို ဆန္႔က်င္သည္။
“ကၽြန္ေတာ္လည္း ေသနတ္မေဆာင္ဘူး။ ရွိလည္းမရွိေပါင္။ ေသနတ္ကိုင္ခ်င္တဲ့ သတင္းသမားေတြက သူတို႔ငယ္ငယ္တုန္းက စိတ္ကူးယဥ္အိပ္မက္ထဲမွာ ပါတဲ့ ေကာင္းဘြိဳင္(ႏြားေက်ာင္းသား) ေတြလို လုပ္ခ်င္တဲ့ သူရဲေဘာေၾကာင္တဲ့သူေတြ လို႔ပဲထင္တယ္”ဟု သူ႔အျမင္ကို ဆိုသည္။
“လူတစ္ေယာက္က သူ႔ခါးတိုအကၤ် ီထဲမွာ ေသနတ္ထည့္ၿပီး၊ အိတ္ထဲမွာ ေသနတ္၀ွက္ၿပီး ဘယ္လိုအလုပ္လုပ္လို႔ ရမယ္ဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္ျဖင့္ မစဥ္းစားတတ္ေအာင္ပဲ” ဟု ဆိုသည္။
“ခင္ဗ်ားမွာ ေသနတ္ေဆာင္လာတာ ျမင္သြားရင္ လူေတြက ခင္ဗ်ားကို ယံုယံုၾကည္ၾကည္ အင္တာဗ်ဴးေျဖလိမ့္ပါ့မလားဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္သံသယျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ေသနတ္ေဆာင္တဲ့ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ အမ်ားအျပားပဲ သူတို႔ေသေဘး သူတို႔မကာကြယ္ႏိုင္တာ ရွိေနတာပဲ။ သူတို႔မွာ ေသနတ္ပါတာေၾကာင့္ တျခားေသနတ္သမားေတြက သူတို႔ကို မသတ္ပါဘူးလို႔ ဘယ္ေျပာလို႔ရမလဲ” ဟု သူကျငင္းခ်က္ထုတ္သည္။
ေသနတ္ေဆာင္တိုင္း စိတ္ခ်ရသည္မဟုတ္ေၾကာင္းကို ဘာတာရီယိုကလည္း သေဘာတူပါသည္။ “အဲဒီဟာ(ေသနတ္)နဲ႔ လံုး၀လံုၿခံဳသြားၿပီးလို႔ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ျဖင့္ မယံုဘူး။ အရွင္းဆံုးေျပာရရင္ ဒါက အတုအေယာင္လံုၿခံဳမႈကို ေပးတာပဲ။ လက္နက္ကိုင္သြားရဲ႕သားနဲ႔၊ ဒါမွမဟုတ္ လက္နက္ကိုင္ ကိုယ္ရံေတာ္ ေခၚသြားရဲ႕သားနဲ႔ အသတ္ခံရတဲ့ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ ရွိတယ္ဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္သိပါတယ္” ဟု ဆိုသည္။
ဖိလစ္ပိုင္စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား အမ်ဳိးသားသမဂၢမွ ဥကၠ႒ ႐ို၀ီနာပါရန္က စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား ေသနတ္ေဆာင္ျခင္းအားျဖင့္ အကာအကြယ္ရသည္ထက္ ထိခိုက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏိုင္ဖို႔က ပိုမ်ားေၾကာင္း သေဘာတူသည္။ “(ေသနတ္ကိုင္) ကၽြမ္းတာမွ မဟုတ္ဘဲ။ ပစ္ဖို႔ခတ္ဖို႔လည္း သင္ထား၊ ေလ့က်င္ထားတာ မရွိပါဘူး” ဟု ေျပာသည္။
“စာနယ္ဇင္းသမားက ေသနတ္ကိုင္တယ္ ဆိုတာကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္က အားမေပးဘူး။ ဒါေပမယ့္ အသတ္ခံရမယ္လို႔ ၿခိမ္းေျခာက္ခံရတဲ့သူေတြမွာ သူတို႔လံုၿခံဳဖို႔ ေသနတ္တစ္လက္ ေဆာင္ထားရင္ ေသမယ့္ေဘးကို နည္းနည္းေတာ့ ဟန္႔ထားလို႔ရတယ္လို႔ ခံစားေနရတဲ့သူေတြမွာေတာ့ သံုးမယ္ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္က မတားေတာ့ဘူး”ဟု ရွင္းျပသည္။
ေသနတ္ေဆာင္ျခင္းသည္ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာ ကိစၥတစ္ရပ္ မဟုတ္ဟု အသံလႊင့္သတင္းသမားတစ္ဦးျဖစ္သည့္ ခ်ီႏိုဂက္စ္တန္က မနီလာ၌ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းရာမွာ ေျဖၾကားခဲ့သည္။ “ဒါကေတာ့ တစ္ကိုယ္ရည္တစ္ကာယ ေရြးခ်ယ္မႈပဲဗ်။ မက္ထ႐ို မနီလာမွာ ေသနတ္ေဆာင္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေဆာင္ႏိုင္သည္။ နယ္ဘက္ သြားၾကရင္လည္း ၿခိမ္းေျခာက္ ခံထားရတယ္ဆိုရင္ စာနယ္ဇင္းသမား ေတြလိုပဲ ေသနတ္ေဆာင္သြားႏိုင္တာပါပဲ။ တခ်ဳိ႕ သတင္းေထာက္ေတြအတြက္ေတာ့ အေကာင္းဆံုး လုပ္ဖို႔က်န္တာဆိုလို႔ ဒါပဲရွိတယ္။ (ေသနတ္ေဆာင္တာ) က်င့္၀တ္နဲ႔ ညီလား မညီလားဆိုတာ စစ္ေဆးတာ ေမးျမန္းတာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိတယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြမွ မရွိဘဲဗ်ာ” ဟု သူကဆိုသည္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ အတည္ျပဳခဲ့သည့္ ဥပေဒသစ္တစ္ခုအရ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို ေနအိမ္ျပင္ပတြင္ ေသနတ္ကိုင္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။
သမၼတႏိုင္ငံအက္ဥပေဒအမွတ္ ၁၀၅၉၁ တြင္ တရားေဟာဆရာ၊ ေရွ႕ေန၊ သူနာျပဳ၊ ဆရာ၀န္၊ စာရင္းစစ္ႏွင့္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားကဲ့သို႔ပင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကိုလည္း “ယင္းတို႔၏ အသက္ေမြးမႈ သဘာ၀ေၾကာင့္ ႀကီးမားေသာ အႏၲရာယ္မ်ားႏွင့္ ႀကံဳေတြ႔ရႏိုင္ေသာေၾကာင့္” လိုင္စင္ျဖင့္ ေသနတ္ေဆာင္ခြင့္ျပဳေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားခဲ့သည္။
ယခင္ဥပေဒအရမူ ထိုလုပ္ငန္းက႑မွ လူမ်ားသည္ က်န္ႏိုင္ငံသားမ်ားကဲ့သို႔ပင္ “အမွန္တကယ္ ၿခိမ္းေျခာက္ခံရသည့္ အေျခအေနသို႔ က်ေရာက္”ေၾကာင္း သက္ေသျပသႏိုင္ပါက ေသနတ္ကိုင္ခြင့္ထုတ္ေပးထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
ျပ႒ာန္းလိုက္သည့္ ဥပေဒသစ္ေၾကာင့္ ေသနတ္မ်ား အလြယ္တကူ ရရွိႏိုင္ၾကၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား ပိုမိုျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္ဟု ေ၀ဖန္ၾကသူမ်ား ရွိသည္သာ။ သို႔ေသာ္ ဥပေဒသစ္ကို ေထာက္ခံအားေပးသူမ်ားကေတာ့ အရပ္သားမ်ားသည္လည္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားကို ကိုယ္တိုင္ကာကြယ္ပိုင္ခြင့္ ျပဳသင့္ေၾကာင္း အဆိုျပဳၾကသည္။
မနီလာအေျခစိုက္ ဂ်ီအမ္ေအကြန္ရက္မွ ျပည္နယ္ေဒသမ်ားသို႔ ပံုမွန္ သြားေရာက္ သတင္းလိုက္ရသည့္ ဂက္စ္တန္၏ ေျပာၾကားခ်က္အရ ေသနတ္ကို ကာကြယ္မႈအျဖစ္ အသံုးျပဳျခင္းကိစၥသည္ ၿမိဳ႕ေတာ္ႏွင့္ နယ္ေဒသမ်ားတြင္ ကြာျခားမႈ ရွိေၾကာင္း သိရသည္။
မနီလာၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးတြင္ေတာ့ ေသနတ္ကိုင္သည့္ စာနယ္ဇင္းသမား အနည္းငယ္မွ်သာရွိၿပီး နယ္ေဒသတြင္ ပို၍ မ်ားျပားသည္။ အေၾကာင္းမွာ ၿမိဳ႕တြင္ေနရသူမ်ားက နယ္ေဒသမ်ားမွာေလာက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ခံရႏိုင္ေျခ မမ်ားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕ေန စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအေနျဖင့္ ၿခိမ္းေျခာက္ေရးသားထားသည့္ ဖုန္းစာတိုမ်ားသာ ေပးပို႔ခံရတတ္ၿပီး အသက္ကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ရွားပါးသည္ဟု ဆိုသည္။ “(ေၾကးစားငွားထားတဲ့လူေတြက) ခင္ဗ်ားအိမ္ထဲ၀င္ေမႊသြားၿပီး ေျခာက္႐ံုေလာက္ ေျခာက္တာ။ နယ္မွာလို အသက္ကို အႏၲရာယ္ျပဳတာေလာက္ထိ မမ်ားဘူး” ဟု မနီလာၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ ဥပေဒစိုးမိုးမႈ ပိုေကာင္းသည့္အတြက္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား ပိုမိုလံုၿခံဳၾကေၾကာင္း ရွင္းျပသည္။
သတင္းေထာက္တစ္ဦးျဖစ္သည့္ ပါရန္ကေတာ့ နယ္ေဒသမ်ားတြင္ ေသနတ္ကိုင္သည့္ ယဥ္ေက်းမႈမွာ အသားက်ေနၿပီး ေသနတ္ကိုင္လူမ်ားကို ျမင္ေနက်ျဖစ္သည့္အတြက္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း လက္နက္ကိုင္ရန္ ပို၍လြယ္ကူသြားေၾကာင္း ရွင္းျပသည္။ “မင္ဒါနာအိုလို ေနရာမ်ဳိးကို ခင္ဗ်ားသြားရင္ ၿခိမ္းေျခာက္ခံရမႈေတြကို ရင္ဆိုင္ႏိုင္ရသလို နယ္သတင္းေထာက္ေတြအတြက္ ေသနတ္ကိုင္တာ အမ်ားသူငါလိုပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ခံစားရမွာပဲ” ဟု ဆိုသည္။
ေသနတ္ ကိုင္သည္ျဖစ္ေစ မကိုင္သည္ျဖစ္ေစ စာနယ္ဇင္းသမား၏ အေကာင္းဆံုး ကာကြယ္ေရးမွာ တာ၀န္ယူမႈရွိေသာ သတင္းေပးပို႔မႈျဖစ္ေၾကာင္း ဘာတာရီယိုက ယံုၾကည္သည္။
“ဒီေနရာမွာ ကၽြန္ေတာ္အေလးေပးၿပီး ေတာက္ေလွ်ာက္ေျပာေနတာက ဘယ္သတင္းေထာက္အတြက္မဆို မိမိကိုယ္ကိုယ္ အေကာင္းဆံုးကာကြယ္နည္းကေတာ့ တာ၀န္ယူမႈရွိတဲ့ သတင္းေပးပို႔မႈေတြ လုပ္တာပါပဲ။ ကိုယ္လုပ္ဖို႔ရာ တာ၀န္ရွိသမွ် အျပည့္၀ဆံုး လုပ္ကိုင္တာပါပဲ။ ေသနတ္ကိုင္လို႔ ရာႏႈန္းျပည့္ လံုၿခံဳသြားလိမ့္မယ္လို႔ေတာ့ အာမမခံဘူး။ ဒါေပမယ့္ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကို အၾကမ္းဖက္တာေတြ ျဖစ္ဖို႔အလားအလာကိုေတာ့ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္လိမ့္မယ္” ဟု သူကျဖည့္စြက္ရွင္းလင္းသည္။
အေရးယူခံရျခင္းမရွိသည့္ သံသရာစက္၀န္း
မာဂြင္ဒါႏိုတြင္ အျပစ္မဲ့ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို ေသြးေအးစြာ သတ္ျဖတ္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံသည္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအတြက္ လံုၿခံဳမႈမရွိသည့္ ႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ ပို၍ နာမည္ႀကီးသြားခဲ့သည္။
စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအား ကာကြယ္မႈေကာ္မတီ (စီပီေဂ်) ၏ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြက္ ၫႊန္းကိန္းထုတ္ျပန္မႈအရ ဖိလစ္ပိုင္သည္ အီရတ္ႏွင့္ ဆိုမာလီတို႔ေနာက္မွ အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားအတြက္ အျပစ္ေပးအေရးယူခံရျခင္းမရွိျခင္းတြင္ တတိယေနရာရေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခု ျဖစ္လ်က္ရွိသည္။
၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္ စာနယ္ဇင္းသမား ၅၀ ေက်ာ္ သတ္ျဖတ္္ျခင္းခံခဲ့ရသည့္တိုင္ ေျဖရွင္းျခင္းမခံခဲ့ရဟု နယူးေယာက္အေျခစိုက္ မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕တစ္ခုျဖစ္သည့္ စီပီေဂ်က ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္ ျပန္လည္က်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့သည့္ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္မွစ၍ ယေန႔ထက္တိုင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား သတ္ျဖတ္ခံရမႈ ၂၀၀ ေက်ာ္ရွိခဲ့ရာမွ ၁၄ မႈကိုသာ တရားခံရွာေတြ႔ခဲ့ေၾကာင္း ဖိလစ္ပိုင္ မီဒီယာလြတ္လပ္မႈႏွင့္ တာ၀န္ယူမႈစင္တာက ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ထိုသို႔ တရားခံအျဖစ္ အျပစ္ေပးရာတြင္လည္း ေသနတ္သမားမ်ားကသာ တရားဥပေဒ၏ အစီအရင္ကို ခံၾကရၿပီး ေနာက္ကြယ္မွ ႀကိဳးကိုင္ေနၾကသူမ်ားကေတာ့ အျပစ္ေပးခံရျခင္းမရွိဟု ယင္းတို႔၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထိုသို႔ တရားစီရင္ အျပစ္ေပးခံရျခင္းမရွိေလ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအတြက္ ေက်ာခ်မ္းစရာျဖစ္ေစကမူ ရွင္းလွပါသည္။
က်ဴးလြန္သူမ်ားသည္ အျပစ္ေပးခံရျခင္း မရွိဘဲ လြတ္မည္ဟူသည္ကို သိေနသည့္အတြက္ အေၾကာက္အလန္႔ မရွိေတာ့ေၾကာင္း အာခိလိ က ဆိုသည္။
တစ္ဖက္တြင္မူ မာဂြင္ဒါႏိုသတ္ျဖတ္မႈေနာက္ပိုင္း အခ်ဳိ႕ေသာ သတင္းေထာက္မ်ားသည္ အျငင္းပြားဖြယ္ျဖစ္ေသာ အခ်ဳိ႕ျပႆနာမ်ားကို သတင္းမလိုက္၀ံ့ေတာ့ဘဲ ေ၀့လည္ေၾကာင္ပတ္သာ ေရးႏိုင္ၾကေတာ့ေၾကာင္း သူက ျပန္ေျပာင္းေျပာျပသည္။
“အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေရးတဲ့ သတင္းေထာက္တစ္ေယာက္ေယာက္ အသတ္ခံရတယ္ဆိုရင္ တျခားသတင္းေထာက္ေတြကလည္း အဲဒီအေၾကာင္းေတြ ေရးဖို႔ ႏွစ္ခါေလာက္ေတာ့ ျပန္စဥ္းစားၾကရေတာ့တာပဲ” ဟု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ပဋိပကၡဆိုင္ရာ စာနယ္ဇင္းကြန္ရက္မွ ခ်ာလီဆာဆီဒါက ရွင္းျပသည္။
က်ဴးလြန္သူမ်ားကို ဥပေဒအရ အေရးယူႏိုင္ျခင္းမရွိသည့္အတြက္ စာနယ္ဇင္းသမားတို႔၏ အမွတ္သည္းေျခတြင္ အေၾကာက္တရားတို႔ တြယ္ၿငိလာသည္ႏွင့္အမွ် က်ဴးလြန္သူမ်ားဘက္က ပို၍ ရဲတင္းလာၾကသည္။
“မဟုတ္တာလုပ္ၿပီး အျပစ္ေပးမခံရဘဲ ရွိေနတယ္ဆိုတာက အဲသလိုထပ္ခါထပ္ခါလုပ္ဖို႔ ေနာင္တမရေအာင္ လုပ္လိုက္တာနဲ႔ တူတူပဲေလ” ဟုဘာတာရီယိုက ေထာက္ျပသည္။
သမၼတ ဘီနစ္ဂ္ႏိုအာကြီႏိုက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို သတ္ျဖတ္သူမ်ားအား တရားစီရင္၍ ေထာင္ထဲပို႔မည္ဟု ကတိေပးခဲ့ဖူးေသာ္လည္း ယခုႏွစ္အေစာပိုင္းက သတင္းေထာက္တစ္ဦး၏ အေမးကို ေျဖၾကားရာတြင္မူ “လက္ရွိ တရားစီရင္ေရးစနစ္က ျမန္ျမန္သြက္သြက္ လုပ္ႏိုင္မႈကို မွတ္ေက်ာက္အျဖစ္ ထားတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး” ဟု ျပန္ေျဖခဲ့သည္။
ဖိလစ္ပိုင္စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား အမ်ဳိးသားသမဂၢမွ ဥကၠ႒ ႐ို၀ီနာပါရန္ကအျပစ္ေပးအေရးယူမႈ မျပဳျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္းခံမ်ား ရွိေနျခင္းမွာ ႐ႈပ္ေထြးေၾကာင္း ဆိုသည္။ “အာဏာပဲေလ။ အာဏာနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ေနတယ္ဆိုတာ ေသခ်ာေပါက္ပဲေပါ့။ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြသာ အလုပ္ျဖစ္ရင္ အျပစ္ေပးမခံရဘဲ ရွိေနမွာမဟုတ္ဘူး။ အျပစ္က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့သူေတြကို အာဏာရေနတဲ့သူေတြက သည္းညည္းခံႏိုင္လို႔သာေပါ့”ဟု သူမ၏အျမင္ကို ထုတ္ေဖာ္သည္။
“ႏိုင္ငံသားေတြကို အကာအကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရတစ္ခုသာ ရွိမယ္ဆိုရင္ ရဲဆီသြားၿပီး ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြကို တိုင္ခ်က္ဖြင့္လိုက္႐ံုပဲ။ အကာအကြယ္ေပးဖို႔ဆိုတာ အစိုးရတစ္ရပ္က ႏိုင္ငံသားေတြအေပၚ ရွိေနတဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး ၀တၱရားတစ္ခုပဲေလ။ ဒါေပမယ့္ အဲသလို အလုပ္မလုပ္ၾကေတာ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ပဲ အားကိုးရေရာ။ ကိုယ့္ကို အကာအကြယ္ေပးဖို႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြေပၚ အားကိုးရေရာ” ဟု ေထာက္ျပသည္။
နယ္ေဒသမ်ားသည္ ၿမိဳ႕ေတာ္မနီလာေလာက္ ဥပေဒစိုးမိုးမႈမရွိသည့္အတြက္ နယ္သတင္းေထာက္မ်ားသည္ တိုက္ခိုက္ခံရႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားေၾကာင္း ပါရန္က ဆိုသည္။ “အာဏာရေနတဲ့လူေတြကေတာ့ ဘယ္သူျဖစ္ျဖစ္ ဘုရင္ႀကီးလိုပါပဲ” ဟု သူက၏ အျမင္ကို ေျပာသည္။
တိုက္ခိုက္မႈမ်ားကို ခံေနရသည္မွာ မီဒီယာသာမကဘဲ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္တင္ျပခြင့္တို႔အတြက္ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ေနၾကေသာ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားကဲ့သို႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအေရး ေဆာင္ရြက္ၾကသူမ်ား၊ ရံဖန္ရံခါတြင္ ခရစ္ယာန္တရားေဟာဆရာမ်ားပင္ ပါ၀င္ေၾကာင္း ပါရန္က ရွင္းျပသည္။ “စာနယ္ဇင္းသမားေတြကို သတ္ျဖတ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တရားဥပေဒအတိုင္း ျဖစ္ဖို႔ လႈံ႔ေဆာ္ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါ ေကာင္းကြက္တစ္ခုရွိတာက တျခားက႑ေတြမွာ အသတ္ခံရသူေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ပါ ႏႈိင္းယွဥ္ေဖာ္ျပႏိုင္တာပါပဲ” ဟု ဆိုသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ယူရမည့္ သင္ခန္းစာ
ျမန္မာႏိုင္ငံမွ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားသည္လည္း ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွ ဘ၀တူ စာနယ္ဇင္းသမားေတြႏွင့္ မတူသည့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားကို ရင္ဆိုင္ၾကရပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္္ သို႔မဟုတ္ တပ္မေတာ္ကို ေ၀ဖန္ရာေရာက္သည္ဟု ယူဆရေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေရးသားေဖာ္ျပလွ်င္ ေထာင္ဒဏ္ သို႔မဟုတ္ ေငြဒဏ္ ခ်မွတ္ခံရႏိုင္သည္။
ေအာက္တိုဘာလအတြင္းကပင္ ရန္ကုန္ရွိ တရား႐ံုးတစ္ခုက Bi မြန္းတည့္ေနဂ်ာနယ္မွ စာနယ္ဇင္းသမား ၃ ဦးႏွင့္ ထုတ္ေ၀သူႏွစ္ဦးတို႔ကို အစိုးရအား အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ ႏွစ္ႏွစ္စီ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ လအတြင္းမွာလည္း ျမန္မာသံေတာ္ဆင့္ဂ်ာနယ္မွ ၀န္ထမ္း ၁၁ ဦးကို ၿပီးခဲ့သည့္ ဧၿပီလအတြင္းကမွ အတည္ျပဳခဲ့သည့္ မီဒီယာဥပေဒအား ခ်ဳိးေဖာက္မႈျဖင့္ သတင္းႏွင့္ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာနက တရားစြဲကာ ဒဏ္ေငြမ်ား ေပးေဆာင္ေစခဲ့သည္။
ထိုအခ်ိန္တြင္ ယူနတီဂ်ာနယ္မွ စာနယ္ဇင္းသမား ေလးဦးႏွင့္ အမႈေဆာင္အရာရွိခ်ဳပ္တို႔ကို လွ်ဳိ႕၀ွက္အက္ဥပေဒအား ေဖာက္ဖ်က္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့ၿပီး ျပန္လည္ေလွ်ာ့ေပါ့သက္သာေစခဲ့ရာ ၇ ႏွစ္ထိ ေထာင္က်ခဲ့ၾကရသည္။
ေအာက္တိုဘာလအတြင္းမွာပင္ စစ္တပ္က အလြတ္တန္းသတင္းေထာက္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္အား သတ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီး စစ္တပ္က ဖမ္းဆီးထားရာမွ ထြက္ေျပးရန္ႀကိဳးစားစဥ္ ေသဆံုးသြားခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူမ်ားကမူ စစ္တပ္အေနျဖင့္ မ်ားစြာေျပာင္းလဲမႈ မရွိေသးေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ေသဆံုးမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ ျပဳလုပ္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။
စစ္တပ္က ျမန္မာႏိုင္ငံကို သံမဏိလက္သီးျဖင့္ ဆယ္စုႏွစ္ ငါးခုုေက်ာ္ၾကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ေရာက္မွသာ အရပ္သားအတိုင္းအတာတစ္ခုထိ ပါ၀င္လာေသာ အစိုးရကို အစားထိုးဖြဲ႕စည္းွႏိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မီဒီယာမ်ားအေပၚ တင္းၾကပ္ပိတ္ပင္မႈမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားမွာ ေႏွးေကြးေလးလံဆဲျဖစ္သည္။
အလြတ္သတင္းေထာက္တစ္ဦးအား သတ္ျဖတ္ျခင္းသည္ “ထိုသို႔ကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ စစ္တပ္၏ တာ၀န္ခံမႈ ကိုလည္းေကာင္း၊ အစိုးရက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးမႈကို ေျဖရွင္းျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္းေကာင္း အကဲစမ္းလိုက္ျခင္း” ျဖစ္ေၾကာင္း အေရွ႕ေတာင္အာရွ စာနယ္ဇင္း မဟာမိတ္မ်ား အဖြဲ႕က သံုးသပ္သည္။
“ဒီႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တာေတြက ဒီႏိုင္ငံမွာ မီဒီယာလြတ္လပ္မႈ သက္ဆိုးမရွည္ဘူးဆိုတာကို ျပေနတာပါ။ တခ်ဳိ႕တင္းၾကပ္မႈေတြကို အစိုးရက ေျဖေလွ်ာ့ေပးလိုက္တာ တစ္ခုနဲ႔တင္ ခ်ီးမြမ္းခန္းဖြင့္ေနၾကတာဟာ အခ်ိန္မတန္ေသးဘူး” ဟု ဘန္ေကာက္အေျခစိုက္ မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕ျဖစ္သည့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ စာနယ္ဇင္း မဟာမိတ္မ်ား အဖြဲ႕၏ ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ပါရွိသည္။
ျမန္မာစစ္တပ္ႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အုပ္စုတစ္ခုတို႔ၾကား ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိေသာ ေနရာေဒသတြင္ သတင္းယူလ်က္ရွိသည့္ အလြတ္သတင္းေထာက္တစ္ဦးျဖစ္သူ ကိုေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္အား ဖမ္းဆီးသတ္ျဖတ္မႈသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ေဒသမ်ား၌ လုပ္ကိုင္ေနၾကရေသာ အျခားစာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအတြက္ပါ စိုးရိမ္ပူပန္စရာ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။
“ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနတဲ့ေ နရာေတြမွာ သတင္းလိုက္ေနၾကရတဲ့ ျမန္မာသတင္းေထာက္ေတြရဲ႕ လံုၿခံဳေရးကိုလည္း စိတ္ပူရပါတယ္” ဟု ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္းအယ္ဒီတာ ကိုဥာဏ္လင္းက ဆိုသည္။ “ဖိလစ္ပိုင္မွာေလာက္ေတာ့ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ မခံရေသးဘူးေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ ေဘးကင္းလံုၿခံဳေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သင္တန္းေတြကိုေတာ့ တက္ဖို႔လိုလာၿပီ” ဟု သူကဆိုသည္။
ေမာ္ဒန္အပတ္စဥ္ထုတ္ ဂ်ာနယ္မွ အယ္ဒီတာတစ္ဦးျဖစ္သည့္ ကိုစန္းယုေက်ာ္က “ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ဘယ္လိုကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာ မသိပါဘူးဗ်ာ။ ေန႔စဥ္ဘ၀ သတင္းလိုက္တဲ့အခါမွာ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သတိထားရမယ့္ဟာေလးေတြ သင္ယူေလ့က်င့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခုေျပာေျပာေနၾကတဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ေနာက္ပိုင္းမွာ သတင္းလိုက္စရာ အေၾကာင္းအရာေတြ ပိုမ်ားလာသလို ရင္ဆိုင္စရာ စိန္ေခၚမႈေတြက ပိုမ်ားလာေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ မလံုၿခံဳမႈေတာင္ ပိုျဖစ္လာတယ္” ဟု ဆိုသည္။
ျမစ္မခသတင္းေအဂ်င္စီမွ စီအီးအို ေဒၚေမသႀကၤန္ဟိန္က သတင္းပညာႏွင့္အညီ သတင္းေပးပို႔မႈႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အရည္အေသြးပိုင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ သူမ၏ စိုးရိမ္မႈကို ေျပာျပသည္။ “တကယ့္ က်င့္၀တ္နဲ႔ညီေအာင္ သတင္းေရးႏိုင္တယ္ဆိုရင္ လံုၿခံဳမွာပဲလို႔ ေတြးေပမယ့္ တကယ့္လက္ေတြ႔က် အဲဒီအတိုင္း မဟုတ္ဘူး” ဟု ဆိုသည္။
“အစိုးရဘက္က သတင္းရဖို႔ႀကိဳးစားရတဲ့အခါမွာ ခ်က္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ သတင္းကို တျခားေနရာေတြက ရသမွ် လိုက္ရေတာ့တာပဲ။ အီလက္ထေရာနစ္ ဆက္သြယ္ေရး ဥပေဒလို တခ်ဳိ႕ဥပေဒေတြက ကၽြန္မတို႔အတြက္ အခက္အခဲျဖစ္ေစတယ္။ လွ်ဳိ႕၀ွက္အက္ဥပေဒ ဆိုရင္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံက သတင္းေထာက္ေတြအတြက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ တစ္ခုလို ျဖစ္ေနပါတယ္” လုုိ႔သူမက စုုိးရိမ္မႈနဲ႔ ေျပာျပေနခဲ့ပါေတာ့တယ္။